Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
Skrypt (2 części) powstał na podstawie:
- wykłady prof. Olejniczaka 2005/2006
- „Prawo cywilne” Radwański 2005
- „Zobowiązania część ogólna” Radwański 1997
- „Zobowiązania część szczegółowa” Radwański 2004
- pomoce naukowe starszych kolegów
Zobowiązania część ogólna
1. Pojęcie zobowiązania
Zobowiązanie - jest rodzajem stosunku cywilnoprawnego i oznacza stosunek obligacyjny
(zobowiązaniowy). To sytuacja, gdzie uprawniony - wierzyciel może żądać od dłużnika -
zobowiązanego, pewnego świadczenia, które to dłużnik jest zobowiązany wykonać (jest to
odpowiednie zachowanie się dłużnika, wskazane w treści zobowiązania, na rzecz
wierzyciela).
1) Wierzytelność - to sytuacja prawna wierzyciela, polegająca na tym że może on
domagać się od dłużnika określonego zachowania (jest to uprawnienie wierzyciela)
2) Dług - jest to lustrzane odbicie wierzytelności, jest to zespół obowiązków dłużnika, a
wykonanie tych obowiązków ma na celu zaspokojenie interesu wierzyciela.
3) Odpowiedzialność - są to ujemne następstwa prawne, przewidziane dla jakiegoś
podmiotu w związku ze ziszczeniem się pewnych zdarzeń kwalifikowanych
negatywnie przez system prawny, np. niewykonanie lub nienależyte wykonanie
zobowiązania przez dłużnika. Jest to także uprawnienie do zastosowania przymusu dla
zaspokojenia wierzyciela (w węższym znaczeniu).
Zobowiązanie naturalne (niezupełne)- dłużnik zobowiązany jest do świadczenia ale nie
można go przymusić do wykonania na drodze sądowej (są to np. zobowiązania z gier i
zakładów niezatwierdzonych przez państwo).
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
2. Źródła zobowiązań
Zobowiązanie powstaje na skutek ziszczenia się pewnych zdarzeń prawnych.
ŹRÓDŁA PRAWA ZOBOWIĄZAŃ
1) Prawo stanowione - tylko prawo powszechnie obowiązujące może regulować stosunki
cywilnoprawne, a w tym także zobowiązania. Zaliczamy do nich:
a. ustawy - największą doniosłość ma KC z 1964 radykalnie zmodyfikowany licznymi
nowelizacjami
b. rozporządzenia - są częstym środkiem regulowania stosunków zobowiązaniowych,
wydają je określone organy na podstawie szczególnego upoważnienia (art. 92 ust 1)
c. umowy międzynarodowe - Polskę wiążą umowy międzynarodowe, które regulują
m.in. problematykę stosunków zobowiązaniowych. W szczególności dotyczą one
sfery własności intelektualnej, przewozu i sprzedaży towarów.
2) Prawo zwyczajowe i zwyczaj - również może regulować stosunki zobowiązaniowe. Dla
stosunków zobowiązaniowych doniosłe znaczenie mają zwłaszcza przepisy odsyłające do
zwyczajów przy:
wykładni oświadczeń woli
zawieraniu umowy
określeniu sposobu wykonania zobowiązań
ustalaniu treści stosunku zobowiązaniowego
normy moralne i obyczajowe słabo zarysowane
3) Rola zasad współżycia społecznego
4) Rola nauki
5) Rola orzecznictwa
DO ŹRÓDEŁ ZOBOWIĄZAŃ MOŻNA ZALICZYĆ
1) Czynności prawne:
- umowy - stanowiące główny instrument organizujący stosunki zobowiązaniowe i objęta
nimi wymiana dóbr i usług
- jednostronne czynności prawne - nie stanowią źródła stosunku zobowiązaniowego np.
przyrzeczenie publiczne (art. 919-924 KC), zapis w testamencie (art. 968 KC)
2) Akty administracyjne:
- o skutkach bezpośrednich - w sferze stosunków zobowiązaniowych akty te pojawiają się
rzadko - głównie jako zdarzenie kreujące obowiązek zapłaty odszkodowawczej
- o skutkach pośrednich - na obszarze stosunków zobowiązaniowych akty takie występują
przede wszystkim w postaci różnego rodzaju zezwoleń na dokonanie określonych
czynności prawnych
3) Konstytutywne orzeczenia sądów:
- orzeczenia deklaratywne - sądy automatycznie stwierdzają istnienie stosunku prawnego
lub obowiązku zachowania się stron
- orzeczenia konstytutywne - sąd swoimi orzeczeniami uzyskuje kompetencje do
merytorycznego kształtowania stosunku cywilnoprawnego
4) nowe zdarzenia:
- czyny niedozwolone
- bezpodstawne wzbogacenie się
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
3. Rodzaje zobowiązań
1) ze względu na zakres odpowiedzialności:
zupełne
niezupełne (naturalne) - są to zobowiązania które:
wynikają z gry lub zakładu (z wyłączeniem gier i zakładów zarządzonych lub
zatwierdzonych przez właściwe organy państwowe, jak również z gier
zaskarżalnych albo nierzetelnych)
w których roszczenie uległo przedawnieniu
2) ze względu na przedmiot świadczenia:
jednorazowe - jest to zachowanie się dłużnika jeden jedyny raz np. wykonanie
oznaczonego dzieła
okresowe - dłużnik musi zachowywać się w określony sposób co pewien czas
(periodycznie) np. czynsz za jeden miesiąc
ciągłe - dłużnik przez określony okres musi zachowywać się ciągle tak samo,
np. stosunek zlecenia, agencji, dzierżawa
3) ze względu na wielość wierzycieli lub dłużników
solidarność dłużnika (bierna)
solidarność wierzycieli (czynna)
4) zobowiązanie można podzielić także na:
pieniężne
niepieniężne
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
4. Zobowiązanie pieniężne
Zobowiązanie pieniężne - jeżeli dłużnik ma obowiązek zapłacić pewną sumę pieniędzy
wierzycielowi (określonej wartości majątkowej wyrażonej w jednostkach pieniężnych). W
pozostałych przypadkach są to zobowiązania niepieniężne, np. związane z dostarczeniem
rzeczy.
KONSEKWENCJE PRAWNE ZOBOWIĄZAŃ PIENIĘŻNYCH
1) zasada nominalizmu - zobowiązania pieniężne rządzą się tą zasadą. Jeżeli dłużnik
zobowiązany jest do zapłaty określonej kwoty, to bez względu na to, kiedy ma zapłacić,
obowiązkiem dłużnika jest zapłacenie nominalnej kwoty bez względu na to czy w tym czasie
pieniądz zyskał czy też stracił na wartości.
Wyjątkiem od tej zasady jest zasada REBUS SIC STANTIBUS. Przeważa za tym zasada
waloryzacji świadczeń pieniężnych.
Waloryzacja może być:
a. ustawowa - rzadko
b. umowna - jest to możliwość wprowadzenia klauzuli waloryzacyjnej do umowy, czyli
wprowadza się inny niż pieniądz miernik wartości do wartości zobowiązania.
Typowymi klauzulami są:
klauzula złota
walutowa
towarowa
kosztów
usług
d. sądowa - jeżeli strony nie zastosują w umowie klauzuli waloryzacyjnej, przesłanką
sądu do waloryzacji jest:
to że strona nie jest profesjonalistą
między powstaniem a wykonaniem zobowiązania jest istotna zmiana siły
nabywczej pieniądza
Sąd dokonuje waloryzacji w następujący sposób:
- może zmienić wysokość świadczeń
- może zmienić sposób wykonania świadczenia
2) zasada walutowości - obowiązuje w stosunku do wszystkich świadczeń pieniężnych.
Zobowiązania muszą być zaciągnięte w złotych polskich na terenie RP. Wyjątkiem jest tu np.
przepisy prawa dewizowego dotyczące wyłączeń zbiorowych lub indywidualnych
3) kwestia miejsca wykonania zobowiązania - prawo polskie przyjmuje konstrukcję:
- długów odbiorczych - wierzyciel musi udać się do dłużnika i odebrać świadczenie
(odnosi się to do zobowiązań niepieniężnych)
- długów dostawczych - opierają się na tej konstrukcji zobowiązania pieniężne
4) odszkodowanie za opóźnienie świadczenia - jeżeli dłużnik nie świadczy w terminie to
ponosi konsekwencje, chyba że nie zostało to przez niego zawinione.
W przypadku zobowiązań pieniężnych za każde opóźnienie przewidziane są ustawowe
odsetki, chyba że umowa stanowi inaczej (30% w skali roku).
Prawo nie przewiduje procesów składanych, czyli odsetek od odsetek. Wyjątkiem są pożyczki
długoterminowe udzielone przez instytucje kapitałowe.
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
5. Zobowiązania solidarne
1) solidarność dłużników (bierna)
Znamionują ją następujące cechy (art. 366 KC)
- wierzycielowi przysługuje wierzytelność o spełnienie jednego świadczenia, jeżeli
zostanie ono w całości spełnione i w sposób należyty lub jeżeli wierzyciel w inny sposób
zostanie zaspokojony (np. przez poręczenie), zobowiązanie wygasa
- po stronie długu występuje kilka podmiotów (wielu dłużników)
- wierzyciel może żądać w całości lub w części świadczenia od wszystkich dłużników
łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna
Solidarność bierna - wzmacnia pozycję wierzyciela, ułatwie mu realizację jego
wierzytelności i stwarza silne zabezpieczenie w postaci odpowiedzialności majątkowej
ponoszonej przez kilku dłużników
Jest to postać zobowiązania niebezpieczna dla dłużników solidarnych, każdy z nich ponosi
ryzyko wykonania całego świadczenia na rzecz wierzyciela.
Roszczenie regresowe - jeżeli jeden lub niektórzy z dłużników solidarnych przyczynili się do
zaspokojenia wierzyciela w części większej, niżby na to wskazywał wiążący ich stosunek
wewnętrzny, każdy z nich może żądać zwrotu odpowiedniej części od tych dłużników
solidarnych, którzy nie świadczyli w ogóle albo zaspokoili wierzycieli w części mniejszej
niżby to wynikało ze wspomnianego klucza podziału.
2) solidarność wierzycieli (czynna)
Charakteryzuje się ona tym, że po stronie wierzytelności występuje kilka podmiotów.
Jednakże dłużnik zobowiązany jest tylko do jednego świadczenia, które może spełnić do rąk
któregokolwiek z wierzycieli solidarnych.
Dopiero jednak, kiedy jeden z wierzycieli wystąpi przeciwko dłużnikowi z powództwem,
dłużnik zobowiązany jest spełnić świadczenie do jego rąk. Zaspokojenie któregokolwiek z
wierzycieli solidarnych umarza dług także wobec pozostałych wierzycieli.
Reżim prawny:
- solidarność czynna może powstawać wyłącznie z mocy czynności prawnej
- dopuszczalne jest, aby wspólny dłużnik zobowiązany był w sposób odmienny względem
każdego wierzyciela (art. 368)
- między współwierzycielami obowiązuje zasada wzajemnej reprezentacji, na ich korzyćś
wobec dłużnika
- zdarzenie pogarszające położenie jednego w wierzycieli solidarnych nie wpływa na
położenie prawne pozostałych wierzycieli
- roszczenia regresowe między wierzycielami solidarnymi regulują podobne normy, jakie
obowiązują w stosunkach między dłużnikami solidarnymi
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
6. Wykonanie zobowiązań i skutki niewykonania zobowiązań
Jeżeli chodzi o wykonanie zobowiązań, to należy zwrócić uwagę na następujące czynniki:
1) zobowiązania powinny być wykonywane zgodnie z treścią
2)jakość świadczenia - jeżeli strony nie umówią się inaczej, to KC przewiduje, że dłużnik
powinien z należytą starannością wykonać świadczenie, czyli wymagana jest staranność w
stosunkach danego rodzaju. Podwyższona staranność wymagana jest od osoby, która
wykonuje zawodowo określoną działalność.
3)miejsce spełnienia świadczenia - określa przede wszystkim treść zobowiązania lub jego
właściwość (np. położenie nieruchomości). Dopiero z braku wskazań, zastosowanie znajduje
względnie wiążąca umowa (art. 454 KC), która ta kwestię reguluje w zależności od tego, czy
świadczenie jest:
- pieniężne - powinno być spełnione w miejscu zamieszkania lub siedziby wierzyciela w
chwili spełnienia świadczenia
- niepieniężne - właściwe jest miejsce zamieszkania lub siedziba dłużnika w chwili
powstania zobowiązania
4)termin wykonania - jeżeli strony nie umówią się inaczej, np. przepisy przewidują (art. 455
KC), że świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do
wykonania (6 tyg. od wezwania do zwrotu w przypadku pożyczki)
5) wykonanie świadczeń wzajemnych - każda ze stron zobowiązana jest do spełnienia
świadczenia na rzecz drugiej strony. Świadczenie jednej strony jest odpowiednikiem
świadczenia drugiej strony. Świadczenia te powinny być spełnione jednocześnie.
Skutki niewykonania zobowiązań:
- zależą od tego czy strony same uregulowały te skutki
- zależą od rodzaju i typu zobowiązań
- zależą od przyczyny niewykonania zobowiązań
1) niemożność wykonania świadczenia
- jeżeli strony umówiły się o świadczenie niemożliwe do wykonania, to takie zobowiązanie
uważa się za nieważne od samego początku (ex tunc)
- niemożność pierwotna ale subiektywna - dłużnik ponosi pełną odpowiedzialność
odszkodowawczą
- jeżeli jest niemożność następcza, czyli niemożność do wykonania pewnych zdarzeń po
zawarciu zobowiązania. W tym przypadku skutki zależą od tego, kto ponosi
odpowiedzialność za to zdarzenie, które doprowadziło do niewykonania świadczenia
jeżeli dłużnik zawinił to ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą w
stosunku do wierzyciela
jeżeli dłużnik nie zawinił, to nie odpowiada odszkodowawczo
2) zwłoka dłużnika - mamy z nią do czynienia, kiedy dłużnik opóźnia się ze świadczeniem z
własnej winy
konsekwencje zwłoki - w momencie zwłoki dłużnika wierzyciel może dążyć do dalszego
wykonania zobowiązania albo rezygnuje z jego wykonania
a. Jeżeli wierzyciel domaga się wykonania zobowiązania może korzystać z roszczeń:
- może od dłużnika żądać wykonania świadczenia lub odszkodowania za opóźnienie w
świadczeniu
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
- kupno w celu pokrycia - polega na tym, że jeżeli dłużnik nie dostarczy wierzycielowi
rzeczy oznaczonych co do gatunku, to wierzyciel może dokonać zakupu tej rzeczy od
innej osoby na koszt dłużnika i obciążyć dłużnika odszkodowaniem za opóźnienia
- wykonanie zastępcze - wierzyciel może polecić innemu wykonawcy zadanie dłużnika,
ale na koszt dłużnika i jeszcze obciążyć go odszkodowaniem za opóźnienia.
- W tym przypadku potrzebna jest zgoda sądu.
b. jeżeli wierzyciel rezygnuje z wykonania świadczenia, to może żądać od dłużnika
odszkodowania za niewykonanie świadczenia
c. jeżeli umowa ma charakter wzajemny, to każda ze stron może odstąpić od umowy po
wyznaczeniu dodatkowego terminu kontrahentowi do wykonania świadczenia
d. umowa o świadczenia ciągłe - w tych zobowiązaniach zwłoka dłużnika daje podstawę
do wypowiedzenia umowy
3) zwłoka wierzyciela - gdy dłużnik nie może wykonać świadczenia na czas ze względu na
okoliczności za które odpowiada wierzyciel, np. brak współdziałania. W myśl art. 486KC
wierzyciel dopuszcza się zwłoki, gdy bez uzasadnionego powodu:
a. albo uchyla się od przyjęcia zaofiarowanego faktycznie świadczenia
b. albo odmawia dokonania czynności, bez której świadczenie nie może być spełnione
c. albo oświadcza dłużnikowi, że świadczenia nie przyjmie
Zwłoka wierzyciela nie zwalnia dłużnika z obowiązku świadczenia i nie powoduje zgaśnięcia
zobowiązania. Interes dłużnika doznaje ochrony na 3 sposoby:
może złożyć do depozytu sadowego przedmiot świadczenia - zwalnia go to od
obowiązku pieczy nad tym przedmiotem
może żądać od wierzyciela naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki
zwłoka wierzyciela powoduje uchylenie ujemnych dla dłużnika konsekwencji
prawnych
4) zadatek - art. 394 KC jest to suma pieniężna lub rzecz dana przy zawarciu umowy.
Szczególna rola zadatku ujawnia się w razie niewykonania zobowiązania:
a. jeżeli dłużnik nie wykonuje umowy, ponosi wyłączną odpowiedzialność i w takim
przypadku wierzyciel może - bez wyznaczania terminu dodatkowego od umowy
odstąpić i otrzymany zadatek zatrzymać, a jeżeli sam go dał, może żądać kwoty
dwukrotnie wyższej (roszczenie to ulega 10-letniemu przedawnieniu)
b. zadatek jest czynnością realną (trzeba rzecz wręczyć)
c. ma działać dyscyplinarnie wobec obydwu stron umowy
5) kara umowna - jest klauzulą w umowie, na mocy której dłużnik zobowiązany do
świadczenia niepieniężnego, zobowiązuje się zapłacić kwotę na wypadek niewykonania
zobowiązania niepieniężnego. Rola kary umownej to:
- zastępuje odszkodowanie
- wysokość kary jest umowna
- strona, która zapłaci jest zwolniona od płacenia innego odszkodowania innej stronie
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
7. Wpływ zmiany okoliczności na niewykonanie zobowiązania (klauzula REBUS SIC
STANTIBUS)
Strony zamierzając umowę dokonują tzw. „milczącego zastrzeżenia”, że wykonają umowę
zgodnie z jej treścią tylko wtedy, gdy ogólne przesłanki jej zawarcia nie ulegną w przyszłości
zmianie tzw. CLAUSULA REBUS SIC STANTIBUS.
Zwrot ten stosowany jest obecnie w szerszym znaczeniu: na określenie wszelkich koncepcji
lub rozstrzygnięć ustawowych, zmierzających do modyfikowania zobowiązania z uwagi na
nieoczekiwane zmiany stosunków społecznych.
Klauzula REBUS SIC STANTIBUS została wprowadzona do KC w 1990 roku i jest to art.
3571KC. Artykuł ten nie podważa zasady PACTA SUNT SERWANDA, lecz jedynie łagodzi
jej ostrość, pozwalając w sytuacjach prawem przewidzianych adaptować zobowiązane do
zmienionych stosunków.
Przepis art. 3571 KC znajduje zastosowanie do wymienionych zobowiązań powstających z
umów:
- sąd może zastosować środki przewidziane w art. 3571KC, jeżeli kumulatywnie zostaną
spełnione 3 przesłanki:
1) nastąpi nadzwyczajna zmiana stosunków - jest to obiektywne, o charakterze
powszechnym przekształcenie stosunków społecznych, gospodarczych.
Nadzwyczajna zmiana stosunków może mieć tło:
przyrodnicze - nieurodzaj, powódź, kataklizmy
społeczne - wojna, strajki, rozruchy, gwałtowna zmiana ustroju politycznego
2) zmiana ja pociąga za sobą nadmierną trudność w spełnieniu świadczenia lub
grozi jednej ze stron rażąca strata
między nadzwyczajną zmianą, a tą zmianą sytuacji indywidualnej podmiotu
musi istnieć związek przyczynowy
3) strony nie przewidywały wpływu nadzwyczajnej zmiany stosunków na
zobowiązanie
- jeżeli spełnia się te 3 przesłanki, sądowi przysługuje kompetencja do ingerowania w
stosunek zobowiązaniowy przez wydanie następujących typów orzeczeń (wyłącznie na
żądanie strony stosunku zobowiązaniowego):
oznaczenie sposobu wykonania zobowiązania - ingerencja sądu może polegać
na:
1. zmianie czasu
2. miejsca
3. środków jakimi świadczenie ma być wykonane
oznaczenie wysokości świadczenia
rozwiązanie umowy
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
8. Zgaśnięcie zobowiązania
9. Potrącenie
I. Wygaśnięcie zobowiązania związane z zaspokojeniem wierzyciela
Są to stany faktyczne, prowadzące do wygaśnięcia zobowiązania, które zarazem powodują
zaspokojenie interesu wierzyciela. Nalezą do nich:
1) Świadczenie w miejsce wykonania (art. 453 KC)- zobowiązanie wygasa, gdy dłużnik w
celu zwolnienia się z niego spełnia za zgodą wierzyciela inne świadczenie od pierwotnie
ustalonego. Zdarzenie to obejmuje więc dwa następujące elementy:
umowę między dłużnikiem a wierzycielem co do zmiany przedmiotu
świadczenia
faktyczne spełnienie nowego świadczenia
Jeżeli przedmiotem nowego świadczenia jest rzecz, która ma wady, dłużnik odpowiada za nie
według przepisów o rękojmi przy sprzedaży.
2) Odnowienie (nowacja; art. 506 KC) - jest to umowa zawarta między wierzycielem a
dłużnikiem w której strony postanawiają, że dotychczasowe zobowiązanie zostaje umorzone
w związku z powstaniem nowego stosunku zobowiązaniowego. Ten nowy stosunek
zobowiązaniowy powinien różnić się od dawnego:
albo innym świadczeniem, lecz już nie samym tylko zmienionym sposobem
jego wykonania (np. terminem, miejscem)
albo inną podstawą prawną nawet przy nie zmienionym świadczeniu dawnym
Wygaśnięcie następuje przez zaciągnięcie nowego zobowiązania.
3) Potrącenie (kompensacja; art. 498-499 KC) - polega na umorzeniu dwóch
przeciwstawnych sobie wierzytelności w następstwie złożenia oświadczenia woli przez
jednego wierzyciela drugiemu wierzycielowi. Potracenie jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy
spełnione zostają 4 przesłanki:
2 osoby są jednocześnie względem siebie wierzycielami i dłużnikami
przedmiotem świadczeń obu stron są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości
oznaczone co do gatunku
obie wierzytelności są wymagalne a więc musiały już upłynąć terminy ich
spełnienia
wierzytelność osoby, która dokonuje potracenia jest zaskarżalna
4) Złożenie do depozytu sądowego (art. 470 KC)- ma takie same skutki jak spełnienie
świadczenia.
„Ważne” złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego wymaga spełnienia
następujących przesłanek:
istnieje okoliczność uzasadniająca złożenie do depozytu sądowego (zwłoka
wierzyciela, brak wiadomości o osobie wierzyciela itp.)
przedmiot złożony do depozytu powinien odpowiadać treści zobowiązania
Na dłużniku ciąży obowiązek niezwłocznego powiadomienia wierzyciela na piśmie o
złożeniu przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego. Niedopełnienie tego obowiązku nie
powoduje ważności złożenia do depozytu sądowego, lecz powoduje jedynie
odpowiedzialność odszkodowawczą dłużnika.
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
II. Wygaśnięcie zobowiązania bez zaspokojenia wierzyciela
Do zdarzeń powodujących wygaśnięcie zobowiązania nawet bez zaspokojenia wierzyciel
należą:
1) zdarzenie wskazane w treści czynności prawnej - zastrzeżenie warunku
rozwiązującego lub termin końcowy
2) upływ czasu, jeżeli ustawa wiąże z tym faktem wspomniany skutek prawny
3) śmierć dłużnika lub wierzyciela, jeżeli zobowiązanie ma charakter ściśle
osobisty
4) połączenie w jednej osobie praw wierzyciela i obowiązków dłużnika (tzw.
Confusio) np. na skutek dziedziczenia lub fuzji
5) niemożliwość świadczenia
6) rozwiązanie umowy przez sąd
do tego samego rzędu zdarzeń należą także umowy:
A) zwolnienie z długu - jest to umowa wierzyciela z dłużnikiem
(oświadczenie wierzyciela wymaga przyjęcia przez dłużnika, art. 508
KC). Wywołuje skutki ex tunc.
B) Rozwiązanie umowy - strony zobowiązują się do zakończenia
łączącego je umownego stosunku prawnego przez uchylenie w
całości lub w części umowy pierwotnej, tworzącej ten stosunek
prawny. W skutek rozwiązania umowy pierwotnej gasną podjęte w
umowie pierwotnej zobowiązania stron. Jednakże nie zawsze gaśnie
stosunek pracy (powstają wtórne obowiązki, takie jak rozliczenie się
stron).
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
10. Przesłanki i zasady odpowiedzialności odszkodowawczej
Odpowiedzialność odszkodowawcza - polega na tym, że norma prawna przerzuca obowiązek
naprawienia szkody innemu podmiotowi niż poszkodowany. W takim przypadku mówimy o
odpowiedzialności odszkodowawczej jednego podmiotu za szkodę doznaną przez inny
podmiot. Okoliczności służące to przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej
1) zdarzenie - z którym system prawny łączy czyjś obowiązek naprawienia szkody. Są 2
główne zdarzenia za które podmiot odpowiada:
- niewykonanie umownego zobowiązania lub nienależyte wykonanie (niewykonanie
kontraktowe, czyli odpowiedzialność kontraktowa - ex contracto)
- czyn niedozwolony, czyli delikt (odpowiedzialność deliktowa - ex delicto)
Odpowiedzialność ponosi ten sam podmiot lub inne podmioty.
Zasady odpowiedzialności - nie zawsze podmiot, który dopuścił się czynu odpowiada za
niego:
zasada winy - ustawodawca chce, żeby odpowiadał winny, czyli osoba, która
w sposób umyślny lub niedbalsko narusza zasady porządku życia publicznego
zasada ryzyka - podmiot odpowiada bez względu na swoją winę
zasada słuszności - gdzie mówimy o okolicznościach egzonezyjnych, które
zwalniają z odpowiedzialności na zasadzie ryzyka:
1. wina wyłącznie osoby 3-ciej
2. wina samej osoby poszkodowanej
3. sytuacje nieprzewidziane
Ustawodawca wskazuje określoną zasadę przy ponoszeniu odpowiedzialności.
2) Szkoda - to uszczerbek w dobrach prawnie chronionych jak: życie, zdrowie, majątek,
dobra osobiste. Naruszenie dóbr nieosobistych to krzywda, która wymaga zadośćuczynienia
za wyrządzone krzywdy.
Szkoda przeważnie składa się z 2ch elementów:
1. strata (szkoda rzeczywista) - jest to realny uszczerbek poniesiony przez podmiot.
2. utracony zysk czy korzyść - który razem ze stratą tworzy szkodę tj to czego nie
osiągnął przez działanie osoby odpowiedzialnej za szkodę (trzeba udowodnić że zyski
te były realne do zdobycia)
Obliczanie wysokości szkody odbywa się najczęściej:
metoda różnicową- bierze się pod uwagę wartość majątku osoby
poszkodowanej gdyby nie zaszło określone zdarzenie, a wartość majątku po
zajściu określonego zdarzenia.
Każda szkoda podlega odszkodowaniu!!!
ograniczenia obowiązku wynagrodzenia szkody wynikać mogą z umowy lub ustawy. Jeśli
chodzi o ustawę:
art. 362KC - przyczynienie poszkodowanego do wyrządzonej szkody
art. 440 KC - umniejszenie odszkodowania, przepis ten dotyczy
odpowiedzialności deliktowej i zachodzi relacja między osobami fizycznymi
3. związek przyczynowy - jest kategoria filozoficzną, musi nastąpić między zdarzeniem
a szkodą. Związek przyczynowy musi być adekwatny. Jego ustalenie odbywa się
poprzez zabieg myślowy:
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
i. test warunku koniecznego - (czy po to, żeby doszło do śmierci musiało
być niedostarczenie garnituru? ). Jeżeli test wychodzi negatywnie to
stwierdzamy, że nie ma związku przyczynowego, a jeżeli pozytywny to
przechodzimy do ii.
ii. Selekcja następstw - ustalamy, czy szkoda stanowi normalne
następstwa tego zdarzenia
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
11.Zakres obowiązku naprawienia szkody
Jeżeli spełnia się 3 przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej:
- zdarzenie, za które ktoś odpowiada
- związek przyczynowy
- szkoda,
osoba odpowiedzialna zobowiązana jest naprawić poszkodowanemu szkodę. Świadczenie to
może pełnić różne funkcje społeczne. Wyróżnia się 3 podstawowe:
a. funkcja kompensacyjna - polega na wyrównaniu szkody doznanej przez
poszkodowanego i doprowadzenia do takiej sytuacji, jak gdyby zdarzenie
wywołujące szkodliwe następstwa nie nastąpiło
b. funkcja represyjna - wyraża się w zadaniu osobie odpowiedzialnej za szkodę
dolegliwości związanej z ciążącym na niej obowiązkiem świadczenia
odszkodowawczego
c. funkcja prewencyjna i wychowawcza - polega na oddziaływaniu norm prawnych
wyznaczających odpowiedzialność odszkodowawczą, a zwłaszcza orzeczeń
stosujących te normy, w kierunku kształtowania lub umacniania postaw ludzi
sprzyjających zapobieganiu wyrządzania szkód
Sposób naprawienia szkody (art. 363KC):
Poszkodowany ma wybór, czy naprawienie szkody powinno nastąpić przez:
- przywrócenie stanu poprzedniego (tzw. Restytucja naturalna)
- zapłata odpowiedniej sumy pieniężnej
Prawo wyboru jest ograniczone, poszkodowany musi poprzestać na odszkodowaniu
pieniężnym w 2 przypadkach:
1.gdy przywrócenie stanu poprzedniego przez restytucję naturalną było niemożliwe
dotyczy to w szczególności przypadków zniszczenia rzeczy o charakterze unikatowym
(dzieła sztuki), pieniędzy oraz wartości, które mogą być wyrażone tylko w kwocie pieniężnej
2.gdybyten sposób naprawienia szkody pociągał za sobą dla zobowiązanego nadmierne
trudności lub koszty
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
12. Zobowiązania z umów; kontrakty jedno- i dwustronnie zobowiązujące oraz
wzajemne
Umowy jednostronnie i dwustronnie zobowiązujące
a. Umowa zobowiązaniowa - jak każda umowa - jest zawsze zgodnym oświadczeniem
woli co najmniej 2ch stron. W związku z czym, z samej definicji należy ona do klasy
czynności prawnych dwu- albo wielostronnych.
Nie do pomyślenie jest więc postać „jednostronnej” umowy zobowiązaniowej, a w
konsekwencji nie należy określenia takiego - jako mylącego - używać.
Natomiast z umowy zobowiązaniowej może wynikać obowiązek świadczenia ciążący
na:
- jednej stronie - jest to klasa umów zobowiązaniowych jednostronnych zobowiązujące,
np. darowizna
- dwu (lub więcej) stronach - jest to klasa umów zobowiązaniowych dwustronnie
(dwustronnie zobowiązujące, np. sprzedaż, najem, pożyczka.
b. umowy wzajemne (art. 487 KC)- są szczególnym rodzajem umów dwustronnie
zobowiązujących. Swoista ich cecha polega na tym, że „obie strony zobowiązują się w
taki sposób, że świadczenie jednej z nich, ma być odpowiednikiem świadczenia
drugiej”. Charakteryzuje je więź polegająca na zależności świadczenia jednej strony
od świadczenia drugiej strony.
(DO UT DES - dają abyś dał). Umowy wzajemne opierają się także na
ekwiwalencyjności świadczeń. Umowami wzajemnymi mogą być:
- umowy nazwane (typowe) - wśród nich można wyróżnić
umowy, których essentialia negotii (elementy przedmiotowo istotne) obejmują
wzajemne sprzężenie świadczeń
umowy, których essentialia negotii wykluczają obowiązek świadczenia drugiej
stronie (np. darowizna) - nie mają charakteru wzajemnego
umowy, których essentialia negotii nie rozstrzygają tej kwestii, dopuszczając
nadanie im kształtu zarówno umów jedno- jak i dwustronnie zobowiązujących
umowy, których essentialia negotii wskazują na dwustronny, lecz
niewzajemny charakter - w szczególności pożyczka oprocentowana
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
13. Umowa przedwstępna
Umowa przedwstępna - jest umową obligacyjną (może mieć charakter jednostronnie albo
dwustronnie zobowiązujący); jedna lub obie strony zobowiązują się do zawarcia w
przyszłości oznaczonej umowy, którą określa się mianem umowy przedwstępnej (art. 389
KC), która jest świadczeniem i zawiera się ją zawsze przez zgodne oświadczenie woli stron.
W myśl art. 389 KC umowa przedwstępna jest ważna, jeśli:
- określa istotne postanowienia umowy przyrzeczonej
- ustala termin, w ciągu którego umowa przyrzeczona ma być zawarta
- poza tym musi odpowiadać ogólnym przesłankom stawianym każdej czynności prawnej
Gdy nie dochowa się warunków umowy przedwstępnej, następują określone skutki:
1) ponosi skutek słabszy - dotyczy każdej umowy przedwstępnej, prawo do
odszkodowania za wszystkie straty, które się poniosło i poniósł je
podmiot, który liczył na zawarcie umowy przyrzeczonej
2) ponosi skutek silniejszy - podmiot, który liczył na zawarcie umowy
przyrzeczonej ma prawo dochodzić tego, żeby kontrakt doszedł do skutku.
Muszą być spełnione warunki, które wymaga prawo do ważności
kontraktu definitywnego, czyli zachowana forma umowy przedwstępnej
jaka jest wymagana do umowy definitywnej (art. 64 KC - jeżeli strona
zobowiązania nie złoży takiego oświadczenia woli, wówczas prawomocne
orzeczenie sądu stwierdzające taki obowiązek zastępuje to oświadczenie).
Umowa przedwstępna jest umową wiążącą!!!!
15. Zmiana wierzyciela lub dłużnika (cesja wierzytelności, pojęcie długu)
1) Zmiana wierzyciela
Cesja - przelew wierzytelności jest umową zawieraną przez dotychczasowego wierzyciela
(cedenta) a osobą trzecią (cesjonariuszem), na mocy umowy której cesjonariusz nabywa od
cedenta przysługującą mu wierzytelność. Ze względu na skutek prawny, cesja należy do
czynności prawnych rozporządzających. Przelew wierzytelności może przybrać dwojaką
postać:
- umowy o podwójnym skutku (zobowiązująco - rozporządzająca) - polega na umowie
zobowiązującej w wyniku której następuje przeniesienie wierzytelności. Skutek ten
(rozporządzający) nie musi być w umowie wyrażony, ponieważ statuuje go nazwa
względnie wiążąca art. 510 KC - kauzalność
- czystej umowy rozporządzającej - polega na realizacji tylko skutków rozporządzających
Skutek wobec wierzyciela:
- cedent przestaje być wierzycielem, a staje się nim cesjonariusz
- wraz z wierzytelnością przechodzą na cesjonariusza wszelkie prawa z nią związane
CEDENT CESJONARIUSZ
wierzytelność
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
- cedent ponosi odpowiedzialność wobec cesjonariusza za wady prawne cedowanej
wierzytelności, jeżeli wierzytelność mu nie przysługiwała lub przysługiwała, ale w
mniejszym zakresie
- cedent nie ponosi odpowiedzialności za wypłacalność dłużnika, chyba że ją na siebie
przyjął
Skutek wobec wierzyciela:
- sytuacja prawna dłużnika nie ulega zmianie w następstwie cesji, z tym tylko
zastrzeżeniem, że powinien on świadczyć cesjonariuszowi
- dłużnik powinien zostać poinformowany o dokonanej cesji
- sytuacja prawna dłużnika nie ulega pogorszeniu w następstwie cesji oraz chroni dobrą
wiarę dłużnika
2) Zmiana dłużnika
Przejęcie długu - zgodnie z art. 519 KC przejęcie długu znamionują 3 cechy:
1) nabycie długu przez osobę trzecią (przejemcę) - jako jego własnego
zobowiązania
2) zwolnienie z długu dotychczasowego dłużnika
3) zachowanie tożsamości przejmowanego zobowiązania, a więc utrzymanie
dotychczasowego stosunku zobowiązaniowego
Przejęcie długu, jako umowa dwustronna, może przybrać dwojaką postać:
a. umowy między wierzycielem a przejemca długu - da zgodą dłużnika
b. umowy miedzy przejemcą długu a dłużnikiem - za zgodą wierzyciela
Forma pisemna pod sankcją nieważności obowiązuje zawsze gdy dotyczy:
oświadczenia woli przejemcy
zgody wierzyciela
Forma dowolna obowiązuje, gdy dotyczy zgody dłużnika - może wyrazić swoją wolę w
formie dowolnej (art. 60 KC)
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
16. Odpowiedzialność kontraktowa i jej przesłanki
Odpowiedzialność kontraktowa (EX CONTRACTO) - jest to odpowiedzialność
odszkodowawcza za naruszenie zobowiązania przez dłużnikia. Sa 3 przesłanki
odpowiedzialności kontraktowej:
fakt, z którym system prawny wiąże czyjąś odpowiedzialność
szkoda
związek przyczynowy między zdarzeniem a szkodą
Odpowiedzialność kontraktowa obejmuje tylko szkody majątkowe !!!
Zasada odpowiedzialności kontraktowej
W świetle art. 471 KC naruszenie zobowiązania przez dłużnika polega na niewykonaniu lub
nienależytym wykonaniu zobowiązania. Artykuł ten kreuje odpowiedzialność dłużnika na
zasadzie winy (dłużnik odpowiada z reguły za każdą winę).
Na obszarze prawa cywilnego dokonuje się gradacji/stopniowania winy:
- wina umyślna - najwyższy stopień winy, polega na tym że dłużnik:
chce naruszyć ciążące na nim obowiązki powinnego zachowania (dolus
directus)
albo przewidując możliwość takiego naruszenia na to się godzi (dolus
eventualis)
- wina nieumyślna - dzieli się na:
niedbalstwo - można zarzucić temu, kto nie dochował należytej staranności w
sytuacji gdy powinien i zarazem mógł zachować się prawidłowo. W obrębie
niedbalstwa wyróżnia się z kolei:
rażące niedbalstwo - znaczne odchylenie od wzorca należnego zachowania się
dłużnika
Dłużnik ponosi odpowiedzialność za osoby, którymi posłużył się w celu wykonania
zobowiązania, tak jak sam odpowiada za własne działania lub zaniechania.
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
17. Bezpodstawne wzbogacenie
Bezpodstawne wzbogacenie - jest to przesunięcie majątkowe, które nastąpiło bez
uzasadnionej w świetle obowiązującego systemu prawnego podstawy, wówczas ten kto
wartość jakąś utracił może żądać jej zwrotu od tego, na kogo ona bezpodstawnie przeszła.
Zgodnie z założeniami instytucji bezpodstawnego wzbogacenia, art. 405 KC wskazuje na 4
przesłanki powstania roszczenia z tego tytułu:
1) wzbogacenie jednego podmiotu - polega na uzyskaniu jakiejś korzyści
majątkowej w dowolnej postaci
2) zubożenie drugiego podmiotu - musi przybrać postać majątkową i może
polegać na:
nieopłacalnym świadczeniu usług przez zubożonego lub na naruszeniu
przysługujących mu praw
utracone korzyści
wykonywanie cudzego zobowiązania, jeżeli zubożony działał w błędnym
przeświadczeniu, że spełnia własne zobowiązanie
3) związek między wzbogaceniem a zubożeniem - korzyść majątkowa musi
być uzyskana kosztem drugiej osoby.
Do zdarzeń powodujących z jednej strony zubożenie a z drugiej strony
wzbogacenie należą w szczególności:
działanie samego zubożonego - budowa na cudzym gruncie z własnych
materiałów
działanie wzbogaconego - budowa na własnym gruncie z cudzych materiałów
działanie osoby trzeciej - sprzedaż przez komornika rzeczy nie należącej do
dłużnika
zdarzenie nie będące działaniem ludzkim - nurt rzeki przerzuca część gruntu
między sąsiadami
4) bezpodstawność wzbogacenia - wzbogacenie kosztem zubożonego musi
nastąpić bez podstawy prawnej
Przy bezpodstawnym wzbogaceniu, wzbogacony staje się dłużnikiem, a zubożony
wierzycielem.
Zasada zwrotu
- bezpodstawnie wzbogacony ma obowiązek zwrotu w momencie wezwania aktualne
wzbogacenie
- zubożały może wystąpić do obdarowanego o zwrot tego przedmiotu
- jeżeli osoba wzbogacona za majątek uzyskany nabyła inną rzecz, to musi ją zwrócić
- jeżeli wzbogacenie nastąpiło w momencie, kiedy wiadomo, że nastąpiła pomyłka, to
należy ją zwrócić
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
18. Odpowiedzialność z tytułu czynów niedozwolonych (odpowiedzialność deliktowa)
Odpowiedzialność deliktowa (EX DELICTO) - jest to czyn niedozwolony, który znamionuje
zachowanie się podmiotu prawa cywilnego sprzeczne z zasadami porządku prawnego.
Ustawa zalicza do czynów niedozwolonych:
zawinione działanie człowieka
innego rodzaju zachowania ludzkie i zdarzenia podlegające pejoratywnej
ocenie
Przesłankami odpowiedzialności są:
pewne zdarzenie, którym jest czyn niedozwolony
szkoda
związek przyczynowy między zdarzeniem a szkodą
Cechy odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych:
osoba odpowiedzialna za wyrządzenie szkody (dłużnik) od razu jest
zobowiązany do jej naprawienia poszkodowanemu (wierzycielowi)
często dłużnik nie jest zidentyfikowany (jak przy ex contractu) i należy
dopiero go poszukiwać spośród nieograniczonego kręgu podmiotów
obowiązek naprawienia szkody powstaje dopiero wtedy, gdy poszkodowany
doznał jej w następstwie czynu niedozwolonego
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
19. Odpowiedzialność za czyn własny
Odpowiedzialność za czyn własny - oparta jest na zasadzie winy. Wyraźnie wskazuje na to
art. 415 KC, który stanowi, że „kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest
do jej naprawienia”
Nie ma tutaj domniemania winy, trzeba aby osoba poszkodowana udowodniła winę sprawcy.
Za czyn zawiniony może uchodzić jedynie takie zachowanie się człowieka, które jest zarazem
bezprawne, czyli niezgodne z porządkiem prawnym jak:
naruszenie wyrażonych w przepisach nakazów lub zakazów
naruszenia zasad współżycia społecznego
Okoliczności, które zwalniają sprawcę deliktu z odpowiedzialności to:
brak wymaganego wieku (osoba do 13 lat)
niepoczytalność sprawcy, czyli podmiot który dopuszcza się deliktu, nie zdaje
sobie sprawy z tego co czyni. Jednak w pewnych przypadkach należy obciążyć
sprawcę deliktu odpowiedzialnością za wyrządzone szkody np. odurzenie
alkoholem, narkotykami (art. 425 KC)
obrona konieczna (art. 423 KC) - polega na odparciu bezpośredniego i
bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro własne lub innej osoby. Nie
ponosi odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną napastnikowi
stan wyższej konieczności (art. 424 KC) - znamionuje bezpośrednie
zagrożenie dla dowolnego dobra jakiejkolwiek osoby. Źródłem tego
zagrożenia nie jest zamach, a więc bezprawne działanie człowieka, ale jakaś
rzecz lub zwierze (płonący dom). Dla uchylenia się od odpowiedzialności
konieczne jest ponadto:
i. osoba sama nie wywołała zagrożenia
ii. niebezpieczeństwa nie można było inaczej
zapobiec
iii. ratowane dobro było ważniejsze aniżeli
zagrożone
dozwolona samopomoc (art. 342, 432 KC) - jest przewidziana w wyjątkowych
zupełnie przypadkach wyraźnie przewidzianych i wskazanych w ustawie
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
20. Odpowiedzialność za czyny cudze (małoletnich, niepoczytalnych, osób którym
powierzono wykonanie czynności)
1. odpowiedzialność osób zobowiązanych do nadzoru
Zawiniony czyn człowieka może także polegać na tym, że nie dopełnił on ciążącego na
nim obowiązku nadzoru nad inną osoba, która w następstwie wyrządziła komuś krzywdę.
W przypadku takim zobowiązany do nadzoru ponosi odpowiedzialność za własne
zachowanie (tzw. wina w nadzorze) z tym zastrzeżeniem, że cudzy czyn, jakim jest
zachowanie się podopiecznego, stanowił bezpośrednią przyczynę szkody (podopieczni to
osoby do lat 13 i osoby niepoczytalne)
Ustawa przewiduje możliwość dochodzenia odszkodowania od:
a. sprawującego nadzór - zgodnie z art. 427 KC odpowiedzialność ponosi każdy, „kto z
mocy ustawy lub umowy zobowiązany jest do nadzoru nad osobą, której z powodu
wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego, winy poczytać nie można”.
Odpowiedzialność oparta jest na winie osoby zobowiązanej do nadzoru. Poszkodowany
może korzystać z 2 korzystnych dla niego domniemań prawnych zwykłych (mogą być
obalone przeciwdowodem):
co do winy w nadzorze
co do związku przyczynowego między zawinionym zachowaniem
sprawującego nadzór a szkodą wyrządzoną przez podopiecznego osobie
trzeciej
b. odpowiedzialność sprawcy - sprawujący dozór uwalnia się odpowiedzialności, gdy:
obalone zostanie domniemanie winy w nadzorze lub domniemanie związku
przyczynowego
jeżeli ściągnięcie wierzytelności (odszkodowania) od osoby odpowiedzialnej z
tytułu winy w nadzorze jest niemożliwe lub bardzo utrudnione
jeżeli brak jest osób zobowiązanych do nadzoru
W takich przypadkach, art. 428 KC przewiduje oparta na zasadzie słuszności
odpowiedzialność bezpośredniego sprawcy. Przepis ten każe uwzględnić zwłaszcza stan
majątkowy poszkodowanego i sprawcy.
c. odpowiedzialność osób powierzających wykonanie czynności innej osobie
Powierzający czynność (A) ponosi odpowiedzialność za cudzy czyn, a mianowicie za
działanie osoby, której powierzył czynność (B), jeżeli czynność ta wyrządziła szkodę
osobie trzeciej.
Ponosi odpowiedzialność osoba powierzająca wykonanie czynności za szkodę wówczas,
gdy wykonawca czynności wyrządza szkodę przy wykonywaniu czynności, a nie przy
okazji lub przy sposobności wykonania czynności.
Szkoda- następuje wówczas, gdy istnieje ścisły związek między sposobem wykonywania
czynności i wyrządzeniem szkody, natomiast w przypadku wyrządzenie szkody przy
okazji lub sposobności nie jest szkodą.
Ten, który powierza wykonanie czynności innej osobie odpowiada ma zasadzie winy w
wyborze (domniemanie winy) art. 429 KC.
Uwolnić się od odpowiedzialności można poprzez:
wskazanie, że dokonało się starannego wyboru
jeżeli powierzono wykonanie czynności profesjonaliście
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
24. Odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy
państwowych
SP odpowiada, jeżeli szkodę wyrządził funkcjonariusz państwowy. Pojęcie to obejmuje:
pracowników organów władzy państwowej, sędziów, prokuratorów i żołnierzy
sił zbrojnych
osoby powołane w drodze wyboru do organu państwowego (posłowie,
ławnicy)
osoby działające „na zlecenie” organów władzy, administracji lub gospodarki
w przypadku, gdy odpowiednie przepisy prawne upoważniają organy do
zlecenia określonego działania (np. obywatele uczestniczący w zwalczaniu
klęsk żywiołowych)
Odpowiedzialność SP zależy od spełnienia kumulatywnie 2 przesłanek odnoszących się do
funkcjonariuszy:
zakresu ich działań - SP odpowiada tylko wtedy, gdy funkcjonariusze
wyrządzili szkodę przy wykonywaniu powierzonych im czynności
odpowiedzialność wyłącza się w przypadkach, gdy funkcjonariusza wyrządził
szkodę jedynie przy okazji wykonywania powierzonej mu czynności
wina - zachowanie funkcjonariusza musi być zawinione (jednak ta przesłanka
odpowiedzialności nie została wymieniona). Wina może polegać na działaniu
jak i na zaniechaniu.
Wina anonimowa - uchyla konieczność indywidualizowania sprawcy i tym
samym uwzględnia sfery jego przeżyć psychicznych. Wystarczy więc udowodnić,
że „winę ponosi jeden z członków określonego zespołu funkcjonariuszy”.
Określona w art. 417 KC odpowiedzialność jest odpowiedzialnością za cudzy czyn
(funkcjonariusza publicznego), opartej na zasadzie ryzyka.
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
23. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone ruchem przedsiębiorstwa
W myśl art. 435 KC odpowiedzialność ciąży na każdym (osobie fizycznej lub prawnej), kto
prowadzi na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprowadzane w ruch za pomoca
sił przyrody.
Przedsiębiorstwo - rozumie się zespół składników materialnych i niematerialnych
przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych.
Do zastosowania art. 435 KC należy wziąć pod uwagę:
bezpośrednie wykorzystywanie elementarnych sił przyrody (paliwa, gaz,
energię) przez przedsiębiorstwo lub zakład, jak również
przetwarzanie energii elementarnej na pracę lub inne postaci energii, co
wymaga użycia maszyn lub innych urządzeń przetwarzających
konieczne jest, aby przedsiębiorstwo lub zakład były „wprawiane w ruch”
(zwrot przenośny) przez maszyny lub urządzenia przetwarzające elementarne
siły przyrody
Przesłanki odpowiedzialności.
Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka - wystarczy, gdy istnieje związek przyczynowy między
funkcjonowaniem przedsiębiorstwa lub zakładu jako całości a powstałą szkodą.
Są jednak 3 wyłączenia odpowiedzialności (okoliczności egzeneracyjne):
siła wyższa
okoliczność, że szkoda nastąpiła wyłącznie z winy poszkodowanego
okoliczność, że szkoda nastąpiła wyłącznie z winy osoby trzeciej, za którą
prowadzący przedsiębiorstwo (zakład) nie ponosi odpowiedzialności.'
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
22. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone ruchem pojazdu mechanicznego (art. 436
KC)
Posiadacz mechanicznego środka komunikacji, poruszanego za pomoca sił przyrody,
odpowiada za szkody wyrządzone przez ruch tych pojazdów (odpowiedzialność na zasadzie
ryzyka)
Ruch pojazdów - pojazd jest w ruchu od chwili uruchomienia silnika, aż do momentu
ukończenia jazdy w następstwie osiągnięcia miejsca przeznaczenia lub wskutek planowanej
przerwy w podróży (np. krótkotrwały postój w trakcie podróży)
Mechaniczny środek komunikacji - musi służyć i być przeznaczony do komunikacji,
poruszany za pomocą sił przyrody (zalicza się wszelkie pojazdy napędzane własnymi
urządzeniami mechanicznymi)
Uchylenie zasad ryzyka:
zderzenie się środków komunikacji 0 oba pojazdy stwarzają analogiczne
niebezpieczeństwa; uchylenie zasad ryzyka odnosi się jedynie do wzajemnych
roszczeń między podmiotami odpowiedzialnymi za zderzające się pojazdy.
Zderzenie ma miejsce tylko wtedy, gdy są one w ruchu (jednak do pasażerów i
przechodniów ma zastosowanie odpowiedzialność na zasadzie ryzyka !!!!! )
od zderzenia należy odróżniać najechanie pojazdu na stojący inny pojazd. W
takim przypadku ma zastosowanie odpowiedzialność oparta na zasadzie ryzyka,
którą ponosi osoba odpowiedzialna za pojazd będący w ruchu
przewóz z grzeczności - to przewóz dokonywany nieodpłatnie i przede
wszystkim z uprzejmości. Osoba korzystająca z grzeczności przewożącego nie
może wobec niego powoływać się na odpowiedzialność opartą na zasadzie
ryzyka.
Natomiast ograniczenie to nie odnosi się do posiadaczy innych pojazdów
mechanicznych, jeżeli z powodu ich ruchu wyrządzono szkodę przewożonemu z
grzeczności (np. w razie zderzenia się pojazdów)
Są jednak 3 wyłączenia odpowiedzialności (okoliczności egzogeneracyjne):
siła wyższa
wina poszkodowanego
wina osoby trzeciej
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
24. Terminy zawite (PREKLUZYJNE)
Terminy zawite (prekluzyjne) - terminy te zostały ustanowione przede wszystkim dla
realizacji celów o doniosłości ogólnospołecznej lub dla silniejszej ochrony dłużników.
Wskutek bezczynności uprawnionego. W ciągu określonego ustawą terminu następuje
wygaśnięcie przysługującego mu prawa. Terminy zawite mają charakter norm bezwzględnie
wiążących!
Można odróżnić typy terminów zawitych:
1. terminy do dochodzenia praw przed organem państwowym np. terminy
dochodzenia roszczeń, praw stanu cywilnego
2. terminy do dokonywania czynności pozasądowych:
terminy do wykonywania zawiadomień
terminy do dochodzenia praw członkowskich
terminy do wykonywania praw kształtujących o charakterze majątkowym lub
niemajątkowym
3. terminy wygaśnięcia praw podmiotowych
Wpływ terminów zawitych powoduje, w odróżnieniu od przedawnienia, wygaśnięcie
uprawnienia. W uwagi na to, sad lub inny organ powołany do rozpoznawania sprawy
uwzględnia fakt ten z urzędu!
- nie można powołać się na art. 5
- analogicznie stosuje się przepisy o zawieszeniu (gdy vis maior) i przerwie (gdy wina nie)
przedawnień
- zazwyczaj krótkie
- nie można się zrzec skorzystania z nich
- w przypadku rękojmi, gdy kupujący powiadomił sprzedawcę o wadach i po terminie
zawitym można się powołać na rękojmię przed upływem terminu zawitego
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
Zobowiązania część szczegółowa
1. Umowa sprzedaży
Umowa sprzedaży uregulowana została w art. 535 i n. KC, jako umowa obligacyjna.
Sprzedaż - sprzedawca zobowiązuje się wobec kupującego do przeniesienia własności rzeczy
i wydania jej kupującemu, a kupujący zobowiązuje się zapłacić cenę. Są to elementy
przedmiotowo istotne (essentialia negotii). Z umowy tej wynika, że jest to umowa:
- dwustronnie zobowiązująca
- wzajemna
- odpłatna
- konsensualna
>> Zobowiązująco- rozporządzający charakter tej umowy:
- art. 155 KC - jeżeli jakaś umowa zobowiązuje do przeniesienia prawa własności, to
umowa ta przenosi to prawo własności (chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej,
albo że strony inaczej postanowiły), ale dotyczy to tylko rzeczy oznaczonych co do
tożsamości
- w przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku wymaga wydania rzeczy/
przeniesienia posiadania, aby być właścicielem rzeczy
- umowa sprzedaży zawsze jest umową zobowiązującą, ale w niektórych przypadkach
również rozporządzającą
>> Powszechny charakter tej umowy:
- każdy może ją zawrzeć
- wyjątki:
o kiedy na handel potrzebne jest zezwolenie, no sprzedaż broni
o kiedy umowa dotyczy cudzoziemców, np. sprzedaż ziemi
>> Podmiotem sprzedaży mogą być też prawa zbywalne, np. prawa autorskie (art. 555 KC)
>> Prawa i obowiązki stron:
- wydanie rzeczy
- przeniesienie własności
- zapłata
- odebranie rzeczy
>>Forma umowy:
- zawierana w dowolnej formie
- w pewnych przypadkach wymaga formy szczególnej - art. 158 KC, umowa dotycząca
przeniesienia prawa własności nieruchomości powinna być sporządzona w formie aktu
notarialnego
- art. 75 KC - dla celów dowodowych wymaga formy pisemnej zwykłej;
o minimum treściowe - jest to porozumienie stron dotyczące określenia
przedmiotu sprzedaży i ceny. Jeżeli chodzi o cenę, to art. 536 KC nie wymaga
podanie dokładnie ceny liczbowo, wystarczy że strony wskażą podstawę do
ustalenia ceny
>> Wykonanie umowy
Terminy zawite
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
a. wydanie rzeczy:
rzecz musi być oznaczona w umowie, a sprzedawca powinien wydać rzecz
zgodnie z treścią umowy
termin i miejsce wydania rzeczy z reguły określa umowa strona
powinno nastąpić wraz z dokumentami związanymi z rzeczą (np. instrukcja)
obowiązek sprzedawcy do należytego opakowania i zabezpieczenia
koszty wydania rzeczy (zmierzenia, zważenia, opakowania) obciążają
sprzedawcę
Tak długo jak mamy do czynienia z wydaniem towaru, to odpowiedzialność i
koszty leżą po stronie sprzedawcy.
b. odebranie rzeczy - to jest fizyczne wyjęcie spod władztwa sprzedawcy. W momencie
odebrania towaru odpowiedzialność i koszty przechodzą na stronę kupującego.
Klauzule które określają zasady odpowiedzialności stron nazywają się INCOTERMS.
11. Prawo pierwokupu
Prawo pierwokupu (art. 596 i n. KC) polega na tym, że określonemu podmiotowi przysługuje
pierwszeństwo kupna oznaczonej rzeczy, w razie gdyby jej właściciel zawarł umowę
sprzedaży z innym podmiotem (może się także odnosić do sprzedaży praw).
Źródłem prawa pierwokupu może być:
- umowa
- przepis ustawy, w praktyce poważniejsze znaczenie ma zwane ustawowym prawem
pierwokupu.
Charakter prawa pierwokupu:
- uprawniony może skorzystać z prawa pierwokupu tylko wtedy, gdy zobowiązany
sprzedaje rzecz innej osobie
- właściciel rzeczy obowiązany jest zawrzeć umowę sprzedaży z osoba trzecią pod
warunkiem, że uprawniony nie skorzysta z prawa pierwokupu
- właściciel jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić uprawnionego o treści umowy
sprzedaży
- uprawniony może skorzystać z prawa pierwokupu (od momentu zawiadomienia o
sprzedaży) w ciągu:
o 1 miesiąca - w razie sprzedaży nieruchomości
o 1 tygodnia - w razie sprzedaży rzeczy ruchomych
- uprawniony powinien złożyć swoje oświadczenie woli w takiej formie, jaka jest
przewidziana dla sprzedaży danej rzeczy
Z mocy ustawy prawo pierwokupu przysługuje:
- Skarbowi Państwa
- Gminie
- Dzierżawcy nieruchomości - długoletniemu
2. Rękojmia i gwarancja przy sprzedaży
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
Odpowiedzialność z tytułu rękojmi regulują przepisy art. 556-576 KC. Precyzują one
zwłaszcza zasady załatwiania reklamacji wad towaru, gdy, gdy sprzedawca jest osobą
zawodowo trudniącą się sprzedażą. PC wyróżnia 2 rodzaje wad rzeczy sprzedanej:
1) WADA FIZYCZNA:
rzecz ma cechy zmniejszające jej wartość lub użyteczność
rzecz nie ma właściwości o których zapewniał sprzedawca
rzecz została wydana kupującemu w stanie niezupełnym
2) WADY PRAWNE:
gdy sprzedawca sprzedał rzecz stanowiącą własność osoby trzeciej
gdy rzecz sprzedana jest obciążona prawem osoby trzeciej
Odpowiedzialność sprzedawcy:
- sprzedaż wadliwej rzeczy lub prawa naraża sprzedawcę na odpowiedzialność
odszkodowawczą, jeżeli można sprzedawcy lub osobę za którą odpowiada, przypisać
winę (art. 471 i nn. KC)
- odpowiedzialność opiera się na zasadzie ryzyka (sprzedawca odpowiada także, gdy o
wadzie nie mógł wiedzieć).
Odpowiedzialność może być wyłączona:
droga umowy - ale nie w przypadku, kiedy kupujący dowodzi podstęp
sprzedawcy, albo jeżeli sprzedawca zataił wady o których wiedział
sprzedawca ujawnia wadę przy zawarciu umowy, to nie odpowiada z tytułu
rękojmi:
i. realizacja uprawnień z tytułu rękojmi przysługuje kupującemu, jeżeli w
określonym czasie kupujący zgłosi sprzedawcy wadę tzw. akt
staranności
ii. wada jawna - wtedy zgłoszenie musi nastąpić w momencie wydania
rzeczy
iii. w przypadku wady ukrytej istnieje obowiązek zawiadomienia w ciągu
1-miesiąca od jej wykrycia i nie później niż 1 rok od zawarcia umowy
obowiązuje rękojmia
przepisy szczególne skracają terminy w przypadku art. Spożywczych - 3 dni, a
w innych wydłużają do 2 lat
4 uprawnienia kupującego z tytułu rękojmi przy sprzedaży:
1) prawo do odstąpienia od umowy i zażądania zwrotu ceny
2) do obniżenia ceny
3) żądanie naprawienia rzeczy ale dotyczy jeżeli sprzedawca jest wytwórcą rzeczy
4) żądanie zamiany na rzecz wolną od wady (dotyczy rzeczy określonych co do gatunku)
Kupujący określa z którym uprawnieniem wystąpić. Jeżeli zdecyduje się na 1) to sprzedawca
może zablokować przez 2) lub 3).
Jeżeli rzecz ma wadę istotną (art. 560 KC), sprzedawca może 1 raz zablokować 2) lub 3), ale
za drugim razem musi oddać pieniądze.
Wadą istotną nazywamy wadę, jeżeli nie można używać rzeczy zgodnie z przeznaczeniem.
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
Od 1995 r rozporządzenie RM o szczegółowych warunkach wykonywania umowy sprzedaży:
przepisy mówiące o tym, że jeżeli wadę ujawnimy, to sprzedawca musi tę wadę ujawnić
pisemnie.
3. Umowa zamiany, darowizny, dostawy
1) UMOWA ZAMIANY
- jest umową, w której każda ze stron zobowiązuje się przenieść na drugą stronę
własność rzeczy lub inne prawo majątkowe, w zamian za zobowiązanie się do
przeniesienia własności rzeczy lub innego prawa, np. zamiana jednej monety
na inną
- jest umową konsensualną, wzajemną; należy do umów zobowiązujących do
rozporządzenia, jest to świadczenie niepieniężne
- w zakresie zamiany stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące sprzedaży
2) UMOWA DOSTAWY
o to umowa oparta na modelu umowy sprzedaży
o to umowa wzajemna - dostawca, który zobowiązuje się wytworzyć i
dostarczyć pojedyncze, określone ilościowo rzeczy zamienne odbiorcy, a
odbiorca zobowiązuje się zapłacić za nie cenę
o może być zawierana przez osobę, która jest profesjonalistą
o regulowana jest przepisami o sprzedaży
3) UMOWA DAROWIZNY
jest to zobowiązanie darczyńcy do bezpłatnego świadczenia na rzecz
obdarowanego kosztem swego majątku (essentialia negotii)
umowa darowizny musi być zawarta w formie aktu notarialnego, jednak
umowa zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone
świadczenie zostało spełnione
istnieje obowiązek alimentacyjny po stronie obdarowanego, gdyby darczyńca
popadł w niedostatek (może zwolnić się z obowiązku alimentacyjnego po
oddaniu przedmiotu darowizny)
darczyńca może odstąpić od umowy darowizny, jeżeli:
i. darowizna nie została wykonana
ii. darczyńca popadł w niedostatek, który powstał w wyniku darowizny,
wtedy można ją cofnąć
iii. w przypadku rażącej niewdzięczności obdarowanego
iv. odwołanie darowizny następuje przez złożenie oświadczenie woli
obdarowanemu na piśmie
4. Umowa najmu
UMOWA NAJMU (art. 659 i n. KC) - jest umową wzajemną, przez którą wynajmujący
zobowiązuje się oddać rzecz najemcy do używania na czas oznaczony lub nie oznaczony, a
najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz. Przedmiotem najmu
mogą być rzeczy ruchome, nieruchomości, jak również ich części składowe.
Umowa najmu nieruchomości lub pomieszczenia na czas dłuższy nić 1 rok powinna być
zawarta na piśmie.
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
Prawa i obowiązki stron:
1) WYNAJMUJĄCY:
- oddanie najemcy rzeczy w stanie zdatnym do użytku
- utrzymanie danej rzeczy w stanie zdatnym do użytku
- obowiązek zapewnienia najemcy spokojnego używania rzeczy
2) NAJEMCA
- obowiązek zapłaty czynszu
- używanie rzeczy w sposób w umowie określony, w sposób odpowiadający
właściwości i przeznaczeniu rzeczy
- zwrotu rzeczy po zakończeniu najmu
Czas trwanie umowy najmu - max 10 lat. Jeżeli strony nie umówiły się inaczej umowa
zawarta na czas oznaczony nie powinna być rozwiązana przed upływem czasu, a jeśli
nieoznaczony to można wypowiedzieć w terminach ustawowych lub umownych.
Przedawnienie roszczeń - rocznemu terminowi przedawnienia, liczonemu od dnia zwrotu
rzeczy, ulegają roszczenia:
a. wynajmującedo o naprawienie szkody z powodu uszkodzenia lub pogorszenia
rzeczy
b. najemcy o zwrot nakładów na rzecz
c. najemcy o zwrot nadpłaconego czynszu
Inne roszczenia wynikające z najmu ulegają przedawnieniu na zasadach ogólnych (art. 118
KC)
NAJEM LOKALI - ustawa z VI. 2001 o najmie lokali
1) najem lokali mieszkalnych - umowa ta zawarta musi być na czas nieokreślony lub na
czas co najmniej 3ch lat.
Rozwiązanie umowy - nie może zawierać warunku rozwiązującego, poza
przypadkami wymienionymi w ustawie jak: opuszczenie lokalu przez jego właściciela,
na czas nauki w szkole. Rozwiąże się po upływie 3ch miesięcy od tego zdarzenia.
2) ustanie najmu (wypowiedzenie stosunku najmu) [art. 11]. Należy wskazać przyczynę
wypowiedzenia na piśmie. Okoliczności:
- kiedy najemca używa niezgodnie z przeznaczeniem lokalu, dopuszcza się szkód,
narusza zasady porządku domowego i czyni uciążliwym korzystanie z innych lokali
- niewykonanie obowiązku zapłaty czynszu za 3 pełne okresy płatności, należy
wyznaczyć dodatkowy miesiąc (zaproponowanie ugody) na zapłatę
- wynajęcie do bezpłatnego używania lokalu osobie trzeciej bez zgody wynajmującego
- jeżeli lokal wymaga opróżnienia w związku z rozbiórką, to można wypowiedzieć
stosunek najmu, jeżeli lokator nie chce się wyprowadzić i jeżeli nie chce się przenieść
do lokalu zastępczego na czas robót
CZYNSZ:
- przepisy prawne różnicują sytuację czynszową w zależności od wynajmowanego lokalu
- lokale gminne, państwowe, samorządu terytorialnego - czynsze ustalane drogą uchwały
przez zarząd gminy
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
- czynsz może być zmieniony co najmniej na pół roku, podwyżki nie mogą przekraczać
pewnych stawek określonych, ogólnie rzecz biorąc, na podstawie wartości
odszkodowawczej
Art. 13 przewiduje możliwość eksmisji najemcy, który wykracza poza porządek i dopuszcza
się uniemożliwienia spokojnego korzystania z lokali innym lokatorom
5. Umowa dzierżawy i użyczenia
Umowa dzierżawy - jest to umowa wzajemna, w której wydzierżawiający zobowiązuje się
oddać dzierżawcy rzecz lub prawo do używania i pobierania pożytków na czas oznaczony lub
nie oznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu czynsz.
Jest bardzo podobna (umowa dzierżawy) do najmu i dlatego ustawodawca odsyła do
przepisów o najmie z zachowaniem przepisów o dzierżawie.
Najem a dzierżawa:
- przedmiotem najmu może być rzecz oznaczona co do tożsamości, a przy dzierżawie mogą
być nie tylko rzeczy ale i prawa
- dzierżawa obejmuje nie tylko używanie przedmiotu ale i pobieranie pożytków, czyli
przedmiot umowy obejmuje rzecz i prawo, które mogą przynosić pożytki
- podobnie jak najem, również dzierżawę można zawrzeć na czas oznaczony albo nie
oznaczony
o dzierżawa ma ten stosunek trwalszy od najmu, maksymalny czas związania stron
został oznaczony aż na 30 lat (najem 10 lat)
Obowiązki i prawa:
- na dzierżawcy ciąży obowiązek wykonywania swego uprawnienia zgodnie z
wymaganiami prawidłowej gospodarki (nie może zmieniać przeznaczenia przedmiotu
dzierżawy bez zgody w.)
- dzierżawca nie może oddać przedmiotu dzierżawy w poddzierżawę lub w bezpłatne
używanie bez zgody wydzierżawiającego
- czynsz płatny jest półrocznie i to z dołu
Ustanie dzierżawy:
- jeżeli jest zawarta na czas oznaczony, gaśnie z chwilą nadejścia terminu końcowego,
chyba że nastąpiło tzw. milczące przedłużenie
- jeśli jest zawarta na czas dłuższy niż 30 lat, poczytuje się ją po upływie tego terminu za
zawartą na czas nieoznaczony
- kończy się na skutek wypowiedzenia przez którąś ze stron
- termin wypowiedzenia określa umowa, a w przypadku braku, 6 miesięcy naprzód przed
upływem roku dzierżawczego (zaczyna się od początku dzierżawy)
Umowa użyczenia - to umowa, przez którą użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu
przez czas oznaczony albo nie oznaczony na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu
rzeczy
Umowa ma charakter nieodpłatny
Jest umową realną - powstaje w momencie wydania rzeczy
Prawa i obowiązki stron
- użyczający zobowiązany jest do znoszenia tego, że biorący używa rzeczy mu wydanej
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
- użyczający odpowiada tylko za takie wady rzeczy, które wyrządziły biorącemu szkodę
(wina)
- biorący w używanie powinien używać rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem i
właściwościami
- bez zgody użyczającego, biorący nie może oddać rzeczy osobie trzeciej
- na biorącym ciąży obowiązek ponoszenia zwykłych kosztów utrzymania rzeczy
Ustanie użyczenia:
- z upływem terminu określonego w umowie
- użyczenie zawarte na czas nieoznaczony wygasa, gdy biorący uczynił z rzeczy użytek lub
mógł uczynić
- użyczający może zażądać niezwłocznego oddania rzeczy, gdy:
o rzecz jest niewłaściwie używana
o została bezpodstawnie powierzona osobie trzeciej
o stała się użyczającemu potrzebna z powodów nie przewidzianych w chwili
zawarcia umowy
Przedawnienie - roczne przedawnienie (liczone od dnia zwrotu rzeczy)- dotyczy roszczenia
1. użyczającego o naprawienie szkody za uszkodzenie lub pogorszenie rzeczy
2. biorącego do używania o zwrot nakładów na rzecz oraz
3. o naprawienie szkody wynikłej w skutek wady
4. inne na zasadach ogólnych art. 118KC
To tylko mniej niż połowa trzeciej części, trzeba uzupełnić z książki.
Każdego roku spis obowiązujących umów się troszkę różni od poprzedniego.