OBSŁUGIWANIE URZĄDZEŃ I MASZYN

Obsługiwanie (obsługa) - czynności związane z podtrzymywaniem lub przywracaniem obiektowi stanu zdatności. W zależności od zakresu i celu:

• obsługa jednokrotna - jeden raz w okresie eksploatacji, np. docieranie,

• wielokrotna - występuje wiele razy w okresie eksploatacji, np. bieżąca,

• obsługa techniczna - ma podtrzymywać lub odtworzyć stan zdatności,

• obsługa organizacyjna - umożliwia wykorzystanie urządzenia.

Rodzaje obsługi		Proces obsługowy (obsługa)	Czynności podstawowe procesu
jednokrotna	techniczna	wdrożenie do użytkowania	ustawianie, przyłączenie, sprawdzenie, rozruch
				wycofywanie z eksploatacji (eksploatacja docelowa)	odłączenie, usunięcie, demontaż, przekazanie
		wielokrotna		konserwowanie (praca okresowa, obsługa techniczna)	kontrola stanu, zapewnienie współpracy elementów
				remontowanie (remont bieżący, średni, remont kapitalny)	demontaż, weryfikacja, naprawa, regeneracja, montaż
				przygotowanie do użytkowania (zasilanie, przegląd)	kontrola stanu, zasilanie, przegląd przed użyciem
			organizacyjna	transportowanie	opakowywanie, ładowanie, transport, wyładowanie
				przechowywanie (magazynowa-nie, składowanie, postój)	odbiór i przyjęcie, ulokowa-nie, zabezpieczenie, wydanie

Obsługę wykonuje się na wyspecjalizowanych stanowiskach - wg rodzaju podzespołu, który podlega obsłudze (warsztaty elektryczne, mechaniczne).

Konstruując urządzenia przewiduje się odtwarzanie ich zdatności - remont - wykonanie czynności przywracających wymagane wartości wielkości i cech.

Każdemu rodzajowi urządzeń i maszyn można przyporządkować zbiór rodzajów obsługi, które wynikają z przyjętego kryterium klasyfikacyjnego. Np:

• Czas, krotność, okresowość występowania,

• cel obsługi i stan techniczny obiektu.

Uwzględniając kryteria oraz zakres obsługi, można wyróżnić jej rodzaje:

• codzienną (OC) - zaopatrzenie w materiały eksploatacyjne, kontrola stanu,

• okresową (OO), techniczną (OT), oznaczaną numerami, np. nr l, nr 2,... OT-1, OT-2,...,

• gwarancyjną (OG),

• zabezpieczającą (konserwacyjną) (OZ),

• sezonową (OS) - zmiana warunków eksploatacji, dostosowanie materiałów eksploatacyjnych oraz parametrów pracy zespołów (regulacja),

• remont bieżący (RB), średni (RS), główny, kapitalny (RK),

• diagnostyczną (kontrola stanu) (OD),

• transportowanie (Tr),

• magazynowanie (przechowywanie) (Mg).

Rodzaje obsługi można grupować w zbiory według kryteriów klasyfikacji:

Czynności obsługowe ze względu na stan techniczny („obsługa" a „odnowa” - odnowa jest celem działania, obsługa - sposobem działania):

• odtwarzające potencjał eksploatacyjny (remont średni, remont główny),

• odtwarzające stan zdatności (remonty bieżące), profilaktyczne,

• odtwarzające resurs międzyobsługowy (przeglądy techniczne),

• inne czynności (codzienne, gwarancyjne, sezonowe, konserwacyjne).

Odnowa wykonywana jest w systemie obsługi obiektów technicznych i jej rodzaj zależy od zastosowanej obsługi. Odnowa:

• potencjału eksploatacyjnego - remontu kapitalny (gł.) lub wymiana obiektu,

• stanu zdatności - wykonanie obsługi typu remont bieżący,

• resursu eksploatacyjnego - przeglądu technicznego (obsługi okresowej).

System obsługi technicznej stanowi zbiór podsystemów, w którym ściśle współdziałają: sieć handlowa (dostawy nowych maszyn, urządzeń i materiałów do produkcji), sieć stacji obsługi i warsztatów naprawczych, sieć stacji paliw oraz pomieszczenia do przechowywania maszyn i urządzeń.

Wpływ konserwacji i remontów na ograniczenie potencjału produkcyjnego:

• Straty normalne - główne prace konserwacyjne i remontowe powinny być prowadzone w czasie wolnym od pracy lub w wolne dni.

• Nieplanowane ograniczenie potencjału wskutek braku konserwacji powoduje głównie zakłócenia w rytmiczności produkcji.

Czynności konserwacyjne wykonywane w miejscu użytkowania urządzeń: smarowanie, utrzymywanie w czystości i zabezpieczanie powierzchni i przed korozją, regulacje - mają zasadniczy wpływ na zużycie oraz trwałość części

Utrzymanie maszyn w ruchu

Czas pracy zależy od sprawności maszyn, wiąże się z remontami, z przestojami, które można podzielić na:

• Przestoje planowane - świadomie, na podstawie przewidywanego terminu, przerywane jest użytkowanie i maszyna jest przekazywana do remontu - są technicznie i ekonomicznie uzasadnione, w planowaniu wykorzystywane informacje określające stan oraz realne informacje prognostyczne.

• Przestoje nieplanowane występują, gdy:

• Świadomie i w sposób nieprzewidziany przerywane jest dalsze użytkowanie maszyny,

• Zaistnieje wymuszona sytuacja spowodowana np. niemożliwością uruchomienia, brakiem ruchów roboczych.

Sprawność maszyny jest zagwarantowana, - gdy operacje przebiegają przy normalnym zużywaniu narzędzi, energii, środków smarnych, brak objawów niesprawności,

W terminologii techniki obsługi istnieją pojęcia:

• Przegląd techniczny - podstawowa obsługa techniczna, obejmująca m. in. konserwację (np. czyszczenie, smarowanie), regulację, diagnostykę oraz profilaktykę. Celem jest wykrycie i usunięcie niesprawności i uszkodzeń.

• Naprawa - doprowadzenie do stanu używalności uszkodzonych ogniw lub pojedynczych zespołów maszyny (regeneracja - przywrócenie właściwości).

• Remont - kompleksowa, jednoczesna naprawa wszystkich zespołów lub ich wymiana, aby nie dopuścić do nadmiernego zużycia.

Czynności sprawdzenia stanu obiektu - zapobiega zużywaniu, koryguje i przywraca obiekt do normalnej pracy. Stan obiektu sprawdza się:

• przed rozpoczęciem procesu eksploatacji,

• przed rozpoczęciem pracy i zaraz po jej zakończeniu (zmianowe),

• w czasie pracy, co zalicza się do obsługi technicznej.

Obsługa codzienna obejmuje sprawdzenie:

• czystości maszyn, czystości i jakości smarowania mechanizmów oraz ich regulacji,

• działania mechanizmów jezdnych, ogumienia, zużycia materiałów pędnych,

• stanu osłon ochronnych i ogólnego bezpieczeństwa pracy.

Obsługa sezonowa związana z sezonowością wykorzystania maszyn lub ze zmianą warunków klimatycznych dotyczy obiektów pracujących w różnych środowiskach.

Obsługa zabezpieczająca (konserwacyjna) - profilaktyka zapewniająca zdatność maszyny przez planowe lub doraźne zabezpieczenie jej przed oddziaływaniem czynników otoczenia (np. korozją) i utrzymywanie czystości.

Powtórne pokrycie malarskie zabezpiecza obiekt przed niszczeniem i przywraca pierwotne właściwości i cechy zewnętrzne (wygląd).

Obsługa diagnostyczna ma określić stan maszyny, przewidzieć przyszłe stany, umożliwić podjęcie decyzji w sprawie użytkowania lub obsługiwania.

Obsługa gwarancyjna - producent gwarantuje poprawność działania maszyny. Wykonują ją autoryzowane przedsiębiorstwa lub producenci.

Obsługa okresowa - zabiegi wykonywane cyklicznie, po upływie czasu pracy lub wg innej miary użytkowania, zgodnie z ustalonym harmonogramem,

• kontrolowanie stanu, usuwaniu usterek, ustalenie stopnia zużycia oraz sprawdzeniu rozregulowania - można zapobiec uszkodzeniom - wymienia się części szybko zużywające się oraz usuwa usterki w działaniu mechanizmów.

Remont bieżący - o małym zakresie rzeczowym - naprawa lub wymiana zużytych zespołów i części, zapewnienie pracy do następnego remontu. Koszt nie powinien przekroczyć 15% wartości odtworzeniowej maszyny.

Remont średni - wymianie podlegają ważniejsze części, podzespoły lub zespoły - zapewnia eksploatację do następnego remontu. Koszt nie powinien przekroczyć 40 - 50% wartości odtworzeniowej maszyny.

Remont kapitalny - o największym zakresie rzeczowym w cyklu remontowym. Polega na naprawie - wymianie zużytych części i zespołów.

Cel: przywrócenie stanu pierwotnego. Koszt remontu kapitalnego w zasadzie nie powinien przekroczyć 75% wartości odtworzeniowej maszyny.

Modernizacja, adaptacja, wymiana zużytych obiektów na nowe

Podczas odnowy obiektów dokonuje się wymiany maszyn na nowe, bardziej wydajne, nowoczesne i modernizuje się systemy produkcyjne.

Modernizacja to proces odnowy, w wyniku którego powinny nastąpić:

• zwiększenie zdolności produkcyjnych obiektu technicznego,

• wzrost wydajności, poprawa jakości wyrobów i usług, obniżka kosztów,

• polepszenie warunków pracy i obsługi oraz warunków BHP,

• podniesienie ogólnej kultury technicznej i unowocześnienie metod pracy, organizacji i technik wytwarzania.

Modernizacja cząstkowa lub niepełna (usunięcie tylko niektórych niekorzystnych cech eksploatacyjnych czy technologicznych) i kompleksowa.

Cel odnowy całkowitej - wymiana, tzn. zastąpienie starego urządzenia nowym - poprzez zakup i włączenie do eksploatacji nowego, bardziej wydajnego środka trwałego.

Proces wymiany wynika z założeń:

• w procesie eksploatacji wskutek zużycia fizycznego nastąpi unieruchomienie obiektu i nie będzie się już on nadawał do eksploatacji,

• nierównomierne zużywanie - nie jest znany termin trwałego uszkodzenia,

• istnieją możliwości przybliżonego określenia procesu starzenia obiektów.

Cykl remontowy - określony czas lub ilość wykonanej pracy (usług) między dwoma remontami kapitalnymi.

Jednostkami miary cyklu remontowego mogą być:

• czas kalendarzowy,

• ilość wykonanej pracy (usług),

• czas pracy.

Struktura cyklu - obejmuje zakres i powtarzalność operacji stanowiących pełny cykl remontowy między dwoma RK lub od rozpoczęcia eksploatacji, (np. określany liczbą remontów o niższym zakresie: cykl sześcioremontowy)

Cykl remontowy (struktura) zależy od zużywania obiektów oraz stopnia skomplikowania konstrukcji. Im jest prostsza, mniej części ruchomych - krótszy cykl oraz mniejsze zróżnicowanie zakresów rzeczowych remontów.

W zależności od stopnia skomplikowania konstrukcji maszyny dzielą się na:

• Urządzenia i maszyny o konstrukcji prostej. Struktura cyklu prosta i nie obejmuje RS (obrabiarki do obróbki plastycznej). Zapis symboliczny cyklu:

0 - OO - RB1 - OO - RB2 - OO - RB3 - OO - RK.

• Urządzenia i maszyny konstrukcji średnio skomplikowanej.

• Urządzenia i maszyny o konstrukcji skomplikowanej

Struktury cyklu remontowego są uzależnione od cech konstrukcji urządzeń i maszyn i mogą być ustalane doświadczalnie.

Obsługiwanie przechowywanych urządzeń i maszyn

W niektórych instytucjach, np. w wojsku, konieczne jest przechowywanie określonej liczby sprawnych urządzeń i maszyn. Można je podzielić na grupy:

• bieżącego użytkowania,

• w przechowywaniu.

Do grupy w przechowywaniu zalicza się sprzęt tzw. zapasu wojennego i pozostały sprzęt sprawny, lecz nie użytkowany na bieżąco.

Przechowywaniu podlega sprzęt, który nie będzie użytkowany w okresie dłuższym niż 30 dni. W zależności od okresu wyłączenia z użytkowania:

• przechowywanie krótkookresowe - okres od 30 dni do roku,

• przechowywanie długookresowe - wyłączenie przekracza jeden rok.

Sprzęt może być przechowywany z zastosowaniem:

• pokrowców wielokrotnego użytku osuszanych dynamicznie lub statycznie;

• pokrowców jednorazowego użytku osuszanych statycznie;

• dynamicznego lub statycznego osuszania wnętrza sprzętu;

• osuszania dynamicznego magazynów;

• metody bezsmarowej (pokrywanie powierzchni środkami konserwacyjnymi);

• metody smarowej - nakładanie olejów lub smarów plastycznych.

Celem obsługiwania jest zapewnienie utrzymania zdolności sprzętu do użytkowania przez zabezpieczenie przed oddziaływaniem środowiska:

• obsługiwanie przed przechowywaniem,

• obsługiwanie w czasie przechowywania,

• obsługiwanie po przechowywaniu.

Kryteria wyboru metody przechowywania

• Obiekt przechowywania.

• Posiadana infrastruktura techniczna - powierzchnia magazynowa.

• Okres przechowywania.

Obsługiwanie przed przechowywaniem - na podstawie opracowanych kart technologicznych w zależności od metody przechowywania oraz typu sprzętu

Obsługiwanie w czasie przechowywania - w celu utrzymania sprzętu we właściwym stanie technicznym:

Przegląd codzienny (dozór) (PC) - zależnie od metody przechowywania:

• sprawdzenie wilgotności powietrza wewnątrz sprzętu,

• sprawdzenie kompletności sprzętu i stanu plomb,

• sprawdzanie stanu opakowań (bez ich otwierania), plandek i pokrowców,

• sprawdzenie stanu utrzymania sprzętu przechowywanego bez opakowania,

• sprawdzenie stanu urządzeń, regałów, szaf itp. ewentualne wietrzenie magazynów.

Przegląd bez sprawdzenia działania (PBS) - skontrolowanie stanu mechanizmów i układów oraz wyposażenia bez ich uruchamiania:

• w trakcie przekazywania sprzętu na przechowywanie (ocena jakości OT),

• co trzy miesiące dla sprzętu przechowywanego krótkookresowo,

• doraźnie, gdy podczas PC stwierdzono nieprawidłowości.

Przeglądowi bez sprawdzenia działania podlega co najmniej:

• 10% stanu (nie mniej niż l), gdy jego liczba nie przekracza 50 egzemplarzy,

• 5% stanu (nie mniej niż 2), gdy jego liczba przekracza 50 egzemplarzy.

Jeżeli nawet jeden egzemplarz nie odpowiada wymaganiom, przerywa się sprawdzanie i dokonuje wyboru drugiej grupy sprzętu. Wielkość podwaja się.

Przegląd ze sprawdzeniem działania (PZD) - czynności pełnej diagnostyki oraz sprawdzenie osprzętu i wyposażenia indywidualnego:

• sprzęt, który w wyniku PBS działania otrzymał ocenę negatywną;

• 100% sprzętu po pięcioletnim okresie przechowywania.

Przegląd specjalny (PS) - sprzęt, którego warunki eksploatacyjne wymagają okresowego uruchomienia, sprawdzenia lub wykonania innej czynności.

Obsługa roczna - podlega cały przechowywany sprzęt. Termin wykonania dostosowuje się do terminu przekazywania sprzętu na przechowywanie oraz do okresu wykonywania przeglądów przechowywanego sprzętu.

Kompleksowemu sprawdzeniu stanu i parametrów eksploatacyjnych za pomocą urządzeń diagnostycznych podlega:

• 100% sprzętu przechowywanego z wykorzystaniem metody smarowej, bezsmarowej oraz osuszania statycznego, (krótko- i długookresowo)

• 10% (nie mniej niż l egzemplarz) sprzętu przechowywanego długookresowo z wykorzystaniem metod dynamicznego osuszania powietrza.

Wykryte uszkodzenia lub niesprawność powinny być niezwłocznie usunięte. Sprawdzony sprzęt poddaje się ponownemu zabezpieczeniu.

Obsługiwanie po przechowywaniu - w zależności od metody przechowywania:

• odłączenie urządzeń zapewniających właściwe warunki przechowywania,

• zdjęcie powłok konserwacyjnych i dodatkowych zabezpieczeń,

• założenie zdjętego osprzętu i wyposażenia.

6

---