Przedsiębiorstwo i rynek

w konkurencji doskonałej i niedoskonałej

SPIS TREŚCI

1. Rynek doskonale konkurencyjny - podstawowe pojęcia

2. Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji doskonałej

3. Przedsiębiorstwo i rynek w konkurencji niedoskonałej

4. Czysty monopol - poziom produkcji zapewniający zysk maksymalny w monopolu

5. Przedsiębiorstwo i rynek w konkurencji doskonałej i niedoskonałej - podsumowanie

1. Rynek doskonale konkurencyjny - podstawowe pojęcia

Rynek doskonale konkurencyjny - to taki, gdzie zarówno sprzedający, jak i kupujący uznają, że ich decyzje dotyczące kupna i sprzedaży nie wpływają na poziom ceny rynkowej.

Konkurencja - proces za pomocą którego uczestnicy rynku dążą do realizacji swych interesów, próbują przedstawić korzystniejsze od innych oferty pod względem ceny, jakości lub innych charakterystyk wpływających na decyzje zawarcia transakcji [M. Kujda...].

***

Struktura rynku - jest opisem zachowań kupujących i sprzedających na rynku. Dotyczy ona takich zagadnień jak:

1. W jakim stopniu rozmiary i liczba przedsiębiorstw w danej gałęzi wpływają na analizę zagadnień dotyczących popytu i podaży?

2. Jaka jest specyfika pojawiania się rynków monopolistycznych?

Gałąź - zbiór wszystkich przedsiębiorstw wytwarzających ten sam produkt. Wielkość produkcji gałęzi to suma produkcji wszystkich przedsiębiorstw.

Założenie:

Przedsiębiorstwo działające w gałęzi doskonale konkurencyjnej może sprzedać dowolną ilość produktu po ukształtowanej cenie rynkowej. Krzywa popytu na jego produkt jest pozioma.

bowiem

Tylko w warunkach doskonałej konkurencji jednostki (konsumenci) mogą podejmować decyzje, traktując cenę jako zmienną niezależną od ich działań.

Rysunek. Krzywa popytu na produkty przedsiębiorstwa działającego w warunkach konkurencji doskonałej [D. Begg...].

Aby jednak popyt na wyroby przedsiębiorstwa kształtował się zgodnie z powyższym twierdzeniem, gałąź musi charakteryzować się czterema cechami (rynek doskonały):

1. Istnieniem wielu przedsiębiorstw, z których każde ma znikomy udział w produkcji całej gałęzi;

2. Standardowym, jednorodnym produktem (tworzy on bowiem bazę do analizy danej gałęzi);

3. Dysponowaniem przez klienta doskonałą informacją (rozeznaniem), co do jakości produktu, pozwalającą mu uznać, że identyczne wyroby różnych przedsiębiorstw są rzeczywiście takie same;

4. Swobodą wejścia i wyjścia, która sprawia, że istnieją przedsiębiorstwa nie mają uzasadnienia tworzenia wzajemnych porozumień.

Podsumowanie:

W gałęzi doskonale konkurencyjnej każde przedsiębiorstwo styka się z poziomo położoną krzywą popytu na swoje wyroby przy cenie ustalonej na rynku.

2. Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji doskonałej

Ogólna zasada MC = MR (koszt krańcowy = utargowi krańcowemu) jest prawdziwa również w przypadku przedsiębiorstw działających w warunkach doskonałej konkurencji.

Jednakże, szczególną cechą konkurencji doskonałej jest stosunek między utargiem krańcowym a ceną.

Założenie:

Ponieważ sprzedaż dodatkowych jednostek produktu nie wywiera żadnego wpływu na dotychczasowy utarg, to przychód krańcowy produktu jest po prostu równy uzyskanej cenie.

MR = P (cena)

Krzywa podaży przedsiębiorstwa w krótkim okresie:

Warunek krańcowy, wyznaczający optymalny poziom produkcji (SMC jest krótkookresową krzywą podaży) można zapisać następująco:

SMC = MR = P

Rysunek. Krótkookresowe decyzje kształtujące produkcję przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji doskonałej [D. Begg...].

Krzywa podaży przedsiębiorstwa w długim okresie:

Takie same zasady (perspektywa krótkookresowa) stosujemy przy konstruowaniu długookresowej krzywej podaży przedsiębiorstwa działającego w warunkach konkurencji doskonałej.

W długim okresie przedsiębiorstwo wycofuje się z danej gałęzi jedynie wówczas, gdy cena - nawet przy najkorzystniejszych rozmiarach produkcji - nie może pokryć przeciętnych kosztów długookresowych LAC.

Rysunek. Długookresowe decyzje kształtujące produkcję przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji doskonałej [D. Begg...].

Decyzje przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego o podaży w krótkim i długim okresie - podsumowanie:

Na podstawie dwóch poprzednich modeli możemy założyć, że:

• krótkookresową krzywą podaży (SRSS) przedsiębiorstwa jest krzywa SMC powyżej punktu A;

• długookresową krzywą podaży (LRSS) - krzywa LMC powyżej punktu C.

Wtedy możemy wskazać, że:

• P1 jest ceną zamknięcia w krótkim okresie

• P3 jest ceną wejścia i wyjścia w długim okresie

Rysunek. Krzywe podaży przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego w krótkim i długim okresie [Begg...].

Tablica. Decyzje kształtujące podaż przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji doskonałej.

Warunek krańcowy	Warunek przeciętny
		Krótki okres	Długi okres
Poziom produkcji, przy którym P = MC	P < SAVC zamknąć (czasowo) firmę	P < LAC, opuścić definitywnie dana gałąź

[D. Begg...]

3. Przedsiębiorstwo i rynek w konkurencji niedoskonałej

Skrajną odwrotnością sytuacji przedsiębiorstwa działającego w warunkach konkurencji doskonałej jest czysty monopol.

Monopolista - jedyny dostawca produktu (usługi) wytwarzanego w określonej gałęzi (branży). Przedsiębiorstwo i gałąź pokrywają się

Monopsonista - jedyny nabywca lub jedyny potencjalny nabywca dobra pochodzącego z danej gałęzi.

Producent działający w warunkach niedoskonałej konkurencji nie może sprzedawać po bieżącej cenie tyle, ile chce towaru. Musi pogodzić się z tym, że popyt na jego wyroby maleje ze wzrostem ceny, a cena zależy od ilości wytwarzanych i sprzedawanych produktów.

Czysty monopol - jedyny lub potencjalnie jedyny sprzedawca danego towaru (usługi), któremu nawet w długim okresie nie zagraża konkurencja. Chociaż w praktyce występuje on rzadko jest ważnym elementem analizy ekonomicznej.

Oligopol - jest gałęzią, w której działa niewielu producentów. Każdy z nich stwierdza, że osiągana przez niego cena zależy nie tylko od wielkości jego własnej produkcji, lecz także od działań konkurentów z tej gałęzi.

Gałąź, w której panuje konkurencja monopolistyczna, składa się z wielu dostawców wytwarzających produkty, będące bliskimi substytutami. Każde z przedsiębiorstw ma ograniczoną możliwość wpływania na ceny własnych produktów.

Zmowa - jawne lub tajne porozumienie między funkcjonującymi przedsiębiorstwami, które ma na celu uniknięcie wzajemnej konkurencji. Kiedy zmowa lub współdziałanie przedsiębiorstw formalnie jest prawnie dozwolona mówimy o porozumieniach zwanymi kartelami.

Cechy monopolu:

1. Jest jeden dostawca danego dobra lub usługi

2. Monopolista nie musi się troszczyć o ceny, jakość - nie ma żadnych konkurentów

3. Monopolista może określić cenę swojego produktu albo wpłynąć na wielkość sprzedaży. Nie może kontrolować tych dwóch czynników!

Rysunek. Wpływ monopolu na popyt [M. Kujda...].

4. Czysty monopol - poziom produkcji zapewniający zysk maksymalny w monopolu

Monopolista jest jedynym dostawcą produktu wytwarzanego w określonej gałęzi (branży).

Przykład:

Tablica. Utarg monopolisty a maksymalizacja zysku

Popyt	Cena	Utarg całkowity	Utarg krańcowy
0	40	0	40
1	35	35	35
2	30	60	25
3	25	75	15
4	20	80	5
5	15	75	-5
6	10	60	-15
7	5	35	-25

[D. Begg...]

Rysunek. Utarg monopolisty.

Równowaga monopolu - kryteria decyzji monopolisty

Rysunek. Równowaga monopolu.

Tabela. Kryterium decyzji monopolisty maksymalizującego zysk.

Warunki krańcowe			Warunki przeciętne
						Krótki okres		Długi okres
MR>MC	MR=MC	MR>MC	P>=SAVC	P<SAVC	P>=LAC	P<SAVC
Zwiększyć produkcję	Wielkość optymalna	Zmniejszyć produkcję	Produkować	Zamknąć firmę	Pozostać w gałęzi	Opuścić daną gałąź

[D. Begg].

5. Przedsiębiorstwo i rynek w konkurencji doskonałej i niedoskonałej - podsumowanie

Tabela. Struktura rynku.

Cechy	Konkurencja doskonała	Konkurencja niedoskonała
				Konkurencja monopolistyczna	Oligopol	Monopol
Liczba firm	wiele	wiele	kilka	jedna
Wpływ na cenę	brak	ograniczony	średni	znaczny
Bariery wejścia	brak	brak	występują	pełne
Przykład	kramy z owocami	mały sklep spożywczy	samochody	brylanty

[D. Begg...]

Tabela. Cechy charakterystyczne dla rynku konkurencyjnego i monopolistycznego.

Rynek konkurencyjny	cecha	MONOPOL
Wielu dostawców	Ilość firm	Jeden dostawca
Firmy musza uwzględniać ceny konkurentów	Cena produktu	Monopolista określa cenę lub wielkość produkcji
Produkcja na małą skalę, wysokie koszty przeciętne	Koszty produkcji	Duże firmy, ekonomia skali, niskie koszty przeciętne
Brak barier wejścia	Wejście nowych firm	Bariery wejścia
Różnorodność produktów	Wybór konsumenta	Ograniczony asortyment
Konkurencja motywuje do zwiększenia efektywności	Bodźce do zwiększenia efektywności	Brak konkurencji prowadzi do nieefektywności

[M. Kujda...]

2

---