Umowa w prawie polskim
Umowy w polskim prawie cywilnym reguluje podgałąź prawa cywilnego zwana prawem zobowiązań, której zasadniczy zrąb znajduje się w księdze trzeciej kodeksu cywilnego. Księga ta zawiera zarówno przepisy regulujące kwestie wspólne dla wszystkich umów - związane z ich zawarciem, ważnością, wykonywaniem itp. - jak i przepisy regulujące konkretne typy umów, najczęściej spotykane w obrocie prawnym, na czele ze sprzedażą. Oprócz umów regulowanych przez prawo zobowiązań jest również kilka typów umów regulowanych przez inne podgałęzie prawa cywilnego: prawo rzeczowe (np. umowa o zniesienie współwłasności, umowa o ustanowienie wieczystego użytkowania) i prawo spadkowe (umowa o dziedziczenie, umowa o dział spadku).
Sposoby zawierania umów
Do swoistych sposobów zawierania umów należą:
oferta i jej przyjęcie
Doktrynalny podział umów
Ze względu na obowiązki stron wyróżnia się umowy:
jednostronnie zobowiązujące (np. umowa darowizny) - tylko jedna osoba jest zobowiązana, a druga uprawniona,
dwustronnie zobowiązujące (np. umowa pożyczki) - obie osoby są zarówno zobowiązane, jak i uprawnione do określonych czynności, np. obowiązek wydania przedmiotu pożyczki i uprawnienie do jego uzyskania oraz obowiązek zwrotu przedmiotu pożyczki i uprawnienie do jego odzyskania.
Wśród umów dwustronnie zobowiązujących wyróżnia się umowy wzajemne, w których świadczenie jednej ze stron ma odpowiadać świadczeniu drugiej strony (być jego ekwiwalentem). Przykładem tego typu umów jest np. umowa sprzedaży, w której jedna ze stron zobowiązuje się przenieść własność rzeczy, a druga strona zobowiązuje się w zamian za to zapłacić odpowiednią cenę.
Umowy dzielą się ponadto na:
nienazwane - tworzone na zasadzie swobody umów (np. franczyza, factoring, timeshare).
Umowy regulowane przez polski Kodeks cywilny
Umowa spedycji - umowa polegająca na tym, że jedna z jej stron - spedytor zobowiązuje się do wykonania różnego rodzaju usług związanych z przewozem w ramach działalności własnego przedsiębiorstwa, np. do wysłania lub odbioru przesyłki, druga strona - do zapłaty w zamian za to wynagrodzenia.
Umowa przewozu - umowa polegająca na tym, że jedna z jej stron - przewoźnik zobowiązuje się do przewiezienia osób lub rzeczy w ramach działalności własnego przedsiębiorstwa, druga strona - do zapłaty w zamian za to wynagrodzenia.
Należy do kategorii umów o świadczenie usług; jej celem jest dowiezienie osoby lub rzeczy do miejsca przeznaczenia w określonym czasie.
W sytuacjach, gdy przewóz jest ubocznym innego świadczenia, mającego charakter zasadniczy, jest tylko dodatkowym zastrzeżeniem w ramach umowy podstawowej.
Umowa komisu - jedna z umów cywilnoprawnych, na podstawie której, zleceniobiorca (komisant) zobowiązuje się do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych na rzecz zleceniodawcy (komitenta), lecz w imieniu własnym. Komitent zobowiązuje się natomiast zapłacić za tę usługę wynagrodzenie (prowizję). Komisant działa przy tym wyłącznie w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa.
Rodzaj umowy:
konsensualna;
dwustronnie zobowiązująca;
wzajemna;
odpłatna.
Umowa użyczenia - umowa nazwana, regulowana przez przepisy Kodeksu cywilnego (art. 710-719), przez którą jedna z jej stron (użyczający) zapewnia drugiej stronie (biorący) bezpłatne używanie umówionej rzeczy przez czas określony lub nieokreślony.
Przedmiotem użyczenia może być zarówno rzecz ruchoma, jak i nieruchomość.
Umowa kontraktacji - rodzaj umowy cywilnoprawnej, mającej charakter umowy konsensualnej, odpłatnej, wzajemnej i zobowiązującej, przez którą producent rolny zobowiązuje się do wytworzenia i dostarczenia produktów rolnych określonego rodzaju kontraktującemu - drugiej stronie umowy, ten ostatni zaś obowiązany jest do odebrania ich w umówionym terminie i zapłacenia ceny. Dodatkowo umowa lub przepisy szczególne mogą nakładać na kontraktującego obowiązek wykonania dalszych świadczeń. Tymi świadczeniami mogą być w szczególności: zapewnienie producentowi możliwości nabycia określonych środków produkcji i uzyskania pomocy finansowej, pomoc agrotechniczna i zootechniczna, premie pieniężne, premie rzeczowe. Nie jest to katalog zamknięty, ma charakter przykładowy, umowa może zawierać także inne zastrzeżenia.
W polskim systemie prawnym umowę kontraktacji regulują art. 613-626 k.c.
Stronami umowy są producent rolny, będący osobą fizyczną, prawną, jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, grupą producentów rolnych lub związkiem grup producentów rolnych, i kontraktujący. Kontraktującym może być osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej. Jeżeli umowa kontraktacji dotyczy maku i konopi, kontraktującym może być tylko przedsiębiorca posiadający zezwolenie wojewody.
Producent rolny ma obowiązek wytworzyć i dostarczyć[1] oznaczoną[2] ilość produktów rolnych określonego rodzaju. Ma też umożliwić kontraktującemu nadzór i kontrolę nad wykonywaniem umowy oraz - jeżeli taki obowiązek wynika z umowy - zgłosić w ustalonym terminie niemożność dostarczenia przedmiotu kontraktacji wskutek okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności.
Z kolei do obowiązków kontraktującego należy odebranie produktów w umówionym terminie, zapłacenie umówionej ceny, spełnienie świadczeń dodatkowych przewidzianych przez umowę lub przepis szczególny oraz przyjęcie świadczenia częściowego, chyba że przedmiot kontraktacji nie jest podzielny lub inaczej zastrzeżono w umowie.
Jeżeli w wyniku okoliczności niezawinionych producent nie może dostarczyć przedmiotu kontraktacji jest zobowiązany zwrócić pobrane zaliczki i kredyty bankowe. Nie ma obowiązku zwrotu tego, co dostał w formie świadczeń dodatkowych. W umowie można przewidzieć warunki korzystniejsze dla producenta.
Odpowiedzialność producenta rolnego z tytułu rękojmi za wady fizyczne i prawne przedmiotu kontraktacji regulują przepisy o rękojmi przy sprzedaży z wyjątkiem prawa odstąpienia. Kontraktującemu przysługuje prawo odstąpienia tylko wtedy, gdy wady są istotne.
Odpowiedzialność kontraktującego z tytułu rękojmi za wady fizyczne i prawne środków produkcji regulują przepisy o rękojmi przy sprzedaży. Podobnie jak w przypadku odpowiedzialności producenta rolnego istnieje wyjątek w postaci prawa odstąpienia.
Roszczenia z tytułu umowy kontraktacji przedawniają się z upływem dwóch lat od:
dnia spełnienia świadczenia przez producenta,
dnia, w którym świadczenie powinno być spełnione,
dnia, w którym zostało spełnione ostatnie świadczenie częściowe.
Umowa kontraktacji powinna być zawarta na piśmie dla celów dowodowych.
Umowa dostawy - rodzaj umowy cywilnoprawnej, w ramach której jedna jej strona - dostawca zobowiązuje się do:
wytworzenia rzeczy oznaczonych co do gatunku oraz
dostarczania ich częściami lub co pewien okres;
druga strona - odbiorca zobowiązuje się:
odebrać te rzeczy oraz
zapłacić cenę.
W Kodeksie cywilnym umowa dostawy została uregulowana tylko w szczątkowym zakresie. Wynika to z tego faktu, że umowa ta była pomyślana jako podstawa prawna stosunku wyłącznie między jednostkami gospodarki uspołecznionej. Obecnie, na podstawie art. 612 Kodeksu cywilnego stosuje się do niej przepisy o umowie sprzedaży. Doktryna prawa cywilnego podkreśla, że brak jest mocnych argumentów za utrzymywaniem odrębnej umowy dostawy w Kodeksie cywilnym. Wskazuje na to prawie zupełny brak orzecznictwa, a to które jest znalazłoby zastosowanie także do umowy sprzedaży. Umowa ta jest przykładem i formą kooperacji gospodarczej, zawieranej zwykle przez kontrahentów pozostających ze sobą w trwałych stosunkach handlowych. Celem umowy dostawy jest zapewnienie właściwej jakości i terminowości zamówionej produkcji.
Umowa zamiany - rodzaj umowy cywilnoprawnej zakładający wymianę dóbr bez użycia pieniądza. Ma znaczenie lokalne, a także w specyficznych grupach (np. kolekcjonerów). Szerzej spotyka się ją w gospodarce w okresach zachwiania pozycji pieniądza[1].
W prawie polskim umowa zamiany została uregulowana w art. 603-604 k.c. Jej strony (zamieniający) zobowiązują się do przeniesienia własności rzeczy lub innego prawa majątkowego na drugą stronę umowy, w zamian za zobowiązanie do przeniesienia własności innej rzeczy lub prawa majątkowego.
Przedmiotem umowy może być rzecz istniejąca, przyszła, określona co do gatunku lub tożsamości, a także np. ograniczone prawo rzeczowe czy prawo na dobru niematerialnym[2].
Zamiana jest czynnością prawną konsensualną, kauzalną, odpłatną, wzajemną i dwustronnie zobowiązującą. Należy do umów zobowiązujących do rozporządzenia. Może być jednak umową o podwójnym skutku - zobowiązująco-rozporządzającym. Jej zawarcie nie wymaga zachowania szczególnej formy[2].
Do wyżej określonego, zdefiniowanego kodeksem cywilnym podstawowego typu tej umowy stosuje się z mocy art. 604 k.c. odpowiednio przepisy dotyczące sprzedaży, chyba że strony postanowią inaczej. Chodzi tu m.in. o sposób i koszty wydania i odebrania rzeczy, rękojmię za wady rzeczy, natomiast nie stosuje się przepisów o cenie sprzedaży i sprzedaży na raty[2].
Umowa najmu - w polskim prawie cywilnym umowa, w której wynajmujący zobowiązuje się oddać przedmiot najmu do używania najemcy, na czas oznaczony lub nieoznaczony, w zamian za wynagrodzenie w postaci czynszu płaconego przez najemcę. Przedmiotem najmu mogą być rzeczy ruchome, jak również nieruchomości, a także części rzeczy jako całości lub nawet jej części składowe. Wyłączone z najmu są rzeczy zużywalne a także prawa. Wynajmujący ma obowiązek wydania najemcy rzeczy w stanie przydatnym do umówionego użytku i utrzymywanie go w odpowiednim stanie przez cały czas trwania umowy na swój koszt. Najemca ma obowiązek płacenia czynszu, który może być ustalony w pieniądzach lub innych świadczeniach, a także używania rzeczy w sposób przewidziany w umowie i sprawowania nad nią pieczy. Stosunek najmu wygasa automatycznie z upływem okresu na jaki umowa została zawarta. Jeśli czas nie został oznaczony wygasa na skutek wypowiedzenia.
Dzierżawa (dawniej też: arenda, harenda[1]) - jeden z typów umów prawa cywilnego. Reguluje ją Kodeks cywilny w art. 693-709, przy odpowiednim zastosowaniu przepisów o najmie (art. 659-692). Dzierżawa należy do umów nazwanych, dwustronnie zobowiązujących, wzajemnych i konsensualnych (tzn. dochodzących do skutku przez zgodne oświadczenie woli stron). Polega na udostępnieniu innej osobie prawa lub rzeczy, natomiast (w odróżnieniu np. od pożyczki) nie przenosi własności. Przedmiotem dzierżawy może być tylko rzecz lub prawo przynoszące pożytki.
Istotą dzierżawy jest to, że wydzierżawiający na oznaczony czas oddaje dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków, w zamian za co dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu czynsz. Konieczną cechą dzierżawy jest zatem jej odpłatność.
Dzierżawca powinien wykonywać swoje prawo zgodnie z zasadami prawidłowej gospodarki i nie może zmieniać przeznaczenia przedmiotu dzierżawy bez zgody wydzierżawiającego. Nie może również bez zgody wydzierżawiającego oddawać rzeczy osobie trzeciej. W trakcie dzierżawy dzierżawca zobowiązany jest do dokonywania napraw niezbędnych do zachowania rzeczy w stanie nie pogorszonym. Dzierżawić można zarówno rzeczy, jak i prawa. Odpłatność z tytułu umowy dzierżawy może ulec ograniczeniu do samego uiszczania należnych podatków i ponoszenia innych ciężarów związanych z własnością lub posiadaniem gruntu.
Stosunek dzierżawy jest podobny do innych stosunków prawnych polegających na korzystaniu z cudzej rzeczy. Od stosunku najmu dzierżawę różni, przewidziane wprost przez ustawę, uprawnienie dzierżawcy do pobierania pożytków z dzierżawionej rzeczy. Od użyczenia (art. 710-719 Kodeksu cywilnego) różni dzierżawę odpłatność. Z kolei użytkowanie (art. 252-265 Kodeksu cywilnego) nie jest stosunkiem obligacyjnym, lecz ograniczonym prawem rzeczowym.
Gdy wydzierżawiającym był właściciel, umowa dzierżawy, podobnie jak umowa najmu, może być ujawniona przez wpis w dziale III księgi wieczystej. W takiej sytuacji wpis dzierżawy uzyskuje skuteczność względem praw nabytych przez czynność prawną po jego ujawnieniu w księdze oraz pierwszeństwo przed ograniczonym prawem rzeczowym nie ujawnionym w księdze.
Umowa składu - umowa, przez którą przedsiębiorca składowy zobowiązuje się do przechowania, za wynagrodzeniem, oznaczonych w umowie rzeczy ruchomych. Przedsiębiorca ten jest obowiązany wydać składającemu pokwitowanie, które powinno wymieniać rodzaj, ilość, oznaczenie oraz sposób opakowania, jak też inne istotne postanowienia umowy. Przedsiębiorca odpowiada za szkody wynikłe z utraty, ubytku lub uszkodzenia rzeczy, chyba że udowodni, że nie mógł im zapobiec, mimo dołożenia należytej staranności. Jest także obowiązany dokonywać odpowiednich czynności konserwacyjnych. Odszkodowanie nie może przewyższać zwykłej wartości rzeczy, chyba że szkoda wynika z winy umyślnej albo rażącego niedbalstwa przedsiębiorcy składowego. Przedsiębiorcy służy na zabezpieczenie roszczeń o składowe i należności uboczne, ustawowe prawo zastawu na rzeczach oddanych na skład.
Umowa przechowania - umowa, której charakter określają artykuły 835-845 Kodeksu cywilnego.
Zgodnie z ich brzmieniem przez umową przechowania jedna z jej stron (przechowawca) zobowiązuje się do przechowania w stanie niepogorszonym rzeczy ruchomej drugiej strony umowy (składającego), która tę rzecz w przechowanie oddaje.
Umowa przechowania może mieć charakter odpłatny, co określać może zawarta umowa, ustalona taryfa lub zaistniałe podczas zawieranej umowy okoliczności. Ponadto składający powinien zwrócić przechowawcy wydatki, które ten poniósł w celu należytego przechowania rzeczy, wraz z odsetkami ustawowymi oraz zwolnić przechowawcę od zobowiązań zaciągniętych przez niego w powyższym celu w imieniu własnym.
Składający może w każdym czasie żądać zwrotu rzeczy oddanej na przechowanie, zaś przechowawca może żądać odebrania rzeczy przed upływem terminu oznaczonego w umowie, jeżeli wskutek okoliczności, których nie mógł przewidzieć, nie może bez własnego uszczerbku lub bez zagrożenia rzeczy przechowywać jej w taki sposób, do jakiego jest zobowiązany. W przypadku, w którym czas przechowania nie był oznaczony - albo jeżeli rzecz była przyjęta na przechowanie bez wynagrodzenia - przechowawca może żądać odebrania rzeczy w każdym czasie, byleby jej zwrot nie nastąpił w chwili nieodpowiedniej dla składającego.
Sprzedaż - umowa cywilnoprawna, przenosząca własność rzeczy ze sprzedawcy na kupującego.
Charakterystyka umowy sprzedaży
Sprzedaż jest umową:
konsensualną (z wyjątkiem sprzedaży rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku lub rzeczy przyszłych, gdzie sprzedaż jest umową realną)[1]
wzajemną[2]
zobowiązującą, z reguły wywołuje też skutki rozporządzające[3]
Forma umowy
jeżeli przedmiotem sprzedaży jest przedsiębiorstwo, wymagana jest forma pisemna z podpisami stron poświadczonymi notarialnie[4] (pod rygorem nieważności - ad solemnitatem)
jeżeli przedmiotem sprzedaży jest nieruchomość, prawo użytkowania wieczystego lub spadek, wymagana jest forma aktu notarialnego[5] (pod rygorem nieważności - ad solemnitatem)
jeżeli przy sprzedaży zastrzeżono prawo własności rzeczy sprzedanej, a rzecz została wydana kupującemu, to zastrzeżenie takie powinno być potwierdzone pismem[6]; skuteczność zastrzeżenia wobec wierzycieli kupującego zależy od tego, czy pismo ma datę pewną[7]
przy sprzedaży na raty zastrzeżenie natychmiastowej wymagalności ceny może być dokonane tylko na piśmie przy zawarciu umowy[8],
Elementy umowy sprzedaży
Postanowienia istotne przedmiotowo (essentialia negotii), czyli elementy konstrukcyjne niezbędne do zakwalifikowania konkretnej umowy jako umowy sprzedaży to:
określenie stron,
określenie przedmiotu świadczeń stron,
określenie ceny.
Strony umowy sprzedaży
Stroną umowy sprzedaży może być każdy podmiot - osoba fizyczna lub prawna, jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której ustawa przyznała zdolność prawną.
Przedmiot umowy sprzedaży
Przedmiotem umowy sprzedaży, a więc świadczenia sprzedawcy mogą być:
rzeczy oznaczone indywidualnie bądź tylko co do gatunku,
energie: elektryczna, wysokich ciśnień, gazowa, wodna, cieplna,
woda,
prawa majątkowe zbywalne,
zespoły rzeczy i praw.
Przy czym rzecz będąca przedmiotem umowy sprzedaży nie musi stanowić własności sprzedawcy. Oprócz tego przedmiot umowy sprzedaży nie musi mieć ściśle skonkretyzowanej postaci w chwili zawierania umowy ale może dotyczyć rzeczy mającej powstać w przyszłości.
Ponadto ustawodawca polski wprowadził pewne ograniczenia co do przedmiotu sprzedaży. Nie mogą być przedmiotem umowy sprzedaży np. zabytki historyczne o dużym znaczeniu dla całego narodu. Istnieją też kategorie rzeczy, co do których potrzebne jest spełnienie dodatkowych formalności, jak np. broń palna czy narkotyki.
Cena
Kupujący jest obowiązany do zapłaty sumy pieniężnej (ceny) określonej - w zakresie obrotu krajowego - co do zasady w walucie polskiej, której wysokość ma odpowiadać wartości przedmiotu sprzedaży (czyli cena ma być ekwiwalentna). Ekwiwalentność ceny jest rozumiana subiektywnie i może odbiegać od obiektywnej wartości rzeczy.
Obowiązki stron umowy
obowiązek przeniesienia własności sprzedawanej rzeczy na kupującego,
obowiązek wydania rzeczy kupującemu.
Jeżeli kupującym jest konsument, sprzedawca obowiązany jest niezwłocznie wydać rzecz kupującemu, nie później niż trzydzieści dni od dnia zawarcia umowy, chyba że umowa stanowi inaczej[11]. W razie opóźnienia sprzedawcy kupujący może wyznaczyć dodatkowy termin do wydania rzeczy, a po jego bezskutecznym upływie może odstąpić od umowy[12].
Sprzedawca obowiązany jest przed zawarciem umowy udzielić kupującemu potrzebnych wyjaśnień o stosunkach prawnych i faktycznych dotyczących rzeczy. Sprzedawca obowiązany jest wydać posiadane przez siebie dokumenty, które dotyczą rzeczy. Jeżeli treść takiego dokumentu dotyczy także innych rzeczy, sprzedawca obowiązany jest wydać uwierzytelniony wyciąg z dokumentu. Ponadto, jeżeli jest to potrzebne do należytego korzystania z rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem, sprzedawca obowiązany jest załączyć instrukcję i udzielić wyjaśnień dotyczących sposobu korzystania z rzeczy[13].
Jeżeli kupującym jest konsument, sprzedawca jest obowiązany udzielić mu przed zawarciem umowy jasnych, zrozumiałych i niewprowadzających w błąd informacji w języku polskim, wystarczających do prawidłowego i pełnego korzystania z rzeczy sprzedanej. W szczególności należy podać: rodzaj rzeczy, określenie jej producenta lub importera, znak bezpieczeństwa i znak zgodności wymagane przez odrębne przepisy, informacje o dopuszczeniu do obrotu w Rzeczypospolitej Polskiej oraz, stosownie do rodzaju rzeczy, określenie jego energochłonności, a także inne dane wskazane w odrębnych przepisach. Jeżeli rzecz jest sprzedawana w opakowaniu jednostkowym lub w zestawie, informacje, o których mowa powyżej, powinny znajdować się na rzeczy sprzedanej lub być z nią trwale połączone. W pozostałych przypadkach sprzedawca jest obowiązany umieścić w miejscu sprzedaży informację, która może być ograniczona do rodzaju rzeczy, jej głównej cechy użytkowej oraz wskazania producenta lub importera rzeczy. Sprzedawca jest obowiązany zapewnić w miejscu sprzedaży odpowiednie warunki techniczno-organizacyjne umożliwiające dokonanie wyboru rzeczy sprzedanej i sprawdzenie jej jakości, kompletności oraz funkcjonowania głównych mechanizmów i podstawowych podzespołów. Na żądanie kupującego sprzedawca jest obowiązany wyjaśnić znaczenie poszczególnych postanowień umowy. Sprzedawca jest obowiązany wydać kupującemu wraz z rzeczą sprzedaną wszystkie elementy jej wyposażenia oraz sporządzone w języku polskim instrukcje obsługi, konserwacji i inne dokumenty wymagane przez odrębne przepisy[14].
obowiązek zapłaty ceny w gotówce lub równowartości gotówki,
obowiązek odebrania kupionej rzeczy.
Szczególne rodzaje sprzedaży
Sprzedaż na raty
Podstawowe cechy tego rodzaju sprzedaży to:
sprzedawcą musi być profesjonalista (osoba zawodowo trudniąca się sprzedażą), kupującym - osoba fizyczna,
profesjonalista musi zawrzeć umowę w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa,
przedmiotem sprzedaży może być wyłącznie rzecz ruchoma,
świadczenie umowne kupującego powinno być rozłożone w czasie, czyli cena jest płatna w ratach,
świadczenie umowne sprzedawcy, a mianowicie wydanie rzeczy powinno być spełnione przed całkowitym spełnieniem świadczenia wzajemnego kupującego.
Zastrzeżenie własności rzeczy sprzedanej
Strony mogą zamieścić w umowie zastrzeżenie własności sprzedanego przedmiotu na rzecz sprzedawcy aż do chwili zapłaty ceny (pactum reservati dominii), skutkiem czego zastrzeżenie własności niebezpodstawnie uważa się za sposób zabezpieczenia wierzytelności sprzedawcy o zapłatę ceny.
Sprzedaż z prawem odkupu
Do umowy sprzedaży strony mogą wprowadzić postanowienie, że sprzedawca ma uprawnienie odkupienia od kupującego przedmiotu sprzedaży, aby stać się ponownie jego właścicielem (dochodzi wówczas do powstania prawa akcesoryjnego). Zastrzeżenie prawa odkupu może pełnić funkcję zabezpieczającą, jednakże wiąże się z pewnym ryzykiem dla sprzedawcy, ponieważ - jako skuteczne tylko między stronami - nie pozbawia kupującego faktycznej możności wykonywania wszelkich praw właściciela, które mu w pełni przysługują, a w tym np. sprzedaży rzeczy osobie trzeciej.
Sprzedaż z prawem pierwokupu
Prawo pierwokupu, ogranicza uprawnionego (właściciela) co do swobody rozporządzania przedmiotem sprzedaży.
Prawo pierwokupu może wypływać bądź z przepisu prawa (ustawowe prawo pierwokupu), bądź z czynności prawnej (umowne prawo pierwokupu może zostać zastrzeżone np. w umowie sprzedaży, darowizny, dzierżawy, najmu). Prawo pierwokupu nie może być zastrzeżone na wypadek innej umowy niż sprzedaż (np. umowy darowizny przy czym może mieć w niej swe źródło). Prawo pierwokupu stanowi zastrzeżenie uprawnienia pierwszeństwa przy kupnie oznaczonej rzeczy w razie, gdyby rzecz ta była komukolwiek sprzedawana. Obowiązek respektowania tego uprawnienia spoczywa na sprzedawcy rzeczy.
Sprzedaż konsumencka
Sprzedaż konsumencka to dawna instytucja prawna uregulowana odrębną ustawą. Oznaczała ona sprzedaż rzeczy ruchomej osobie fizycznej, która nabywa tę rzecz w celu niezwiązanym z działalnością zawodową lub gospodarczą (towar konsumpcyjny).
25 grudnia 2014 r. weszła w życie ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta, która ujednoliciła przepisy o umowach sprzedaży. Zmiana przepisów została wymuszona koniecznością dostosowania ustawodawstwa polskie do uregulowań prawa unijnego[15].
Umowa agencyjna - polska umowa nazwana, na podstawie której przyjmujący zlecenie („agent”) zobowiązuje się do stałego pośredniczenia przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie („zleceniodawcy”) albo do zawierania ich w imieniu zleceniodawcy, a zleceniodawca zobowiązuje się do zapłaty umówionego wynagrodzenia (prowizji). Zarówno agent, jak i zleceniodawca są przedsiębiorcami, a agent zobowiązany jest ponadto działać w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa.
Umowa agencyjna uregulowana jest w artykułach 758-7649 Kodeksu cywilnego.
Może być zawarta w formie dowolnej. Ustawa kodeks cywilny wymaga formy pisemnej tylko, gdy umowa agencyjna wprowadza odpowiedzialność del credere - odpowiedzialność agenta za wykonanie zobowiązania przez klienta. Jest to umowa konsensualna, dwustronnie zobowiązująca, wzajemna oraz odpłatna
Umowa o dzieło - umowa cywilnoprawna określona Kodeksem cywilnym art. 627-646. Zakres tej umowy określa art. 627. Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Umowa o dzieło jest umową: zobowiązującą, odpłatną, wzajemną oraz konsensualną. Warunkiem zaistnienia umowy o dzieło jest określenie w umowie dzieła jakie ma wykonać przyjmujący zamówienie. Dziełem może być dowolna rzecz, utwór (np. program komputerowy).
Poprzez zawarcie umowy o dzieło wykonawca zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, to znaczy zobowiązuje się do uzyskania pewnego wyniku swoich działań, a zamawiający do wypłaty wynagrodzenia określonego w umowie. Wysokość wynagrodzenia powinna być określona w umowie, choć niekoniecznie kwotowo, zamiast tego mogą znaleźć się tam wskazówki do określenia wynagrodzenia po zakończeniu pracy, wskazówki te miałyby określić, czego spodziewa się zamawiający i za co mógłby zapłacić wyższe wynagrodzenie, a co będzie odpowiadało za to, że wykonawca otrzyma znacznie niższe wynagrodzenie.
Dzieło może mieć także charakter działalności twórczej - więc niematerialnej.
Materialny rezultat umowy powinien być z góry określony (uszycie ubrania, remont budynku, naprawa powierzonej rzeczy).
Za dzieło można również uznać rezultat niematerialny, gdy przedmiotem świadczenia jest np. nauczenie określonej umiejętności czy przeszkolenie do zawodu lub osiągnięcie ustalonego rezultatu. Przedmiotem umowy o dzieło może być np. sporządzenie bilansu, wykonanie zdjęć, stworzenie programu komputerowego, witryny internetowej (dzieło materialne) lub organizacja koncertu, konferencji, prezentacji nowego produktu firmy (dzieło niematerialne). Doprowadzenie do określonego z góry rezultatu dla zamawiającego może być także przedmiotem umowy o dzieło, jeżeli taki rezultat możliwy jest do zdefiniowania. Tak więc np. wykonanie analizy prawnej konkretnej sytuacji lub doprowadzenie do konkretnej sytuacji może być dziełem, podczas gdy usługa stałej konsultacji prawnej dziełem nie jest.
Prawnicy "zlecenie" nazywają "umową starannego działania", a "dzieło" - "umową rezultatu". Celem umowy o dzieło jest osiągnięcie określonego w jej treści rezultatu, podczas gdy celem umowy zlecenia jest samo działanie (praca), które nie musi doprowadzić do osiągnięcia określonego rezultatu. Umowa o dzieło powinna być uwieńczona konkretnym i sprawdzalnym rezultatem, wynagradzany jest sam rezultat a nie samo działanie. Czyli np. uzyskanie obrotu jest dziełem, ale praca z klientem na rzecz obrotu nie może zostać nazwana dziełem lecz zleceniem, ponieważ stanowi ona sposób wykonania dzieła.
Umowa zlecenia - umowa cywilnoprawna uregulowana w kodeksie cywilnym (art. 734-751). Przedmiotem umowy zlecenia jest wykonanie określonej czynności prawnej (odpłatnie lub nieodpłatnie). Ścisła definicja kodeksowa nie obejmuje zleceń dotyczących wykonania czynności faktycznych, choć niektórzy prawnicy rozszerzają znaczenie umowy zlecenia także na takie umowy, poprzez odniesienie do art. 750 k.c. dotyczącego umów o świadczenie usług gdzie indziej nieuregulowanych, których przedmiotem może być także wykonanie czynności faktycznych.
Stronami umowy zlecenia mogą być dowolne osoby fizyczne lub osoby prawne (pod warunkiem posiadania zdolności do czynności prawnych). Strony umowy zlecenia tradycyjnie nazywa się zleceniodawcą (zlecający wykonanie określonych czynności) i zleceniobiorcą (wykonującym zlecenie).
Domniemywa się, że za wykonanie zlecenia zleceniobiorcy należy się wynagrodzenie. Zlecenie może być nieodpłatne, jednak wtedy brak wynagrodzenia powinien być zawarty w umowie. Przy braku dokładnego określenia wysokości wynagrodzenia należy się "wynagrodzenie odpowiadające wykonanej pracy", przy ustalaniu którego bierze się pod uwagę czas poświęcony na wykonanie zlecenia, stopień skomplikowania czynności będących przedmiotem zlecenia, przygotowanie zawodowe zleceniobiorcy (jego profesjonalizm). Zleceniobiorca ma obowiązek informować zleceniodawcę o przebiegu wykonywania umowy, a na zakończenie - przedstawić mu sprawozdanie z jej wykonania.
Umowę zlecenia określa się jako umowę starannego działania i przeciwstawia umowie o dzieło określanej umową rezultatu. Oznacza to, iż w umowie zlecenia ważna jest wykonywana praca (wykonywanie czynności) na rzecz zleceniodawcy, która niekoniecznie będzie prowadzić do określonego rezultatu - co jest przedmiotem umowy o dzieło. Wynagrodzenie z umowy zlecenia przysługuje za samo "staranne działanie", nie zaś za jego rezultat.
Leasing - jeden z umownych stosunków cywilnoprawnym.
W ramach leasingu jedna ze stron umowy (finansujący, leasingodawca) przekazuje drugiej stronie (korzystającemu, leasingobiorcy) prawo do korzystania z określonej rzeczy na pewien uzgodniony w umowie leasingu okres, w zamian za ustalone ratalne opłaty (raty leasingowe).
Nazwa leasing pochodzi od angielskiego słowa to lease oznaczającego tyle, co nająć, wydzierżawić (prawo anglosaskie nie odróżnia najmu od dzierżawy, tak samo jak nie odróżnia od nich leasingu).
Korzyści płynące z leasingu dla leasingobiorcy:
niewielkie zaangażowanie własnego kapitału,
optymalizacja obciążeń podatkowych (tarcza podatkowa),
możliwość rozliczenia podatku VAT.
Umowa pożyczki - umowa, w ramach której pożyczkodawca oddaje na własność pożyczkobiorcy pieniądze lub rzeczy oznaczone co do gatunku, a pożyczkobiorca zobowiązuje się do oddania tej samej ilości pieniędzy lub rzeczy (tego samego gatunku i jakości) po upływie ustalonego w umowie czasu (art. 720 § 1 kc). Umowa taka jest jedną z najbardziej popularnych umów w obrocie gospodarczym. Jest jednocześnie podstawową i najprostszą czynnością kredytową[1].
Termin zwrotu pożyczki - Jeżeli termin zwrotu pożyczki nie został przez strony w umowie oznaczony, dłużnik obowiązany jest ją zwrócić w ciągu sześciu tygodni od wypowiedzenia dokonanego przez dającego pożyczkę (art. 723 kc).
Odpłatność/nieodpłatność - W zależności od woli stron, pożyczka może być odpłatna lub nieodpłatna. Najczęstszą formą odpłatności za pożyczkę pieniężną są odsetki - ustawowe lub ustalone przez strony (umowne).
Forma - Jeżeli wartość pożyczki jest wyższa aniżeli pięćset złotych, to umowa pożyczki powinna być stwierdzona pismem. Jest to jednak forma zastrzeżona jedynie dla celów dowodowych (ad probationem).
Odstąpienie od umowy - Jeżeli zwrot pożyczki jest wątpliwy ze względu na złą sytuację majątkową biorącego pożyczkę, wówczas dający pożyczkę (o ile o tych okolicznościach nie wiedział i nie mógł się z łatwością dowiedzieć) może odstąpić od umowy i - co się z tym wiąże - odmówić wydania przedmiotu pożyczki.
Naprawienie szkody - Gdyby się okazało, że rzeczy otrzymane przez biorącego pożyczkę mają wady, wtenczas dający ma obowiązek naprawić szkody, jakie wyrządził biorącemu przez to, iż pomimo że wiedział o wadach, nie zawiadomił go o ich istnieniu. Okolicznością wyłączającą powstanie powyższego obowiązku jest sytuacja, w której biorący mógł z łatwością owe wady zauważyć.
Przedawnienie - Roszczenie biorącego pożyczkę, o wydanie jej przedmiotu, przedawnia się z upływem sześciu miesięcy licząc od momentu, w którym przedmiot miał zostać wydany (czyli nie liczy się tu moment zawarcia umowy).