Dobrowolne i obowiązkowe ubezpieczenie OC

Badanie zagadnień dotyczących ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej wymaga, w pierwszej kolejności, zdefiniowania samego pojęcia ubezpieczenia.

W świetle polskiego kodeksu cywilnego jest nim rodzaj umowy na podstawie której ubezpieczyciel, w zakresie działania swojego przedsiębiorstwa, zobowiązuje się spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. Rozróżniamy dwa rodzaje ubezpieczeń: osobowe oraz majątkowe. Pierwsze z nich chroni dobra o charakterze niemajątkowym (życie, zdrowie, zdolność do pracy), natomiast drugie wartości majątkowe (własność i inne prawa majątkowe). W ubezpieczeniu osobowym świadczenie ubezpieczeniowe przybiera postać umówionej sumy pieniężnej (ubezpieczenie na życie), określonego ułamka sumy ubezpieczenia (ubezpieczenie NW) lub względnie określonej, wypłacanej periodycznie kwoty pieniężnej (ubezpieczenie rentowe). Świadczenia te są względnie niezależne od wysokości szkody poniesionej przez osobę ubezpieczoną, mają więc charakter nieodszkodowawczy. W ubezpieczeniu majątkowym natomiast, którego przedmiotem są wymierne finansowo składniki majątkowe osoby ubezpieczonej, świadczenie ubezpieczyciela przybiera postać odszkodowania ubezpieczeniowego, a zatem jego wysokość jest limitowana wielkością poniesionej przez ubezpieczonego szkody, której (poza pewnymi wyjątkami) nie może przewyższać. Nas interesuje druga grupa ubezpieczeń, czyli ubezpieczenia majątkowe. Kodeks cywilny wyodrębnia spośród nich ubezpieczenie mienia i ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej (OC). Pierwsze z nich jest ubezpieczeniem aktywów, a więc realnie istniejącego majątku danej osoby (własności i innych praw majątkowych - art.44 kodeksu cywilnego). Ubezpieczenie OC natomiast należy zaliczyć do ubezpieczenia pasywów, którymi są zobowiązania ubezpieczającego z tytułu odpowiedzialności cywilnej. Statystyki ubezpieczeniowe dowodzą, że w krajach gospodarczo rozwiniętych ubezpieczenie OC wysuwa się na pierwszy plan wśród pozostałych rodzajów ubezpieczeń majątkowych, dystansując tradycyjnie przodujący dział ubezpieczeń ogniowych. Przyczynia się do tego coraz częstsze wprowadzenie przez ustawodawcę obowiązku zawarcia ubezpieczenia OC (w komunikacji samochodowej, lotniczej, w rolnictwie, żegludze morskiej itd.).

W tym momencie niezbędnym wydaje się zdefiniowanie pojęcia odpowiedzialności cywilnej. Stanowi ona jedną z podstawowych instytucji, na których opiera się system prawa cywilnego. W najszerszym ujęciu można stwierdzić, iż odpowiedzialność cywilna to sytuacja prawna, w której powstaje zobowiązanie podmiotu do świadczenia odszkodowania za szkodę wyrządzoną w skutek naruszenia norm cywilnoprawnych regulujących stosunki umowne, jak i pozaumowne. Odpowiedzialność cywilna jest odpowiedzialnością majątkową sprawcy wobec osoby poszkodowanej za wyrządzoną szkodę i celem jej jest kompensacja szkody.
Niewątpliwie największe znaczenie ma odpowiedzialność odszkodowawcza rozumiana jako prawny obowiązek naprawienia szkody. W literaturze przedmiotu wyróżnia się dwa typy odpowiedzialności mianowicie odpowiedzialność: sprawczą i gwarancyjną. Wyodrębnione one zostały biorąc pod uwagę kryterium podmiotu odpowiedzialnego za naprawienie szkody. Jeżeli podmiotem tym jest sprawca szkody (w szerokim rozumieniu sprawstwa obejmującym czyny własne, podopiecznych, podwładnych itp.) mówimy o odpowiedzialności sprawczej (indywidualnej). Konieczną jej przesłanką jest istnienie związku przyczynowego miedzy zachowaniem sprawcy szkody a powstałą szkodą. Z odpowiedzialnością gwarancyjną mamy zaś do czynienia, gdy podmiot odpowiedzialny za naprawienie szkody nie jest sprawcą. W tym typie odpowiedzialności związek przyczynowy zastąpiony został związkiem normatywnym (przepisem ustawy lub postanowieniem umowy). Odpowiedzialność sprawcza jest instytucją pierwotną w stosunku do gwarancyjnej, a typowym przykładem tej drugiej jest interesująca nas odpowiedzialność ubezpieczeniowa. Niezbędnym warunkiem powstania odpowiedzialności cywilnej jest łączne spełnienie trzech następujących przesłanek:

1) uszczerbek majątkowy lub niemajątkowy (szkoda), jakiego doznaje poszkodowany we wszelkiego rodzaju dobrach chronionych przez prawo (życie, zdrowie, wolność, cześć, majątek itp.). Szkoda jest następstwem zdarzenia, jest podstawowym warunkiem powstania odpowiedzialności. Rodzi ona stosunek zobowiązaniowy niezależnie od istniejącego wcześniej stosunku prawnego pomiędzy danymi osobami.

2) fakt powodujący uszczerbek czyli zdarzenie (ludzkie działanie, niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania lub inne zdarzenie) w wyniku którego została wyrządzona szkoda osobie trzeciej, a z którym ustawa łączy obowiązek odszkodowawczy. Szkoda sama w sobie nie jest więc warunkiem wystarczającym dla powstania odpowiedzialności.

3) związek przyczynowy pomiędzy szkodą a zdarzeniem, z którym prawo łączy obowiązek odszkodowawczy, przy czym kodeks cywilny stoi na gruncie tzw. adekwatnego związku przyczynowego stanowiąc art. 361 § 1, że zobowiązany do odszkodowania odpowiada tylko za normalne następstwa swego działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Obowiązek naprawienia szkody powstaje z chwilą ustalenia, iż bez zdarzenia początkowego - czynu niedozwolonego - nie nastąpiłoby inne zdarzenie, jakim jest wynik ostateczny w postaci uszczerbku (majątkowego lub/i niemajątkowego).

Rozróżniamy dwa rodzaje ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej: ubezpieczenia dobrowolne i obowiązkowe. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z możliwością dobrowolnego zawarcia ubezpieczenia. Innymi słowy każdy kto czuje taką potrzebę może (ale nie ma obowiązku) udać się do konkretnego zakładu ubezpieczeń i zawrzeć umowę na proponowanych przez towarzystwo warunkach. Natomiast w przypadku ubezpieczeń obowiązkowych prawo nakazuje w określonych sytuacjach wykupienie danego rodzaju ubezpieczenia (a brak spełnienia obowiązku może spowodować nałożenie kary).

Pośród ubezpieczeń obowiązkowych znajdą się te dotyczące adwokatów, radców prawnych, komorników sądowych, notariuszy, rzeczników patentowych, podmiotów wykonujących doradztwo podatkowe, architektów, inżynierów budownictwa, pośredników w obrocie nieruchomościami, zarządców nieruchomości, podmiotów przyjmujących zamówienia na wykonywanie świadczeń zdrowotnych, organizatorów imprez masowych. Wymienić należy także ubezpieczenia OC z tytułu wykonywania działalności brokerskiej, prowadzenia gospodarstwa rolnego przez rolników, a także dotyczące budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego oraz najbardziej powszechne dotyczące odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego za szkody wyrządzone w związku z jego ruchem.

Jeśli chodzi o dobrowolne ubezpieczenia OC to polskie towarzystwa oferują między innymi: ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej, uprawnionej do badania sprawozdań finansowych lub prowadzenia ksiąg rachunkowych, ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej osób fizycznych wykonujących zawód w służbie zdrowia, ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych, ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej członków władz spółek kapitałowych, ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej osoby prowadzącej strzeżony parking samochodowy, ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej jednostek organizacyjnych sprawujących funkcję zarządu drogi publicznej, ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej użytkownika jachtu śródlądowego, ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej użytkownika statku powietrznego itp..

Największa grupę obowiązkowych ubezpieczeń OC stanowią tak zwane ubezpieczenia zawodowe. Ich przedmiotem jest odpowiedzialność cywilna ubezpieczonego za szkody spowodowane na skutek wykonywania swojego zawodu. Ochrona obejmuje odpowiedzialność cywilną za szkody na osobie lub mieniu, wynikłe z uchybień w wykonywaniu czynności zawodowych. Towarzystwo ubezpieczeniowe nie bierze odpowiedzialności za szkody wyrządzone umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa ubezpieczonego i osób za które ponosi on odpowiedzialność, za szkody wyrządzone osobom bliskim, wspólnikom lub osobom za, które ubezpieczony ponosi odpowiedzialność, za szkody wyrządzone po spożyciu alkoholu lub pod wpływem środków odurzających, środków psychotropowych, powstałe wskutek działań wojennych, stanu wyjątkowego, strajków, rozruchów, aktów terroryzmu, sabotażu oraz poza granicami Polski itp.. Charakter tego rodzaju ubezpieczeń (zwłaszcza dotyczących zawodów prawniczych) spróbuję zobrazować na przykładzie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej radców prawnych. Podlegają oni obowiązkowemu ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności, określonych w przepisach ustawy z 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz.U. z 1982 r., Nr 19, poz. 145, z późn. zm.).
To obowiązkowe ubezpieczenie wprowadzone zostało nowelą z 16 marca 2000 r. (Dz.U. z 2000 r., Nr 48, poz. 545) i obowiązuje od 15 września 2000 r.
Wprowadzone ustawą obowiązkowe ubezpieczenie OC radców prawnych dotyczy szkód wyrządzonych przy wykonywaniu czynności określonych w art. 4 ust. 1 i art. 6 ust. 1 ustawy. Polegają one na świadczeniu pomocy prawnej podmiotom gospodarczym, jednostkom organizacyjnym oraz osobom fizycznym, z wyłączeniem jednak spraw rodzinnych, opiekuńczych i karnych. Istotą zawodu wykonywania zawodu radcy prawnego jest więc świadczenie pomocy prawnej, a w szczególności udzielanie porad prawnych, sporządzanie opinii prawnych, opracowywanie projektów aktów prawnych oraz występowanie przed sądami i urzędami (o czym stanowi art. 6 ust. 1 ustawy). Konkretyzacja obowiązku ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej radcy prawnego nastąpiła w rozporządzeniu wydanym 10 października 2000 r. Zgodnie z § 2 i 3 umowę ubezpieczenia OC ubezpieczający (czyli Krajowa Izba Radców Prawnych) zawiera z wybranym zakładem ubezpieczeń prowadzącym działalność ubezpieczeniową w zakresie ubezpieczenia OC na pisemny wniosek ubezpieczającego, najpóźniej w dniu poprzedzającym dzień rozpoczęcia wykonywania zawodu. Okres, na jaki zawiera się umowę, wynosi 12 miesięcy, z tym że ulega ona automatycznemu przedłużeniu na okres kolejnych 12 miesięcy, o ile ubezpieczający nie wypowie jej nie później niż 30 dni przed upływem okresu, na jaki została zawarta (§ 5). Odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej ubezpieczonego (tj. radcy prawnego), jednak nie więcej niż do wysokości sumy gwarancyjnej ustalonej w umowie ubezpieczenia. Minimalna suma gwarancyjna w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki objęte są umową wynosi równowartość w złotych 50 000 euro (§ 9). W obowiązkowym ubezpieczeniu OC radców prawnych przewidzianych jest szereg wyłączeń odpowiedzialności za szkodę, m.in. za szkody wyrządzone z winy umyślnej i potwierdzone skazującym prawomocnym orzeczeniem sądu lub sądu dyscyplinarnego, wyrządzone przez ubezpieczonego wskutek jego działania w stanie nietrzeźwym, powstałe w następstwie działania siły wyższej itd. Wyłączenia są podane w rozporządzeniu w sposób wyczerpujący (§ 11 ust. 2 pkt. 1-7). Rozporządzenie nakłada na ubezpieczonego obowiązek niezwłocznego zawiadomienia zakładu ubezpieczeń o zgłoszeniu roszczenia oraz udzielenia zakładowi ubezpieczeń pomocy w dokonywaniu czynności niezbędnych do ustalenia okoliczności szkody i wysokości odszkodowania (§ 12). Nie reguluje natomiast sprawy terminu wypłaty odszkodowania i nie reguluje kto jest uprawniony do dochodzenia roszczeń; w tym ostatnim przypadku będą miały zastosowanie przepisy art. 817 k.c. oraz art. 8 ust. 4 ustawy o działalności ubezpieczeniowej, który mówi, iż uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym ubezpieczeniem OC może dochodzić roszczenia bezpośrednio od zakładu ubezpieczeń. Składką za ubezpieczenie OC radców prawnych obciążony jest ubezpieczony radca prawny, z tym, że płatnikiem tej składki są okręgowe izby radców prawnych, w okręgu których ubezpieczony wpisany jest na listę radców prawnych. Potwierdzeniem zaś objęcia ochroną ubezpieczeniową radców prawnych jest polisa wystawiona przez zakład ubezpieczeń. Skoro omawiane ubezpieczenie należy do obowiązkowych w rozumieniu art. 4 pkt 4 ustawy o działalności ubezpieczeniowej, to konsekwencją tego jest obowiązek wniesienia opłaty ustalonej przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, za niedopełnienie obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej radcy prawnego, co wynika z postanowień art. 90 ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Kontrolę wykonania obowiązku zawarcia umów ubezpieczenia OC radców prawnych za szkody wyrządzone przy świadczeniu pomocy prawnej przeprowadza rada okręgowej izby radców prawnych właściwa ze względu na miejsce zamieszkania radcy prawnego i Minister Sprawiedliwości, stosownie do § 5b rozporządzenia Rady Ministrów z 15 kwietnia 1998 r. w sprawie organów uprawnionych i organów obowiązanych do przeprowadzania kontroli wykonania obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego oraz trybu ustalania i egzekwowania opłaty za niedopełnienie tego obowiązku (Dz.U. z 1998 r., Nr 74, poz. 474, z późn. zm.).

Kolejnym ważnym ubezpieczeniem należącym do tej samej grupy jest obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej podmiotu udzielającego świadczeń opieki zdrowotnej. Obowiązek ubezpieczenia nałożony został przez Ministra Finansów w rozporządzeniu z 28 grudnia 2007 r. (Dz. U. z dnia 9 stycznia 2008 r.). Zgodnie z § 2 ubezpieczeniem OC objęta jest odpowiedzialność cywilna świadczeniodawcy udzielającego świadczeń opieki zdrowotnej, za szkody wyrządzone w następstwie działania lub zaniechania ubezpieczonego, w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej, podczas udzielania świadczeń opieki zdrowotnej wykonywanych na podstawie umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. Ubezpieczenie OC nie obejmuje szkód polegających na uszkodzeniu, zniszczeniu lub utracie mienia, polegających na zapłacie kar umownych, szkód powstałych wskutek działań wojennych, stanu wojennego, rozruchów i zamieszek, a także aktów terroru. Zgodnie z § 4 minimalna suma gwarancyjna ubezpieczenia OC wynosi równowartość w złotych: 

46.500 euro na jedno zdarzenie i 275.000 euro na wszystkie zdarzenia, których skutki objęte są umową ubezpieczenia OC, w odniesieniu do: zakładów opieki zdrowotnej, osób wykonujących zawód medyczny w ramach indywidualnej praktyki lub indywidualnej specjalistycznej praktyki lekarskiej na zasadach określonych w odrębnych przepisach oraz grupowej praktyki lekarskiej prowadzonej na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

25.000 euro na jedno zdarzenie i 140.000 euro na wszystkie zdarzenia, których skutki objęte są umową ubezpieczenia OC, w odniesieniu do: osób wykonujących zawód medyczny w ramach indywidualnej praktyki lub indywidualnej specjalistycznej praktyki pielęgniarek, położnych na zasadach określonych w odrębnych przepisach oraz grupowej praktyki pielęgniarek, położnych prowadzących działalność na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

12.000 euro na jedno zdarzenie i 67.500 euro na wszystkie zdarzenia, których skutki objęte są umową ubezpieczenia OC, w odniesieniu do: osób legitymujących się nabyciem fachowych uprawnień do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny, które dysponują lokalem oraz aparaturą i sprzętem medycznym, odpowiadającym wymaganiom przewidzianym dla zakładów opieki zdrowotnej, oraz spełniają warunki określone w przepisach o swobodzie działalności gospodarczej oraz  podmiotów realizujących w ramach umów wyłącznie czynności z zakresu zaopatrzenia w środki pomocnicze i wyroby medyczne będące przedmiotami ortopedycznymi. Kwoty, o których mowa w ust. 1, są ustalane przy zastosowaniu kursu średniego euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski po raz pierwszy w roku, w którym umowa ubezpieczenia OC została zawarta.

Kolejnym istotnym rodzajem obowiązkowego ubezpieczenia OC jest ubezpieczenie rolników z tytułu posiadania gospodarstwa. Wprowadzone zostało już pod koniec lat siedemdziesiątych. Główną celem było złagodzenia niekorzystnych z punktu widzenia efektywnej gospodarki rolnej obciążeń indywidualnych gospodarstw rolnych następstwami szkód wyrządzonych przez rolników osobom trzecim. Dziś dyskutuje się jego zasadność. Kwestię ubezpieczenia OC rolników reguluje ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w rozdziale 3 „Ubezpieczenie OC rolników”. Zgodnie z art. 822 § k.c., przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na rzecz której została zawarta umowa ubezpieczenia. Rolnik jest obowiązany do zawarcia umowy ubezpieczenia OC rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego. Obowiązek ubezpieczeniowy ciąży jedynie na rolniku indywidualnym w rozumieniu art. 2 pkt. 12 u.u.o., czyli osobie fizycznej, w której posiadaniu lub współposiadaniu jest gospodarstwo rolne, nie obejmuje więc takich podmiotów prowadzących gospodarstwo rolne jak spółki i spółdzielnie czy inne podmioty. Należy podkreślić, że posiadanie gospodarstwa rolnego nie musi wiązać się z prawem własności, więc zobowiązanym do zawarcia umowy ubezpieczenia OC jest także dzierżawca, najemca czy użytkownik gospodarstwa rolnego. Umowę ubezpieczenia OC rolników zawiera się na 12 miesięcy. Umowa taka jest automatycznie zawierana na kolejne 12 miesięcy, jeśli rolnik nie później niż na jeden dzień przed upływem okresu 12 miesięcy nie powiadomi na piśmie zakładu ubezpieczeń o jej wypowiedzeniu. Nie jest to kontynuacja dotychczasowej umowy, a zawarcie nowej. Jednak zawarcie kolejnej umowy nie nastąpi (pomimo braku powiadomienia), jeśli nie została opłacona określona w umowie składka za mijający okres 12 miesięcy lub w przypadku cofnięcia zakładowi ubezpieczeń zezwolenia na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia OC rolników, albo w przypadku ogłoszenia upadłości zakładu ubezpieczeń, ogłoszenia lub zarządzenia likwidacji zakładu ubezpieczeń albo oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub umorzenia postępowania upadłościowego. Obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia OC rolników powstaje w dniu objęcia w posiadanie gospodarstwa, dotyczy to także tych sytuacji, gdy rolnik oddaje w posiadanie część swojego gospodarstwa, jeśli ta część również stanowi samodzielne gospodarstwo. Z ubezpieczenia OC rolników przysługuje odszkodowanie, jeżeli rolnik, osoba pozostająca z nim we wspólnym gospodarstwie domowym lub osoba pracująca w gospodarstwie rolnym rolnika są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z posiadaniem przez rolnika tego gospodarstwa rolnego szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. Podmiotowy zakres ubezpieczenia OC rolników obejmuje nie tylko rolnika, lecz także osoby pozostające z nim w gospodarstwie domowym oraz osoby pracujące w gospodarstwie rolnym, niezależnie od podstawy prawnej wykonywania pracy i sposobu zawarcia umowy stanowiącej podstawę wykonywania pracy. Przesłanką konieczną jest, aby szkoda powstała w związku z posiadaniem gospodarstwa rolnego, a rolnik lub osoba pozostająca z nim we wspólnym gospodarstwie domowym lub pracująca w gospodarstwie rolnym byli odpowiedzialni cywilnie za powstanie szkody. Ważną regulację zawiera także art. 50 ust. 2 u.u.o., zgodnie z którym z ubezpieczenia OC rolników przysługuje odszkodowanie, jeżeli szkoda powstała w związku z ruchem pojazdów wolnobieżnych w rozumieniu przepisów prawa o ruchu drogowym, będących w posiadaniu rolników posiadających gospodarstwo rolne i użytkowanych w związku z posiadaniem tego gospodarstwa rolnego. Tak więc szkody wyrządzone w związku z ruchem takich pojazdów wolnobieżnych są objęte ubezpieczeniem OC rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego. Odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej osoby odpowiedzialnej, najwyżej jednak do ustalonej w umowie sumy gwarancyjnej. Suma gwarancyjna nie może być niższa niż równowartość w złotych: w przypadku szkód na osobie - 350 000 euro na każdego poszkodowanego i w przypadku szkód w mieniu - 200 000 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte ubezpieczeniem bez względu na liczbę poszkodowanych.

Jednym z najpowszechniejszych i choćby z tego względu wartym uwagi jest ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu. Ten rodzaj ubezpieczenia zapewnia posiadaczowi pojazdu ochronę ubezpieczeniową w  przypadku, gdy ten wyrządzi szkodę związaną z ruchem pojazdu osobie trzeciej. Przez pojęcie szkoda należy rozumieć: śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia, utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. Ubezpieczenie obejmuje pojazdy mechaniczne osobowe, ciężarowe, przyczepy oraz motocykle. Zakład ubezpieczeń pokrywa również szkody powstałe przy wsiadaniu i wysiadaniu z pojazdu, przy załadunku i rozładunku samochodu, podczas postoju lub naprawy pojazdu na trasie jazdy, podczas garażowania, a także szkody spowodowane przez kierowcę nie będącego właścicielem pojazdu. Podstawą tego ubezpieczenia jest ustawa z 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. Nr 124, poz.1152). Jego wykupienie należy do obowiązków każdego kierowcy, który musi wozić ze sobą oryginał polisy lub dowód opłacenia ostatniej składki. Zawarcie ubezpieczenia OC zapewnia ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej każdej osoby, która podczas kierowania pojazdem w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej wyrządziła szkodę ruchem tego pojazdu. Umowę ubezpieczenia zawiera się zazwyczaj na okres 12 miesięcy. Można też wybrać krótszy czas wtedy, gdy pojazd jest zarejestrowany na stałe, a umowę ubezpieczenia zawiera podmiot prowadzący działalność gospodarczą polegającą na pośredniczeniu w kupnie i sprzedaży pojazdów mechanicznych w zakresie pojazdów przeznaczonych do kupna lub sprzedaży lub polegającą na kupnie i sprzedaży pojazdów mechanicznych. W ramach obowiązkowego ubezpieczenia OC zakład ubezpieczeń odpowiada do ustalonej w umowie sumy gwarancyjnej. Składka za ubezpieczenie OC zależna jest od następujących wskaźników: rodzaju pojazdu, przynależności do strefy regionalnej, wieku posiadacza pojazdu, bezszkodowego / szkodowego przebiegu ubezpieczenia, kontynuacji, opłaty składki w ratach lub wpłaty całej kwoty jednorazowo. Przepisy ustawy określają obowiązek zawarcia umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC przez posiadaczy: pojazdów samochodowych, ciągników rolniczych, motorowerów i przyczep określonych w przepisach ustawy, pojazdów wolnobieżnych w rozumieniu przepisów ustawy, z wyłączeniem pojazdów wolnobieżnych będących w posiadaniu rolników posiadających gospodarstwo rolne i użytkowanych w związku z posiadaniem tego gospodarstwa, pojazdów historycznych. Przepisy dotyczące obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych stosuje się także do posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym, przed jego rejestracją, jak również do posiadacza lub kierującego pojazdem zarejestrowanym za granicą, niedopuszczonym do ruchu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz do posiadacza lub kierującego pojazdem historycznym, od chwili wprowadzenia tych pojazdów do ruchu. Posiadacz pojazdu jest obowiązany zawrzeć umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych: najpóźniej w dniu rejestracji pojazdu mechanicznego (z wyjątkiem pojazdów historycznych) przed wprowadzeniem do ruchu pojazdów wolnobieżnych oraz pojazdów historycznych; przed przekroczeniem granicy, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym wprowadzanym do ruchu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nie posiada ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych; przed wprowadzeniem do ruchu pojazdów samochodowych, ciągników rolniczych, motorowerów i przyczep, które nie zostały zarejestrowane; przed wprowadzeniem do ruchu pojazdów wolnobieżnych oraz pojazdów historycznych, które nie zostały dopuszczone do ruchu; przed wprowadzeniem do ruchu pojazdów zarejestrowanych za granicą, niedopuszczonych do ruchu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; najpóźniej w dniu ustania odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń w przypadku gdy odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń kończy się z upływem okresu 12 miesięcy, za który nie została opłacona w całości określona w umowie składka. Zakład ubezpieczeń nie pokryje kosztów szkody w przypadku gdy kierujący pojazdem wyrządził szkodę umyślnie lub w stanie po użyciu alkoholu albo pod wpływem środków odurzających czy substancji psychotropowych, gdy kierujący nabył pojazd w wyniku popełnienia przestępstwa (kradzież, rozbój, przywłaszczenie, wymuszenie), podczas gdy kierujący nie posiadał wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem (prawa jazdy lub prawa jazdy określonej kategorii) lub zbiegł z miejsca zdarzenia.

Spośród pozostałych ubezpieczeń warto również zwrócić uwagę na ubezpieczenie odpowiedzialności OC organizatorów imprez masowych. Jego przedmiotem są szkody wyrządzone uczestnikom imprez masowych, na które wstęp jest odpłatny. W przypadku ubezpieczenia OC inżynierów budownictwa objęta jest nim ich odpowiedzialność cywilna za szkody wyrządzone w następstwie działania lub zaniechania ubezpieczonego, w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej, w związku z wykonywaniem samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie w zakresie posiadanych uprawnień budowlanych. Warto wspomnieć też o obowiązkowym ubezpieczeniu budynków rolniczych. Rolnik jest obowiązany zawrzeć umowę ubezpieczenia budynku wchodzącego w skład gospodarstwa rolnego (budynku rolniczego), od ognia i innych zdarzeń losowych. Obowiązek ubezpieczenia powstaje z dniem pokrycia budynku dachem. Umowę zawiera się na okres 12 miesięcy. Z tytułu ubezpieczenia budynków rolniczych przysługuje odszkodowanie za szkody powstałe w budynkach na skutek zdarzeń losowych w postaci: ognia, huraganu, powodzi, podtopienia, deszczu nawalnego, gradu, opadów śniegu, uderzenia pioruna, eksplozji, obsunięcia się ziemi, tąpnięcia, lawiny lub upadku statku powietrznego. Sumę ubezpieczenia, odrębnie dla każdego budynku rolniczego, ustala ubezpieczający z zakładem ubezpieczeń. Nie są objęte ubezpieczeniem w gospodarstwach rolnych: budynki, których stan techniczny osiągnął 100% normy zużycia, budynki przeznaczone do rozbiórki na podstawie ostatecznych decyzji właściwych organów oraz namioty i tunele foliowe. Zakład ubezpieczeń nie odpowiada za zaistniałe w budynkach rolniczych szkody wyrządzone umyślnie przez ubezpieczającego lub przez osobę, za którą ubezpieczający ponosi odpowiedzialność lub która pozostaje z ubezpieczającym we wspólnym gospodarstwie domowym. Także z szkody wyrządzone wskutek rażącego niedbalstwa przez osoby, o których wyżej mowa, za szkody górnicze w rozumieniu przepisów prawa geologicznego i górniczego oraz powstałe wskutek trzęsienia ziemi.

Jeśli chodzi o ubezpieczenia dobrowolne to w ofercie polskich towarzystw ubezpieczeniowych znaleźć możemy następujące ich rodzaje. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej uprawnionej do badania sprawozdań finansowych lub prowadzenia ksiąg rachunkowych, ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej osób fizycznych wykonujących zawód w służbie zdrowia, ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych, ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej członków władz spółek kapitałowych, ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej osoby prowadzącej strzeżony parking samochodowy, ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej jednostek organizacyjnych sprawujących funkcję zarządu drogi publicznej, ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej użytkownika jachtu śródlądowego oraz ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej użytkownika statku powietrznego. Ze względu na swój przedmiot i konstrukcję w dużej mierze zbliżone są do tych o charakterze obowiązkowym. Część z nich przypomina ubezpieczenia odpowiedzialności zawodowej, a część obejmuje swą ochroną szkody w posiadanym mieniu czy też wyrządzone w mieniu osób trzecich.

Eugeniusz Kowalewski, Istota ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, www.ubezpieczyciel.pl, 22.05.2008.

A. Stelmachowski, Wstęp do teorii prawa cywilnego, PWN, Warszawa 1969.

Zofia Pawlak-Borsuk, Obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej radców prawnych, Kwartalnik Prawo asekuracyjne - 02.2001.

Dz.U.08.3.10

Marcin Krzemiński, Ubezpieczenie OC rolników, Gazeta Ubezpieczeniowa, 10.2005.

Eugeniusz Kowalewski, Ubezpieczenie OC, www.ubezpieczyciel.pl, 22.05.2008.

www.ubezpieczeniaonline.pl, 23.05.2008.

Dz.U. Nr 220 z 2003r., poz. 2179.

Dz.U. Nr 220 z 2003r., poz. 2174.

Dz.U.97.36.220.

1

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---