• Świat przed islamem

• VII w - pojawienie się islamu na półwyspie arabskim (Religia pustyni).

• Powstanie islamu: tradycje Arabów i bliskowschodnie.

• Na początku: koczownicze ludy semickie, wypas bydła. Nieprzyjazne ludziom tereny. Stale prowadzona wymiana handlowa i kulturowa z ludami ościennymi.

• Początek I tysiąclecia p. n. e. - w dok. pojawia się nazwa Aribi (koczownicy z wnętrza półwyspu arabskiego, przodkowie arabów)

• Wielką rolę w życiu dawnych Arabów epoki al.- dżahilijja odgrywał „walki międzyplemienne”- ghazawat, na pół łupieskie, na pół rycerskie wyprawy, których celem było bądź pomszczenie jakiejś krzywdy wyrządzonej człowiekowi plemienia, czy całemu plemieniu, bądź też chęć zdobycia łupu.

• Były opisywane w poezji staro- arabskiej, jak również w specjalnych opowiadaniach zwanych „Dniami Arabów”- Ajjam al- Arab.

• Podstawą organizacji społecznej Arabów był ustrój rodowo-plemienny, a najsilniejszymi więzami społeczności beduińskiej były więzy krwi.

• Żywa u Arabów świadomość pochodzenia od wspólnego przodka

• okres przedmuzułmański zwany „okresem niewiedzy”- al dżahilijja

• Religia przedmuzułmańska

• Każde plemię miało własne wierzenia - religia plemienna (głównie bóstwa astralne i gwiezdne).

• Mało wiadomości o religii, wiadomo jednak, że głównymi wrogami byli arabscy wyznawcy religii politeistycznych (np. walka przeciwko uznaniu staroarabskich bogiń za boginie islamu). Jednak wiele elementów tych wierzeń przeniknęło do islamu np. uznanie Al-Kaby (utożs. z bogiem Hubalem) za miejsce święte.

• Panteon bóstw i duchów - utożsamianie z samotnymi drzewami i szczególnymi kamieniami, źródłami. Dżiny - duchy męskie, mogą opętać ludzi, szczególnie poetów (stąd negatywny stosunek Koranu do nich). Ghule - żeńskie. Wampirzyce, prędzej zabije człowieka, niż go opuści.

• Na rozwój islamu duży wpływ miały wielkie religie jak judaizm (w Jemenie i Medynie), chrześcijaństwo (Nagran, obrzeża półwyspu) (dwie skłócone ze sobą religie). Stąd niejako islam uznaje się za ich kontynuację (obrzędy, doktryna). + zoroastryzm!

• Obrzędy:

• Pochodzenia irańskiego: skłądanie ofiar ze zwierząt i rytualne oczyszczenie.

• Judaizm: rytualne zabijanie zwierząt składanych w ofierze bogu, przykrywanie głowy podczas modlitwy, obrzezanie, rytualna jałmużna.

• Charakterystyczne dla islamu: wezwanie do modlitwy, ruchomy kalendarz rytuałów.

• Sukces islamu: nie był ciałem obcym w kulturze półwyspu, czerpał ze starych tradycji.

• Mahomet i objawienie

• Mahomet (Muhammad [wychwalany, sławiony] Ibn Abd Allah) arab z Mekki, postać kluczowa, prorok islamu.

• Islam - pełne poddanie się jednemu i jedynemu bogu, [od aslama - poddać się].

• Wyznawcy islamu: muslim - ci, którzy poddają się woli boga.

• Bóg: Allah

• Mahomet w tradycji muzułmańskiej uważany jest za wysłannika boga (rasul) i proroka (nabi), ostatniego z proroków (pieczęć proroków). W Koranie zwany nabi ummi. Biografia Mahometa - sira.

• Pochodzenie: środowisko osiadłych arabów zajmujących się handlem w Mekkce, z rodu Kurajszytów (Banu Hasim). Przodkiem Kuraszytów był Qusayy (5 pokolenie przed Mahometem), który pokonał plemię Huzaa i opanował ważną świątynię z czarnym kamieniem poświęconym Hubalowi (Al-Kaba), zjednoczył plemię i osiedlił ich w Mekkce.

• Źródła dochodu: pielgrzymki, handel, targi międzyplemienne.

• Wprowadzenie islamu: Mahomet zaproponował nowy punkt widzenia na islam, był swoim człowiekiem, arabem. W pierwszych latach działalności poznał judaizm, chrześcijaństwo i zoroastryzm. Jako prorok znajdował akceptacje też u wyznawców innych religii, którzy uważali go za swojego proroka (lub po prostu starał się być prorokiem tych religii, a nie został zaakceptowany jako arab). Islam - kontynuacja judaizmu i chrześcijaństwa, naprawia błędy ich wyznawców.

• Życie: 570 - 632 r.

• Biografia: Ibn Ishaqa (VIII w), VIII/IX w. zmienił ją Ibn Hasim. Wzmianki też w Koranie.

• Mahomet - ur. 570 r w Mekkce. W wieku 6 lat osierocony. Zajął się nim stryj, Mahomet musiał ciężko pracować przy karawanach. Potem starsza, bogata wdowa Hadiga zatrudniła go, a po jakimś czasie wyszła za niego za mąż. Zaczyna się kariera proroka, maił dużo czasu na rozmyślania, którym oddawał się na górze Hira. Raz w roku spędzał tam miesiąc.

• 610 r - w czasie pobytu na górze, we śnie odwiedził go Gibril (archanioł Gabriel) i kazał recytować słowa, które weszły do 96 sury koranu. Bóg powierzył mu misję szerzenia nowej religii.

• Od tej pory objawienia stały się niezmiennym elementem jego życia. Relacjonował je najpierw swoim najbliższym, a potem mieszkańcom Mekki, którzy nawracali się na islam.

• Al-Isra - “nocna podróż”, szczególne objawienie, podróż odbyła się na cudownym wierzchowcu Al-Buraq (jaśniejący) z Mekki do najdalszego Meczetu w Jerozolimie.

• Al-Miradż - “wniebowstąpienie”, spotkanie z bogiem, który przekazał Mahometowi podstawowe rytuały muzułmańskie m. in. odmawianie modlitwy 5 razy dziennie.

• Mahomet zaczął wyśmiewać starych bogów mekkańskich, co stało się przyczyną ataków tradycjonalistów przeciwko niemu. Mahomet uznał więc, że niktóre ze starych bóstw są akceptowane przez muzułmanów, ale wycofał się (epizod z szatańskimi wersetami).

• Dla elity niebezpieczne też były poglądy społeczne Mahometa - równość wszystkich, jego popularność, doprowadziło to do prześladowań jego i jego wyznawców (wysyła ich do Etiopii, sam zostaje w Mekkce).

• Umierają mu żona i stryj.

• 622 r. - znajduje jednak ochronę dla siebie i i wyznawców oraz propozycję zostania arbitrem w mieście Yatrib (Medyna). Kolejne grupy wiernych wędrowały, prorok na końcu HIDŻRA. Później ta data zostaje uznana za początek ery islamu.

• W Medynie powstaje koncepcja ummy - społeczności wiernych. Wg tej idei wszyscy, którzy wierzą w Allaha są jedną grupą społeczną (rewolucja dla społeczeństwa plemiennego) - idee suwerenności gr. społeczność o nieograniczonym zasiegu (konc. teokratycznego państwa feudalnego). Jednak obecność żydów utrudniała konsolidację gminy. Dlatego w konstytucji Medyńskiej żydzi uważani są za członków ummy. Jednak wciąż rodziły się konflikty. Żydzi nie chcieli uznać Mahometa za proroka monoteizmu.

• W 623 r wygnanie pierwszego pelmienia żydowskiego. Usunięcie z doktryny muzułmańskiej zwiazków z judaizmem: zamiast trzech modlitw 5, podczas modlitwy zwracanie się w stronę Mekki.

• 626 - wygnanie kolejnego plemienia żydowskiego.

• 627 - wymordowanie kolejnego plemienia za zdradę.

• Podstawy ummy: podziały wynikające z zasług dla religii.

• Emigranci, którzy przywędrowali z Mekki

• Pomocnicy, Arabscy mieszkańcy Medyny, którzy stanęli po stronie Mahometa.

• Sahaba - wszyscy, którzy związali się z Mahometem.

• Knstytuacja Medyńska - główny dokument polityczny z Medyny, ustala stosunki między wszystkimi ludami mieszkającymi w mieście.

• Respektowanie tradycyjnych praw wszystkich (“zgodnie ze swoim obyczajem”)

• W przypadku niemożliwości dojścia do porozumienia, ostateczną instancją jest Allah i jego prorok, czyli Mahomet.

• Wśród arabów medyńskich również przeciwnicy Mahometa - na czele Abd Allah Iba cośtam (przed Mahometem przywódca tamtejszych plemion). On i jego zwolennicy przyjmowali wprawdzie islam, ale nie byli prawdziwymi wyznawcami, byli “obłudnikami” - munafiqun. Byli powodem waśni między emigrantami a pomocnikami.

• 623 r - wieksze zagrożenie - mekkańscy Kurajszyci, których zwalczał Mahomet, za pomocą ataków na karawany z Mekki do Medyny.

• 624 r - bitwa pod Bardu, Mahomet zwycięża.

• 625 r - klęska Mahometa pod Uhudem.

• Najazd Mekkańczyków na Medynę - zbudowano fosę. Zawarto pokój na mocy którego w 630 roku Mahomet wkracza do Mekki i zajmuje ją. Opróżnił świątynie Al-Kabę, wyrzucił z niej posążki bóstw, narzucił monoteizm.

• Potem podbija dwie oazy żydowskie, podporządkowuje sobie plemiona arabskie. Większość plemion arabskich dobrowolnie mu się podporządkowuje, bo dostają ochronę, w zamian płacą tylko podatek w naturze dla Medyny.

• Rozpoczyna też działania przeciwko Bizancjum.

• 632 r - pielgrzymka Mahometa do Mekki (Haadż) - pielgrzymka pożegnalna. Podczas niej ustalił rytuały pielgrzymowania do świętych miejsc.

• KONIEC ETAPU FORMOWANIA SIĘ GMINY MUZUŁMAŃSKIEJ

• Rozprzestrzenianie się islamu

Początek kalifatu - państwa islamu rozumianego jako dziedzictwo i następstwo po proroku.

Wyjście w świat muzułmanów, rozszerzanie się islamu, przyczyny:

a) Tradycja - koczowniczy tryb życia, szukanie dogodniejszych warunków życia.

• Tradycja gazwu - tryb życia beduinów, czyli atakowanie i okradanie grup nie sprzymierzonych. W islamie przekształciła się w nowe, ogólno muzułmańskie zasady:

• dżihad (ogólna) - na początku były to trudy podejmowane do osiągnięcia jakiegoś celu.

• kital (szczegółowa) - uszczegółowienie dżihadu, walka, bicie się z wrogiem.

• Dzięki nim podtrzymano tradycję ekspansywności i konsolidowano społeczeństwo. Teraz w ekspansji uczestniczyły połączone jedną religią i organizacją społeczną (ummą) plemiona, a nie odizolowane, pojedyncze. Podział plemienny jednak został zlikwidowany.

• Umma - twór polityczny konsolidujący społeczeństwo. Głównie przez jedną religię - islam. Odejście od ummy było odejściem od boga. Umma wprowadza ostry podział na muzułmanów i niewiernych (pragnących uczynić im krzywdę). Umma była instancją nadrzędną w stosunku do plemienia. Jeśli ktoś chciał wejść do ummy, musiał najpierw podporządkować się prawom plemienia, wejść w stosunek wala - wierności prawom danego plemienia, zostać jego klientem - maulą. Potem nie musiał starać się o członkostwo w ummie, mógł nie być muzułmaninem, ale nie mógł być politeistą.

• Asabiyya (Ibn Hajdun) - idea solidarności grupowej - przejęte od społeczności beduińskich i wykorzystane w celu ekspansji.

b) Niemoc w świecie zewnętrznym

• brak armii w państwach ościennych

• upadek gospodarczy świata śródziemnomorskiego

• długie wojny, epidemie

• czynnik psychiczny ludów podbitych - nowi właściciele stwarzali szanse na lepszą sytuację

• na terenach Syrii i Iraku plemiona arabskie

• religia chrześcijańska w Bizancjum podobna do Islamu

c) Zyski z podbojów - czynnik napędzający

• Koran pozwalał na zabieranie własności niewiernym i ludom, które nie chciały się podporządkować. Łupy dzielone były pomiędzy wojowników i władzę (VIII sura mówi o podziale łupów)

• wypłacanie regularnego żołdu

• nagroda w raju

• nadanie ziemi

• Państwo muzułmańskie - kalifat

• Następca Mahometa - Abu Bakr (kalif)

• Kalif - zwierzchnik gminy

• Umma - społeczeństwo podległe kalifowi

• Początkowo władcy wybierani (pierwszych czterech)

• Po wojnie domowej (finta) władze przejęli Omajjadzi i kalifat stał się dziedziczny.

• Społeczeństwo (okres podbojów)

1. Elita rządząca - arabowie z Medyny, Mekki i wojsko

2. Klasa średnia - plemiona z Saratu i Jemenu, nie zbuntowane w czasie riddy

3. Pozostałe plemiona - kiedyś się zbuntowały, a potem podbite i podporządkowane kalifowi (bano się włączyć ich do wojska, bo mogi się buntować.

• Wojsko

• Kontrolowane, dobra organizacja. Osiedlane w specjalnych obozach, a nie podbitych wioskach.

• Za kalifatu Umara - kryzys. Za mało wojsk. Zaczęto rekrutować ludzi z klasy 3.

• Podboje zaczęły się i skończyły w pierwszym wieku islamu za panowania Umajjadów.

1. Syria i Palestyna

2. Mezopotamia

3. Egipt i cała Afryka północna - lata 40. VII wieku

• 635 - Zdobycie Damaszku

• 637 - Pobili Persów (upadek Sasanidów)

• 732 - Poitiers, zatrzymani przez Karola Młota (południe Francji)

• 751 - Pokonali Chińczyków, ale do Chin nie dotarli

• 711 - Pierwsze kolonie w Indiach północnych

• Nie pokonali nigdy Bizancjum - walki z nimi stały się stałym tematem politycznym i kulturowym islamu.

• Podbijając muzułmanie nie niszczyli, szanowali obce cywilizacje. Następowały procesy akulturacji i akomodacji kultur. Arabizacja i Islamizacja

• Buajhidzi - X w. szyicki ród, który przejął niemal całkowicie władzę świecką kalifa i pozostawił mu tylko zwierzchność nad muzułmanami. Przygotowali grunt pod szyizm. Dzięki nim skrystalizowała się doktryna imamicka. Objęli władzę na skutek:

• osłabienia władzy centralnej

• czarne chmury nad kalifatem

• 910 - szyiccy Fatymidzi, powstanie kalifatu ismailickiego (1171 pokonani przez kurdyjskiego wodza Salah ad dina, który podreperował islam)

• 929 - Omajjadzi też ogłosili się kalifami (upadli w 1031 roku)

• Ajjubidzi - dynastia Salaha ad Dina, panowali do najazdów mongolskich

• Podział na dwa przeciwstawne rejony świata islamskiego:

• Mongolski Wschód: Irak, Iran

• Muzułmański zachód, podporządkowany Tureckiej dynastii Mameluków

• W Afryce północnej dynastie o religijnym charakterze: od XI do XIII Almorawidzi i Almohadzi.

• Nie udało im się utrzymać islamu na półwyspie iberyjskim. Ostatni arabscy władcy w Hiszpani - do końca XV wieku. Rekonkwista

• 1453 r - Osmanowie pokonują Bizancjum i stają na czele świata muzułmańskiego.

• 1516 r - Niemal w całości odtworzono klasyczne imperium muzułmańskie (bez Iranu)

• W Iranie rządziła turecka dynastia Safawidów (powstała w 1501 r), oficjalną religią był szyizm.

• 1525 r - Imperium muzułmańskie w Indiach - Imperium Wielkich Mongołów

• 3 imperia islamu: Turcja, Iran, Indie - poprowadziły islam w XX wiek.

• Wojny ze światem chrześcijańskim

• ŹRODŁA

• Koran - objawione słowo boże. Spisany kilkanaście lat po śmierci proroka, zawiera jego autentyczne wypowiedzi, boskie objawienia. Dotyczy spraw wiary (dogmaty), choć nie brakuje w nim praktycznych regulacji.

• Sunna - praktyka postępowania gminy muzułmańskiej w czasach Mahometa

• Hadisy - tradycja proroka, teksty zgromadzone ok 100 lat po jego śmierci. Zawierają praktykę władców muzułmańskich z II i III wieku islamu, ujętą w formie relacji z życia proroka. Dotyczą sposobu życia muzułmanów.

• KORAN

Podstawa prawa ustroju społecznego, politycznego, religijnego, kultury, sztuki, nauki. Powstał bardzo szybko, dawał system poglądów i zaleceń, które nie mogły być zmieniane i dostosowywane do społeczności, które muzułmanie musieli wprowadzić w życie natychmiast, dlatego pojawiły się rozbieżności interpretacyjne.

• Nazwy

1. Podstawowa arabska nazwa - koran, oznacza recytację (dzisiejsze wtórne tłumaczenie - 'czytanie')

2. Al-Kitab - księga

3. Mushaf - zgromadzony i spisany tekst koraniczny. Słowo boże spisane dla ludzi. Po raz pierwszy tego terminu użył kalif Utman, który zarządził opracowanie tekstu koranicznego. Uważa się, że tekst koraniczny jest tylko odpisem tekstu znajdującego się w niebie na chronionej tablicy

4. Kitab Allah - księga boga

5. Al-Furqan - od aramejskiego słowa purquana - wybawienie. Ale uznano, że oznacza to podział bo arabski rdzeń 'frq' to oznacza (oddzielenie prawdy od fałszu)

6. Matani - zagadkowy. Uważa się, że oznacza inne oprócz Koranu objawione księgi, lub powtarzanie (7 opowieści o prorokach)

7. Inne np dikr - napomnienie, qawl - słowo, kalam - mowa + określenie przymiotnikowe.

• Chronologia powstawania:

a) Sury Mekkańskie - 610-622 r (jest ich 86). Wypowiedzi na temat zasad monoteizmu, wizje eschatologiczne, antropologia itp.

• I podokres 610-615 - sury poetyckie (49)

• II podokres 615-620 - refleksyjne teksty, spokojne, dotyczące jedności boga i refleksy legend bliskowschodnich (15)

• III podokres 620-622 - narracja (22)

b) Sury Medyńskie 622-632 - (jest ich 28) przepisy prawne, kwestie dziedziczenia, małżeństwa, rozwodu, teksty o wydarzeniach tego okresu, modlitwy.

• Mieszają się ze sobą. Np nie wiadomo do jakich zaliczyć surę otwierającą.

• Róznią się językiem i treścią.

• Pierwsza sura objawiona: 96 - na górze Hira w 610 r w noc przeznaczenia

• Sury dzieli się też na:

• długie (7)

• liczące ponad 100 wersetów, ale krótsze od długich

• matani (7) mniej niż 100 wersetów, mówią o prorokach i ich ludach

• mufassal - najkrótsze

• Gromadzenie

• Mahomet nie dbał o spisywanie tekstu koranu, bo powszecne było wtedy zachowanie w tradycji ustnej. Poza tym, Mahomet by niepiśmienny.

• W 633 roku Umar zwrócił uwagę Abu Bakrowi, że może wypadałoby spisać koran, ten polecił sekretarzowi proroka Zayda Ibn Tabita, by to uczynił. To była wersja oficjalna, istniały też inne, o różnej ilości sur.

• W 650 roku z rozkazu kalifa Utmana ujednolicono koran, powstała jedna wersja.

• Szyici nie uznali tej wersji, ponieważ jako zwolennicy Alego uważali, że Utman usunął z koranu fragmenty mówiące o tym, że to Ali miał prawo do kalifatu.

• Ta wersja również nie była jednoznaczna, wersety można było odczytywać na różne sposoby, nie było wyraźnego podziału na wersety.

• Podział

• Dzieli się na sury, czyli rozdziały, których jest w Koranie 117. Sury składają się z wersetów.

• Nie są ułożone według chronologii powstawania, ale od najdłuższych do najkrótszych. Liczba ajatów w zależności od interpretacji - od 6000 do 6255.

• Koran dzieli się na tzw guzy - 30 równych części (liczba dni w każdym miesiacy księżycowym). Każdy guz dzieli się na 2 części - hizb, a każdy hizb na cztery ćwiartki - rub. Ćwiartek jest 240. Często jedna sura jest znana pod wieloma nazwami, muzułmanie cytując koran nie posługują się numerami, tylko nazwami sur.

• Idea igazu (X w) - cudowności, wyjątkowości koranu. Muzułmanie uważają, że Koran jest jedyną księgą objawioną, będącą artystycznym dziełem boskiej mądrości.

• Uważano, że sunna proroka jest komentarzem koranu.

• Pierwszy komentarz, który w całości dotrwał do naszych czasów - tasfir Ibn Gabra Al-Makkiego (VIII w), ucznia Ibn Al-Abbasa.

• Sunna proroka - zbiór wydarzeń z jego życia, zapisy wypowiedzi czyli Hadit (hadis - relacja, sprawozdanie). Uzupełnienie koranu. Zachowanie proroka jako wzór do naśladowania przez muzułmanów.

• Sunna - droga, ścieżka

• W szyizmie rozszerzona jest o tradycje imamów (ahbar)

• Sunna jest jednym z czterech źródeł prawa islamu (szariatu) obok koranu i metod qiyas i igma.

• Mahomet ostatnim prorokiem, prorokiem całej ludzkości, pieczęć proroków (tradycja ta ukształtowała się długo po śmierci proroka, następowało to powoli, w ciągu dwóch pierwszych wieków islamu).

• 743 - koncepcja Omajjadów o erze proroków i kalifów. Mahomet był tym, który przekazał objawienia wcześniejszych proroków, więc nie będzie ich już więcej. Od śmierci Mahometa zaczyna się era kalifów. Kalifowie z rozkazu boga zarządzają spadkiem po prorokach.

• Obowiązkiem ludzi jest posłuszeństwo kalifom, czeka ich za to nagroda, za nieposłuszeństwo kara doczesna i wieczna. Kalifowie zostali więc zrównani z prorokami.

• Islam przestał być religią arabów, stał się religią całej ludzkości.- uniwersalizacja islamu

• Prawo

• Kalifowie i namiestnicy stosowali własną praktykę a prawnicy je kodyfikowali. Prawodawcą nie był więc Mahomet, ale rządzący ludzie, odwoływano się jednak do jego tradycji. Pojawiła się potrzeba uporządkowania prawa, by uniknąć chaosu.

• VIII/IX w - Aś-Śaff uznał tylko te przepisy prawne, które opierały się na autorytecie proroka. Takich przepisów zachowało się jednak mało i nie wystarczyły. Zaczęto komentować i masowo czytać hadisy.

• Hadisy składają się z:

• matn - relacja z życia proroka

• sanad lub isnad - nazwiska przedstawicieli danego hadisu

• tradycjonalista (muhadit) - zawód powstały w IX w. zajmował się gromadzeniem i krytyką hadisów

• Metody gromadzenia:

1. W dawnych przepisach różnych szkół, szukano tych podpartych autorytetem proroka - mało

2. Poszukiwanie na terenie całego imperium tradycji

• Na początku klasyfikowano je według łańcucha przekazicieli (musnady), potem tematycznie (musnaf)

• Twórcy musnafów sahib (prawdziwych) z IX w:

• Al-Buhari

• Muslim

• Oprócz nich jeszcze 4, które razem uznawano za “sześć ksiag islamu”

• Istniało też wiele innych, np poszczególne szkoły prawnicze miały swoje księgi.

• Aby Hadis został zaakceptowany, musiał byc wiarygodny pod względem pochodzenia i treści. Pochodzenie było szczególnie ważne, bo pojawiało się wiele fałszywych hadisów. Trudno było się bronić przed nimi i je rozpoznawać.

• Hadisy dzielono wnikliwie ze względu na pochodzenie i treść, z połączenia tych kategorii wyłonił się podział:

• sahih (zdrowy) - jego pochodzenie i treść nie budzą wątpliwości

• hasan (dobry) - są jakieś wątpliwości

• daif (słaby) - poważne zastrzeżenia

• Tematyka sunny:

1. Dogmaty islamu i obowiązki wiernych (jeden bóg, wiara w proroków, święte księgi, zmartwychwstanie i sąd ostateczny)

2. Obowiązki religijne (warunki wykonywania obowiązków, modlitwa, jałmużna, post, pielgrzymka)

3. Społeczeństwo (gospodarka, rodzina, władza, wojna, sądownictwo, klasy społeczne)

4. Obyczaje (życie codzienne, zakazy żywieniowe, jedzenie i picie, ubiór, zdrowie)

5. Dobre wychowanie (asceza, przymioty charakteru)

• GŁÓWNE ZASADY WIARY

Śar - dział nauki muzułmańskiej zajmujący się dogmatami i obowiązkami muzułmanów (prawo i teologia)

Iman - podstawa wiary, pięć dogmatów:

1. Wiara w jednego boga

• Człowiek jest winien bogu absolutne posłuszeństwo, jest jego sługą i niewolnikiem

• bóg jest całkowicie transcendentny - istnieje poza światem ludzkich doznań, jest do nikogo i do niczego niepodobny (bardziej abstrakcyjna idea boga niż w innych systemach monoteistycznych)

• negacja politeizmu - szirk - dla muzułmanów wielobóstwo to przypisywanie bogu wspólników. Politeizm to najcięższy grzech.

• bóg nie ma cech fizycznych ani psychicznych człowieka (transcendentne cechy boga wyraża jego 99 imion, które są jego cechami. Wymienianie tych imion nabrało charakteru rytualnego.

2. Wiara w anioły

• Malak - anioł, malaika - aniołowie

• aniołowie to coś więcej niż posłańcy boga, są jego sługami, pełnią różne funkcje w niebie i na ziemi

• jako społeczność nazywani almala alala, czyli najwyzszą radą

• w niebie chronią jego mury przed dżinami i szatanami, głoszą chwałę boga

• podczas sądu osiem aniołów będzie dzwigać tron boga, a inni będą wykonywać jego wyroki, mogą też wstawiać się za ludźmi, ale to nic nie da

• aniołowie posłańcy wykonują rozkazy boże na ziemi szybko, ochraniają też ludzi, wspierają ich, spisują dobre uczynki

• są istotami rozumnymi, są stworzeni ze światła, są bezcieleśni

• przeciwstawia się ich dżinom, którzy są stworzeni z ognia

• być może są istotami żeńskimi, ale nie wiadomo

• Dzieli się je na:

1. Najbliźsi bogu: głoszą stale chwałę boga, wypełniają specjalne zadania

• Gibril

• Azrael anioł śmierci

• Mikal równy Gibrilowi. Strażnik sił przyrody, wiatrów, burz

• Israfil będzie dął w trąbę w dniu zmartwychwstania

• Strażnicy piekła (19) uchodzą za okrutne

• Malik na ich czele, małomówny, milczący

4. Nakir i Munkar - dwaj aniołowie stróże, przychodzą po pogrzebie i sprawdzają wiarę zmarłego

5. Harut i Marut - przykład pokusy i ostrzeżenia przed nią

• Demony i dżiny, Iblis, szatan

• Dżiny - przeciwstawne aniołom, stworzenia z ognia, istoty rozumne, przyjmują różne formy cielesne. Podgrupy - ghule, ifryty, silaty. W życiu pustynnym te duchy były uosobieniem niesprzyjających człowiekowi sił przyrody.

• Początkowo mieszkały na ziemi, ale pokłóciły się, co doprowadziło do rozlewu krwi. By temu zaradzić, bóg wysłał Iblisa (wtedy Azazila) - młodego anioła, by rozsądził dżiny. Podobno to on przyprowadził ich spowrotem do nieba.

• Iblis - wróg boga, zaliczany zarówno do dżinów, jak i do aniołów. Zbuntował się przeciwko bogu, gdy został stworzony człowiek, odmówił złożenia mu hołdu bo uważał, że jako stworzony z gliny jest czymś gorszym od niego. Kusił też Ewę w raju, w postaci węża (schowany za jego zębami). Wygnany z raju. Przeklęty przez boga Iblis od tej pory kusi ludzi.

• Szatan - saytan (termin używany w odniesieniu do Iblisa) brzydkie, obu płci, mogące się pojawiać jako ludzie, pojawiają się w miejscach nieczystych czyli np śmietnikach, łaźniach, cmentarzach, w walce posługują się chorobami i zarazami. Podczas ramadanu są spętane. Chronić przed nimi można się dzięki kogutom. Saytan jest również przedstawiany jako najpotężniejszy z dżinów, ten, który opętuje poetów, wiec jest duchem zapewniającym natchnienie. Tacy szatani mieli własne imiona.

Egzorcyzmy - metoda ochrony

3. Wiara w święte pisma: torę/ewangelie/Koran

Przekazane ludziom przez boga drogą objawienia. Ziemskie odbicia niebiańskiej księgi. Wszystkie są objawieniem jednego boga.

• Tora

• Zabur (psalmy Dawidowe)

• Al-Ingil (Ewangelie)

• Koran

Koran inny niż reszta, w poprzednich zniekształcone objawienie (przez żydów i chrześcijan), Koran zawiera ostateczną wersję.

4. Wiara w wysłanników boga (od Adama do Mahometa)

• Posłańcy przysyłani ludzkości (wszystkim ludom) od początku stworzenia. Przekazywali ludziom zasady wiary w boga, ostrzegali przed popadaniem w wielobóstwo. Pierwszym prorokiem był Adam, potem prorocy biblijni, również Jezus.

• Dwa rodzaje boskich posłańców:

1. Prorocy - nabi, głównie biblijni

2. Wysłannicy - rasul

• Wysłannikami i prorokami jednocześnie byli tylko arabowie. Przede wszystkim Mahomet. Abraham - pierwszy monoteista, od niego zaczyna się islam. Jezus nie zginął na krzyżu, jest prorokiem, a nie synem boga.

• Podstawową funkcją proroków jest głoszenie monoteizmu, nawoływanie do pierwotnej jedności ludzi. Zwykle misje od boga otrzymują w wieku 40 lat, napotykają opór, są wysmiewani, niszczą grzeszników. Ogólny schemat życia proroków wyznacza życie Mahometa.

5. Wiara w dzień sądu ostatecznego

Ważną rolę w tych wierzeniach odgrywa ognista apokalipsa. Śmierć jest nieunikniona, zjawisko pozytywne - powrót człowieka do boga. Przejście ze świata doczesnego do zaświatów, gdze bóg ożywia człowieka. Prowadzi go tam anioł śmierci, Izrail (oddziela duszę od ciała). Jeśli bóg wybaczył człowiekowi grzechy, dusza wraca do ciała, jeśli nie, zostaje wraz z innymi zgromadzona w oczekiwaniu na męki piekielne i sąd ostateczny. Czas oczekiwania wydaje się być dla ludzi krótki, ale nie wiadomo, co dzieje się w tym czasie.

• Pięć filarów islamu.

Islam jako religia opiera się na „pięciu filarach”- arkan ad- din, którymi są: „wyznanie wiary”- szahada; „modlitwa”- salat; „post”- saum; „jałmużna prawem przypisana”- zakat, i „pielgrzymka do Mekki”- hadżdż. Niektórzy dodają jeszcze jeden filar, a mianowicie „święta wojna”- dżihat, przyjmuje to szczególnie sekta harydżytów.

1. „Wyznanie wiary”- szahada.

„Nie ma bóstwa oprócz Boga Allaha, a Muhammad jest posłańcem Boga”. Wierny muzułmanin powinien ją recytować we wszystkich ważnych okolicznościach życia, a tak samo w obliczu śmierci.

2. „Modlitwa”- salat.

Modlitwa rytualna polega na pewnym zespole gestów i słów, rygorystycznie ustalonych, które zawierają skłonienia ciała i wybijanie pokłonów z jednoczesnym wymawianiem odpowiednich formuł religijnych i modlitw czy wersetów Koranu. Zgodnie z przepisami, muzułmanin powinien odprawiać modlitwę pięć razy dziennie. Modlący zgodnie z tradycją ma się zwracać w kierunku Mekki.

3. „Jałmużna”- zakat.

Jałmużna to rodzaj oczyszczenia z „nieczystych” dóbr tego świata. Można zdobywać i korzystać z tych dóbr, pod warunkiem, że się je oczyści, przekazywać je częściowo Bogu tzn. współbraciom społeczności muzułmańskiej. Z czasem- zakat, stracił charakter „miłosiernej ofiary” a stał się zwykłym podatkiem.

4. „Post”- saum.

Tradycja postu sięga prawdopodobnie jeszcze okresu przed islamem w Mekce. Wydaje się, że islam przejął zwyczaj postu od żydów i chrześcijan. Post obowiązuje muzułmanina w miesiącu ramadanie, za wyjątkiem chorych i podróżnych, którzy mogą się zwolnić z postu za odpowiednią rekompensatą.

5. „Pielgrzymka do Mekki”- hadżdż.

Obowiązek, który wierny muzułmanin powinien spełnić raz w życiu, jeśli tylko ma możliwości fizyczne i materialne. Pielgrzymka duża, uroczysta- hadżdż ma miejsce raz w roku- w miesiącu al- hidżdża, czyli ostatnim miesiącu roku muzułmańskiego, a pielgrzymka mniejsza „odwiedzenie”- umra, może być potraktowana w każdym czasie jako akt pobożności, bardzo zalecany. Jest jednak dozwolone by wypełnił ten obowiązek ktoś w zastępstwie. Poza tym, są zwolnieni z odbywania pielgrzymki: ludzie chorzy umysłowo, niewolnicy i kobiety, o ile nie mają żadnego krewnego, który by im towarzyszył.

---