Mgr Dominik Sypniewski

Wydział Administracji i Nauk Społecznych PW

MATERIAŁY DYDAKTYCZNE DO PRZEDIOTU

PODSTAWY PRAWA i EKONOMII

(WYDZIAŁ INŻYNIERII ŚRODOWISKA PW)

wersja 7/12/2009

1. Geneza Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej (1997)

Transformacja ustrojowa Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (PRL) rozpoczęła się obradami tzw. Okrągłego Stołu (II - IV 1989), podczas których przedstawiciele władz PRL, opozycji „solidarnościowej” oraz Kościoła wypracowali kompromis polityczny umożliwiający przeprowadzenie zmian ustrojowych. Istotną konsekwencją Okrągłego Stołu było uchwalenie 7 kwietnia 1989 r. nowelizacji do Konstytucji PRL (1952) przywracającej instytucje Senatu i Prezydenta oraz ordynacji wyborczej zakładającej przeprowadzenie wolnych wyborów do Senatu oraz częściowo wolnych wyborów do Sejmu. Zwycięstwo opozycji w tych wyborach (1989) znacznie przyspieszyło dalsze zmiany, w tym symboliczną zmianę nazwy państwa na Rzeczpospolitą Polską (31 grudnia 1989 r.), zmianę ustroju gospodarczego oraz przeprowadzenie kolejnych, tym razem całkowicie wolnych wyborów (1991).

Prace nad stworzeniem nowej konstytucji rozpoczęły się jeszcze w roku 1989, to wobec niemożliwości osiągnięcia kompromisu, 17 października 1992 r. zdecydowano się na przyjęcie tymczasowej ustawy konstytucyjnej, tzw. Małej Konstytucji oraz . Prace nad konstytucją trwały do początku roku 1997, kiedy to Komisja Konstytucyjna przedstawiła Zgromadzeniu Narodowemu projekt konstytucji. 2 kwietnia 1997 r., po przyjęciu poprawek zgłoszonych przez Prezydenta RP, Zgromadzenie Narodowe uchwaliło większością 2/3 głosów Konstytucję. 25 maja 1997 r. odbyło się wymagane przez prawo referendum zatwierdzające Konstytucję. Przy niskiej frekwencji (42,8%), za przyjęciem Konstytucji opowiedziało się 52,7% obywateli, a wynik referendum został uznany przez Sąd Najwyższy za wiążący. Konstytucja Rzeczpospolitej z 2 kwietnia 1997 r. weszła w życie 17 października 1997 r.

2. Zasady ustrojowe Rzeczpospolitej Polskiej

Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczpospolitej Polskiej. Wyrażone w niej zasady ustrojowe są fundamentem dla działania państwa i wyznaczają ramy interpretacyjne dla całego systemu polskiego prawa. Najważniejsze postanowienia dotyczące ustroju Polski zostały wyrażone w poprzedzającej Konstytucję preambule (uroczystym wstępie) oraz rozdziale I - Rzeczpospolita.

Podstawowymi zasadami ustroju politycznego Polski są: zasada demokratycznego państwa prawnego (art. 2), zasada zwierzchnictwa Narodu (art. 4 ust. 1), zasada reprezentacji politycznej (art. 4 ust. 2), zasada legalizmu (art. 7), zasada trójpodziału władzy (art. 10), zasada pluralizmu politycznego (art. 11) zasada decentralizacji władzy publicznej (art. 16) oraz zasada bezstronności władz publicznych w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych (art. 25). Zasady ustroju politycznego uzupełniają zasady ustroju gospodarczego oraz społecznego.

Z powyższych zasad szczególne znaczenie ma zasada demokratycznego państwa prawnego, która była przedmiotem licznych interpretacji Trybunału Konstytucyjnego i w dużym stopniu zdeterminowała umieszczenie w Konstytucji innych zasad. Demokratyczne państwo prawne to państwo, w którym zwierzchnia władza należy do narodu, który ją sprawuje poprzez reprezentantów wybieranych w odbywających się w regularnych okresach wolnych wyborach powszechnych. Demokratyczne państwo prawne oznacza również zagwarantowanie i poszanowanie praw i wolności człowieka, obowiązek przestrzegania prawa przez organy władzy publicznej, a także zapewnienie instytucji stojących na straży porządku prawnego. Z zasadą demokratycznego państwa prawnego wiążą się pewne reguły stanowienia prawa, takie jak zakaz działania prawa wstecz, zasada ochrony praw nabytych czy też wprowadzanie vacatio legis.

Zasada legalizmu oznacza, że organy władzy publicznej działają w granicy i na podstawie prawa. Konstytucja wprowadziła zamknięty katalog źródeł prawa obejmujący: Konstytucję, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia oraz akty prawa miejscowego. Szczególną pozycję w hierarchii źródeł prawa ma Konstytucja, która jest najwyższym prawem Rzeczpospolitej i którą stosuje się bezpośrednio.

Zasada trójpodziału władzy oznacza, że ustrój Polski opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały. Ważnym elementem zasady trójpodziału władz jest ich równowaga, która oznacza konieczność istnienia mechanizmów gwarantujących niezależność (np. immunitety sędziowskie i parlamentarne) oraz umożliwiających kontrolę (np. wotum nieufności, weto Prezydenta).

Zasada pluralizmu politycznego oznacza wolność tworzenia i działalności partii politycznych, czyli organizacji zrzeszających obywateli działających w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa. Pluralizm polityczny oznacza, że między partiami politycznymi istnieje swoista konkurencja o wyborców. Z zasadą pluralizmu jest również związana zasada wolności tworzenia i działania wszelkich organizacji (związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich oraz innych dobrowolnych zrzeszeń i fundacji). Gwarancją pluralizmu jest wolność prasy i innych środków społecznego przekazu. Wyjątkiem od zasady pluralizmu jest zakaz istnienia partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swych programach do totalitarnych metod i prak­tyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowa­nie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo prze­widuje utajnienie struktur lub członkostwa.

Choć zgodnie z Konstytucją Polska jest państwem jednolitym (unitarnym), to w preambule znajduje się odwołanie do zasady pomocniczości (subsydiarności), a ustrój terytorialny ma zapewniać decentralizację władzy publicznej. Konsekwencją tego jest uznanie, że mieszkańcy jednostek zasadniczego podziału terytorialnego z mocy prawa stanowią wspólnotę samorządową, która uczestniczy w wykonywaniu władzy publicznej i ma zagwarantowane prawo do wykonywania istotnej części zadań publicznych.

Podstawę ustroju gospodarczego Polski stanowi społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych. W połączeniu z zasadą sprawiedliwości społecznej oznacza to, że gospodarka Polska z jednej strony jest oparta na wolnym rynku i własności prywatnej, z drugiej zaś obowiązkiem władzy publicznej jest zapewnienie takiej redystrybucji dochodu narodowego która wyrównywałaby nierówności społeczne. Konstytucja przyznaje ochronę własności i prawu dziedziczenia, dopuszczając możliwość wywłaszczenia tylko gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem (art. 22), a także wskazuje że ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny (art. 23).

3. Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela

Fundamentalną funkcją państwa i władzy publicznej zapewnienie wolności i praw człowieka i obywatela. Koncepcja praw człowieka zakłada, że każdemu człowiekowi przysługują pewne prawa wynikające z jego godności, które mają charakter niezbywalny (nie można się ich zrzec) i nienaruszalny (są niezależne od władzy publicznej i nie mogą być przez nią regulowane). Koncepcja praw obywatelskich obejmuje natomiast wolności i prawa, które występują w relacji obywatel - państwo i mogą być przez państwo regulowane. Na obywatelu spoczywają również pewne obowiązku publiczne, który wypełnianie może być egzekwowane przez władzę publiczną.

Konstytucja wprowadziła obszerny katalog praw człowieka oraz wolności, praw i obowiązków obywatelskich, systematyzując je według kryterium przedmiotowego. Na tej podstawie możemy wyodrębnić : zasady ogólne, wolności i prawa osobiste, wolności i prawa polityczne, wol­ności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne, obo­wiązki. Osobne miejsce zostało poświęcone środkom ochrony wolności i praw.

Źródłem wolności i praw człowieka i obywatela jest przyrodzona i niezbywalna godność człowieka. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej i może być ograniczana w drodze ustawy tylko ze względu na bezpieczeństwo, porządek publiczny, ochronę środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Wszyscy są wobec prawa równi i mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Konstytucja bezwzględnie zakazuje dyskryminacji w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym, zapewnia równouprawnienie płci, a także potwierdza prawa mniejszości narodowych i etnicznych.

Wśród wolności i praw osobistych należy zwrócić uwagę na prawną ochronę życia, nietykalność osobistą i wolność osobistą, zasadę domniemania niewinności, praw do sądu, prawo do prywatności, wolność sumienia i religii. Wśród wolności i praw politycznych warto wymienić wolność zrzeszania się, prawo do informacji o działalności organów władzy publicznej oraz czynne i bierne prawo wyborcze. W katalogu wolności i praw ekonomicznych socjalnych i kulturalnych znajdują się m. in.: prawo do własności i jej ochrony, wolność wyboru wykonywanego zawodu, prawo do zabezpieczenia społecznego, prawo do ochrony zdrowia czy też prawo do nauki. Obowiązki obywatelskie obejmują wierność Rzeczpospolitej i troskę o dobro wspólne (w tym dbałość o stan środowiska), przestrzeganie obowiązującego prawa oraz ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych.

Niezwykle istotną częścią regulacji dotyczącej praw i wolności człowieka i obywatela są instrumenty służące ich ochronie. Poza obowiązkiem bezpośredniego stosowania Konstytucji oraz generalnym prawem do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej oraz prawem do sądu należy w tym obszarze wskazać prawo wystąpienia do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej oraz prawo do wniesienia skargi do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.

4. Parlament w systemie naczelnych organów RP

4.1. Ustrojowa pozycja Sejmu i Senatu

Zgodnie z Konstytucją Sejm i Senat sprawują władzę ustawodawczą, a ich podstawowym zadaniem obok stanowienia ustaw jest sprawowanie kontroli nad działalnością Rady Ministrów. Pozycja Sejmu i Senatu w demokratycznym państwie prawa jest jednak szczególna, gdyż organy te, jak również posłowie i senatorowie reprezentują naród i nie są związani instrukcjami wyborców. Przyjęty model władzy ustawodawczej określa się jako parlament dwuizbowy, choć warto zwrócić uwagę że funkcje i zakres kompetencji Sejmu jest znacznie szerszy niż w przypadku Senatu. Sejm składa się z 460 posłów, a Senat ze 100 senatorów.

Sejm i Senat są wybierane na 4-letnią kadencję, która rozpoczyna się z dniem zebra­nia się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sej­mu następnej kadencji. Kadencja Sejmu i Senatu może ulec przedłużeniu z mocy prawa z powodu trwania stanu nadzwyczajnego. Konstytucja przewiduje również możliwość skrócenia kadencji parlamen­tu, co następuje w trzech sytuacjach:

- gdy Sejm podejmie większością 2/3 głosów uchwałę o skróceniu swej kadencji;

- gdy Sejm nie uchwalił zwykłą większością głosów wotum zaufania Radzie Ministrów powołanej przez Prezydenta;

- gdy parlament nie przedłoży Prezydentowi do podpisu ustawy budżetowej w ciągu 4 miesięcy od dnia złożenia projektu budżetu w Sejmie (skrócenie kadencji nie jest obligatoryjne).

Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent Rzeczypospolitej nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczając termin wyborów na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Izb. Konstytucja przewiduje, że wybory do obydwu izb są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym, a w przypadku wyborów do Sejmu również równe i proporcjonalne. Szczegółowe zasady związany z systemem wyborczym zostały przedstawione w wykładzie 12.

Organizację wewnętrzną i porządek prac Sejmu oraz tryb powoływania i działalności jego organów, jak też sposób wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowiązków organów państwowych wobec Sejmu określa regulamin Sejmu uchwalony przez Sejm. Najważniejszymi organami Sejmu są Marszałek i wicemarszałkowie Sejmu, Prezydium Sejmu, Konwent Seniorów oraz komisje sejmowe.

Szczególną pozycję ustrojową posiada Marszałek Sejmu, który nie tylko przewodniczy obradom Sejmu, ale również zarządza wy­bory Prezydenta, ma prawo występowa­nia do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie aktów normatywnych z Konstytucją, wyraża opinię w przedmiocie skrócenia kadencji Sejmu przez Prezydenta, przewodniczy Zgromadzeniu Narodowemu a także zastępuje Prezydenta.

W szczególnych przypadkach określonych w Konstytucji Sejm i Senat, obradując wspólnie pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub w jego zastępstwie Marszałka Senatu, działają jako Zgromadzenie Narodowe. Do kompetencji Zgromadzenia Narodowego należy:

- przyjmowanie przysięgi od nowo wybranego Prezydenta Rzeczypospolitej;

- uznanie trwałej niezdolności Prezydenta Rzeczypospolitej do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia;

- postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu;

- wysłuchanie orędzia Prezydenta Rzeczypospolitej.

4.2. Funkcje Sejmu i Senatu

Za podstawowe funkcje parlamentu tradycyjnie uważa się: funkcję ustrojodawczą, funkcję ustawodawczą, funkcję kreacyjną i funkcję kontrolną.

Funkcja ustrojodawcza parlamentu przejawia się kompetencją do dokonywania zmian w Konstytucji. Z inicjatywą takiej zmiany może wystąpić 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent. Zmiana Konstytucji wymaga uzyskania w Sejmie kwalifikowanej większość 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz w Senacie bezwzględnej większości głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

Funkcja ustawodawcza parlamentu przejawia się kompetencją do to stanowienia ustaw, które są podstawowym źródłem prawa powszechnie obowiązującego. Proces przygotowywania ustaw jest dość skomplikowany i składa się z następujących etapów:

- wykonanie inicjatywy ustawodawczej przez grupę co najmniej 15 posłów, Senat, Prezydenta, Radę Ministrów lub grupę co najmniej 100 tys. obywateli mających prawo wyborcze do Sejmu;

- rozpatrzenie projektu ustawy przez Sejm (trzy czytania podczas których odbywają się debaty i następuje zgłaszanie wniosków i poprawek);

- uchwalenie przez Sejm ustawy lub odrzucenie projektu w całości;

- uchwaloną ustawę Marszałek Sejmu przekazuje do Senatu, który w terminie 30 dni może przyjąć ustawę bez zmian, wprowadzić do jej tekstu poprawki lub odrzucić ustawę w całości;

- w przypadku odrzucenia ustawy lub wprowadzenia zmian przez Senat, Sejm może odrzucić uchwałę Senatu bezwzględną większością głosów;

- Prezydent w ciągu 21 dni może podpisać ustawę i zarządzić jej publikację w Dzienniku Ustaw RP albo skorzystać z jednego z dwóch uprawnień konstytucyjnych: zgłosić tzw. weto ustawodawcze (które Sejm może odrzucić kwalifikowaną większością 3/5 głosów) bądź wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie stwierdzenia zgodności ustawy z Konstytucją.

- w przypadku odrzucenia przez Sejm weta ustawodawczego lub stwierdzenia przez Trybunał Konstytucyjny zgodności ustawy z Konstytucją Prezydent ma obowiązek w ciągu 7 dni podpisać ustawę i zarządzić jej publikację w Dzienniku Ustaw RP;

- ustawa wchodzi w życie 14 dni po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP.

Konstytucja przewiduje nieco odmienną procedurę ustawodawczą w przypadku ustawy budżetowej oraz ustaw które zostały wniesione przez Radę Ministrów.

Funkcja kreacyjna Sejmu polega na przyznaniu mu kompetencji do powoływania innych organów państwa. Na gruncie obowiązującego stanu prawnego, Sejm powołuje Prezesa Narodowego Banku Polskiego (na wniosek Prezydenta), Prezesa Najwyższej Izby Kontroli (za zgodą Senatu), Rzecznika Praw Obywatelskich (za zgodą Senatu), Rzecznika Praw Dziecka (za zgodą Senatu), trzech człon­ków Rady Polityki Pieniężnej, dwóch członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewi­zji, sędziów Trybunału Konstytucyjnego i członków Trybunału Stanu; w określonej sytuacji Sejm może również dokonać wyboru Prezesa Rady Ministrów. Podobną funkcję kreacyjną realizuje Senat, który powołuje trzech członków Rady Polityki Pieniężnej, jednego członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewi­zji, a także wyraża zgodę na powołanie przez Sejm Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli.

Funkcja kontrolna parlamentu jest realizowana wyłącznie przez Sejm. Kontrola ta dotyczy przede wszystkim Rady Ministrów oraz administracji rządowej i jest realizowana za pomocą następujących instrumentów:

- konstruktywne wotum nieufności wobec Rady Ministrów, którego uchwalenia oznacza udzielenie dymisji Radzie Ministrów;

- wotum nieufności wobec poszczególnych ministrów, którego uchwalenie oznacza odwołanie ministra;

- sejmową komisję śledczą do zbadania określonej sprawy;

- rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu przedstawionego przez Radę Ministrów i udzielenie absolutorium;

- interpelacje i zapytania poselskie

Rada Ministrów zobowiązana jest do corocznego przedstawienia Sejmowi sprawozdania z wykonania budżetu państwa. Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sej­mowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrów ab­solutorium. Absolutorium jest zatem parlamentarną oceną wykonania budżetu przez Radę Ministrów. Konstytucja nie stanowi wyraźnie, czy w razie nie udzielenia absoluto­rium, Rada Ministrów winna podać się do dymisji.

Interpelacje i zapytania, to sfera indywidualnej kontroli wykonywanej przez posłów. Interpe­lacja winna być składana w sprawach o ważnym, zasadniczym charakterze. Składa się ją na pi­śmie, a odpowiedź na nią powinna być udzielona w ciągu 21 dni. Zainteresowany poseł otrzymu­je ją na piśmie, niezależnie może być udzielona ustnie na plenarnym posiedzeniu Sejmu. Zapyta­nia poselskie składane są w celu otrzymania informacji o bieżących problemach polityki rządu.

Szczególnymi uprawnieniami Sejmu jest prawo do zarządzenia referendum ogólnokrajowego, podejmuje decyzję o stanie wojny i o zawarciu pokoju.

5. Prezydent Rzeczypospolitej

5.1. Ustrojowa pozycja Prezydenta RP

Na gruncie obowiązującej Konstytucji, Prezydent RP jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej (tzw. głową państwa) i gwarantem ciągłości władzy państwowej. Do najważniejszych zadań Prezydenta należy czuwanie nad przestrzeganiem Konstytucji, stanie na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium. Warto jednak podkreślić, że przyjęty w Polsce model władzy wykonawczej (tzw. system parlamentarno-gabinetowy) obejmujący Prezydenta i Radę Ministrów wyraźnie wskazuje, że prowadzenie polityki państwa należy do rządu, a Prezydentowi przysługują tylko kompetencje wyraźnie określone przez Konstytucję.

Model ustrojowy polskiej prezydentury można określić mianem prezydentury arbitrażo­wej. Zadaniem Prezydenta nie jest rządzenie państwem na co dzień, lecz uaktywnienie się w sytuacjach kryzysowych, np. w przypadku wystąpienia konfliktu między rządem a parla­mentem (arbitraż ustrojowy) lub w przypadku niepokojów społecznych czy konfliktów w ło­nie klasy politycznej zagrażających stabilności państwa (arbitraż polityczny).

Do najważniejszych kompetencji Prezydenta w ramach arbitrażu ustrojowego zaliczyć na­leży: skracanie kadencji Sejmu, zwoływanie posiedzeń Rady Gabinetowej, udział w procesie tworzenia rządu. Generalnie można zgodzić się ze stwierdzeniem, że Prezydent Rzeczypospo­litej czuwa nad sprawnym funkcjonowaniem pozostałych władz w państwie, realizacja jego kompetencji ma służyć rozwiązywaniu konfliktów, jakie pojawiają się w procesie współdziała­nia poszczególnych organów państwowych, pełni więc funkcje władzy neutralnej lub regulu­jącej, czuwającej nad harmonijnym działaniem pozostałych władz.

W świetle Konstytucji, Prezydent nie może pełnić żadnej innej funkcji publicznej ani sprawować innego urzędu (zasada incompatibilitas). Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej trwa 5 lat i rozpoczyna się w dniu złożenia przed Zgromadzeniem Narodowym przysięgi prezydenckiej. Ta sama osoba nie może sprawować urzędu Prezydenta więcej niż dwie kadencje. Kadencja Prezydenta ulega skróceniu w następujących przypadkach:

- śmierci Prezydenta,

- zrzeczenia się przez Prezydenta swego urzędu,

- stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta,

- odwołania Prezydenta z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu,

- uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta
do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia.

W razie skrócenia kadencji Prezydenta, jego obowiązki przejmuje Marszałek Sejmu, który zarządza niezwłocznie zarządza nowe wybory Prezydenta. Jeżeli Marszałek Sejmu nie może wykonywać obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej, obowiązki te przejmuje Marszałek Senatu. Marszałek Sejmu zastępuje Prezydenta również wtedy, gdy przejściowo nie może on spra­wować urzędu.

Za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa Prezydent Rzeczypospolitej może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu. Postawienie Prezydenta w stan oskarżenia może nastąpić na podstawie podjętej większością co najmniej 2/3 głosów uchwały Zgromadzenia Narodowego podjętej na wniosek co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego. Z dniem podjęcia uchwały o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu sprawowanie urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu, a jego obowiązki przejmuje tymczasowo Marszałek Sejmu.

5.2. Funkcje Prezydenta RP

Na gruncie obowiązującej Konstytucji kompetencje Prezydenta możemy podzielić na dwie grupy: część uprawnień wymienionych w ustawie należy do tzw. prerogatyw, czyli uprawnień wykonywanych przez Prezydenta osobiście; w innych przypadkach akty urzędowe Prezydenta wymagają dla swojej ważności podpisu (kontrasygnaty) Prezesa Rady Ministrów, który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem. Szereg kompetencji Prezydenta dotyczy stosunków zewnętrznych (mianowanie i odwoływanie przedstawicieli Polski w innych państwach i przy organizacjach międzynarodo­wych, przyjmowanie listów uwierzytelniających i akredytujących przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych, prawo ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych), choć Konstytucja wyraźnie mówi, że w zakresie polityki zagranicznej Prezydent współdziała z Premierem i ministrem spraw zagranicznych. Prezydent spełnia również ważne funkcje w zakresie bezpieczeństwa kraju - jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów Sił Zbrojnych, na wniosek Ministra Obrony Narodowej nadaje stopnie, a podczas wojny na wniosek Prezesa Rady Ministrów mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych. W razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, zarządza powszechną lub częściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej Polskiej. Prezydent posiada również prawo do wprowadzenia na wniosek Rady Ministrów stanu wojennego lub stanu wyjątkowego, a także do postanowienia o stanie wojnie w przypadku niemożliwości zebrania się Sejmu. Organem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego.

Biorąc pod uwagę kryterium przedmiotowe wśród funkcji wypełnianych przez Prezydenta możemy wyodrębnić funkcje legislacyjne (wykonywanie inicjatywy ustawodawczej, zgłaszanie weta oraz kierowanie ustaw do Trybunału Konstytucyjnego), funkcje wobec parlamentu (zarządzanie wyborów do parlamentu, zwoływanie pierwszych posiedzeń izb, występowanie z orędziem, skracanie kadencji Sejmu), funkcje wobec Rady Ministrów (desygnowanie Prezesa Rady Ministrów, powoływanie i odwoływanie ministrów, zwoływanie Rady Gabinetowej - Rady Ministrów obradującej pod przewodnictwem Prezydenta), funkcje kreacyjne wobec władzy sądowniczej (powoływanie Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego, Prezesa Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, prezesów Sądu Najwyższego, wiceprezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego, a także powoływanie na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa sędziów), funkcje kreacyjne wobec innych organów państwa (składanie do Sejmu wniosku o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego, powoływania członków Rady Polityki Pieniężnej, powoływanie i odwoływanie członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego, powoływanie członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji), a także pewne funkcje tradycyjnie wykonywane przez głowę państwa (nadawanie obywatelstwa polskiego, wyrażanie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa, nadawanie orderów i odznaczeń, nadawanie tytułów nauko­wych profesora zwyczajnego, stosowanie prawa łaski).

6. Rada Ministrów i administracja rządowa

6.1. Ustrojowa pozycja Rady Ministrów

Najważniejsze miejsce w hierarchii organów administracji na szczeblu centralnym zajmuje zaliczana do organów władzy wykonawczej Rada Ministrów. Spełnia ona w naszym systemie dwie funkcje: polityczną (rządzenie) i oraz najwyższego organu administracji (administrowanie). W pierwszym przypadku Rada Ministrów stanowi reprezentację sił politycznych posiadających większość parlamencie, uczestniczy w formułowaniu i realizowaniu programu, a także zapewnia jej realizację poprzez organy administracyjne.

Zgodnie z Konstytucją RP Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów i ministrów, a w jej skład mogą być również powoływani wiceprezesi Rady Ministrów oraz przewodniczący komitetów określonych w ustawach. O kształcie Rady Ministrów w dużym stopniu decyduje Premier, który posiada szeroki zakres elastyczności w zakresie kształtowania liczby ministrów i wykonywanych przez nich zadań - pogrupowanych w tzw. „działy administracji rządowej”. Powołując ministra, Premier może mu przypisać jeden lub więcej działów, choć może również powołać ministra wykonującego zadania określane bezpośrednio przez Premiera (tzw. minister bez teki).

Rada Ministrów jest organem o kompetencji generalnej, co oznacza że do jej właściwości należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego, a także że prowadzi politykę wewnętrzną i zewnętrzną oraz kieruje administracją rządową. Szczegółowy zakres zadań i kompetencji Rady Ministrów obejmuje:

- zapewnienie wykonywania ustaw;

- wydawanie rozporządzeń - aktów wykonawczych do ustaw;

- koordynowanie i kontrola prac organów administracji rządowej;

- ochrona interesów Skarbu Państwa;

- uchwalenie projektu budżetu państwa;

- kierowanie wykonaniem budżetu państwa oraz uchwalenie zamknięcia rachunków
państwowych i sprawozdania z wykonania budżetu;

- zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa oraz porządku publicznego;

- zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego państwa;

- sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi;

- zawieranie umów międzynarodowych wymagających ratyfikacji oraz zatwierdzenie i wypowiadanie innych umów międzynarodowych;

- sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie obronności kraju oraz określanie co­ rocznej liczby obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej;

- określanie organizacji i trybu swojej pracy.

Szczególną pozycję ustrojową posiada Prezes Rady Ministrów, który spełnia podwójną funkcję - z jednej strony jest przewodniczącym Rady Ministrów, z drugiej wykonuje szereg własnych kompetencji. Do zadań Prezesa Rady Ministrów należy m.in.: reprezentowanie i kierowanie pracami Rady Ministrów, wydawanie rozporządzeń, zapewnianie wykonywania polityki Rady Ministrów, koordynacja i kontrolowanie prac ministrów. Do kompetencji Premiera należy również sprawowanie nadzoru nad częścią centralnych organów administracji rządowej, wydawanie „Dziennika Ustaw” i „Monitora Polski”, zwierzchnictwo nad pracownikami administracji rządowej oraz nadzór nad samorządem terytorialnym.

6.2. Powoływanie Rady Ministrów

Na gruncie Konstytucji RP istnieją trzy warianty powołania Rady Ministrów. Co do zasady Prezydent RP desygnuje Prezesa Rady Ministrów, który proponuje skład Rady Ministrów. Następnie Prezydent RP powołuje Prezesa Rady Ministrów wraz z pozostałymi członkami Rady Ministrów w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej Rady Ministrów. Wybrany w ten sposób premier w ciągu 14 dni od dnia powołania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów (wygłaszany w formie expose) z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Jeżeli Prezydent nie zdoła powołać rządu lub powołany przez niego rząd nie uzyskałby wotum zaufania, wówczas inicjatywa przechodzi do Sejmu. Posłowie wybierają premiera, a na jego wniosek ministrów. Do wyboru niezbędne jest uzyskanie bezwzględnej większości głosów. Wybór Prezesa Rady Ministrów i ministrów oznacza automatyczne udzielenie im wotum zaufania. W ten sposób wybraną Radę Ministrów formalnie powołuje Prezydent i odbiera od niej przysięgę.

Jeżeli Sejm nie był w stanie wybrać premiera bezwzględną większością głosów, to inicjatywa ponownie wraca do Prezydenta RP. Prezydent RP powołuje Prezesa Rady Ministrów, a na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów i następnie odbiera od nich przysięgę. Sejm udziela rządowi wotum zaufania zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy konstytucyjnej liczby posłów. Jeżeli Sejm nie udzieli tak wybranej Radzie Ministrów wotum zaufania, wówczas Prezydent RP ma obowiązek skrócić kadencję Sejmu i zarządzić nowe wybory parlamentarne. Takie radykalne rozwiązanie wynika z tego, że niemożliwość zbudowania w Sejmie zwykłej większości głosów świadczy o braku politycznej zdolności Sejmu do prawidłowego funkcjonowania.

6.3. Odpowiedzialność Rady Ministrów

Doświadczenia związane z odwołaniem rządu Hanny Suchockiej i niespodziewanymi przedterminowymi parlamentarnymi spowodowały, że w uchwalonej w 1997 r. Konstytucji RP znalazł się mechanizmy odpowiedzialności politycznej wzmacniający rząd i chronią­cy go przed nieprzemyślanym odwołaniem. Pierwszym takim mechanizmem jest rozdzielenie solidarnej odpowiedzialności Rady Ministrów oraz indywidualnej odpowiedzialności poszczególnych ministrów, co przejawia się odrębnymi wnioskami o wotum nieufności. Drugim mechanizmem jest tzw. konstruktywne wotum nieufności, którego istotą jest konieczność wskazania wraz ze złożeniem wniosku o wotum nieufności imiennego kandydata na Prezesa Rady Ministrów. Jeżeli Sejm przyjmie odpowiednią uchwałę, Prezydent RP przyjmuje dymisję Rady Ministrów i powołuje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministrów. Jeżeli Sejm nie uchwali wotum nieufności, to powtórny wniosek może zostać zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy, chyba że wystąpi z nim co najmniej 115 posłów.

W przypadku wyrażania wotum nieufności poszczególnym ministrom ze stosownym wnioskiem musi wystąpić co najmniej 69 posłów. Wniosek taki nie ma jednak charakteru konstruktywnego. Prezydent najpierw odwołuje ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności, następnie zaś na wniosek premiera powołuje nowego członka Rady Ministrów.

Działanie Rady Ministrów wymaga posiadania odpowiedniego zaplecza w parlamencie umożliwiającego realizację programu politycznego. Choć w praktyce możemy wskazać przykłady funkcjonowania tzw. rządu mniejszościowego (np. rząd AWS w latach 1999-2001), to brak takiego zaplecza znacznie utrudnia efektywne działanie. W związku z tym Konstytucja RP przewiduje kompetencję Premiera do zwrócenia się do Sejmu o wyrażenie Radzie Ministrów wotum zaufania. Dzięki temu może on potwierdzić swoją polityczną legitymację do rządzenia lub - w przypadku nie uzyskania wotum zaufania - podać Radę Ministrów do dymisji.

Obok uchwalenia konstruktywnego wotum nieufności oraz nieuchwalenia wotum zaufania, Konstytucja RP przewiduje również, że dymisja Rady Ministrów następuje po zebraniu się na pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu oraz w przypadku rezygnacji Prezesa Rady Ministrów. Zdymisjonowany rząd pełni swe obowiązki do czasu powołania nowej Rady Mini­strów. Jest to związane z koniecznością zapewnienia kontynuacji rządów.

7. Władza sądownicza

7.1. Zasady funkcjonowania władzy sądowniczej

Zgodnie z Konstytucją RP władzę sądownicza w Polsce jest odrębna i niezależna od innych władz. Sprawują ją sądy, które zajmują się wymiarem sprawiedliwości oraz dwa wyspecjalizowane trybunały: Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu. Szczegółowa organizacja sądownictwa obejmuje: Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe.

Istotą wymiaru sprawiedliwości jest kontrolowanie procesu stosowania prawa, na podstawie i w trybie przewidzianym przez prawo. W przypadku sądów powszechnych przejawią się to rozpoznawaniem i rozstrzyganiem sporów prawnych między podmiotami spoza sfery władzy publicznej, działalność sądów administracyjnych dotyczy sporów prawnych, w których jedną ze stron jest organ władzy publicznej.

Jedną z najważniejszych gwarancji niezależności władzy sądowniczej jest szczególna pozycja sędziów, którzy w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom. Sędziowie nie mogą należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Sędziowie posiadają również pewne przywileje: są nieusuwalni, mają zapewnione odpowiednie warunki pracy i wynagrodzenie, a także posiadają immunitet.

7.2. Organizacja wymiaru sprawiedliwości

Wymiar sprawiedliwości jest co do zasady sprawowany przez sądy powszechne, które rozpatrują wszystkie sprawy z zakresu prawa karnego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, które nie są zastrzeżone dla innych sądów. Sądy powszechne obejmują sądy rejonowe, sądy okręgowe i sąd apelacyjny. Wszystkie sądy dzielą się na wydziały zajmujące się poszczególnymi kategoriami spraw. Wieloszczeblowa organizacja sądownictwa umożliwia realizację zasady dwuinstancyjnego postępowania.

Na najniższym szczeblu sądownictwa powszechnego ulokowane są sądy rejonowe, których obszar właściwości miejscowej obejmuje obszar jednej lub kliku gmin i które zajmują się rozpatrywaniem w I instancji większości spraw karnych i cywilnych. Właściwość miejscowa sądów okręgowych pokrywa się podziałem na województwa obowiązującym przed rokiem 1998 Sądy okręgowe rozpatrują jako II instancja odwołania (apelacje) od orzeczeń wydawanych przez sądy rejonowe; a także rozpatrują w I instancji poważniejsze sprawy karne i cywilne. Szczególne funkcje zostały przypisane do Sądu Okręgowego w Warszawie, w którym funkcjonują specjalne wydziały, m. in. Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Sąd Wspólnotowych Znaków Towarowych i Wzorów Przemysłowych. Sąd Apelacyjny rozpatruje jako II instancja odwołania (apelacje) od orzeczeń wydawanych przez sądy okręgowe.

Nadzór nad funkcjonowaniem sądownictwa powszechnego (a także sądownictwa wojskowego) sprawuje Sąd Najwyższy. Zadania Sądu Najwyższego polegają przede wszystkim na rozpoznawaniu szczególnych środków odwoławczych (kasacji) od wyroków wydanych w II instancji, ale obejmują również rozpoznawanie protestów wyborczych oraz stwierdzania ważności wyborów do Sejmu i Senatu oraz wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a także ważności referendum ogólnokrajowego i referendum konstytucyjnego, udzielanie odpowiedzi na pytania prawne formułowane przez sądy oraz podejmowanie uchwał mających na celu wyjaśnienie przepi­sów budzących wątpliwości w praktyce orzeczniczej.

Sąd Najwyższy dzieli się na cztery izby: Izbę Cywilną, Izbę Karną, Izbę Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych, Izbę Wojskową. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego oraz prezesów Sądu Najwyższego powołuje na 6 letnią kadencję Prezydent RP na wniosek Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu Najwyższego. Pierwszym Prezesem Sądu Najwyższego jest obecnie Lech Gardocki.

7.3. Sądownictwo administracyjne

Celem sądownictwa administracyjnego jest urzeczywistnienie zasady sądowej kontroli nad działalnością administracji publicznej. Rozwiązanie takie pojawiło się w II Rzeczpospolitej w postaci jednoinstancyjnego Najwyższego Trybunału Administracyjnego. Po II wojnie światowej instytucja ta nie została reaktowana ze względu na sytuację polityczną. Sądowa kontrola nad działalnością administracji została przywrócona w 1980 r., kiedy to utworzono Naczelny Sąd Administracyjny - również oparty o model jednoinstancyjny. Istotna reforma sądownictwa administracyjnego nastąpiła w 2002 r., kiedy to wprowadzono wojewódzkie sądy administracyjne jako orzekające w I instancji, a Naczelny Sąd Administracyjny orzekający w II instancji wyłączono spod nadzoru Sądu Najwyższego. Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego. Obecnym Prezesem Naczelnego Sądu Administracyjnego jest Janusz Trzciński.

7.4. Trybunał Konstytucyjny

Trybunał Konstytucyjny jest szczególnym organem władzy sądowniczej, którego głównym zadaniem zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją. Instytucja Trybunału Konstytucyjnego choć pojawiła się w roku 1985, to istotną rolę zaczęła odgrywać po roku 1989, kiedy to Trybunał uzyskał m. in. prawo dokonywania wiążącej wykładni ustaw. Instytucja Trybunału Konstytucyjnego została utrzymana przez Konstytucję RP z 1997 r., która rozbudowała katalog zadań wykonywanych przez Trybunał, który obecnie obejmuje m. in.:

- badanie zgodności ustaw i ratyfikowanych umów międzynarodowych z Konstytucją;

- badanie zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie;

- rozpatrywanie skarg konstytucyjnych;

- rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa;

- orzekanie o zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych;

- uznawanie przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej i powierzanie Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta;

W skład Trybunału Konstytucyjnego wchodzi 15 sędziów wybieranych przez Sejm na 9-letnią kadencję spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Prezesa i wiceprezesów Trybunału powołuje Prezydent RP spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego. Obecnym Prezes TK jest Jerzy Stępień.

Działalność Trybunału Konstytucyjnego, zwłaszcza w sferze interpretowania norm i zasad zawartych w Konstytucji, wywarła bardzo korzystny wpływ na rozwój polskiego systemu prawnego. W szczególności warto podkreślić wkład Trybunału Konstytucyjnego w rozwój Orzecznictwo Trybunału wyznacza kierunek interpretacji norm i zasad zawartych w Konstytucji. Za najgłośniejsze sprawy, w których orzekał Trybunał Konstytucyjny należy uznać: dopuszczalność przerywania ciąży (1997) abolicję podatkową i deklaracje majątkowe (2002), odpowiedzialność prawną urzędników państwowych (2001) 50% stawkę podatku dochodowego (2005), zgodność Traktatu akcesyjnego z Konstytucją (2005), zmianę ustawy medialnej (2006), amnestię maturalną (2007) czy też lustrację (2007).

7.5. Trybunał Stanu

Instytucja Trybunału Stanu ma w Polsce tradycje sięgające II Rzeczpospolitej, gdzie zarówno konstytucja marcowa (1921) jak i konstytucja kwietniowa (1935) przewidywały istnienie szczególnego rodzaju organu, którego zadaniem było orzekanie o odpowiedzialności konstytucyjnej osób sprawujących najwyższe urzędy. Po II wojnie światowej instytucja Trybunału Stanu została zlikwidowana, a następnie przywrócona w roku 1982 i utrzymana przez Konstytucję RP z 1997.

Odpowiedzialność konstytucyjną za naruszenie Konstytucji lub ustawy w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania ponoszą: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem, Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych, a także posłowie i senatorowie w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego lub nabywaniem takiego majątku.

W skład Trybunału Stanu wchodzi przewodniczący, którym z urzędu jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego (prof. Lech Gardocki), oraz dwóch wiceprzewodniczących i 16 członków wybieranych spoza przez Sejm RP spoza członków parlamentu. Trybunał orzeka na wniosek 115 posłów, Prezydenta RP lub sejmowej komisji śledczej.

W swojej dotychczasowej działalności Trybunał Stanu zajmował się m.in. sprawą Czechowicza (1928), sprawą Piotra Jaroszewicza (1984), aferą alkoholową (1997) a ostatnio sprawą byłego ministra skarbu państwa Emila Wąsacza (2006).

Formalna nazwa Małej Konstytucji to ustawa konstytucyjna z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym.

Vacatio legis to termin z języka prawniczego oznaczający okres między publikacją aktu prawnego a jego wejściem w życie. Celem vacatio legis jest umożliwienie obywatelom zapoznania się z nowymi przepisami.

Rada Ministrów, choć Konstytucja RP nie posługuje się takim terminem jest również określana jako rząd.

Przykładem może tu być Komitet Integracji Europejskiej. Choć w dotychczasowej historii przewodniczącym Komitetu był zazwyczaj Premier lub Minister Spraw Zagranicznych, to w latach 1997-98 przewodniczył mu Ryszard Czarnecki - na tej podstawie powołany w skład Rady Ministrów.

Rząd Hanny Suchockiej został odwołany w związku z przegłosowaniem przez Sejm RP tzw. niekonstruktywnego wotum nieufności. W konsekwencji nastąpiło skrócenie kadencji Sejmu RP i przedterminowe wybory do parlamentu.

W takim przypadku Prezydent RP ma prawo dymisji nie przyjąć. Przykładem może tu być rząd Marka Belki, który rządził pomimo podania się do dymisji (2005), gdyż Prezydent Aleksander Kwaśniewski dymisji nie przyjął.

W dotychczasowej działalności Trybunału Stanu skazane zostały tylko dwie osoby oskarżone w aferze alkoholowej; były minister współpracy gospodarczej z zagranicą Dominik Jastrzębski oraz były Prezes Głównego Urzędu Ceł Jerzego Ćwieka zostali skazani na 5 lat utraty biernego prawa wyborczego i 5 lat zakazu zajmowania stanowisk kierowniczych.

2

---