SOCJOLOGIA CZASU WOLNEGO
prof. dr hab. M. Gulda
Wykład 1, 22.02.2008
Temat: Normy określające społeczne bytowanie.
Literatura do tematu:
Kodeks Hammurabiego
Bocheński J. „Dzieła wybrane - tom 5 Podręcznik mądrości tego świata”
Katechizm Kościoła Katolickiego
Konstytucja RP
Św. Benedykt z Nursji „Reguła i żywot”
Modlitewnik żołnierski
Boziewicz „Kodeks honorowy”
Kodeks Hammurabiego:
Król Babilonu 1792 - 1750 przed Chrystusem. Niektóre paragrafy z Kodeksu Hammurabiego:
$195 - jeżeli syn ojca swego uderzy, rękę tną mu
$196 - jeżeli obywatel oko obywatelowi wybił, oko wybiją mu
$197 - jeżeli kość obywatela złamał, kość mu złamią
$199 - jeżeli oko niewolnika obywatela wybił lub kość niewolnika obywatela złamał, połowę ceny jego zapłaci
$200 - jeżeli obywatel ząb obywatelowi równemu sobie wybił, ząb wybiją mu
$202 - jeżeli obywatel w policzek obywatela godniejszego niż on uderzył, na zgromadzeniu 60 razy bykowcem (bicz ze skóry byka) zostanie uderzony
$129 - jeżeli żona obywatela na spaniu z innym mężczyzną zostanie przyłapana, zwiąże się ich i do wody wrzuci. Jeżeli jednak małżonek żonie swe życie daruje, także król poddanemu swemu daruje
$130 - jeżeli obywatel żonę obywatela, która mężczyzny nie zaznała i w domu ojca swego mieszka zniewoli i na łonie jej przespał się i przyłapią go, człowiek ten zostanie zabity, a kobieta zostanie uwolniona
$133 - jeżeli obywatel został wprowadzony w niewolę i w domu jego jest co jeść, żona jego zatroszczy się o dom jego i ciała swego upilnuje i do domu innego nie wejdzie
$133b - jeżeli zaś kobieta ta ciała swego nie upilnowała i do domu innego mężczyzny weszła i kobiecie tej udowodni się to, do wody wrzuci ją
$134 - jeżeli obywatel został wprowadzony w niewolę, w domu jego do jedzenia nic nie ma, żona jego do domu innego mężczyzny weszła, nie zostanie ukarana
$138 - jeżeli obywatel dziewicza żonę swą, która dzieci nie urodziła mu, odprawił srebra tyle, co wiano jej wynosiło da jej oraz posag, który z domu ojca swego przyniosła odda jej
Józef Bocheński - Polak, zmarł 5 lat temu, filozof
„Ogłaszając rzecz o mądrości narażam się na zarzut, że uczę bezecności i psuję młodzież. Mądrość, która tu jest nowa wielce różni się w rzeczy samej od tradycyjnej moralności i chrześcijańskiej bogobojności.”
Spis przykazań:
1. postępuj tak, abyś długo żył i dobrze Ci się powodziło
2. dbaj przede wszystkim o swoje życie i zdrowie
2.1. gdy dalsze życie wydaje Ci się na pewno i bezwzględnie nieznośne popełnij samobójstwo
2.2. poza wyjątkowymi okolicznościami stawiaj życie i zdrowie swoje ponad wszystko
3. używaj życia
3.1. dbaj o to, byś miał jak najwięcej przyjemności i jak najmniej przykrości
3.2. dbaj o to, by twoje życie miało zawsze sens
3.2.1. miej zawsze przed sobą cel do osiągnięcia
3.2.2. używaj chwili
3.2.2.1. umiej żyć w teraźniejszości
4. rządź swoim życiem
4.1. bądź o ile to możliwe niezależnie w czynie fizycznym
4.2. rządź swoją myślą, uczuciami i nastrojami
4.2.1. postępuj zgodnie z Twoim własnym ideałem
4.3. nie przywiązuj się zbytnio do nikogo i niczego
4.3.1 nie popadaj w nałóg
4.4. zachowaj spokój wewnętrzny
4.4.1. zachowaj pogodę ducha
4.4.1.1 mów sobie codziennie rano „świetniej jest”
4.4.1.2. staraj się przedstawiać sobie wypadki przyszłe w sposób przyjazny
Reguły św. Benedykta:
Czy wolno mnichowi przyjmować listy lub inne przedmioty?
a) nie wolno bez pozwolenia opactwa odbierać listów, drobiazgów, nawet od rodziców i współbraci
b) odzież i obuwie - należy dawać ubranie braciom od warunków i klimatu miejscowego, gdyż w zimnych okolicznościach trzeba więcej odzieży. Ocena należy do opactwa. Bracia mają nosić, co mogą dostać w danym kraju lub tanio kupić. Opat ma patrzyć na rozmiar, żeby nie były za krótkie. Jako pościel na łóżku wystarczy siennik, prześcieradło, koc, poduszka. Opat kontroluje łóżka czy nie ma tam przywłaszczonych rzeczy.
Obowiązkiem zakonników jest wzajemne donoszenie na siebie!!!
10 przykazań w wersji oryginalnej str. 470 (Katechizm Kościoła Katolickiego):
Ja jestem Pan, Twój Bóg, który Cię wywiódł z Ziemi Egipskiej z domu niewoli.
nie będziesz miał bogów cudzych obok Mnie, nie będziesz czynił żadnej rzeźby, ani żadnego obrazu Tego co jest na niebie wysoko, ani tego co jest na Ziemi nisko, ani tego co jest w wodach pod Ziemią, nie będziesz oddawał im pokłonu i nie będziesz im służył, ponieważ Ja Pan Twój Bóg jestem Bogiem zazdrosnym, który każe występek ojców na synach do 3 i 4 pokolenia względem tych, którzy mnie nienawidzą, okazuję zaś łaskę aż do 1000-go pokolenia tym, którzy mnie miłują i przestrzegają moich przykazań.
nie będziesz wzywał imienia Pana Boga Twego do czczych rzeczy, gdyż Pan nie pozostawi bezkarnie tego, który wzywa Jego imienia do cudzych rzeczy.
pamiętaj o dniu Szabatu, aby go święcić, 6 dni będziesz pracować i wykonywać wszystkie zajęcia, dzień 7 zaś jest Szabatem ku czci Pana Boga Twego. Nie możesz przez to w dniu tym wykonywać żadnej pracy, ani Ty sam, ani syn Twój, ani Twoja córka, ani Twój niewolnik, niewolnica, ani Twoje bydło, ani cudzoziemiec, który mieszka u Twych bram. W 6 dniach bowiem Pan uczynił: niebo, ziemię, morze oraz wszystko co jest w nich, w 7 zaś dniu odpoczywał, dlatego pobłogosławił Pan Bóg dzień 7 i nazwał go Szabatem.
czcij ojca Twego i matkę Twoją, abyś długo żył na Ziemi, którą Pan Bóg da Tobie
nie będziesz zabijał
nie będziesz cudzołożył
nie kradnij
nie będziesz mówił przeciw bliźniemu Twemu kłamstwa jako świadek
nie będziesz pożądał domu bliźniego Twego, nie będziesz pożądał żony bliźniego Twego
ani jego niewolnika, niewolnicy, woła, osła, ani żadnej rzeczy, która należy do bliźniego Twego
Twierdzenie teorii zachowań wg Malewskiego („O zastosowaniach teorii zachowań”)
1. bezpośrednio po podjęciu decyzji ludzie mają tendencje do szukania informacji podtrzymujących przekonanie o słuszności podjętej decyzji
2. im większa jest przeciętna atrakcyjność grupy dla jej członków, tym większa jest jednomyślność grupy w zakresie ustalonych norm
3. im wyższe uznanie otrzymywane ze strony grupy, tym wyższy stopień akceptacji norm grupy
4. ludzie, którzy mieli nieszczęśliwe dzieciństwo gotowi są więcej poświęcić dla osiągnięcia awansu społecznego niż ludzie, którzy mieli szczęśliwe dzieciństwo pełne akceptacji ze strony rodziców
5. ludzie, którzy czują się zagrożeni przejawiają więcej wrogości wobec innych niż ludzie, którzy czują się bezpiecznie
6. jednostki rywalizujące ze sobą mają tendencje do podejmowania podobnych działań
7. jednostki współpracujące ze sobą mają tendencje do podejmowania odmiennych działań
8. zagrożenie własnej wartości wywołuje tendencje do oskarżania i pomniejszania innych
Twierdzenie o Neofitach = nowy wyznawca
Nowi wyznawcy danego poglądu tym bardziej będą przewyższać starych wyznawców pod względem aktywności w propagowaniu tego poglądu i przekonywaniu innych:
a) im bardziej doniosły jest pogląd dla ich nowej grupy
b) im bardziej atrakcyjna jest nowa grupa
c) im mniej atrakcyjni są dla nich starzy współwyznawcy
Kary i nagrody:
Prawdopodobieństwo występowania reakcji wzrasta wraz ze wzrostem wartości, częstości i regularności nagród otrzymywanych w następstwie tego rodzaju relaksu. Jeżeli jakaś nagroda jest często powtarzana w krótkim okresie czasu, to każda następna nagroda tego samego rodzaju w coraz mniejszym stopniu zwiększa prawdopodobieństwa wystąpienia nagradzanej reakcji. Nagrody opóźnione są mniej skuteczne dla zwiększenia prawdopodobieństwa wystąpienia nagrodzonych reakcji aniżeli nagrody bezpośrednie. Przy czym im bardziej opóźnione tym mniej skuteczne.
Wykład 2, 23.02.2008
Władysław Boziewicz „Polski Kodeks Honorowy”
Człowiek honorowy:
Osoby zdolne do żądania i dawania satysfakcji honorowej.
Art. 1. pojęciem osoby zdolnej do żądania i dawania satysfakcji honorowej albo krótko: osobami honorowymi lub z angielskiego gentelmenami nazywamy (z wykluczeniem osób duchowych) te osoby płci męskiej, które z powodu wykształcenia, inteligencji osobistej, stanowiska społecznego lub urodzenia wznoszą się ponad zwyczajny poziom uczciwego człowieka
Art. 8. wykluczonymi ze społeczności ludzi honorowych są osoby, które dopuściły się pewnego ściśle kodeksem honorowym określonego czynu, a więc indywidua:
osoby karane przez sąd państwowy za przestępstwo pochodzące z chciwości zysku lub inne mogące danego osobnika poniżyć w opinii ogółu
denuncjant i zdrajca
tchórz w pojedynku lub na polu bitwy
homoseksualista
dezerter z armii polskiej
nie żądający satysfakcji za ciężką zniewagę wyrządzoną przez człowieka honorowego
przekraczający zasady honorowe w czasie pojedynku lub pertraktacji honorowych
odwołujący obrazę na miejscu starcia przed pierwszym złożeniem względnie pierwszą wymianą strzałów
przyjmujący utrzymanie od kobiet nie będących jego najbliższymi krewnymi
kompromitujący cześć kobiet niedyskrecją
notorycznie łamiący słowo honoru
zeznający fałsz przed sądem honorowym
gospodarz łamiący prawa gościnności przez oskarżanie gości we własnym mieszkaniu
ten, kto nie broni czci kobiet pod jego opieką pozostających
piszący anonimy
oszczerca
notoryczny alkoholik, o ile w stanie nietrzeźwym popełnia czyny
ten, kto nie płaci w terminie honorowych długów
fałszywy gracz w hazardzie
lichwiarz i pascharz (paser)
paszkwilant i członek redakcji pisma paszkwilantskiego
rozszerzający paszkwile
szantażysta
przywłaszczający sobie nieprawnie tytuły godności lub odznaczenia
obcujący ustawicznie z ludźmi notorycznie niehonorowymi
podstępnie napadający z tyłu z ukrycia itp.
sekundant, który naraził na szwank dobro i honor swego klienta
stawiający zarzuty przeciw honorowi osoby drugiej i uchylający się przed ich podtrzymaniem przed sądem honorowym
„Przeszłość i przyszłość inteligencji polskiej”
Józef Chałasiński „Przeszłość i przyszłość inteligencji polskiej”
Janusz Żarnowski „O inteligencji polskiej lat międzywojennych”
Janusz Żarnowski „Struktura społeczna inteligencji w Polsce w latach 1918 - 1939”
Janusz Żarnowski „Społeczeństwo II RP 1918 - 1939”
Józef Chałasiński (str 56):
Z punktu widzenia socjologicznego inteligent jako typ społeczny wiąże się nieodłącznie z pewnego rodzaju środowiskiem społecznym, z pewną formą życia zbiorowego w ramach określonego ustroju społeczno - kulturowego ukształtowanego historycznie. […] o istnieniu inteligencji jako warstwy społecznej decyduje, nie odrębność psychiki inteligenta, lecz swoisty rodzaj skupienia, forma życia zbiorowego inteligentów, która by w inteligenckiej kulturze i inteligenckiej warstwie pełniła podobną rolę co folwark - dwór wśród szlachty, a wieś - sąsiedztwo wśród chłopów. Wg Chałasińskiego inteligencja jako warstwa tworzyła getto inteligenckie. Getto w socjologicznym języku (nie w znaczeniu historycznym) to forma skupienia społecznego o charakterze wyspy ludnościowej izolowanej w obrębie większej zbiorowości. Ukształtowanie się takiej formy zostało zdeterminowane przez samoobronne tendencje grupy zagrożonej umiastowieniem, scalającej się na zasadach tradycjonalizmu. Getto tworzyli nie tylko Żydzi.
Janusz Żarnowski (ad.2):
Wg Żarnowskiego „pojęcie inteligencji oznaczające pewną warstwę społeczną pojawia się w Polsce w XIX wieku”.
Definicja inteligencji - jest to warstwa społeczna składająca się z jednostek, które posiadają wyższe lub co najmniej średnie wykształcenie. Inteligencja jako warstwa społeczna występuje obecnie (XXI wiek) w krajach trzeciego świata oraz także jeszcze w Polsce.
Wykład 3, 08.03.2008
Temat: Przeszłość i przyszłość inteligencji polskiej.
Literatura do tematu:
„Przemiany społeczne w Polsce Ludowej” pod redakcją A. Tarapaty
„Eksterminacja ludności w Polsce w czasie okupacji niemieckiej w latach 1939 - 1945” praca zbiorowa, Wydawnictwo Zachodnie Poznań - Warszawa
„Straty wojenne Polski w latach 1939 - 1945” praca zbiorowa, Wydawnictwo Zachodnie Poznań - Warszawa
„Eksterminacja inteligencji polskiej na Pomorzu Gdańskim” Bojarska B.
Straty wojenne: art. Jan Szafrański „Straty biologiczne i gospodarcze”
Podczas II wojny światowej ziemie polskie były dwukrotnie polem działań wojennych i ponosiły ciężkie skutki. Jednak zniszczenia te nie były najdotkliwszymi stratami, jakie poniosła Polska. Straty i zniszczenia wielokroć większe pozostawiła hitlerowska okupacja. Stało się to nie tylko dlatego, że okupacja Polski trwała dłużej niż w innych krajach (5 lat), ale przede wszystkim dlatego, że okupacja w Polsce miała szczególny charakter niespotykany w dziejach wojen od niepamiętnych czasów. Okupacja w latach 1939 - 1945 była przede wszystkim dalszym ciągiem totalnej wojny prowadzonej już nie z państwem, ale całym narodem Polski. Celem tej walki było otwarcie Niemcom na wschodzie przestrzeni życiowej. Walka z narodem polskim była rozłożona na dwa etapy: rozbicie świadomości narodowej, likwidacja warstw kierowniczych, wyniszczenie gospodarki i wyniszczenie biologiczne narodu polskiego.
Zestawienie strat rzeczowych na głowę ludności w Polsce i innych krajów okupowanych:
KRAJ |
mln dolarów |
dolarów na głowę ludności |
Polska |
16882 |
626 |
Jugosławia |
9145 |
601 |
Francja |
21143 |
504 |
Holandia |
4412 |
520 |
Czechosłowacja |
4202 |
407 |
Grecja |
2545 |
368 |
Belgia |
2278 |
277 |
Norwegia |
1260 |
434 |
Najważniejszym celem było niszczenie inteligencji polskiej.
„Eksterminacja ludności”
Główna teza wyniszczenia Polaków za Gebelsa - naród niemiecki nie może pomieścić się w granicach państwa, potrzebuje przestrzeni życiowej. Na terenach utworzono uniwersytety III Rzeszy. III Rzesza utworzyła tereny rozciągnięte do Rosji: Gdańsk, Prusy Zachodnie, Okręg Waterland (Śląski i Łódzki). Ze Śląska utworzono Rejencję Katowicką. Obywateli tych ziem podzielono na 4 kategorie:
Reichdeutch
Folkdeutche (Polacy z przeszłością niemiecką)
Einigedeutch (Polacy, którzy dobrowolnie lub pod przymusem zgłaszali się na wpis do listy niemieckiej
Polen
„Eksterminacja inteligencji polskiej na Pomorzu Gdańskim” - Bojarska
Założenia hitlerowskie do eksterminacji inteligenckiej: podłoże hitlerowskich planów wyniszczenia inteligencji polskiej na Pomorzu Gdańskim sięgało, jak to potwierdzili NSDAP, czasów pruskich. Tylko naród, którego warstwy kierownicze zostaną zniszczone da się zepchnąć do roli niewolników.
Główną kategorią inteligencji są pracownicy umysłowi, ponieważ pojęcie inteligencja nie występuje w słowniku. Żarnowski wyliczył udział pracowników umysłowych na 100% pracujących.
Zanotowano:
- 1921 rok - 3,6%
- 1931 rok - 4,7%
- 1939 rok - 5,2%
- w USA w 1930 roku 16,4%
- w Niemczech w 1933 roku 15,2%
- Francja w 1931 roku 15%
- Włochy w 1938 roku 8,1%
- Bułgaria w 1934 roku 3,9%
- Jugosławia w 1931 roku 4,7%
Zawody inteligencji:
Nauczyciel - pod koniec 1938 roku w Polsce 80 tys. Nauczycieli, z tego 60% nauczycieli mieszkało na wsi. W 1919 roku zorganizowano sejm nauczycielski, w wyniku którego założono organizację Związek Nauczycielstwa Polskiego.
Urzędnicy państwowi - w Polsce na rok 1930 liczba ich wynosiła 30 - 50 tysięcy.
Inżynierowie - w 1939 roku inżynierów było 13 - 14 tysięcy, zawody inteligenckie przyjmowali synowie przemysłowców.
Lekarze - w 1928 roku 3,5 tysiąca lekarzy, pracowali w różnych organizacjach na uniwersytecie, szpitalu, w wojsku.
Adwokaci - w ostatnich latach przed wojną było 19 adwokatów: „kto chce być nauczycielem, idzie na filozofię, kto nie wie, gdzie ma iść, idzie na prawo”.
Dziennikarze - w 1924 roku ukazywały się w Polsce 1372 dzienniki i czasopisma, w 1927 powołano Wyższą Szkołę Dziennikarstwa i Instytut Prasoznawstwa, ¾ dziennikarzy zarabiało poniżej 300 zł, a na prowincji 80 zł. W Krakowie - Czas, Gazeta Warszawska, Robotnik, Kurier Codzienny.
Duchowni - sylwetka księdza nie zmieniła się prawie w ogóle, od 1939 roku duchownych było 10 tysięcy, 2,5 tysięcy grecko - katolickich i 3 tysiące prawosławnych.
Longan szacował ilość inteligencji na 720 tysięcy. Funkcja inteligencji w narodzie wynikała z jej stosunku do kultury. Okupacja i wojna były przede wszystkim walką. Na inteligencji skupiały się regresje okupantów. W roku 1945 na ziemiach polskich znajdowało się prawdopodobnie 100 tysięcy z wykształceniem wyższym i średnim ogólnokształcącym oraz 250 tysięcy ze średnim wykształceniem zawodowym.
Wymogi do powstania inteligencji - rozbudowa szkół - może uczelnie (studia techniczne):
- awansowanie zdolnych i doświadczonych rolników na kierownicze stanowiska
- organizowanie różnych skróconych form kształcenia średniego, np. technika dla zaawansowanych rolników
- zorganizowanie kursów przygotowawczych na wyższe uczelnie.
W rezultacie tych zabiegów w latach 1945 - 1962 z wyższych szkół akademickich wyszło ponad 300 tysięcy, z tego 35% pochodziło z rodzin robotniczych i 20% z rodzin chłopskich. Zmienił się także profil studiów: z profilu humanistycznego na techniczny:
- w 1935 roku 14,4% studiowało na studiach technicznych, a w 1956 roku było już 36,3%
- na wydziałach prawa w 1935 roku studiowało 24%, a w 1956 roku 3,2%
- filozofia, nauki humanistyczne i nauki przyrodnicze w 1935 roku - 32,8% studentów, a w 1956 roku 16,7%.
Wykład 4, 04.04.2008
Temat: Transformacje ustrojowe w Polsce.
W socjologii mówimy o transformacji, gdy następuje zmiana ustrojowa w Polsce.
I TRANSFORMACJA:
22.VII.1944 PKWN (Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego) działa pod Lublinem.
Ustrój kapitalistyczny → ustrój socjalistyczny
PKWN został uznany na Zachodzie jako przedstawiciel rządu polskiego.
Decyzje ustrojowe: akty prawne:
nacjonalizacja przemysłu
reforma rolna
Platon tworząc wizję idealnego państwa zakładał, że to państwo ma być komunistyczne, tzn. komunizm ma polegać na tym, że wszyscy obywatele wyrzekają się wszelkiego posiadania. Nikt nie posiada własnej żony ani męża. Wszyscy obywatele myślą i odczuwają jednakowo (dotyczy to systemu totalitarnego).
Państwa socjalistyczne: Korea, Chiny
Państwa faszystowskie: Hiszpania, Włochy, Niemcy (jeden naród, jedna rzesza, jeden wódz).
Zlikwidowano największe klasy społeczne w wyniku nacjonalizacji: ziemiaństwo, burżuazja, inteligencja.
Wszystko zależało od klasy. Burżuazja i ziemiaństwo stanowili ok. 3% (300 000).
1945 rok - PRL - Polska Rzeczpospolita Ludowa
1.VIII.1944 wybuch powstania warszawskiego: wymordowano inteligencję, powstanie nie było ustalone z aliantami, powstanie zostało skazane na niepowodzenie zanim się jeszcze zaczęło.
80% ludność wiejska (40% klasa robotnicza, 33% klasa chłopska. 7% drobno towarowi wytwórcy), 20% inteligencja (wynagrodzenie z listy pracowników umysłowych).
II TRANSFORMACJA
4.VI.1989
Ustrój socjalistyczny → ustrój kapitalistyczny (bogaci są bogatymi, a biedni biednymi)
Wykreślono: klasę robotniczą i klasę chłopską.
PR = 3 500 000
Musi być stworzony nowy układ.
Solidarność przepowiedziała rewolucję. Zachowała się jak partia polityczna. Obaliła ustrój socjalistyczny i oddała przy okrągłym stole władzę kapitalistom.
Drabinkowy charakter społeczeństwa:
1. klasy wyższe (3%, poziom wznoszący się)
- wyższe wyższe (przynależność do ziemi, arystokratyczne pochodzenie)
- wyższe niższe (multimilionerzy, milionerzy)
2. klasy średnie
- średnia wyższa (11% - intelektualiści, menadżerowie, prawnicy, adwokaci)
- średnia niższa (31%, stała praca i płaca, konto w banku, dochody > wydatki)
3. klasy niższe
- niższa wyższa (41%, stała praca i płaca, wydatki > dochody, kredyt)
- niższa niższa (14% - Lumpenproletariat)
Obecna struktura społeczeństwa polskiego:
ruchliwość wertykalna (pionowa) - albo awans społeczny albo degradacja społeczna - trzeba być przedsiębiorczym i wziąć interes w swoje ręce, wszystko zależy od siebie samego
ruchliwość horyzontalna (migracje)
W kapitalizmie wszystko przelicza się na kapitał.
Wykład 5, 05.04.2008
Temat: Tabu - kultura czy tortura.
Literatura do tematu:
Z. L. Starowicz „Seks w kulturach świata”, Wydawnictwo Ossolineum, 1988 - podrozdział: Prawo pierwszej nocy (Ins primoe nocte)
Waris Dirie „Kwiat pustyni. Z namiotu Nomadów do Nowego Jorku”, Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa 2002
Waris Dirie „Córka Nomadów”, Wydawnictwo Fakty, 2002
Waris Dirie „Przełamać tabu”, Wydawnictwo Świat Książki, 2005
Wykład 6, 12.04.2008
Temat: Mocne i słabe strony Polaków.
Literatura do tematu:
Polityka nr 45 z dnia 08.11.2003 „Mocne i słabe strony Polaków”
Barman Z. „Życie na przemian” WL, Kraków 2004
Szczepański Jan „Rozważania o Rzeczypospolitej” Wydawnictwo PIF, Warszawa 1971
Bocheński A. Rzecz o psychice narodu polskiego” Wydawnictwo PIF 1972
Juliusz Słowacki:
- Polak prawdziwy, kiedy się upije
- wspomni ojczyznę i płaczem zawyje
- potem jak ludzie w zmysłach nieprzytomni
- śmieje się głośno, gdy o niej zapomni
Bursa Andrzej 1950:
- dziękuję Ci Panie Boże, że nie uczyniłeś mnie ślepym ani kulawym, ale dlaczego uczyniłeś mnie Polakiem
św. Augustyn:
- słońce wschodzi nad złymi jak i dobrymi, a deszcz zrasza sprawiedliwych i niesprawiedliwych
Wg św. Augustyna państwo boże to ogół aniołów oraz ludzi modlących się przeznaczonych do zbawienia. To świątobliwe zgromadzenie pobożnych pod przewodnictwem Kościoła. W państwie bożym wszyscy sobie wzajemnie pomagają.
Państwo ziemskie to ogół aniołów i ludzi przeznaczonych na potępienie. To plemię kainowe, które w sobie, a nie w Bogu chwały szuka. W państwie ziemskim wszyscy się wzajemnie nienawidzą.
Księgi Hioba:
„Nago wyszedłem z żywota matki mojej i nago do ziemi wrócę.”
„Pan dał, Pan wziął.”
„Jak się Panu podobało, tak się stało.”
„Niech Imię Pańskie będzie błogosławione.”
Cyprian Kamil Norwid (1821 - 1883):
- oto jest społeczność polska
- społeczność narodu, który nie zaprzecza, iż o tyle jako patriotyzm wielki jest, o ile jako społeczeństwa jest żaden. Jesteśmy żadnym społeczeństwem. Jesteśmy wielkim sztandarem narodu. Polska jest ostatnie na globie społeczeństwo, a pierwszy na planecie naród. Polak jest olbrzym, a człowiek w Polaku jest kanał. Jesteśmy karykatury, jesteśmy tragiczna nicość i śmiech olbrzymi.
„Słońce nad Polakiem wstawa, ale zasłania swe oczy nad człowiekiem.” A. Mickiewicz - Dziady scena 8 Salon warszawski
Patrzcie, cóż my tu poczniem, patrzcie przyjaciele, otóż to jacy to stoją na narodu czele.
Wysocki:
- powiedz raczej: na Wierchu. Nasz naród jak lawa z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa, lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi. Plwajmy na tę skorupę i zstąpmy do głębi.
Juliusz Słowacki:
- Szli krzycząc: Polska! Polska! Wtem jednego razu chcąc krzyczeć zapomnieli na ustach wyrazu. Pewni jednak, że Pan Bóg do Synów się przyzna. Szli dalej krzycząc: Boże! Ojczyzna! Ojczyzna! Wtem Bóg z Mojżeszowego pokazał się krzaka. Spojrzał na te krzyczące: ale jaka?!
Ossowski Stanisław:
Pracownik naukowy: to taki człowiek, do którego zawodowych obowiązków należy brak posłuszeństwa w myśleniu. Na tym polega jego służba społeczna, aby pełniąc swoje narodowe czynności nie był w myśleniu posłuszny. Ani synodowi, ani komitetowi, ani ministerstwu, ani cesarzowi, ani Panu Bogu. Jeżeli jest posłuszny (konformista), jeżeli swoje poglądy zmienia na rozkaz, sprzeniewierza się swoim obowiązkom, tak jak sprzeniewierza się inżynier, który dla świętego spokoju, albo dla zysku, albo przez lenistwo, albo przez małoduszność zastępuje drzewem granit.
Jan Szczepański:
„Rozważania o życiu Polaków”
Pracującą ludność polską możemy podzielić na trzy kategorie:
Kategoria ludzi przyczyniających się do szybkiego rozwoju gospodarki i kultury, ludzi popychających Polskę naprzód i w górę. Należą do nich: ci wszyscy, którzy do naszej gospodarki, kultury, życia publicznego wnoszą nowe idee, nowe pomysły, inicjatywę, którzy wykonują swoją pracę na wysokim poziomie jakości, którzy sprawnie ją organizują, udoskonalają organizację, administrację, którzy podnoszą jakość produkcji, jakość załatwiania spraw, podejmują decyzje przynoszące pozytywne skutki. Np. USA są najbogatszym społeczeństwem na świecie, ponieważ przez kilkaset lat z pokolenia na pokolenie pracowano tam od 12 - 16h na dobę, a bezwzględny ustrój wymagał od nich (tzn. od obywateli) maksymalnej pracowitości, zapobiegliwości, sprawności i zaradności. Kto tych cech nie posiadał był eliminowany i spadał na dno.
To ci wszyscy pracujący, którzy swoją pracą przyczyniają się do utrzymania elementarnego poziomu, który podobnie jak trójkowi uczniowie, studenci wykonują swoją pracę na dostatecznym poziomie, ale nie posuwają niczego w swoich dziedzinach, ani naprzód, ani wzwyż.
Zaliczamy tu tych wszystkich, którzy swoją działalnością cofają Polskę - spychają w dół. Należą tu ci, których działalność bez względu na zamiary, intencje przynosi szkody. Należą tu ludzie bardzo zróżnicowani bezspornie, trzeba do tej grupy zaliczyć: przestępców i chuliganów, których stosunkowo łatwo można policzyć, wszystkich oszustów, niebieskich ptaków, którzy żyją cudzą pracą („urodzeni w niedzielę”). Należą tu: urzędnicy działający powoli, niedbale, opieszale, załatwiający sprawy w sposób drażniący ludność i budzący niechęć i nienawiść do państwa. Należą tu uczniowie i studenci nie uczący się, powtarzający klasy, stanowiący balast systemu oświatowego, działacze i kierownicy podejmujący decyzje nieprzemyślane przynoszące obiektywne szkody w realizacji. Pracownicy tworzący normy i przepisy bez rozpoznania rzeczywistości, dławiące rozwój gospodarki: należą tu próżniacy, bumelanci, ludzie nie chcący pracować, nie chcący się uczyć zawodu, ale także nadgorliwcy, którzy wykorzystują ignorancję (niewiedzę) przełożonych dla pochlebiania im.
Mocne i słabe strony Polaków - 8 różnych cech:
Onizm: my - oni. Polacy chętnie dzielą się na my i oni. Oni są wszystkiemu winni, oni tak urządzili nam świat. Oni skarżą się na innych onych.
Polactwo: Polacy posiadają świadomość wyjątkowości wśród narodów Europy.
Zawiść: ma charakter bezinteresowny, jest formą społecznej frustracji, chętnie dokopujemy drugiemu, który odniósł sukces. Społeczeństwo polskie jest zbiorowiskiem ludzi wzajemnie się oceniającym. Jeżeli komuś się wiedzie dobrze, to za pomocą układów, a nie ciężkiej i solidnej pracy.
Skrzydlatość: od wieków trudno nas włączyć w sztywne procedury, zawsze uwierają nasze, ale skrzydła. Polaków charakteryzują zamiłowanie wolności, dzielność, fantazja, rodzinność, przyjacielskość, ale także liberum veto, wolna elekcja.
Pogarda: wygrani gardzą przegranymi jako nieudacznikami, przegrani gardzą wygranymi jako osobami, które osiągnęły sukces w podejrzany sposób. W Polsce ci, którzy znaleźli się na dnie wyłamują szczeble, chcą powstrzymać pościg. Ci zdolni łapią za nogawki, aby ściągnąć ich do parteru. Towarzyszą temu okrzyki, gesty wyrażające pogardę, wrogość i zawziętość. Młody człowiek, który zdobył wyższe wykształcenie gardzi kolegami z podwórka, wyedukowanymi w zawodówce, a rówieśnicy ci z podwórka gardzą nim jako ucznia, który zmarnował czas na naukę, a nie może znaleźć pracy jak oni. Biznesmen gardzi pracownikami, ponieważ mu na nich nie zależy, pracownicy gardzą chlebodawcą wiedząc, że nie posiada elementarnych umiejętności w kierowaniu zespołem.
Umiarkowanie: istnieją mocne dowody na to, że potrafimy się zatrzymać we właściwym miejscu przed szkodą.
Pycho - próżność: tylko pychą można wytłumaczyć postępowanie skorumpowanych polityków broniących do upadłego zakłamanego szumowiska. U źródeł pychy leżą nie poparte dowody, przekonanie o własnej wyjątkowości, częściej połączone z oczekiwaniem i z tego powodu przysługują nam profity i splendory. Pycha przegranych jest tak samo niesympatyczna jak próżność zwycięzcy.
Sobieradność: „Polak potrafi”, posiedliśmy umiejętność wpasowania się w każdy nowy porządek. W walce o byt (Darwin) zwyciężają jednostki lepiej przystosowane.
Wykład 7, 25.04.2008
Temat: Czas przeszły - obyczaje w Polsce.
Literatura:
„Obyczaje w Polsce”, praca zbiorowa od średniowiecza do czasów współczesnych, PWN, Warszawa 2006
„Kultura Polski średniowiecznej od X do XIII wieku”, praca zbiorowa PiW, autor Bronisław Geremek, 1985
„Abyśmy o ojczyźnie naszej radzili”, Piw, Warszawa 1984
„Życie codzienne w Gdańsku”, Maria Bogudzka, Piw, XVI-XVII, 1967, Warszawa
Władysław Odyniec, „Kaszubskie obrzędy i obyczaje”, wstęp do etnografii historycznej Kaszub, Gdańsk 1985
Bogudzka, „Cnotliwe mieszczaki i ladacznice” s. 116:
Nie mogła rozporządzać majątkiem. Wszyscy byli zawistni. Była dyskryminowana. Stosunki patriarskie. Obyczajowość protestancka - bardzo surowa. Kobiety o złej sławie nie mogły brać udziału w zabawach, igrzyskach. Ulica zbytku i różowe ulice leżące ? po rozsądnej cenie, stanowiły getto, płatna miłość na tej ulicy. Prostytutki musiały gasić pożary. W XVI wieku było dużo prostytutek. Do Gdańska zjeżdżali mężowie znudzeni swoimi żonami, czasami porzucali żony dla dziwek.
Jak na zewnątrz można rozpoznać prostytutkę? Po nakryciu głowy.
Uroczystości rodzinne:
Zaręczyny były poprzedzone rozmowami o posagu. 1940 rok - uczta zaślubin może składać się z 5 dni. Pieczeń wołowa jako podstawowe danie. Gości obsługiwali gospodarze domu.
Podstawa wyżywienia Gdańszczan: bogaci mięso i chleb, średniej klasy bogaci ludzie wołowina. Do potraw dodawano dużo przypraw, gorczycy. Przyprawom przypisywano lecznictwo i oczyszczanie krwi. Było kilka rodzajów chleba. W Kościele o wszystkim decydował cep. Miód był bardzo rozpowszechniony wśród szlachty. Goldwasser - słynna gdańska wódka.
„Kultura Polski średniowiecznej”: rozdział Etyka seksualna
Inicjatywa seksualna nie zależała od męża. Nie wiadomo, kto i kiedy wprowadzał dziewczynę w życie seksualne. Współżyciu nakładali różne zakazy. Tryb pożycia zmienia się ze względu na rody małej rodziny. Za naczelny obowiązek kobiety uznawano posłuszeństwo. Wierności od mężczyzn nie oczekiwano.
„Czas wolny”:
Jest wynalazkiem wiejskim.
„Obyczaje u Kaszubów”, „Ludzie” s. 26:
XVII - XVIII wiek - ludność jednokrotna społecznie. Kaszubi stracili jednorodną ludność. Nie różnili się językiem, a jedynie obyczajami. Różnice etniczne także nie miały żadnego znaczenia. Karczmarze wsi polskiej, a więc kaszubskiej: piwa i gorzałki.
Znaczenie karczmy na wsi:
- zakaz przechowywania przedmiotów podróży
- karczmarz, aby z innych browarów piwo nie było rozprowadzane (monopol na piwo)
„Obyczaje polskie”:
str. 35 „Małżeństwo”:
U Słowian funkcjonowało jako instytucja stała.
Wykład 8, 26.04.2008
Temat: Obyczaje średniowieczne.
Literatura:
„Młot na czarownice. Podstępek zwierzchowny w czarach, a także sposób uchronienia się ich i lekarstwo na nie w dwóch częściach zamykający”. „Księga wiadomości ludzkiej nie tylko godna i potrzebna, ale z nauką Kościoła powszechnego zgadzająca się.” Z pism Jakuba Spręgiela i Henryka Instytora z zakonu dominikanów, Kraków 1614, reprint 1992
Helen Ellerbe „Ciemna strona historii chrześcijaństwa”, Wydawnictwo SIS, Bydgoszcz 1977
Anonim „Dzieje pierwszej krucjaty albo czynu franków i pielgrzymów jerozolimskich”
8