Czechy

W Czechach występuje dwustopniowy samorząd terytorialny. Podstawową jednostką jest gmina (6244) i samorząd wyższego szczebla - kraj (14).

GMINA

1. Ustawą z 4 października 1990 roku na terenie Czechosłowacji powołano gminy. Prawną podstawę samorządu tworzy konstytucja Czech z 1992 roku

2. Samorząd terytorialny jest niezależną korporacją publicznoprawną, administrowaną przez organ przedstawicielski

3. Wyłonienie organów przedstawicielskich następuje w drodze wyborów bezpośrednich, tajnych, powszechnych i równych na 4 lata

4. Organy przedstawicielskie gminy i kraju są wobec siebie równe i niezależne

5. Obowiązuję zasada domniemania kompetencji na rzecz gminy. Oznacza to, że gmina ma prawo podejmowania wszystkich rozstrzygnięć niezastrzeżonych dla organu przedstawicielskiego wyższego szczebla

6. Nadzór państwa nad jst - możliwość ingerowania w ich działalność wyłącznie w sytuacjach naruszenia porządku prawnego określonego ustawowo

7. Obecnie obowiązująca podstawą prawną działania gmin w Czechach jest ustawa o gminach z 12 kwietnia 2000 roku

Organy władzy w gminie:

- Są to Przedstawicielstwo gminne (org. Uchwałodawczy) i RADA (Org. Wyk)

1. Przedstawicielstwo gminne

1. Wybierane jest w wyborach powszechnych, bezpośrednich, tajnych , równych, proporcjonalnych na 4-letnią kadencję

2. Liczba radnych 5-55, uzależniona od liczby mieszkańców

3. Prawo wyboru posiadają osoby fizyczne, pełnoletnie, mające stałe miejsce zamieszkania na terenie gminy

4. Obraduje co najmniej 1 na kwartał

5. Uprawnienie zwoływania ma starosta (który jest wybierany wraz z zastępcą na pierwszym posiedzeniu gminnego przedstawicielstwa)

6. Starosta zwołuje przedstawicielstwo w miarę potrzeby lub na wniosek 1/3 składu przedstawicielstwa gminnego lub hetmana kraju (przew. Organu wykon. Kraju)

7. Zadania przedstawicielstwa to zadania własne gminy

8. Pracę przedstawicielstwa gminy wspomagają komitety obligatoryjne (finansowy i kontrolny), a w gminach zamieszkałych przez mniejszości narodowe stanowiące co najmniej 10% powoływany jest Komitet ds. mniejszości narodowych

RADA GMINY

1. Organ wykonawczy

2. Wybierany pośrednio przez Przedstawicielstwo Gminy

3. Skład 5-11 radnych, starosta i wice starosta

4. Jeżeli liczba radnych przedstawicielstwa gminnego jest niższa niż 15 rady się NIE POWOŁUJE, a dzieli się kompetencje między starostę a przedstawicielstwo gminne

5. Zadania Rady gminy

1. Zapewnienie bieżącego funkcjonowania rady zgodnie z przyjętym budżetem

2. Pełnienie roli organu założycielskiego wobec osób prawnych i jednostek organizacyjnych gminy

3. Realizacja uchwał przedstawicielstwa gminnego

4. Rozpatrywanie wniosków radnych

5. Wypełnianie innych narzuconych ustawą zadań

6. Powoływanie i odwoływanie komisji pełniących funkcje doradczo - inicjujące

Zadania gminy:

Zadania własne - obejmują zaspokajania podstawowych potrzeb społecznych, gospodarczych, kulturalnych lokalnej społeczności i są to między innymi zadania w zakresie ochrony zdrowia, edukacji, kultury, mieszkalnictwa, porządku publicznego

7. Zadania zlecone - uzależnione od rodzaju gminy. Typy:

1. Ogół gmin czeskich - wąski zakres zadań zleconych

2. Gminy posiadające rozszerzone uprawnienia - np. prowadzenie rejestrów, prowadzenie spraw budowalnych, zadania te wykonywane są również w innych gminach

3. Gminy małe - wykonują dodatkowe zadania zlecane - np. związane z funkcjonowaniem obwodów administracyjnych.

Zlecanie zadań z zakresu administracji państwowej następuje wyłącznie na podstawie ustawy, a ich funkcjonowanie pokrywa dotacja celowa z budżetu, która nie zawsze wystarcza na pokrycie całych kosztów. Taka sytuacja nie zwalnia gminy z obowiązku wykonania zadania i pokrycia zadania z własnych środków

KRAJ

1. Jednostka samorządu wyższego szczebla

2. Powołana w 2000 roku - uzasadniając poprawą warunków życia obywateli

3. Organem stanowiącym jest Przedstawicielstwo Krajowe

1. Wybierane jest w wyborach 5-przymiotnikowych

2. Liczba członków - 45 - 65

3. Kompetencje

1. Prawo inicjatywy ustawodawczej wobec Izby Poselskiej Parlamentu Czech

2. Uchwalanie aktów prawa miejscowego tzw. rozporządzeń w zakresie realizowanych zadań własnych oraz uchwał w sprawach należących do zakresu spraw zleconych

3. Wybór i odwołanie Rady Kraju oraz sprawowanie kontroli nad jej działalnością

4. Uchwalenie programu rozwoju kraju oraz koordynacja i kontrola jej wykonania

5. Podejmowanie współpracy z innymi krajami oraz współpracy międzynarodowej

6. Bieżące zarządzanie sprawami kraju

Organami inicjującymi i kontrolnymi Przedstawicielstwa są komitety, których powołanie jest suwerenną decyzją przedstawicielstwa. Obligatoryjnie należy powołać komitet finansowy i komitet kontrolny, komitet ds. wychowania, kształcenia i zatrudnienia, komitet ds. mniejszości narodowych o ile liczba cudzoziemców jest większa niż 5% mieszkańców.

4. Organem wykonawczym jest RADA KRAJU

1. W skład wchodzi hetman, jego zastępcy, pozostali członkowie. Ich liczba jest uzależniona od liczby mieszkańców i wynosi 9-11 członków.

2. Rada powoływana jest w sposób pośredni przez Przedstawicielstwo spośród jego członków

3. Zadania Rady to organizowanie posiedzeń przedstawicielstwa krajowego i wykonywanie jego uchwał

SZWECJA

Samorząd terytorialny występuje w Szwecji na dwóch szczeblach podziału terytorialnego kraju. Szczebel podstawowy tworzą 284 gminy, pokrywające cały obszar państwa. Są to zazwyczaj jednostki duże, liczące średnio ponad 29 000 mieszkańców i zajmujące przeciętnie obszar o powierzchni 1444,9 km². Szczebel ponadgminny stanowią 24 prowincje. W prowincjach obok administracji samorządowej działają jednak organy administracji rządowej, toteż występuje tam problem dualizmu władzy i związana z tym konieczność podziału kompetencji. Podstawową strukturę gminy tworzą: rada (jako organ uchwałodawczy), komisja centralna, pozostałe komisje oraz administracja zawodowa.

Rada pochodzi z wyborów powszechnych, które odbywają się co trzy lata w trzecią niedzielę września - kadencja rady wynosi zatem trzy lata. Rada rozstrzyga sama, ilu członków powinien liczyć jej skład. Przepisy ustawowe określają jedynie minimalną liczebność rad w zależności od liczby mieszkańców gminy. W skład rady oprócz radnych wchodzą ich zastępcy. Liczbę zastępców radnych określa sama rada, liczba ta nie może jednak przekroczyć połowy składu rady gminy. Zgodnie z prawem wyborczym każda partia wyborcza, która uzyskała miejsce w radzie, otrzymuje również mandaty zastępców radnych w liczbie wynoszącej połowę uzyskanych miejsc w radzie.

Instytucja zastępcy radnego jest specyficzną cechą szwedzkiego prawa komunalnego. W przypadku, gdy radny nie może wziąć udziału w sesji rady, na jego miejsce występuje zastępca. Zastępca podejmujący czynności za radnego przejmuje wszystkie jego prawa i obowiązki.

Rada wybiera ze swego grona przewodniczącego oraz jednego lub dwóch zastępców. Do czasu wyboru przewodniczącego obrady rady prowadzi radny z najdłuższym stażem. Wybór przewodniczącego dokonywany jest na czas określony przez radę gminy, zazwyczaj jest to jednak okres równy kadencji rady. Przewodniczący spełnia funkcje typowo prezydialne. Kieruje on bowiem pracami rady, zwołuje sesje po ich uprzednim przygotowaniu oraz przewodniczy im. Jest on organem reprezentującym radę na zewnątrz, choć prawo nie traktuje go jako przedstawiciela ustawowego rady. Gmina może podejmować uchwały we wszystkich sprawach istotnych dla gminy, w szczególności dotyczy to kwestii: finansowych, gospodarczych, organizacyjnych, planowania przestrzennego i stanowienia prawa miejscowego. Oprócz tego rada gminy sprawuje funkcje opiniodawczo - doradcze. Kolejne kompetencje rady wynikają z przyznanego gminie władztwa osobowego. Rada powołuje członków licznych organów gminy, w tym członków i zastępców wszystkich komisji, ich prezydiów, kierowników przedsiębiorstw komunalnych oraz fundacji.

Ustawa samorządowa zezwala radzie na przekazanie części swoich zadań jednej z komisji. Rada gminy może powołać własne komisje. Obok komisji wewnętrznych rady, w szwedzkim ustroju samorządowym występują również komisje, będące w istocie wykonawczymi organami administracji samorządowej. Wykonując funkcje administracyjne komisje posiadają własne kompetencje, odrębne od kompetencji rady. Członkowie komisji wybierani są przez radę spośród mieszkańców gminy, którzy nie pełnią żadnych funkcji politycznych. Komisjom tym podporządkowana jest grupa urzędników zawodowych, tworząca urząd pomocniczy komisji.

Centralną pozycję w gminie posiada tzw. komisja główna, której podporządkowane są wszelkie pozostałe komisje gminy. Komisja główna sprawuje wobec nich funkcje kierownicze i koordynacyjne, toteż często określana jest mianem "rządu gminnego". Pozostałe komisje sklasyfikować można w dwojaki sposób:

• według kryterium przedmiotowego - te, których organizacja i zakres działania określone są prawem samorządowym oraz działające w oparciu o szczególne ustawy administracyjne

• obligatoryjne i fakultatywne

Komisje resortowe (fachowe) wybierane są przez radę gminy. Często również członkowie komisji głównej pełnią funkcje przewodniczących ważniejszych komisji resortowych. Posiedzenia komisji są niejawne. W gminie obowiązuje zasada przydzielania kompetencji wyłącznie jednemu organowi.

Szczególny typ organizacji wewnętrznej gminy występuje w Sztokholmie. Rada gminy liczyć tu musi co najmniej 101 członków. Jej kadencja rozpoczyna się 15 października roku, w którym odbyły się wybory, czyli o dwa tygodnie wcześniej niż pozostałych radach gminnych. Umożliwić ma to uchwalenie przez nową radę budżetu gminy na nadchodzący rok. Większość różnic dotyczy tzw. radnych miejskich, choć trafniejsza byłaby tu chyba nazwa "rajców" dla odróżnienia od radnych będących członkami rady. "Rajcowie" ci zazwyczaj wybierani są przez radę gminy spośród jej członków na okres trzech lat. Obecnie jest dziewięciu "rajców" Sztokholmu. Przewodniczącymi tej komisji jest "rajca finansowy", który pełni równocześnie funkcje przewodniczącego komisji finansowej. Również pozostali rajcowie powoływani są przez komisję główną na stanowiska przewodniczących głównych komisji. Rajcowie nie mogą być wybierani w skład komisji głównej, uczestniczą jednak w jej obradach z głosem doradczym. Ponadto rajcowie mają obowiązek uczestniczenia w sesjach rady (nawet gdy nie są jej członkami), odpowiadania na wnioski i interpelacje oraz pełnienia funkcji doradczej.

Niemcy

Struktura państwa niemieckiego składa się z czterech szczebli: federacji, krajów federalnych, powiatów i miast wyłączonych z powiatów, miejscowych jednostek administracyjnych (gminy i mniejsze związki gmin). Jednostki te tworzą przestrzenny schemat administracji; są zorganizowane jako korporacje terytorialne, posiadają osobowość prawną i mają bezpośrednio wybieralne organy.

Istotną cechą dotyczącą ustroju gmin w Niemczech jest wielkość i różnorodność źródeł prawa ustrojowego. Regulacja prawna ustroju gmin odbywa się zwykle w ten sposób, że konstytucja krajowa ogólnie reguluje problematykę samorządu terytorialnego, a następnie wydawane są ustawy o ustroju gmin i ustroju powiatu. Z pewnymi drobnymi wyjątkami, polegającymi na powoływaniu związków terytorialnych na szczeblach ponadpowiatowych ("związków okręgowych"), można przyjąć, iż dominuje dwustopniowa struktura samorządu terytorialnego, składająca się z gminy i powiatu.

Organem uchwałodawczym powoływanym w każdej gminie jest rada oraz burmistrz (dyrektor gminy lub magistrat) jako organ wykonawczy i zarządzający. Burmistrzowi podporządkowani być mogą urzędnicy przyboczni, kierujący wydziałami na zasadzie decernatu. Rada wybiera przewodniczącego oraz powołuje swoje wydziały, które odpowiadają swym charakterem polskim komisjom rady. Są one tylko wtedy samodzielnymi organami, kiedy mają prawo decydowania. Zazwyczaj przekazuje się im określone zadania tylko w dużych gminach. Wybiera się monokratyczny organ - zwierzchnika gminy, który kieruje administracją gminy. Urzędnicy zawodowi spełniają rolę wykonawczą, ale też kierują określonymi sprawami. Tzw. główni urzędnicy (burmistrz, dyrektor gminy), jako organy wybieralne, są raczej urzędnikami spełniającymi określoną rolę polityczną.

Najważniejszym organem powiatu jest we wszystkich landach rada powiatowa. Stanowi ona polityczne przedstawicielstwo powiatu i jego mieszkańców, jest ona wybierana w wyborach bezpośrednich. Rada nie jest parlamentem w sensie konstytucyjnym. Radni nie posiadają immunitetu, lecz jedynie korzystają z ochrony prawnokarnej swoich wypowiedzi publicznych, z wyjątkiem zniewag. Dotyczy ich również zasada wolnego mandatu, to znaczy, iż nie są oni związani ani wytycznymi swojej partii politycznej, ani też rady gminnej, w której mieszkają. W praktyce występuje jednak zasada dyscypliny frakcyjnej. Kadencja rady powiatowej w większości landów wynosi pięć lat. Przewodniczącym rady jest w południowych i południowo - zachodnich landach starosta, w landach północnych i zachodnich rady wybierają przewodniczącego z grona radnych.

Rada powiatowa jest organem stanowiącym we wszystkich istotnych sprawach powiatu. Do wyłącznej właściwości rady należą przed wszystkim: uchwalanie budżetu, obsada stanowisk, stanowienie prawa miejscowego, decydowanie o tworzeniu, przekształceniach i likwidacji przedsiębiorstw komunalnych, udzielanie pożyczek i poręczeń.

Typowym dla prawie wszystkich krajów związkowych drugim organem jest komisja powiatowa. Posiada ona w poszczególnych krajach różne funkcje. Można wyodrębnić trzy podstawowe grupy funkcji:

• jako mniejszego od rady organu kolegialnego, gremium uchwałodawczego,

• jako komisja główna rady powiatu, której zadaniem jest przygotowanie uchwał rady oraz koordynacja pracy komisji fachowych,

• jako kolegialnego organu administracyjnego powiatu, składającego się z członków zawodowych i pozaetatowych (honorowych)

Szefem administracji powiatowej jest starosta, a tylko w Nordhein - Westfalen i Niedersachsen - dyrektor powiatu. Starosta odpowiada za działalność administracji powiatowej. Przygotowuje i wykonuje uchwały organów kolegialnych. Ponadto wykonuje zadania zlecone z zakresu administracji rządowej.

Miasta liczące ponad 100 000 mieszkańców są z mocy prawa wyłączone z powiatów i stanowią samodzielny powiat. Jedynie w Bawarii i częściowo w Rheinland - Pfala (na ziemiach należących dawniej do Bawarii) na mocy zwyczaju, liczne mniejsze miasta, często liczące mniej niż 50 000 mieszkańców, są wyłączone z powiatów. Z drugiej zaś strony istnieją również, głównie w północnych i południowo - zachodnich krajach związkowych, miasta włączone do powiatów a liczące ponad 100 000 mieszkańców.

Włochy

Obecnie we Włoszech funkcjonują trzy szczeble samorządu terytorialnego. Jest to dwadzieścia regionów (NUTS II), dziewięćdziesiąt pięć prowincji (NUTS III) oraz osiem tysięcy sto gmin. Gmina jako korporacja samorządowa posiada własny teren i wykonuje na nim uprawnienia wynikające z przyznanej jej osobowości prawa prywatnego i publicznego. W terminologii samorządowej występuje rozróżnienie na gminy (commune) i miasta (citta), mające swe podłoże w tradycji historycznej, bowiem nie zawsze można uzasadnić je rodzajem wykonywanych zadań. Jednak we wszystkich gminach występują trzy organy: rada gminna, komisja gminna oraz syndyk.

Rada gminna będąca organem uchwałodawczym, wybierana jest na kadencje pięcioletnią. Liczba członków zależy od wielkości gminy i waha się od 15 radnych w gminach najmniejszych do 80 radnych w gminach liczących ponad 500 000 mieszkańców. Radni sprawują swą funkcję honorową. Zakres zadań rady dotyczy wszystkich istotnych spraw gminy, w tym budżetu, planowania przestrzennego oraz polityki personalnej.

Komisja gminna składa się z syndyka oraz asesorów gminnych. Jest ona organem kolegialnym powołanym do wykonywania uchwał rady oraz zarządzania administracją gminy. Członkowie komisji gminnej wybierani są przez radę z jej składu. Członkowie komisji nie mogą być urzędnikami gminnymi, sędziami i kierownikami banków komunalnych, a także nie mogą być spokrewnieni do drugiego stopnia z innymi członkami komisji. Kadencja komisji gminnej jest równa kadencji rady. Podstawowym zadaniem komisji jest przygotowywanie i przedkładanie radzie projektów uchwał oraz kierowanie administracją gminy.

Syndyk dzieli zadania pomiędzy poszczególnych asesorów według kryterium resortowego. Posiedzenia komisji gminnej są, w przeciwieństwie do sesji rady, niejawne. Obradom przewodniczy syndyk. Sposób podejmowania uchwał nie jest ściśle określony prawem, mogą one być podejmowane również w formie obiegowej lub przez telefon. Dla podjęcia uchwały przez komisję gminną wymagana jest większość ponad 50% stałego składu komisji.

Węgry

Przywrócenie instytucji samorządu terytorialnego na Węgrzech umożliwiła zmiana konstytucji węgierskiej z 1949 roku, w której zawarto art. 9 poświęcony samorządowi terytorialnemu.

1. Mieszkańcy gmin, miast, stolicy i jej dzielnic i mieszkańcy województw tworzą jednostkę samorządową, odpowiednio szczebla podstawowego i wyższego

2. Wzajemne relacje między jednostkami samorządu terytorialnego szczebla podstawowego i wyższego opierają się na niezależności i autonomii, braku hierarchicznego podporządkowania i ścisłego rozdziału zadań i kompetencji

3. Podstawowa jednostka samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej

Na Węgrzech mamy również do czynienia z dwustopniowym samorządem (gmina i województwo). Charakterystyczną cechą węgierskiej struktury jest duże rozdrobnienie na szczeblu gminy. Wynika ono z przyjętej zasady, że na każdą miejscowość przypada jeden samorząd. Dlatego na Węgrzech funkcjonuje 2 871 gmin, z których ponad połowa liczy mniej niż 1 tysiąc mieszkańców. 35% gmin wiejskich to gminy liczące poniżej 5 tys. Mieszkańców. Obok gmin wiejskich jest 251 gmin miejskich z czego 22 to miasta na prawach województwa.

Miasta na prawach województwa powoływane są przez parlament na wniosek Rady Miasta, w którym jest ponad 50 tys. Mieszkańców. Miasta takie wykonują jednocześnie zadania gminy i województw. Organy miasta i województw mają swoją siedzibę w mieście na prawach województwa i tworzą wspólną komisję, której zadaniem jest koordynowanie współpracy. Oprócz tak dużej liczby gmin występuje 19 województw.

Uregulowania odnoszące się do samorządu na Węgrzech reguluje ustawa z 1990 roku o samorządzie teryt.

Podstawową jednostką terytorialną jest gmina.

1. Organem stanowiącym gminy jest Rada Gminy

2. Organem wykonawczym jest burmistrz, który stoi na czele Rady

3. Członkowie rady i burmistrz wybierani są w wyborach powszechnych, równych, tajnych, bezpośrednich

4. Kadencja trwa 4 lata

5. Na wniosek burmistrza Rada gminy powołuje ze swego grona zastępcę lub zastępców, którzy pełnią obowiązki burmistrza podczas jego nieobecności i wspomagają go w wypełnianiu powierzonych zadań

6. Burmistrz nie może swojej funkcji łączyć ze stanowiskiem prezydenta, członka sądu konstytucyjnego, RPO, członka rządu, sekretarza stanu, sędziego, prokuratora, burmistrza lub radnego w innej gminie

7. Burmistrz zwołuje i przewodniczy posiedzeniom rady oraz reprezentuje ją na zewnątrz

8. Rada obraduje w trybie sesyjnym w razie potrzeby nie rzadziej niż 6 razy w roku. Są to sesje zwyczajne, Sesje nadzwyczajne zwoływane są przez burmistrza o ile z takim wnioskiem wystąpi ¼ radnych lub KOMISJA RADY

9. Decyzje rady zapadają zwykłą większością głosów, posiedzenia rady są prawomocne o ile w jej obradach uczestniczy co najmniej połowa radnych.

10. Każda Rada Gminy obligatoryjnie tworzy komisję odpowiedzialną za kontrolę oświadczeń majątkowych radnych

11. W gminach powyżej 2 tys. Mieszkańców należy powołać Komisje Finansową. Gdy wniosek złożą przedstawiciele radnych mniejszości narodowych tworzy się również komisję ds. mniejszości narodowych.

12. Rada gminy dokonuje czynności wyboru członków komisji w tym przewodniczącego i połowę członków komisji spośród radnych. Pozostali członkowie komisji muszą pochodzić spoza Rady

Sekretarz Gminy w Węgrzech

Zajmuje szczególną pozycję. Stoi na czele administracji samorządowej w gminie. Jest mianowany przez Radę Gminy na czas nieokreślony. Musi mieć wykształcenie wyższe z tytułem magistra nauk politycznych, administracyjnych lub z zakresu prawodawstwa oraz co najmniej 2 letni staż pracy w administracji publicznej. Do jego obowiązków należy przygotowywanie sesji Rady Gminy oraz dbałość o zgodność z prawem decyzji podejmowanych przez Radę. Pełni również rolę pracodawcy. Jest przełożonym urzędników samorządowych

Prawo wyborcze

Prawo głosowania i kandydowania ma Węgier mający 18 lat i miejsce pobytu i zamieszkania na terenie Węgier. Pozbawione prawa są osoby, które:

- odbywają karę pozbawienia wolności

- zostały pozbawione praw publicznych prawomocnym wyrokiem sądu

- znajdują się pod kuratelą i mają ograniczoną zdolność działania

- odbywają przymusową terapię w oddziale zamkniętym

System wyborczy do Rad Gmin na Węgrzech

1. Uzależniony jest od liczby mieszkańców

2. W gminach do 10 tys obowiązuje system większościowy, powyżej system mieszany polegający na tym, że część radnych wybiera się w jednomandatowych okręgach wyborczych systemem większościowym, a część przez listę kompensacyjną systemem proporcjonalnym

3. Liczba radnych uzależniona jest od liczby mieszkańców i waha się od 3 w gminach do 100 mieszkańców do 27 w gminach pow. 70 tys. (16 wybieranych w systemie większościowym, a 11 w systemie proporcjonalnym). Liczba radnych wzrasta o 1 wybranego w systemie większościowym w każdym kolejnym napoczętym 10 tys, a w proporcjonalnym na każde rozpoczęte 15 tys. Mieszkańców

Zadania gminy węgierskiej

1. Wykonywanie zadań publicznych służących zaspakajaniu potrzeb zbiorowych wspólnoty terytorialnej

1. Zadania obowiązkowe

1. Dostarczanie wody pitnej

2. Zapewnienie edukacji w zakresie szkolnictwa przedszkolnego

3. Ochrona zdrowia

4. Opieka społeczna

5. Utrzymanie dróg publicznych, oświetlenia, cmentarzy

6. Rozwój i planowanie lokalne

7. Ochrona środowiska i unieszkodliwienie odpadów

8. Utrzymanie czystości

9. Transport publiczny

10. Ochrona przeciwpożarowa

11. Bezpieczeństwo publiczne

12. Dostarczanie energii

13. Zapewnienie kultury fizycznej

14. Ochrona praw mniejszości narodowych

2. Zadania fakultatywne

1. Gmina dobrowolnie i samodzielnie może decydować o wykonaniu zadań, które nie zostały zastrzeżone dla innych podmiotów (domniemanie kompetencji)

2. Wykonywanie zadań zleconych w zakresie administracji rządowej i ich realizację nadzoruje sekretarz gminy

Formy demokracji bezpośredniej

1. Referendum lokalne

2. Inicjatywa powszechna

3. Zgromadzenie publiczne

Inicjatorami referendum są:

1. Mieszkańcy gminy od 10-25% w zależności od wielkości gminy

2. Komisje Rady Gminy

3. Co najmniej ¼ radnych

4. Organ wykonawczy lokalnej organizacji

Rada gminy ma obowiązek zorganizować referendum w sprawie:

1. Łączenia i dzielenia gmin

2. Przeniesienia części terytorium do innej gminy

3. Powstania nowej gminy

4. Ustanowienia lub rozpadu wspólnej Rady Gminy

5. Potwierdzenia wydanego przez siebie dekretu

W drodze referendum nie można rozstrzygać spraw budżetu, podatków lokalnych, rozwiązania rady gminy, spraw związanych z wewnętrzną organizacją Rady Gminy.

Referendum uznaje się za ważne gdy uczestniczyło w nim więcej niż 50% uprawnionych do głosowania. Wynik wiążący, gdy ponad połowa głosujących opowiedziała się za daną opcją. Kiedy nie ma rozstrzygnięcia w wyniku referendum uprawnienia do podjęcia decyzji regulowanej w tym referendum ma Rada Gminy.

Inicjatywa powszechna - do burmistrza w sprawie inicjatywy powszechnej może wystąpić grupa mieszkańców od 5-10% w zależności od liczby ludności posiadających czynne prawo wyborcze. Przedmiotem inicjatywy można uczynić każdą sprawę leżącą w kompetencji Rady Gminy. W trakcie tej inicjatywy mieszkańcy mogą zgłaszać uwagi i propozycje co do funkcjonowania gminy

Zgromadzenia publiczne - w małych gminach do 500 mieszkańców Rada gminy może podjąć decyzję o zastąpieniu referendum - zgromadzeniem. Rozstrzygnięcia zgromadzenia są wiążące, jeżeli weźmie w nim udział 50% uprawnionych do głosowania. Rada Gminy raz do roku zobowiązana jest do zorganizowania zgromadzenia publicznego, którego czas i miejsce podaje się do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty. W zebraniu tym uczestniczą mieszkańcy i radni. Mają prawo zabrać głos i zgłaszać propozycje co do funkcjonowania gminy.

Powoływanie samorządu terytorialnego na potrzeby mniejszości narodowych

Każda mniejszość narodowa może utworzyć własny samorząd. Można go powołać w sposób:

1. Bezpośredni - jeśli w wyniku bezpośrednich wyborów lokalnych w składzie rady znalazła się więcej niż połowa przedstawicieli mniejszości narodowych rada gminy może się przekształcić w Radę Mniejszości Narodowej

2. Pośredni - gdy więcej niż 30% radnych reprezentuje mniejszości narodowe mogą oni w sposób pośredni utworzyć radę mniejszości narodowej

WOJEWÓDZTWO

- jest to węgierska jednostka wyższego szczebla o charakterze regionu. Organizacja wewnętrzna jest zbliżona do samorządu gminnego. Zgromadzenie ogólne - to organ stanowiący województwa. Wybierany jest w wyborach bezpośrednich, tajnych, równych z zachowaniem 4% progu wyborczego. Pracami zgromadzenia kieruje Przewodniczący. Pełni on równocześnie funkcję organu wykonawczego województwa. Wybierany jest w sposób pośredni przez członków zgromadzenia w głosowaniu tajnym.

Zadania województwa. Są to zadania publiczne o charakterze regionalnym, których realizacja przekracza możliwości organizacyjne, techniczne, finansowe, kadrowe gmin wchodzących w jego skład. Do obowiązkowych zadań województwa należy:

- szkolnictwo średnie i zawodowe

- biblioteki regionalne

- ochrona zdrowia

- planowanie regionalne

- ochrona zabytków i środowiska

- kultura fizyczna, sport i turystyka

FINANSE GMINY

Źródła:

1. Udział w podatkach państwowych (od środków transportowych - 50%)

2. Podatek dochodowy od osób fizycznych 40%

3. Subsydia z budżetu na cele socjalne

4. Dotacje celowe z rządu centralnego

5. Dochody własne

1. Podatki lokalne

2. Podatek komunalny (może dotyczyć osób prawnych, turystów)

3. Podatek od działalności gospodarczej

6. Zyski i dywidendy z własnej działalności np. obligacji

7. Czynsze z tytułu własności komunalnej

8. Fundusze celowe

9. Pożyczki

10. Kary za naruszenie norm ochrony środowiska

NADZÓR NAD SAMORZĄDEM

Wykonywany jest przez podmioty zewnętrzne i wewnętrzne

Kontrola wewnętrzna w sprawach finansowych- wykonuje ją Komisja Finansowa Rady Gminy. Do jej zadań należy:

- opiniowanie projektu budżetu, jego wykonania

- sprawdzanie sposobami zarządzania funduszami gminy

- sprawdzanie celowości zaciąganych pożyczek

Kontrolą budżetu zajmuje się sekretarz

Kontrola zewnętrzna - sprawowana jest przez kierowników urzędów administracyjnych w zakresie spraw finansowych PAŃSTWOWY URZĄD KONTROLI

Nadzór odbywa się zgodnie z kryterium legalności (zgodności z prawem)

Finlandia

Model samorządu terytorialnego w Finlandii ukształtowany został w okresie międzywojennym, kiedy to założono istnienie tego samorządu wyłącznie na szczeblu gminy. W zasadzie do dnia dzisiejszego w prowincjach nie powołano jednostek samorządowych; działają tam jedynie różnego typu "federacje gmin".

Podstawę prawną współczesnego fińskiego samorządu terytorialnego stanowi ustawa z 1976 roku o gminach. Zakłada ona istnienie jednego typu gminy. Nazwa "miasto" posiada jedynie charakter prestiżowy i nadawana jest przez Prezydenta Finlandii w formie dekretu jako forma uhonorowania danej gminy.

Najwyższym organem gminy jest rada gminy (Kunnanvaltuusto). Wybierana jest ona w wyborach bezpośrednich i tajnych na cztery lata. Liczba członków rady zależy od ilości mieszkańców gminy i waha się od 13 do 85 osób. Kandydaci na radnych wysuwani są przez partie polityczne oraz niezależne związki wyborcze działające na terenie gmin. Partie te i związki mogą w trakcie wyborów podejmować współpracę w postaci koalicji wyborczych bądź wspólnych list wyborczych. Nowo wybrana rada rozpoczyna swą działalność wraz z początkiem roku kalendarzowego następującego po roku, w którym odbyły się wybory.

Zadania rady gminy można podzielić na cztery podstawowe grupy:

• stanowienie prawa miejscowego

• organizacja administracji gminnej

• wykonywanie władztwa finansowego

• planowanie działalności gminnej oraz rozwoju gminy

Organem wykonawczym rady jest zarząd gminy (Kunnanhallitus). Składa się on z co najmniej 7 członków, wybranych przez radę w drodze uchwały co dwa lata. Do zadań zarządu należy realizacja uchwał rady gminy oraz prowadzenie bieżącej administracji gminnej. Ponadto zarząd reprezentuje gminę przed sądami i organami administracyjnymi, zawiera w imieniu gminy umowy, przygotowuje i przedkłada radzie projekty uchwał oraz innych rozstrzygnięć, a także wykonuje kontrolę legalności wydawanych przez radę uchwał. Administrację gminną tworzą również liczne komisje gminne wybrane przez radę.

Wszyscy członkowie rady, zarządu oraz komisji gminnych wykonują swe funkcje honorowo. Otrzymują oni jednak zwrot zarobków utraconych w związku z pełnioną funkcją oraz diety i zwrot kosztów podróży.

Kolejnym organem działającym w gminie jest dyrektor urzędu gminy, powołany przez radę. Do roku 1977 był on równocześnie przewodniczącym zarządu gminy, natomiast obecnie pełni funkcję kierowniczą aparatu pomocniczego organów gminy - urzędu gminy. Dyrektor uczestniczy w posiedzeniach zarządu z głosem doradczym. Powoływany jest on na czas nieokreślony i zaliczany do grupy tzw. urzędników gminnych.

Trzecią grupę funkcjonariuszy gminnych, obok działaczy honorowych i urzędników, stanowią pracownicy samorządowi zatrudnieni na podstawie umowy o pracę.

W Finlandii znalazł również odbicie powszechny trend do przechodzenia większości kompetencji samorządowych z ciał kolegialnych pochodzących z wyborów na działającą stale zawodową administrację. Brak jednostek samorządowych na szczeblach ponadgminnych zastąpiony został dobrze rozwiniętą współpracą pomiędzy gminami szczebla podstawowego na wszystkich poziomach podziału terytorialnego kraju. Współpraca ta przybiera zazwyczaj postać związków celowych, zajmujących się prowadzeniem szpitali specjalistycznych, szkolnictwa ponadpodstawowego, planowaniem regionalnym, itp.

Anglia

• Monarchia parlamentarna, ustrój parlamentarno-gabinetowy, król powołuje rząd(lecz nie posiada wpływu na pracę rządu)

• Rząd ponosi odpowiedzialność polityczną przed parlamentem

• Konstytucja-konwenanse i zwyczaje, brak spisania w jednolitym akcie prawnym

• Ludność:

1. Ogółem 60,5mln

2. Anglia 50,7mln

3. Walia 3mln

4. Szkocja 5,1mln

5. Irlandia Północna 1,7mln

• 1707 akt zjednoczenia powstanie parlamentu Wlk. Brytanii(Anglia i Szkocja+Walia), 1972 włączenie Północnej Irlandii

• Do 2002 roku, władza komunalna w rękach rad(w JST)

• Organy administracji lokalnej w Anglii(wykonawczy) sprawują zarząd terenowy(prymat organu wykonawczego nad stanowiącym

• Osobowość prawną posiadają nie JST, a organy(rady)

• Ustawy parlamentu określają funkcjonowanie samorządów

• Ultra vireszawężanie kompetencji(przeciwność domniemania), zastrzeżenie tylko tych zadań, które są w ustawie(zadania na przechodzą na rzecz organów wyższych, a nie niższych)

• brak dualizmu administracyjnegoobok organów samorządowych, nie ma przedstawicieli szczebla centralnego w JST.

• Organy local governance jako istytucje polityczne-odpowienik parlamentu w terenie.

• Rok 2000złagodzenie ultra vires

• Nadzór państwowy bezpośrednio przez państwo(minister+ urzędy centralne)+ sądy powszechne i trybunały administracyjne

2.2.Podstawy prawne funkcjonowania współczesnego samorządu terytorialnego w Anglii to:

• zasada ultra vires

1. samorząd może wykonywać tylko te zadania jakie zostały mu zlecone przez ustawy

2. wszystkie wątpliwości interpretowane są na korzyść samorządu

3. zasada jest wyrazem daleko idącej centralizacji

• The Local Government Act z 1972 roku

1. był powtórzeniem i uściśleniem przepisów z LGA z lat 1888, 1894 i 1933

2. wprowadził podział Anglii na:

• 6 hrabstw metropolitarnych (podzielonych na 36 dystryktów metropolitarnych)

• 39 hrabstw niemetropolitarnych (podzielonych na 296 dystryktów niemetropolitarnych)

• Wielki Londyn (podzielony na 32 dzielnice i City of London)

• poza tym istniały jeszcze jednostki pomocnicze - parafie:

• z radami parafialnymi - większe parafie

• z zebraniami parafialnymi

• w ramach ciekawostki pełny tytuł ustawy: An Act to make provision with respect to local government and the functions of local authorities in England and Wales; to amend Part II of the Transport Act 1968; to confer rights of appeal in respect of decisions relating to licences under the Home Counties (Music and Dancing) Licensing Act 1926; to make further provision with respect to magistrates' courts committees; to abolish certain inferior courts of record; and for connected purposes.

• The Greater London Authority Act z 1999 roku

1. ustanowił Radę Londynu i Burmistrza Londynu

2. pierwsze wybory w oparciu o tą ustawę odbyły się w 2000 roku i wygrał je Ken Livingstone

• The Local Government Act z 2000 roku

1. wprowadził do samorządu organ wykonawczy

2. preferowanym przez ustawodawcę modelem był bezpośredni wybór burmistrza jednak decyzję w tej sprawie miała podjąć każda społeczność lokalna w drodze referendum (większość referendów zakończyła się odrzuceniem tego pomysłu)

• przepisy prawa miejscowego i zarządzenia wewnętrzne

Nie można, jak w przypadku większości państw powiedzieć o konstytucyjnych podstawach funkcjonowania samorządu ponieważ Wielka Brytania nie ma jednolitej spisanej konstytucji. Wszystkie regulacje dotyczące samorządu zawarte są w ustawach co osłabia pozycję samorządu. Teoretycznie mógłby on zostać zlikwidowany przez uchwalenie w Parlamencie jednej ustawy zwykłej.

Do podstaw prawnych funkcjonowania samorządu terytorialnego w Anglii doliczyć można jeszcze Europejską Kartę Samorządu Terytorialnego, która Wielka Brytania podpisała w 1997 roku. Nie pasuje ona jednak do pozostałych wymienionych podstaw prawnych ze względu na inne pojmowanie pojęcia samorządu terytorialnego w Wielkiej Brytanii

Struktura podziału terytorialnego w Anglii wygląda następująco:


W Anglii wydzielonych jest 9 regionów. Nie mają one jednak charakteru samorządowego a jedynie charakter udawania, że Anglię obchodzi polityka regionalna Unii Europejskiej. W związku z tym, nimi zajmować się nie będziemy.

Właściwy podział samorządu terytorialnego jest dwustopniowy - na hrabstwa i dystrykty. Parafie mają charakter jednostek pomocniczych.

Gdyby to było jednak wszystko to byłoby za prosto. Wśród hrabstw wyróżniamy hrabstwa metropolitarne i niemetropolitarne. W 1986 roku jednak zniesiono rady hrabstw metropolitarnych a ich funkcje przejęły rady dystryktów metropolitarnych. Ponieważ w systemie angielskim to nie jednostka samorządu terytorialnego ale jej organ posiada osobowość prawną, należy przyjąć, że hrabstwa metropolitarne są wyłączone z podziału samorządowego i zachowały się tylko na mapie.

Hrabstwa niemetropolitarne istnieją nadal, podobnie jak dystrykty niemetropolitarne. Należy przy tej okazji zauważyć, że w Anglii nie istnieje hierarchiczne podporządkowanie między hrabstwami i dystryktami, funkcjonują one raczej równolegle.

Kolejną kategorią są jednostki unitarne. Zostały one utworzone w latach 90. XX wieku i łączą w sobie funkcje hrabstwa i dystryktu.

W podziale terytorialnym Anglii należy ostatecznie wyróżnić Wielki Londyn. Nie do końca wiadomo jak go potraktować. Niektóre źródła sugerują usytuowanie go na poziomie hrabstwa, jednak zgodnie z podziałem na regiony, jest jednym z regionów Anglii (jedynym z wybieralnymi organami - co znów sugeruje charakter hrabstwa). Londyn jest podzielony na 32 dzielnice oraz City of London. Kolejną cechą, która go wyróżnia w podziale terytorialnym Anglii jest zakaz powoływania na jego terenie parafii (jednostek pomocniczych).

2.3.Organy lokalne w Anglii są analogiczne na szczeblu hrabstwa i dystryktu. Organem stanowiącym jest rada. W dystryktach liczy ona od 50 do 80 członków, zaś w hrabstwach od 60 do 100. Rada ma obowiązek zebrać się przynajmniej raz do roku. Jej posiedzenia są jawne i otwarte dla publiczności. Kworum dla rad hrabstw i dystryktów to ¼ składu. Decyzje zapadają większością głosów obecnych radnych. Większość decyzji jest jednak wcześniej przygotowana już w komisjach.

Rada ma dużą swobodę w tworzeniu komisji. Należą do nich nie tylko sami radni ale możliwe jest wprowadzenie do 1/3 składu komisji spoza składu rady (tacy członkowie komisji nie mają prawa głosu). W radach wyróżniamy komisje:

• stałe (powołane na okres kadencji rady) i specjalne (powołane do konkretnej sprawy)

• resortowe (pracujące w obrębie określonych zadań rady) i funkcjonalne (mają do czynienia po części z każdym aspektem pracy rady)

• komisje ustawowe (których powołania wymaga ustawa)

• komisje wspólne

• komisje wykonawcze (takie, na które rada delegowała kompetencje decyzyjne) i doradcze (ich postulaty muszą być zaakceptowane przez radę)

Nie istnieje ustawowy limit członków komisji ale zwyczajowo przyjmuje się, że ich liczba nie może przekroczyć 50% liczby członków rady.

Do reform rządu Tony'ego Blaira rolę organu wykonawczego pełniły komisje, a konkretniej komisja wykonawcza. Było to jednak pogwałcenie zasady podziału władzy ponieważ decyzje były de facto wykonywane przez organ stanowiący. Rząd Blaira wystąpił z projektem zmiany tego stanu rzeczy. Na mocy Local Government Act z 2000 roku wprowadzono do angielskiego samorządu organ wykonawczy. O modelu władzy wykonawczej dla własnej gminy miały decydować same społeczności lokalne w drodze referendum. Rząd zaproponował następujące modele:

1. burmistrz/gabinet - wybierany w wyborach powszechnych burmistrz dobiera sobie gabinet spośród członków rady

2. burmistrz/menadżer - burmistrz wybierany jest bezpośrednio i odpowiada za kwestie polityczne podczas gdy zarządzaniem zajmuje się zarządzaniem

3. gabinetowy - rada wybiera spośród siebie lidera, który tworzy gabinet

Dla mniejszych jednostek (do 85 000 mieszkańców) przewidziano pozostawienie w formie zreformowanej systemu komisji.

W wyniku referendum 10 jednostek opowiedziało się za modelem burmistrz/gabinet, tylko 1 za modelem burmistrz/menadżer a aż 316 wybrało system gabinetowy.

Wybory od organów lokalnych mogą się obywać co 4 lata (wymian całego składu) lub co roku (rotacja części składu). Czynne prawo wyborcze przysługuje od osiemnastego, natomiast bierne od dwudziestego pierwszego roku życia. Bierne prawo wyborcze jest ograniczone w kilku szczególnych przypadkach. Kandydować nie mogą między innymi:

1. skazani prawomocnym wyrokiem sądu za nadużycia wyborcze

2. osoby, które zostały przez sąd pozbawione członkostwa w danym organie

3. skazani na ponad 3 miesiące pozbawienia wolności

4. bankruci

W wyborach lokalnych w Anglii frekwencja jest zazwyczaj niska. Większość kandydatów, którym udaje się odnieść sukces pochodzi z Partii Pracy lub Partii Konserwatywnej. Nie udało się przezwyciężyć tej tendencji nawet wprowadzając bezpośredni wybór burmistrza. Obowiązuje taki sam system wyborczy jak do parlamentu - first past the post. Wybory odbywają się w pierwszy czwartek maja.

Warto zwrócić uwagę na dokument strategii rządu Tony'ego Blaira zatytułowany Modern Local Government, na podstawie którego eksperymentowano z głosowaniem w inny dzień, przenoszeniem punktów wyborczych i głosowaniem elektronicznym.

---