SPÓŁKA

RODZAJE,

PODZIAŁ,

CHARAKTERYSTYKA.

Ewa Kabzińska, I rok

Co to jest spółka?

Spółka jest formą zrzeszenia, to umowny związek dwóch lub więcej osób fizycznych lub prawnych, zmierzających do osiągnięcia wspólnego celu (zwykle gospodarczego) dzięki wniesionemu do spółki kapitałowi w formie pieniężnej i niepieniężnej albo mających na celu wspólne prowadzenie przedsiębiorstwa zarobkowego; to rodzaj działalności oparty na umowie lub statucie.

Spółkę charakteryzuje po pierwsze istnienie kręgu osób zakładających spółkę, zwanych wspólnikami, po drugie- dążenie wspólników do osiągnięcia wspólnego celu, po trzecie wreszcie- połączenie środków umożliwiających osiągnięcie założonego celu.

Jako spółkę określa się wiele różnych instytucji prawa, mających ze sobą niewiele wspólnego poza nazwą.

Podział spółek

W Polsce przepisy obowiązujące od 2001 roku wyróżniają spółki cywilne, których działalność normuje kodeks cywilny oraz spółki prawa handlowego, których forma organizacyjno-prawna jest oparta na kodeksie spółek handlowych. Reguluje on tworzenie, organizację, funkcjonowanie, rozwiązywanie, łączenie, podział i przekształcanie spółek prawa handlowego. Te ostatnie dzieli się z kolei na spółki osobowe( jawne, partnerskie, komandytowe i komandytowo-akcyjne) i spółki kapitałowe( z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjne).

Ponadto wyróżniamy:

• spółki prawa administracyjnego, które są zrzeszeniami osób powoływanymi do nadzoru nad wspólnymi przedsięwzięciami:

• spółki wodne

• spółki do zagospodarowania wspólnot gruntowych

• spółki paneuropejskie:

• spółka europejska

• europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych

• spółka handlowa

Niektóre spółki, ze względu na ich specyficzne cechy pozanormatywne, określa się mianem "lwiej spółki" lub "spółki cichej", inne spółki w oparciu o cechy normatywne kwalifikuje się jako spółki jednoosobowe, spółki dominujące, spółki powiązane, spółki zależne i spółki publiczne.

Charakterystyka spółek

Spółki osobowe nie mają osobowości prawnej (tzn. nie są osobami prawnymi). Toteż za zobowiązania w tych spółkach nie odpowiada sama spółka, lecz jaj wspólnicy. Odpowiedzialność wspólników jest przy tym bardzo rygorystyczna, za zobowiązania spółki bowiem odpowiadają oni całym swoim majątkiem. W spółkach kapitałowych, w których osoby wspólników i ich cechy schodzą na plan dalszy, na czoło wysuwa się sama spółka. Toteż spółki kapitałowe są samodzielnymi osobami prawnymi i jako takie wpisywane są do rejestru osób prawnych prowadzonego przez sądy. Ponieważ spółki te są osobami prawnymi, odpowiadają one za swoje zobowiązania. Toteż ryzyko wspólników tych spółek jest znacznie mniejsze niż w spółkach osobowych. W spółkach osobowych wspólnicy odpowiadają całym swym majątkiem (także osobistym) za zobowiązania spółki. W spółkach kapitałowych odpowiedzialność wspólników jest ograniczona. W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiadają oni tylko do wysokości posiadanych udziałów, w spółce akcyjnej zaś do wysokości sumy posiadanych akcji.

Spółka cywilna

-jest konstrukcją regulowaną przez prawo zobowiązań (art. 860-875 Kodeksu cywilnego).

UMOWA SPÓŁKI CYWILNEJ

Według art. 860 §1 kodeksu cywilnego przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.

Z definicji tej wynika kilka wniosków. Po pierwsze, co wymaga szczególnego podkreślenia, spółka jest stosunkiem prawnym powstającym w wyniku zawarcia umowy. Po drugie, treść tej umowy jest specyficzna: polega ona na dążeniu do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez wspólników. Po trzecie wreszcie, cel gospodarczy musi być osiągnięty przez działanie wspólników w sposób określony umową spółki.

Spółka cywilna może być wykorzystywana jako forma prawna zarówno w celu prowadzenia wspólnej działalności w ciągu pewnego czasu (dłuższego lub krótszego), jak i do prowadzenia jednej wspólnej akcji przez wspólników (np. wybudowania domu, garażu). Generalnie spółka cywilna przystosowana jest do realizacji wspólnych celów, a nawet prowadzenia przedsiębiorstwa, ale w mniejszym rozmiarze. W tej formie prowadzone są często drobne przedsiębiorstwa handlowe, rzemieślnicze i usługowe. Wspólnicy, nie spółka, prowadzą ewentualne przedsiębiorstwo, które podlega rejestracji w Ewidencji Działalności Gospodarczej właściwego wójta, burmistrza, prezydenta miasta .

Jak już wspomniano, spółka ta nie ma osobowości prawnej. Niekiedy jednak ta forma spółki wykorzystywana jest również do podejmowania większych przedsięwzięć. Zawarcie umowy spółki cywilnej przebiega w sposób niesformalizowany. Wystarcza do jej zawarcia zgodne oświadczenie woli wspólników. Dla celów dowodowych (ad probationem) k.c. przewiduje jednak, że umowa spółki powinna być stwierdzona pismem. Umowa może być zawarta na czas oznaczony lub nieoznaczony.

Wspólnikami spółki cywilnej mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne. Skład osobowy jest w zasadzie niezmienny i opiera się na wzajemnym doborze wspólników, do których pozostali mają zaufanie. Dlatego na przykład przyjęcie nowego wspólnika możliwe jest tylko przez zmianę umowy spółki. Działania, za pomocą których dążą do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego, muszą być w umowie zaznaczone, zobowiązanie do współdziałania stanowi bowiem istotę umowy spółki cywilnej.

MAJĄTEK SPÓŁKI I UDZIAŁY WSPÓLNIKÓW

Szczególnym obowiązkiem wspólników spółki cywilnej jest wniesienie wkładu. Wkład ten może polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw albo na świadczeniu usług (np. w postaci prowadzenia księgowości i rachunków spółki).

Wniesione przez wspólników wkłady, na przykład w postaci własności i innych praw majątkowych, a także nabyte przedmioty własności i prawa oraz środki pieniężne składają się na wspólny majątek wspólników. Trzeba tu podkreślić, że ponieważ spółka cywilna należy do grupy spółek osobowych i nie ma osobowości prawnej, nie jest właścicielem wspólnego majątku. Właścicielami wspólnego majątku, aczkolwiek jest to majątek wyodrębniony, są wspólnicy, a nie spółka. Z samej istoty spółki natomiast wynika szczególna więź majątkowa, a mianowicie współwłasność łączna wspólników. Toteż w czasie trwania spółki wspólny majątek wspólników jest wyodrębniony, niepodzielny i służy osiąganiu wspólnego celu gospodarczego.

Każdy ze wspólników posiada swój udział w majątku wspólnym. Ponieważ jest to jednak współwłasność łączna, udział żadnego ze wspólników nie jest oznaczony (np. ułamkiem). Takie oznaczenie staje się możliwe dopiero po rozwiązaniu spółki, w wyniku którego współwłasność łączna przekształcona zostaje we współwłasność w częściach ułamkowych. W czasie trwania spółki żaden ze wspólników nie może więc rozporządzać udziałem we wspólnym majątku.

Za zobowiązania spółki cywilnej wspólnicy odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie. Oznacza to, że odpowiadają oni zarówno swym majątkiem wspólnym, jak i każdy z nich odpowiada solidarnie całym swym majątkiem indywidualnym.

PRAWA O OBOWIĄZKI WSPÓLNIKÓW

Każdy ze wspólników jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki. Jednak umowa spółki może przewidywać inne rozwiązania, chociażby takie, że prowadzenie spraw spółki powierzone zostaje tylko jednemu wspólnikowi, a nawet osobie trzeciej (np. wykwalifikowanemu menadżerowi). Każdy wspólnik, jeśli umowa nie przewiduje inaczej, może prowadzić sprawy, które nie przekraczają zakresu zwykłych czynności spółki. Prowadzenie innych spraw przez jednego wspólnika wymaga uchwały wspólników, chyba że zostało przewidziane w umowie spółki.

k.c. odróżnia prowadzenie spraw spółki od jej reprezentacji. Przez reprezentowanie rozumie się reprezentację wszystkich wspólników w stosunkach zewnętrznych, a więc przede wszystkim możliwość składania i przyjmowania oświadczeń woli w zakresie praw majątkowych. Jeżeli nie ma odmiennej umowy lub uchwały wspólników, każdy z nich jest umocowany do reprezentowania spółki w takich granicach, w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw.

Każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach i stratach spółki, bez względu na rodzaj i wartość wkładu (może on, choć nie musi, zostać skorelowany z wysokością wkładów). Umowa spółki może przewidywać jednak inny udział w zyskach i stratach. Obowiązek pokrywania strat można wyłączyć w umowie, lecz nie wolno wykluczyć wspólnika od udziału w zyskach

Mimo że skład osobowy spółki cywilnej jest w zasadzie niezmienny, istnieje możliwość wystąpienia wspólnika ze spółki zawartej na czas nie oznaczony w drodze wypowiedzenia udziału. Wspólnikowi występującemu zwraca się w naturze rzeczy, które wniósł do spółki, oraz przypadającą na niego część majątku wspólnego.

ROZWIĄZANIE SPÓŁKI

Rozwiązanie spółki cywilnej może nastąpić na skutek wielu przyczyn. Przede wszystkim spółka rozwiązuje się z mocy samego prawa, gdy określony umową cel został osiągnięty. Jeżeli utworzono spółkę w celu wybudowania garażu, spółka rozwiązuje się wtedy, gdy garaż został zbudowany. Jeżeli spółka została utworzona na czas oznaczony, ulega rozwiązaniu z upływem tego czasu. Spółka ulega automatycznie rozwiązaniu, gdy pozostał w niej (np. wskutek wystąpienia innych) tylko jeden wspólnik, nie może bowiem być wtedy mowy o prowadzeniu wspólnej działalności gospodarczej.

Oprócz przedstawionych wyżej sytuacji, w których spółka ulega rozwiązaniu z mocy prawa, istnieje również możliwość rozwiązania spółki przez wspólników w drodze podjęcia przez nich jednomyślnej uchwały w tej kwestii. Ponadto z ważnych przyczyn każdy wspólnik może żądać rozwiązania spółki przez sąd.

Gdy spółka uległa rozwiązaniu, następuje jej likwidacja. Polega ona na zrealizowaniu wierzytelności spółki oraz na zapłaceniu jej długów. Z majątku pozostałego zwraca się wspólnikom ich wkłady. Pozostałą nadwyżkę dzieli się między wspólników. Rozwiązanie spółki nie oznacza automatycznie ustania odpowiedzialności wspólników wobec osób trzecich. Za ewentualne długi spółki odpowiadają oni nadal solidarnie.

SZCZEGÓLNE ODMIANY SPÓŁKI CYWILNEJ

Za szczególne rodzaje spółki cywilnej uważane bywają: spółka okazyjna i konsorcjum.

Spółką okazyjną jest spółka utworzona w sprzyjających okolicznościach w celu przeprowadzenia pojedynczej transakcji. Umowa spółki ma w tej sytuacji z reguły charakter uproszczony (np. w zakresie możliwości wystąpienia wspólnika ze spółki), rozbudowane zwykle natomiast są postanowienia dotyczące podziału zysku.

Konsorcjum jest odmianą spółki, tworzoną przez kilka przedsiębiorstw w celu realizacji przez nie wspólnego celu o znacznej wartości, przekraczającego możliwości pojedynczego przedsiębiorstwa. Konsorcja powstają często w branży budowlanej, przy budowie obiektów przemysłowych, a członkami konsorcjum są wtedy wyspecjalizowane przedsiębiorstwa (budowlane, instalacyjne, wykończeniowe). Jedno z takich przedsiębiorstw spełnia funkcję wiodącą i reprezentuje konsorcjum na zewnątrz oraz prowadzi jego sprawy za pomocą wspólnego biura. Uczestnicy konsorcjum uczestniczą w zysku płynącym z przedsięwzięcia w ustalonych umową proporcjach.

Jeżeli przez dwa kolejne lata przychody wspólników spółki cywilnej przekraczają równowartość 800 tys. euro, spółka musi być wpisana do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego a wspólnicy jednocześnie wykreśleni z Ewidencji Działalności Gospodarczej właściwego wójta, burmistrza, prezydenta miasta. Tym samym przestaje być spółką cywilną, a zaczyna być spółką jawną.

Spółki prawa handlowego

Wszystkie spółki handlowe powstają w drodze umowy. Ponieważ jednak spółka jawna nie ma osobowości prawnej, do jej utworzenia wystarcza w zasadzie samo porozumienie stron. W stosunku do spółki z o.o. i spółki akcyjnej sama umowa stron nie jest wystarczająca, ponieważ spółki te uzyskują osobowość prawną dopiero z chwilą ich wpisu do rejestru. Dla każdej z tych spółek przepisy przewidują konieczność spełnienia innych jeszcze wymagań. Kodeks handlowy normuje także szczególny rodzaj pełnomocnictwa, jaki może być w spółkach handlowych ustanawiany. Tym szczególnym rodzajem pełnomocnictwa jest prokura.

Rejestry podmiotów prowadzących działalność gospodarczą prowadzone są przez sądy gospodarcze. Prowadzą one w szczególności rejestry spółdzielni, przedsiębiorstw państwowych, przedsiębiorstw zagranicznych, a także rejestr handlowy, przeznaczony do ujawniania istotnych faktów dotyczących spółek prawa handlowego.

Dane, jakie powinny być zgłoszone do rejestru handlowego, określa- w stosunku do każdego rodzaju spółki handlowej- kodeks handlowy. Dane ujawniane w rejestrze to przede wszystkim dane określające rodzaj spółki, jej siedzibę, przedmiot działalności, imiona i nazwiska osób upoważnionych do reprezentowania spółki itd.

Wpisy do rejestru mają zróżnicowany charakter. Niektóre stwierdzają tylko istniejący stan rzeczy, np. wysokość kapitału akcyjnego, imiona i nazwiska członków zarządu. Takie wpisy nazywamy deklaratywnymi. Niektóre wpisy kreują nowy stan prawny. Na przykład od chwili wpisu spółki z o.o. lub spółki akcyjnej do rejestru uzyskują one osobowość prawną. Takie wpisy maja charakter konstytutywny.

Rejestr handlowy wraz z dokumentami złożonymi do rejestru jest jawny. Każdy może przeglądać rejestr, czynić odpisy i wyciągi. Nazywa się to jawnością formalną rejestru.

Oprócz zasad jawności formalnej rejestr handlowy oparty jest na zasadzie jawności materialnej. W myśl tej zasady przyjmuje się, że wszystko, co zostało w rejestrze wpisane, jest powszechnie znane.

Trzecią zasadą, na której oparty jest rejestr handlowy, jest zasada wiarygodności rejestru. Zgodnie z nią spółka nie może na przykład twierdzić wobec osób trzecich, że dane wpisane do rejestru zgodnie z jeje zgłoszeniem nie są prawdziwe. W braku takiej zasady kontrahent spółki nigdy nie miałby pewności, czy może się oprzeć na uwidocznionych w rejestrze danych.

Dążenie do uporządkowania zróżnicowanych przepisów dotyczących rejestrów poszczególnych rodzajów jednostek gospodarczych, jak również dążenie do dostosowania prawa polskiego do Unii Europejskiej spowodowały uchwalenie 20 sierpnia 1997 roku ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. nr 121, poz. 769 ), która weszła w życie 1 stycznia 2001 roku.

W myśl ustawy Rejestr składa się z:

1. rejestru przedsiębiorców,

2. rejestru organizacji społecznych i zawodowych,

3. rejestru dłużników niewypłacalnych.

Rejestr prowadzą sądy rejonowe ( tzw. sądy rejestrowe ). Obejmuje on osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, wszystkie rodzaje spółek prawa handlowego, spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe oraz inne jednostki, jeśli prowadzą działalność gospodarczą i podlegają obowiązkowi wpisu do Rejestru. Ma on charakter jawny.

Prokura jest rodzajem pełnomocnictwa, jakie może być udzielane przez spółki prawa handlowego. Prokura daje prokurentowi upoważnienie do działania w imieniu spółki. Od zwykłego pełnomocnictwa ogólnego prokura różni się szerszym zakresem upoważnienia. O ile pełnomocnictwo ogólne upoważniało jedynie do dokonywania czynności prawnych i to tylko w granicach zwykłego zarządu, o tyle prokura upoważnia do wszystkich czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa zarobkowego. Nie upoważnia ona jedynie do czynności takich, jak zbycie przedsiębiorstwa lub jego wydzierżawienie, do których potrzebne jest wyraźne upoważnienie.

Fakt udzielenia i wygaśnięcia prokury uwidacznia się w rejestrze.

Spółki osobowe

Spółki osobowe opierają swą działalność na osobistej pracy wspólników w przedsiębiorstwie spółki. Spółki osobowe to:

• spółka jawna,

• spółka partnerska,

• spółka komandytowa,

• spółka komandytowo-akcyjna.

Spółki : jawną, komandytową oraz komandytowo - akcyjną można założyć tylko w celu prowadzenia przedsiębiorstwa pod własną firmą. Spółkę zaś partnerską założyć można w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce, prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą.

Spółki osobowe posiadają następujące cechy:

• brak osobowości prawnej (są bowiem tzw. ułomnymi osobami prawnymi),

• wspólnicy reprezentują spółkę (co do zasady, bo np. w spółce partnerskiej może zostać powołany do tego zarząd),

• istnieje stała więź między wspólnikami,

• wspólnicy muszą być ujawnieni (są jednak wyjątki od tej zasady, np. komandytariusze, jeśli nie chcą ponosić pełnej odpowiedzialności za zobowiązania spółki, nie powinni być ujawniani w firmie spółki),

• wspólnicy wnoszą wkłady,

• nieograniczona i solidarna odpowiedzialność osobistym majątkiem wspólników za zobowiązania spółki (są wyjątki od tej zasady, gdyż np. akcjonariusze w spółce komandytowo-akcyjnej nie odpowiadają za zobowiązania spółki),

• wspólnicy pracują na rzecz spółki (nie wszyscy mają taki obowiązek, czasem wystarczy wniesienie wkładów w odpowiedniej wysokości),

• uproszczona księgowość,

• podlegają wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego.

SPÓŁKA JAWNA

Spółka jawna - osobowa spółka prowadząca przedsiębiorstwo pod własną firmą i nie będąca inną spółką handlową. Spółka jawna nie posiada osobowości prawnej. Może jednak zawierać umowy, może pozywać i być pozywana. Posiada swój majątek, który stanowią wkłady wniesione do spółki oraz mienie nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia. Jest to najprostsza forma spółki dla osób rozpoczynających działalność.

Powstanie spółki jawnej

Spółka jawna wykształciła się w połowie XII wieku. Pierwsze spółki jawne były spółkami rolniczymi.

Powstanie spółki jawnej obejmuje 3 tryby:

• powstaje jako umowa co najmniej dwóch wspólników, którymi mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i inne handlowe spółki osobowe

• w drodze przekształcenia spółki cywilnej w jawną na podstawie art. 26 par.4 Kodeksu Spółek Handlowych

• w drodze przekształcenia każdej spółki handlowej w jawną na podstawie art. 551 i następne KSH.

Umowa spółki jawnej powinna być zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Umowa spółki powinna zawierać elementy określone w art.25 KSH:

• firmę i siedzibę spółki,

• określenie wkładów wnoszonych przez każdego ze wspólników i ich wartość,

• przedmiot działalności spółki,

• czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.

Dla powstania spółki jawnej wymagane jest wpisanie spółki do KRS Krajowego Rejestru Sądowego. Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek zgłosić spółkę do rejestru. Spółka jawna wpisywana jest do KRS jako przedsiębiorca. Zgłoszenie spółki jawnej do KRS powinno zawierać (we wniosku zgłoszeniowym należy określić kwestie wymagane przez art.26 k.s.h.):

• firma spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników, albo nazwisko albo firmę (nazwę jednego albo kilku wspólników) oraz dodatkowe oznaczenie „spółka jawna”, przy czym w obrocie gospodarczym dopuszcza się używanie skrótu „sp.j.”.

• siedzibę i adres spółki,

• przedmiot działalności spółki,

• nazwiska i imiona albo firmy (nazwy)wspólników oraz adresy wspólników albo ich adresy do doręczeń,

• nazwiska i imiona osób upoważnionych do reprezentowania spółki i sposób reprezentacji,

• złożone wobec sądu lub notarialnie poświadczone wzory podpisów osób uprawnionych do reprezentowania spółki.

Do sądu rejestrowego należy zgłosić również wszelkie zmiany w wyżej wymienionych danych. Firma spółki powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko albo firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników z oznaczeniem "spółka jawna". Dopuszcza się stosowanie w obrocie skrótu "sp.j."

Prowadzenie spraw spółki jawnej

Każdy ze wspólników ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki jawnej bez dodatkowego wynagrodzenia. Umową spółki albo późniejszą uchwałą wspólników można powierzyć prowadzenia spraw spółki jednemu lub kilku wspólnikom. Pozostali wspólnicy są wówczas wyłączeni od prowadzenia spraw spółki. Umowa może też przewidywać wynagrodzenie za prowadzenie spraw spółki. Prowadzenie spraw spółki nie może zostać powierzone osobom trzecim z wyłączeniem wspólników. Każdy wspólnik bez uprzedniej uchwały wspólników może prowadzić sprawy spółki nie przekraczające zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed dokonaniem tej czynności sprzeciwi się jej przeprowadzeniu choćby jeden z pozostałych wspólników, wymagana jest uprzednia uchwała wspólników. W tym przypadku uchwała podejmowana jest jednomyślnie przez wspólników mających prawo do prowadzenia spraw spółki. W przypadku czynności przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymagana jest jednomyślna uchwała wspólników podejmowana przez wszystkich wspólników, także tych, którzy są wyłączeni od prowadzenia spraw spółki. Wyjątek dotyczy czynności nagłych, których zaniechanie naraziłoby spółkę na poważną szkodę. Wówczas każdy ze wspólników mających prawo do prowadzenia spraw spółki może bez uchwały wspólników wykonać taką czynność. Wspólnik może zostać zwolniony od obowiązku prowadzenia spraw spółki, jak również może zostać pozbawiony prawa prowadzenia spraw spółki. Następuje to tylko z ważnych powodów na mocy prawomocnego orzeczenia sądu.

Prawa i obowiązki wspólników

W spółce jawnej odpowiedzialność za zobowiązania spółki ponoszą wszyscy wspólnicy solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką, bez ograniczeń, całym swoim majątkiem zarówno obecnym, jak i przyszłym. Obowiązuje jednak zasada subsydiarnej odpowiedzialności wspólników. Oznacza ona, że wierzyciel może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika dopiero gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna, co nie oznacza jednak, że wierzyciel nie może wcześniej wystąpić z pozwem przeciwko wspólnikom.

Rozwiązanie spółki jawnej

Rozwiązanie spółki następuje w następujących przypadkach:

• zaistnienie okoliczności wskazanych w umowie spółki ( jednakże jeśli pomimo zajścia tych okoliczności spółka nadal prowadzi swoją działalność za zgodą wszystkich wspólników, to spółkę uważa się za przedłużoną na czas nieokreślony ),

• jednomyślnej uchwały wspólników o zakończeniu działalności,

• ogłoszenia upadłości spółki,

• śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości ( pomimo jednak zajścia tych okoliczności spółka trwa nadal pomiędzy pozostałymi wspólnikami, gdy umowa spółki tak stanowi lub pozostali wspólnicy tak postanowią a uzgodnienie takie powinno nastąpić niezwłocznie; w przeciwnym razie spadkobierca zmarłego lub syndyk upadłości mogą domagać się przeprowadzenia likwidacji spółki )

• wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika ( spółka będzie jednak trwała nadal, jeśli umowa spółki tak stanowi lub pozostali wspólnicy tak postanowią, przy czym ich uzgodnienie powinno nastąpić przed upływem terminu wypowiedzenia; w przeciwnym razie wspólnik, który wypowiedział umowę lub jego wierzyciel, domagać się mogą przeprowadzenia likwidacji spółki ),

• prawomocnego orzeczenia sądu ( każdy bowiem wspólnik może z ważnych powodów żądać rozwiązania spółki przez sąd; gdy jednak ważne powody zachodzą tylko po stronie jednego ze wspólników, to pozostali mogą mogą żądać, by sąd orzekł o wyłączeniu tegoż wspólnika ze spółki; umowa nie może w tej gestii stanowić inaczej).

SPÓŁKA PARTNERSKA

Spółka partnerska - typ handlowej spółki osobowej wprowadzonym do systemu prawa z dniem 1 stycznia 2001 r. przez ustawę Kodeks spółek handlowych; jest wyspecjalizowanym podtypem spółki jawnej. Spółka partnerska jest spółką utworzoną przez wspólników (partnerów), którzy chcą pracować na własny rachunek pod znakiem firmy

Spółkę partnerską tworzą wspólnicy (partnerzy) w celu wykonywania wolnego zawodu ( spółka może być zawiązana w celu wykonywania więcej niż jednego wolnego zawodu, chyba że odrębna ustawa stanowi inaczej ) w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. Wobec czego niedopuszczalne jest tworzenie spółek partnerskich w innym celu niż wykonywanie wolnego zawodu, a także w celu wykonywania jakiejś działalności gospodarczej, np. produkcyjnej czy handlowej, obok wykonywania wolnego zawodu. Wspólnikami w spółce partnerskiej - zwanymi partnerami - mogą być tylko osoby fizyczne (mogą nimi być: adwokaci, aptekarze, architekci, księgowi, biegli rewidenci, brokerzy ubezpieczeniowi, notariusze, położne, radcy prawni, rzecznicy patentowi, rzeczoznawcy majątkowi, tłumacze przysięgli, doradcy podatkowi, lekarze, stomatolodzy, weterynarze i pielęgniarki, a od 15 stycznia 2004 roku inżynierowie budownictwa; za prace w niej pobierają honoraria indywidualne, z których część przekazują na utrzymanie spółki ). Utworzyć takiej spółki nie mogą zatem osoby prawne, spółki cywilne czy inne handlowe spółki osobowe, choćby tworzyli je reprezentanci wolnych zawodów. Ukształtowana w ten sposób forma organizacyjno-prawna spółki partnerskiej uwzględnia specyfikę wykonywania działalności gospodarczej w ramach wolnych zawodów oraz ryzyko związane z prowadzeniem tej działalności wspólnie, tzn. z innymi osobami wykonującymi wolny zawód.

Cechy charakterystyczne spółki partnerskiej

• umowa wymaga formy aktu notarialnego,

• powstaje z chwilą wpisu do KRS,

• celem spółki jest wykonywanie wolnego zawodu,

• odpowiedzialność wspólników jest ograniczona tzn. partner nie odpowiada za zobowiązania spółki wynikające z działalności innych partnerów,

• działa pod własną firmą,

• pierwotnie musi się składać z co najmniej dwóch wspólników,

• może ją reprezentować i prowadzić zarząd,

• nie posiada osobowości prawnej,

• wolny zawód w spółce partnerskiej może być wykonywany tylko przez osoby posiadające szczególne uprawnienia wynikające z ustaw stanowiących podstawy prawne dla danej grupy zawodowej np. ustawa o biegłych rewidentach.

Firma spółki partnerskiej powinna zawierać nazwisko przynajmniej jednego partnera, dodatkowe oznaczenie „ i partner” bądź „ i partnerzy” albo „spółka partnerska” oraz określenie wolnego zawodu wykonywanego w spółce. Dopuszcza się używania skrótu „sp.p.”.

Umowa spółki powinna być zawarta na piśmie w formie aktu notarialnego, a jej obligatoryjne elementy określa art.91 k.s.h.

Zgłoszenia spółki do sądu rejestrowego odpowiedniego dla siedziby spółki należy dokonać na odpowiednim formularzu. Zgłoszenie powinno zawierać elementy wymagane przepisami art.93 k.s.h. Ponadto do zgłoszenia należy dołączyć dokumenty potwierdzające uprawnienia każdego partnera do wykonywania wolnego zawodu.

Powstanie, stosunek do osób trzecich, zarząd spółki i rozwiązanie spółki określają przepisy art.86-101 k.s.h.

SPÓŁKA KOMANDYTOWA

Spółka komandytowa - jest spółką osobową, w której za zobowiązania spółki odpowiada w sposób nieograniczony co najmniej jeden wspólnik (komplementariusz), a jeden wspólnik (komandytariusz) odpowiada w sposób ograniczony, do wysokości sumy komandytowej, jaką się ustala; spółka mającą na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą.

Umowa spółki powinna być zawarta w formie aktu notarialnego notarialnego i zawierać elementy określone w art.105 KSH.

Firma spółki powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie "spółka komandytowa" (dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu "sp. k.")

Komplementariusz - odpowiadający za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem (odpowiedzialność bez ograniczeń). Odpowiedzialność komplementariusza za zabowiązania spółki została ukształtowana w analogiczny sposób jak odpowiedzialność wspólnika spółki jawnej. Komplementariusz ma wpływ na bieżące funkcjonowanie firmy, reprezentuje spółkę, jeżeli na mocy umowy spółki albo prawomocnego orzeczenia sądu nie został tego prawa pozbawiony.

Komandytariusz - odpowiadający za zobowiązania tylko do określonej w umowie kwoty tzw. sumy komandytowej, wolny jest natomiast od odpowiedzialności w zakresie wniesionego wkładu.

Suma komandytowa stanowi liczbową granicę odpowiedzialności komandytariusza z majątku osobistego za zobowiązania spółki. Jeżeli wkładem komandytariusza jest w całości lub w części jest świadczenie niepieniężne, to umowa określa przedmiot tego świadczenia, jego wartość jak również osobę wspólnika wnoszącego takie świadczenie. Świadczeniem niepieniężnym może być na przykład prawo używania znaku firmowego, prawo do patentu, prawo wiecznego użytkowania.

Wkład komandytariusza może być wniesiony w wartości niższej niż suma komandytowa. Im wyższa wartość części tej sumy komandytowej, tym mniejsza jego odpowiedzialność z majątku osobistego. Wniesienie wkładu w całości lub odpowiedniej części nie jest warunkiem rejestracji spółki, a o istnieniu bądź nie istnieniu odpowiedzialności komandytariusza z majątku osobistego decyduje rozmiar wkładu w relacji do sumy komandytowej.

Może reprezentować spółkę, ale tylko jako pełnomocnik. W sytuacji, gdy przekroczy zakres umocowania, będzie działał bez niego, tudzież nie ujawni swego pełnomocnictwa, odpowiadał będzie za skutki swych działań tak samo jak komplementariusz. Komandytariusz będzie odpowiadał również bez ograniczenia za zobowiązania spółki komandytowej, gdy jego nazwisko (firma) ujawnione zostanie w firmie spółki.

Spółka komandytowa powstaje z chwilą wpisu do rejestru. Zgłoszenia należy dokonać na odpowiednim formularzu zgodnie z art.110 KSH. Wpis ma charakter konstytutywny, co oznacza, że wywołuje on określone skutki prawne. Od momentu wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym spółka komandytowa staje się tzw. jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, ale posiadającą zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych (ułomna osoba prawna). Może być podmiotem prawa i obowiązków (zdolnośc prawna) oraz własnym działaniem (konkretnie działaniem osób uprawnionych do reprezentowania spraw spółki) dokonywać czynności prawnych.

Powstanie spółki komandytowej, stosunek do osób trzecich i stosunki wewnętrzne spółki regulują przepisy artykułów 102-124 KSH.

SPÓŁKA KOMANDYTOWO-AKCYJNA

Spółka komandytowo-akcyjna - spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której za zobowiązania spółki wobec wierzycieli co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem. Akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki. Minimalny kapitał zakładowy spółki wynosi 50 000 zł.

Spółka stanowi połączenie spółki osobowej ze spółką kapitałową. Elementem spółki osobowej jest wyróżnienie komplementariusza, natomiast w zakresie spółek kapitałowych istnienie akcjonariusza. Ponadto w sytuacjach, które nie zostały precyzyjnie uregulowane przepisami w zakresie spółek komandytowych stosuje się postanowienia dotyczące funkcjonowania spółek jawnych.

Firma spółki komandytowo- akcyjnej powinna zawierać nazwiska jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowo-akcyjna”. Dopuszcza się używanie w obrocie skrótu „s.k.a.”. Jeżeli komplementariuszem jest osoba prawna, firma spółki komandytowo-akcyjnej powinna zawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem „spółka komandytowo-akcyjna”. W przypadku zamieszczenia nazwiska albo firmy (nazwy) akcjonariusza w firmie spółki, akcjonariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz.

Spółka powstaje z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego na podstawie zgłoszenia złożonego na odpowiednim formularzu w odpowiednim sądzie rejonowym dla miejsca prowadzenia działalności gospodarczej. Zgłoszenie powinno zawierać informacje określone w art..133 KSH.

Założycielami spółki komandytowo-akcyjnej są wspólnicy (komplementariusz i akcjonariusz) wnoszący kapitał oraz podpisujący statut, który powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności. Warunkiem prawidłowego funkcjonowania spółki komandytowo-akcyjnej jest precyzyjne ustalenie w statucie zasad funkcjonowania organów spółki, np. ustanowienie rady nadzorczej oraz relacji między nimi, a komplementariuszami. Statut spółki powinien zawierać elementy wymagane w art.130 KSH: firmę, siedzibę spółki, przedmiot działalności, czas trwania spółki jeżeli jest on oznaczony, oznaczenia wkładów i wartość wkładów wnoszonych przez każdego komplementariusza, wysokość kapitału zakładowego oraz sposób jego zebrania, wartość nominalną akcji, ich liczbę ze wskazaniem czy są akcjami imiennymi, czy na okaziciela, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnego rodzaju liczba akcji poszczególnych rodzajów i związane z nim uprawnienia, nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komplementariuszy wraz z siedzibami, adresami lub adresami do doręczeń. Jeżeli ustawa lub statut przewiduje ustanowienie rady nadzorczej lub walnego zgromadzenia, statut powinien określać również sposób ich organizacji.

Walne zgromadzenie spółki komandytowo-akcyjnej obejmuje akcjonariuszy i komplementariuszy. Komplementariusze mają prawo do uczestniczenia w walnym zgromadzeniu, a jeśli posiadają akcje (czyli są zarówno komplementariuszami jak i akcjonariuszami) to mają również prawo głosu.

Rozwiązanie spółki:

• z przyczyn przewidzianych w statucie;

• uchwałą walnego zgromadzenia;

• przez ogłoszenie upadłości spółki;

• z innych przyczyn przewidzianych prawem lub statutem

Reprezentacja spółki:

• co do zasady reprezentacją zajmują się komplementariusze ( jednakże mogą zostać oni na mocy statutu lub prawomocnego orzeczenia sądowego pozbawieni tego prawa, a późniejsze pozbawienie komplementariusza prawa reprezentacji będzie wymagało zmiany statutu i zgody wszystkich pozostałych komplementariuszy ),

• akcjonariusz reprezentuje spółkę ewentualnie jako pełnomocnik ( w przypadku jednak, gdy dokona w imieniu spółki czynności prawnej, a nie ujawni swego pełnomocnictwa, przekroczy jego zakres lub będzie działał bez pełnomocnictwa, to za skutki tejże czynności wobec osób trzecich poniesie pełną odpowiedzialność; podobnie pełną odpowiedzialność będzie akcjonariusz ponosił wobec osób trzecich za zobowiązania spółki, gdy jego nazwisko lub firma zostanie umieszczone w firmie spółki ).

Powstanie, stosunek do osób trzecich, stosunki wewnętrzne spółki, rozwiązanie i likwidację spółki, wystąpienie wspólnika regulują przepisy KSH- art.. 125-150.

Spółki kapitałowe

Spółka kapitałowa - rodzaj spółki handlowej, w której najważniejszym elementem jest jej majątek (kapitał). Przedmiotem wkładu do spółki kapitałowej nie może być prawo niezbywalne lub świadczenie pracy lub usług.

Formami spółki kapitałowej jest spółka akcyjna z akcjami na okaziciela (w której czynnik osobowy wspólników nie odgrywa żadnej roli), spółka akcyjna z akcjami imiennymi (czynnik osobowy ma rolę ograniczoną) i spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Od spółek osobowych wyróżnia je: zmienny kapitał i skład osobowy, posiadanie osobowości prawnej, skierowanie odpowiedzialności za zobowiązania spółki na samą spółkę, wyodrębnienie majątku spółki, prowadzenie spraw spółki pośrednio przez wspólników i ukształtowanie praw i obowiązków wspólników wobec spółki w sposób zróżnicowany.

Spółki kapitałowe wymagają wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego.

SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ

Spółka z ograniczona odpowiedzialnością - forma prawna przedsiębiorstw spotykana w licznych krajach Europy, w tym w Polsce; jest obecnie dominującym typem spółek handlowych; należy do spółek kapitałowych i posiada osobowość prawną; jest najprostszą formą spółki handlowej.

Historia

Zasady funkcjonowania spółek z ograniczoną odpowiedzialnością uregulowano w Niemczech (niem. nazwa Gesellschaft mit beschränkter Haftung, skrót GmbH) w 1892 roku. Wzorce niemieckie przyjęto w 1906 także w Austro-Węgrzech, w Anglii (1907, jako private limited company), później w innych systemach prawnych (np. we Francji w 1925). W Polsce spółki z o.o. uregulowano po raz pierwszy dekretem z 8 lutego 1919. Współcześnie obowiązujące zasady prawne spółek z ograniczoną odpowiedzialnością są w różnych krajach zasadniczo zbieżne, ale nawet w podstawowych detalach mogą się jednak dość znacznie różnić.

Polskie spółki z o.o.

W Polsce mianem tym określana jest spółka prawa handlowego, której funkcjonowanie regulowane jest przez Kodeks spółek handlowych. Jest to określony umową związek kilku podmiotów (wspólników), w którym odpowiadają oni wobec wierzycieli spółki tylko do wysokości imiennych udziałów w spółce, zapisanych w umowie spółki (wyjątkiem jest zadłużenie podatkowe). Prawo nie ogranicza liczby wspólników, oznacza to, że udziałowcem może być zarówno jedna jak i np. 1000 osób. Wspólnikiem może być zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna czy jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej (np. spółka jawna), z tym zastrzeżeniem tylko, że założycielem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie może być inna jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Najważniejsze cechy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (wg obowiązującego w 2006 prawa polskiego):

• umowa spółki w formie aktu notarialnego; powinna zawierać elementy określone w art. 157 k.s.h.

• firma spółki może być obrana dobrowolnie, powinna jednak zawierać dodatkowe oznaczenie „spółka z ograniczoną odpowiedzialnością”. Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „spółka z o.o.” lub :sp. Z o.o.”.

• wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki, a ich "ograniczoną" odpowiedzialność można co najwyżej odnieść do ryzyka ekonomicznego związanego z inwestycją w spółkę;

• spółka posiada osobowość prawną;

• każdy wspólnik ma prawo kontroli, tj. wglądu do ksiąg i dokumentów spółki, z tym zastrzeżeniem, że w przypadku ustanowienia w spółce Rady Nadzorczej, albo Komisji Rewizyjnej prawo do indywidualnej kontroli przez wspólnika może być wyłączone;

• wpis do KRS (Krajowego Rejestru Sądowego);

• kapitał zakładowy to minimum 50.000 zł;

• wkłady na pokrycie kapitału zakładowego mogą być wniesione w formie gotówki lub aportów, minimalna wartość udziału to 50 zł; jeżeli wkład jest wniesiony w postaci aportu, umowa spółki powinna szczegółowo określać przedmiot tego wkładu oraz osobę wspólnika, a także liczbę i wartość nominalną objętych nim udziałów; wkładem nie może być prawo niezbywalne, świadczenie pracy i usług;

• do zarejestrowania spółki konieczna jest całkowita wpłata kapitału zakładowego. Udziały muszą zostać pokryte w całości przed złożeniem wniosku do Krajowego Rejestru Sądowego; obecnie (w odróżnieniu od sytuacji w latach 90. i wcześniej) nie ma problemu z pokryciem udziałów przed rejestracją spółki, bowiem z chwilą zawarcia umowy powstaje spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, która jest podmiotem praw i obowiązków; można więc spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji założyć konto bankowe, uzyskać REGON oraz NIP;

• do powstania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wymaga się powołania zarządu, ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeżeli wymaga tego ustawa lub umowa spółki, wpisu do rejestru;

• organy spółki:

• Zgromadzenie wspólników - najwyższa władza spółki, podejmuje uchwały większością zwykłą lub (w ważnych dla spółki sprawach - kwalifikowaną) w głosowaniu jawnym, lub niekiedy (np. wybory, lub gdy zażąda tego przynajmniej jeden wspólnik) - tajnym;

• Zarząd - powoływany przez Zgromadzenie Wspólników, lub przez Radę Nadzorczą jeżeli została ustanowiona, minimalny skład to 1 osoba;

• Rada Nadzorcza lub Komisja Rewizyjna (nie są one konieczne, mogą być też obydwa te organy) - sprawujące nadzór nad działalnością Zarządu;

• wyłączenie wspólnika wymaga decyzji sądu;

• rozwiązanie spółki (z przyczyn zawartych w umowie, uchwałą wspólników lub z innych przyczyn wymienionych w kodeksie spółek handlowych; może to być m.in. upadłość (potocznie „bankructwo”) lub likwidacja, następuje dopiero w chwili wykreślenia z rejestru;

• rozwiązania po przeprowadzeniu likwidacji nie przeprowadza się, jeśli ogłoszono upadłość.

Zarząd zgłasza zawiązanie spółki do sądu rejestrowego właściwego ze względu na siedzibę spółki. Do zgłoszenia spółki należy dołączyć dokumenty wyspecyfikowane w art. 167 k.s.h.

Spółka z o.o. powstaje z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego i uzyskuje osobowość prawną. Po zarejestrowaniu spółki zarząd powinien w terminie dwóch tygodni złożyć we właściwym urzędzie skarbowym poświadczony przez siebie odpis umowy spółki ze wskazaniem sądu, w którym spółka została zarejestrowana oraz datę i numer rejestru.

Jeżeli umowa spółki przewiduje udziały o szczególnych uprawnieniach, uprawnienia te powinny być w umowie określone. Są to udziały uprzywilejowane. Uprzywilejowanie może dotyczyć np. prawa głosu( nie więcej niż trzy głosy na jeden udział), prawa do dywidendy lub sposobu podziału majątku w przypadku likwidacji spółki. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej zysk przypadający wspólnikom dzieli się w stosunku do udziałów.

Spółkę reprezentuje zarząd, który również prowadzi sprawy spółki. Składa się z jednego lub większej liczby członków. Członkami zarządu mogą być osoby spośród wspólników lub spoza ich grona powołane uchwałą wspólników, chyba, że umowa spółki stanowi inaczej. Umowa spółki może ustanowić radę nadzorczą lub komisję rewizyjną albo oba te organy.

W spółkach, w których kapitał przewyższa kwotę 50 000 zł, a wspólników jest więcej niż dwudziestu pięciu, powinna być ustanowiona rada nadzorcza lub komisja rewizyjna. Organy te składają się z co najmniej trzech członków powoływanych i odwoływanych uchwałą wspólników.

Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności, nie ma jednak prawa wydawania poleceń zarządowi dotyczących prowadzenia spraw spółki. Do szczególnych obowiązków rady nadzorczej należy ocena sprawozdań zarządu, sprawozdania finansowego (bilansu) i ich zgodności z księgami, dokumentami i stanem faktycznym.

W miarę potrzeb członkowie mogą żądać wyjaśnień od zarządu i pracowników oraz dokonywać rewizji stanu majątku spółki. Do obowiązków należy ocena sprawozdań i wniosków zarządu dotyczących podziału zysku lub pokryciu strat, a także składanie zgromadzeniu wspólników corocznego, pisemnego sprawozdania z wyników tej oceny.

W spółce nie mającej rady nadzorczej umowa spółki może poszerzać obowiązki komisji rewizyjnej. Najważniejsze uchwały (decyzje) dotyczące spraw spółki podejmowane są na zgromadzeniu wspólników. Zwyczajne zgromadzenie powinno odbyć się w terminie sześciu miesięcy po upływie każdego roku obrotowego, a przedmiotem obrad powinno być:

• rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy,

• podjęcie uchwały o podziale zysków lub pokryciu straty,

• udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków.

Zgromadzenie wspólników zwołuje zarząd. Jeżeli zarząd tego nie dokonał, prawo takie mają również rada nadzorcza i komisja rewizyjna. Dotyczy to również zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników.

Powstanie spółki, prawa i obowiązki wspólników, organy spółki, zmianę umowy spółki, wyłączenie wspólnika, rozwiązanie i likwidację spółki oraz odpowiedzialność cywilnoprawną regulują art. 151-300 k.s.h.

SPÓŁKA AKCYJNA

Spółka akcyjna należy do spółek kapitałowych i posiada osobowość prawną ( w Polsce spółki akcyjne działają obecnie na podstawie kodeksu spółek handlowych, wcześniej regulował ją kodeks handlowy). Jej założenie wymaga szerokiej wiedzy o stosunkach gospodarczych, profesjonalnego doświadczenia oraz zgromadzenia kapitału w wysokości co najmniej 50 000 PLN, który dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej nie niższej niż jeden grosz. Akcje (akcje: imienne i na okaziciela, aportowe i gotówkowe, zwykłe i uprzywilejowane; są niepodzielne, cena emisyjna nie może być niższa od nominalnej) te mogą być notowane (kupowane i sprzedawane) na giełdzie. Do powstania spółki akcyjnej wymaga się:

• zawiązania spółki, w tym podpisania statutu przez założycieli,

• wniesienia przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego,

• ustanowienia zarządu i rady nadzorczej,

• wpisu do sądu rejestrowego.

Zawiązać spółkę może jedna osoba lub więcej osób pod warunkiem, że założycielem nie będzie tylko jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Miejsce umowy wymaganej przy powstaniu innych spółek ( z wyjątkiem s.k.a.) zajmuje statut, który miał być sporządzony w formie aktu notarialnego. Osoby podpisujące statut są założycielami spółki akcyjnej. Zawiązanie spółki następuje z chwilą objęcia wszystkich akcji oraz zgłoszenia i dokonania wpisu we właściwym, ze względu na siedzibę spółki sądzie rejestrowym. Wniosek pospisują wszyscy członkowie zarządu. Z chwilą zawiązania spółki tj. objęcia akcji przez akcjonariuszy, powstaje spółka akcyjna w organizacji.

Akcjonariusze wnosząc kapitał otrzymują akcje, które mogą być notowane na giełdzie. Przy zawarciu spółki wystarczy wpłacić 25% wartości akcji, a resztę dopłacić w ciągu roku. Posiadacze akcji mają prawo do udziału w zyskach (dywidendy) i decydowania o losach spółki na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, jednak akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki, ryzyko ponoszą jedynie do wysokości wniesionego kapitału. Za bieżącą działalność spółki odpowiada zarząd, natomiast decyzje strategiczne podejmuje rada nadzorcza oraz walne zgromadzenie. Podobnie jak spółka z o.o., organami spółki akcyjnej są: zarząd (powołany maks. na 5 lat, reprezentuje spółkę na zewnątrz i prowadzi jej sprawy; członkowie zarządu mogą być powoływani na kolejne kadencje), rada nadzorcza (min. 3 członków, w sp. publicznych min. 5, powoływanych i odwoływanych przez zgromadzenie akcjonariuszy, wykonuje stały nadzór) i walne zgromadzenie akcjonariuszy. Spółka akcyjna jako jedyna jest zobowiązana do publicznego udostępniania informacji na temat wyników swej działalności. Jest to forma zarezerwowana dla dużych firm, często międzynarodowych.

Firma spółki może być obrana dowolnie, powinna jednak zawierać dodatkowe oznaczenie „spółka akcyjna”. Spółki akcyjne zamiast podania pełnej nazwy mogą używać skrótu S.A. według Kodeksu spółek handlowych, art. 305, par. 2, jednak pod względem ortograficznym poprawnym jest skrót SA, którego nie dopuszcza kodeks (np.: Telewizja Polska SA, Polskie Koleje Państwowe SA, PKS w Katowicach SA).

Elementy, które powinno zawierać zgłoszenie spółki akcyjnej do sądu rejestrowego są określone w art. 318 KSH. natomiast art. 320 KSH. określa, jakie dokumenty należy dołączyć do zgłoszenia.

Zawiązanie spółki, prawa i obowiązki akcjonariuszy, organy spółki( w tym zarząd, radę nadzorczą i kompetencje walnego zgromadzenia), zmianę statutu, podwyższenie i obniżenie kapitału zakładowego, rozwiązanie i likwidację spółki oraz odpowiedzialność cywilnoprawną regulują przepisy KSH. art. 301-490.

Rozwiązanie spółki może nastąpić:

• z przyczyn przewidzianych w statucie;

• w wyniku uchwały walnego zgromadzenia;

• upadłość (bankructwo);

• inne przyczyny wymienione w kodeksie spółek handlowych;

Rozwiązanie następuje w drodze postępowania likwidacyjnego; likwidatorami są ostatni członkowie zarządu, likwidatorów może ustanowić sąd; w przypadku upadłości jest prowadzone postępowanie upadłościowe i dopiero po jego ukończeniu następuje rozwiązanie spółki.

Spółka europejska

Swobodzie gospodarczej towarzyszy przepływ towarów, usług, kapitału, ludzi, a konsekwencją jest możliwość inwestowania w różnych krajach.

Mali i średni przedsiębiorcy podejmując działalność na rynku lokalnym wierzą w swój sukces gospodarczy, a kiedy opanują rynek lokalny maja możliwość zaplanowania i przeprowadzenia reorganizacji swojej działalności na szczeblu wspólnotowym. Wymaga to takich podstaw prawnych, aby przedsiębiorstwa w różnych państwach członkowskich miały możliwośc połączenia swojego kapitału np. w drodze fuzji.

Wykonywanie działalności gospodarczej przedsiębiorstwa we Wspólnocie oparte jest na ustawodawstwie krajowym.

Taka sytuacja utrudnia łączenie się spółek w różnych państwach członkowskich. Aby usunąć tę barierę Rada Unii Europejskiej na podstawie traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską artykuł 308 w Luksemburgu Rozporządzenie Rady nr 2157/2001 (WE) z 8 października 2001 roku w sprawie statutu spółki europejskiej. Pozwala to na tworzenie i zarządzanie spółkami na skale europejską.

Istotą jest taki system prawny, który zapewnia spójność między prawem wspólnotowym i krajowym.

Założenia prawne SE to powstawanie, łączenie się spółek z różnych państw członkowskich lub możliwość utworzenia spółki holdingowej.

Spółka może zostać założona na terytorium wspólnoty w formie europejskiej spółki akcyjnej (Socjetas Europa SE) na zasadach wynikających z rozporządzenia Rady Unii Europejskiej. Spółka musi mieć formę prawną spółki z kapitałem akcyjnym. Minimalna wysokość kapitału koniecznego do powstania spółki wynosi 120 000 €, chyba, że przepisy państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba statutowa spółki stanowią inaczej.

Każde państwo członkowskie ( do czasu objęcia go Unią Gospodarcza i Walutową) może stosować wobec SE, której siedziba statutowa znajduje się na jego terytorium przepisy obowiązujące spółki akcyjne w zakresie sposobu wyrażania kapitału.

Przeliczenie waluty krajowej na euro odbywa się według kursu obowiązującego w ostatnim dniu miesiąca poprzedzającego zawiązanie SE.

Kapitał podzielony jest na akcje. Akcjonariusze odpowiadają za zobowiązania spółki do wysokości kapitału subskrybowanego. SE nabywa osobowość prawną w dniu wpisania do rejestru.

Przeniesienie siedziby statutowej SE wymaga ogłoszenia. Ogłoszeniu podlega również informacja o nowej rejestracji. Informacje o wpisie, bądź wykreśleniu SE są przekazywane do Biura Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich w ciągu miesiąca od ogłoszenia. Organami SE są:

• walne zgromadzenie akcjonariuszy,

• organ nadzorczy i organ zarządzający( w systemie dualistycznym) lub

• organ administracyjny(w systemie monistycznym) w zależności od rozwiązania przyjętego w statucie.

Spółki SE mogą powstać przez łączenie się spółek:

• wg procedury łączenia przez przyjęcie (spółka przejęta przestaje istnieć),

• wg procedury łączenia przez zawiązanie nowej spółki (łączące się spółki przestają istnieć, powstaje SE).

Akcjonariusze spółki przejętej stają się akcjonariuszami spółki przejmującej, natomiast akcjonariusze łączących się spółek stają się akcjonariuszami SE.

Spółki europejskie SE tworzone są na mocy Rozporządzenia Rady Unii Europejskiej od 8 października 2004 roku, tj. daty wejścia w życie rozporządzenia.

Inne spółki

Lwia spółka (łac. societas leonina) - spółka osobowa, w której jeden ze wspólników jest wyłączony od udziału w stratach, a drugi od udziału w zyskach.

Umowa spółki przewidująca zwolnienie wspólnika z udziału w zyskach nie będzie w tym zakresie obowiązywać, gdyż zgodnie z art. 51 § 3 Kodeksu spółek handlowych można zwolnić wspólnika od udziału w stratach, jednak a contrario nie można go zwolnić od udziału w zyskach.

Nazwa "lwia spółka" pochodzi ze starożytnego Rzymu i już od czasów Ulpiana zawieranie kontraktów lwich spółek było zakazane.

Spółka cicha jest formą działalności gospodarczej, która w przeszłości była uregulowana przepisami prawa handlowego, ale wprowadzenie w życie kodeksu cywilnego z roku 1964 regulacje te uchyliło. Oznacza to, że osoby tworzące spółki ciche stosować się muszą do tzw. przepisów ogólnych, które siłą rzeczy nie są w stanie odnieść się do szczególnych przypadków, mogących zajść w takich spółkach. Umowa spółki cichej jest przykładem umowy nienazwanej, to znaczy takiej, której specyfika odbiega nieco od skodyfikowanych w prawie umów, ale nie posiada szczegółowych regulacji. Inne przykłady umów nienazwanych to umowa franchisingowa albo umowa know-how. Zazwyczaj umowy nienazwane po pewnym czasie znajdują swoje umocowanie prawne (tak było w Polsce np. z leasingiem), w przypadku spółek cichych stało się jednak odwrotnie: umocowania te zostały zlikwidowane.

Istota spółki cichej opiera się na wniesieniu przez wspólnika cichego, dysponującego majątkiem rzeczowym lub finansowym, wkładu (niekiedy w postaci wkładu własnej pracy) na rzecz drugiego wspólnika (jawnego), prowadzącego przedsiębiorstwo lub inną działalność zarobkową we własnym imieniu. Wspólnik cichy w zamian za swój wkład uczestniczy w zyskach tej działalności, nie ujawniając jednak się na zewnątrz, nie mając też praw do majątku tej spółki. Udział wspólnika cichego nie prowadzi do utworzenia jakiegokolwiek rodzaju wspólnoty ze wspólnikiem jawnym - ani rzeczowej, ani majątkowej, ani osobowej. Wspólnik cichy nie odpowiada też za zobowiązania spółki wobec wierzycieli. Spółka taka jest po prostu odmianą umowy cywilnoprawnej dwóch stron. Charakter tego rodzaju spółek ogranicza zakres ich racjonalnego istnienia do przedsiębiorstw małych lub co najwyżej średniej wielkości.

Według zniesionych w 1964 przepisów II księgi kodeksu handlowego, wspólnik cichy miał:

• prawo do udziału w zysku przedsiębiorstwa (w stopniu określonym w umowie, przy czym jeżeli umowa nie poruszała tej kwestii, wspólnik cichy uczestniczył w zysku w stosunku odpowiadającym tzw. "słuszności", czyli po prostu sprawiedliwie);

• prawo dochodzenia zysku na drodze sądowej, jeżeli wspólnik jawny uchylał się od jego obliczenia lub wypłaty;

• prawo do przeglądu ksiąg i dokumentów celem sprawdzenia rzetelności bilansu rocznego;

• prawo do otrzymania odpisu bilansu rocznego;

• prawo do żądania odszkodowania w wypadku rozwiązania spółki;

• wypowiedzenia spółki zawartej na czas nieoznaczony na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego;

• prawo do zgłoszenia do masy upadłościowej roszczenia z tytułu nadwyżki wpłaconego wkładu ponad swój udział w stratach.

Do obowiązków wspólnika cichego, oprócz wymienionego wyżej wniesienia wkładu gotówkowego, niepieniężnego, czy też wkładu w postaci pracy, należało (jeżeli umowa nie stanowiła inaczej) uczestniczenie w stratach przedsiębiorstwa w stosunku odpowiadającym "słuszności", przy czym udział ten nie mógł przekraczać wartości umówionego wkładu; dotyczyło to również sytuacji, kiedy wkład nie zdążył być jeszcze wpłacony w całości.

Wspólnik jawny, jak wspomniano, miał prawo do wkładu od wspólnika cichego i ewentualnego zatrzymania tej jego części, która potrzebna jest na pokrycie straty, a w zamian miał obowiązek udostępniać wspólnikowi cichemu dokumentację spółki, a w szczególności wypłacać mu sprawiedliwy ("słuszny") udział w swoich zyskach.

Kodeks handlowy w części obowiązującej do 1964 pomijał milczeniem kwestię, w jakiej formie ma być zawarta spółka cicha. Naturalne jest jednak, że celowe było zawieranie tego rodzaju umowy w formie pisemnej ze względu na możliwość udowodnienia treści jej postanowień w razie sporu.

Spółki ciche na zasadach analogicznych do opisanych wyżej, mogą być i bywają zawierane również i dziś, choć ze względu na wspomniany brak umocowań prawnych w kodeksie spółek handlowych celowe jest szczegółowe opisanie wszystkich praw i obowiązków stron takiej umowy, nie pozostawiając wątpliwości w sprawach np. "słusznego", czy też sprawiedliwego udziału w zyskach, albo terminów i sposobów wypłat udziału w zyskach itp.

Spółka dominująca to spółka, która dysponuje pośrednio bądź bezpośrednio większością głosów na zgromadzeniu wspólników lub też w zarządzie spółki kapitałowej. Spółka ma możliwość odwoływania i powoływania członków zarządu (udział to 1 głos).

Spółka powiązana - to taka spółka której inna spółka posiada co najmniej 20% udziałów, może to prowadzić do uzależnienia tejże spółki.

Spółka publiczna - jest to spółka akcyjna, której choćby część akcji została dopuszczona do publicznego obrotu, przez KPWiG (Komisję Papierów Wartościowych i Giełd). Do obowiązku tych spółek należy wprowadzenie do obrotu publicznego każdej nowej emisji akcji, nawet jeżeli emisja ta jest w całości przeznaczona dla jednego lub kilku „dużych” inwestorów.

20

---