MIĘDZYNARODOWE RYNKI FINANSOWE

1. Pojęcie i podział rynku kapitałowego

Rynek kapitałowy to rynek, na którym podmioty gosp. pozyskują kapitał poprzez emisję instrumentów finansowych, głównie pap. wart. Składa się z 2 elementów: r. publicznego i r. niepublicznego. R. publ. to rynek, na którym odbywa się publ. obrót pap. wart., czyli proponowanie nabycia lub nabywanie ich poprzez wyk. środków masowego przekazu lub inny sposób, w którym propozycja skierowana jest do więcej niż 300 osób lub nieokr. adresata. Składa się z r. pierwotnego (sprzedaż nowych emisji pap. wart. przez emitenta inwestorom) i r. wtórnego, regulowanego (kupno-sprzedaż pap. wart. między inwestorami). Występują 2 typy r. regulowanych: urzędowy (giełdy pap. wart.) i nieurzędowy (giełdowy tworzony przez spółki prowadzące giełdę z obrotem na osobno zorg. rynku; pozagiełdowy tworzony przez sp. akcyjne niebędące giełdami). R. niepubl. to rynek, na którym podmioty prowadzą działania prowadzące do pozyskania kapitału, ale w sposób nie kwalifikujący ich do r. publ. (np. własna emisja akcji).

2. Pojęcie, zadania i funkcje giełdy w gospodarce

Giełda to zespół osób, urządzeń i środków techn. zorg. w taki sposób, że przy kojarzeniu ofert kupna i sprzedaży pap. wart. wszyscy uczestnicy rynku pap. wart. mają jednakowy dostęp do informacji rynkowej w tym samym czasie i przy zachowaniu jednakowych warunków kupna i sprzedaży. Do uczestników giełdy należą: pośrednicy (maklerzy, brokerzy - reprezentują klientów w obrocie pap. wart. i za usługi pobierają prowizje) i samodzielni uczestnicy (gł. przedst. banków i innych instytucji finansowych dok. transakcji na rachunek własny instytucji). Dobrze funkcjonująca giełda spełnia nast. kryteria: wypełnia ustawowe wymagania, ma precyzyjny wewn. regulamin, zapewnia powszechny i równy dostęp do informacji, dba o przejrzystość rynku, organizuje regularne sesje, ma szybki i bezawaryjny system informatyczny oraz dba o to, aby sp. nie opuszczały giełdy w sposób nagły. Do zadań giełdy należą: koncentracja D i S na pap. wart., bezpieczny i sprawny przebieg transakcji, zapewnienie jednolitej informacji oraz rozpowszechnianie jej, dopuszczanie pap. wart. do obrotu, dopuszczanie domów maklerskich do dział. na giełdzie, zarządzanie systemami informatycznymi notowań oraz prowadzenie nadzoru i kontroli handlu giełdowego. Do funkcji giełdy należą: alokacyjna (przepływ kapitału w kierunku jak najefektywniejszego wykorzystania - jak najwyższe zyski akcjonariuszy), wartościująca (rynkowa wycena przewidywanych decyzji ekon. podmiotów gospodarki - jak sp. gospodaruje w porównaniu z innymi), kontrolna (akcjonariusze pośrednio kontrolują efekty działań spółki), pomnożenia kapitału i skłonności do oszczędzania.

3. Modele giełd

Wyróżnia się 2 modele giełd:

- amerykański: giełda jest instytucją prywatno-prawną (zrzeszenie kupców, przemysłowców, bankierów i pośredników) o charakterze sp. akcyjnej, a celem udziałowców jest nabycie członkostwa w giełdzie (ograniczone), gdyż tylko ono daje możliwość zawierania transakcji;

- niemiecki: giełda jest instytucją publiczno-prawną, a jej powst. jest zależne od zgody właściwego organu administracji państwowej (np. Ministra Finansów); liczba członków nie jest ograniczona, ale samo członkostwo nie jest równoznaczne z prawem do prowadzenia transakcji.

4. Podział operacji giełdowych

Do podst. operacji giełdowych należą transakcje:

- natychmiastowe: realizowane bezpośrednio po ich zawarciu i nie później niż przed upływem 1-2 dni po ich dokonaniu;

- terminowe: pomiędzy ich zawarciem a realizacją upływa dłuższy czas niż w przypadku t. natychmiastowych, a ich istotą jest przewidywanie zmiany kursu pap. wart. między zawarciem transakcji a zapłatą;

- arbitrażowe: zawierane dla osiągnięcia zysku, kombinacja t. natychmiastowych i terminowych.

5. Charakterystyka giełdy warszawskiej

1. giełda w Polsce została otwarta w 1817r., w Warszawie - Giełda Kupiecka. Wówczas przedmiotem obrotu były weksle i obligacje, gdyż obrót akcjami rozwinął się dopiero w II poł. XIX w. W okresie międzywojennym giełdy działały w kilku miastach, ale najważniejszą była ta w W-wie. 1.IX.1939 r. została zamknięta, a próby jej reaktywacji po IIWW były skazane na niepowodzenie ze względu na sprzeczność jej działania z ówczesnym ustrojem. Działalność w ob. formie rozpoczęła 12. kwietnia 1991 r. (1. sesja 16.04). Giełda jest sp. akcyjną (ponad 300 spółek) powołaną przez Skarb Państwa i uczestnikiem Światowej Federacji Giełd oraz Federacji Europejskich Giełd. Głównymi elementami rynku giełdowego są: r. podstawowy (przeznaczony do giełdy pap. wart. dopuszczonych do publ. obrotu charakt. się wysokim kapitałem i płynnością, indeksem jest WIG) i r. równoległy (mniejszy kapitał i niższa płynność, indeksem jest SWIG80). Zadaniem GPW jest organizacja obrotu instrumentami finansowymi w jednym miejscu i czasie. Kursy ustalane są w oparciu o zlecenia kupujących i sprzedających. Kojarzenia tych zleceń dokonuje się według ściśle określonych zasad, a realizacja transakcji odbywa się w trakcie sesji giełdowych. Akcjonariuszami GPW mogą być: Skarb Państwa, banki, firmy inwestycyjne, tow. funduszów inwestycyjnych, zakłady ubezpieczeń, PTE, emitenci pap. wart. notowanych na ich giełdzie. Organami GPW są: Walne Zgromadzenie Giełdy (najwyższy organ, wszyscy akcjonariusze, zmiany w statucie, zatwierdzanie regulaminu, wybór członków Rady Giełdy), Rada Giełdy (12 osób, Rada Nadzorcza, uchwalanie regulaminu, kontrola obrotu giełdowego pap. wart.), Zarząd Giełdy (3-5 osób, Prezes, kieruje bieżącą dział. GPW - wprow. pap. wart. do obrotu, zawieszanie notowań giełdowych).

6. Instrumenty notowane na GPW w Warszawie

- akcje: pap. wart. emitowane przez sp. akcyjne, imienne lub na okaziciela, zwykłe i uprzywilejowane, dają uprawnienia akcjonariuszom w stosunku do spółki: prawo do dywidendy, prawo uczestnictwa w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy i bierne prawo wyborcze do organów spółki;

- prawa do akcji (PDA): prawa majątkowe przysługujące inwestorom giełdowym w odniesieniu do akcji danej sp. akcyjnej, których wartość (cena) jest ściśle powiązana z wartością akcji już objętych przez nich w ofercie tej spółki, choć nie dopuszczonych jeszcze do obrotu giełdowego;

- prawa poboru (PP): umożliwiają co najmniej zachowanie przez dotychczasowych akcjonariuszy proporcjonalnego udziału w kapitale akcyjnym danej sp. akcyjnej po nowej emisji jej akcji;

- obligacje: pap. wart. stwierdzające, że emitent jest dłużnikiem i zobow. się do spełnienia określonego świadczenia;

- certyfikaty inwestycyjne: pap. wart. emitowane przez zamknięte fundusze inwestycyjne, na okaziciela, oprócz codziennej wyceny rynkowej na sesji podlegają cyklicznej wycenie przez emitenta;

- instrumenty pochodne: kontrakty terminowe (umowy, w których kupujący zobow. się do kupna w przyszłości okr. instrumentu bazowego, a sprzedający zobow. się do sprzedania okr. w kontrakcie instrumentu), opcje (prawo do zakupu lub sprzedaży okr. ilości pap. wart. po uzgodnionej cenie), jednostki indeksowe (instrument finansowy, którego cena odzwierciedla zmiany wartości danego indeksu - na GPW jednostki indeksowe MiniWIG20 odzwierciedlają zmiany indeksu WIG20).

7. Fundusze inwestycyjne i ich specyfika

Fundusz inwestycyjny jest zorg. w formie sp. akcyjnej i nabywa osobowość prawną w wyniku wpisu do rejestru funduszy inwestycyjnych. Jego celem jest lokowanie środków pieniężnych zebranych publicznie w pap. wart. oraz inne prawa majątkowe w sposób przysparzający ind. inwestorom korzyści. Może być utworzony tylko przez specjalnie powołane do tego celu Towarzystwo(TFI) dysponujące odp. kapitałem, po uzyskaniu zgody Komisji Nadzoru Finansowego. Towarzystwo nadaje funduszowi statut, zawiera umowę z depozytariuszem (najczęściej bankiem) o przechowywanie aktywów funduszu, zbiera wpłaty (nie mniej niż 4 mln zł) i wpisuje go do rejestru funduszy inwest. Członkami funduszu mogą być os. fizyczne, os. prawne oraz jedn. nieposiadające os. prawnej, które za wkład do funduszu nabywają jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne. Majątek funduszu tworzą: aktualna wartość posiadanych lokat i środków fin. oraz zyski z lokat. Rozróżniamy 4 rodzaje funduszy: otwarty (emisja jedn. uczestnictwa, które zbywa i odkupuje na żądanie uczestnika nie rzadziej niż raz na 14 dni; nie wypłaca swoim uczestnikom żadnej premii, dywidend ani odsetek; każdemu uczestnikowi przysługuje prawo do wycofania swoich udziałów wg ich aktualnej ceny), specjalistyczny otwarty (emisja jedn. uczestnictwa, które zbywa i odkupuje od inwestorów; lokuje środki w okr. działy gospodarki), zamknięty (emisja certyfikatów inwest., których nie może odkupywać; inwestuje w długofalowe przedsięwzięcia - pap. wart., wierzytelności, udziały w sp. z o.o., waluty, transakcje terminowe; wykazuje okresowo zysk i wypłaca udziałowcom dywidendy), mieszany (emisja certyfikatów inwest. i ich wykup na żądanie uczestnika funduszu wg ich aktualnej wartości). Nadzór nad funduszami sprawuje depozytariusz - bank lub Krajowy Depozyt Pap. Wart. Rozwiązanie funduszu jest możliwe gdy: minął okres, na jaki został utworzony; wartość aktywów netto spadnie do 2,5 mln zł lub Rada Inwestorów podejmie decyzję o rozw. funduszu. Podział funduszy (polityka lokacyjna): agresywnego wzrostu (max zysków przy dużym ryzyku strat), wzrostu (lokata kapitału w akcje, których ceny powinny rosnąć), umiarkowanego wzrostu (długofalowe inwestycje przy min ryzyka), równowagi (lokata kapitału częściowo w akcjach, a częściowo w kapitałach odsetkowych o stałym oproc.), obligacji (lokata kapitału gł. w pap. wart. dające systemat. dochód), sektorowe (lokata środków w okr. sektory gosp.), specjalistyczne (lokata kapitału w pap. wart. dot. okr. przedsięwzięć). Podział funduszy (towarzystwo): akcji, indeksowe, prywatyzacji, zrównoważone, stabilnego wzrostu, rynku pien., obligacji, inwestycji zagr., III filaru. Ryzyko: największe akcji, indeksowych i prywatyzacji, mniejsze dla zrównoważ., umiarkowane dla f. stabilnego wzrostu, najmniejsze dla f. rynku pieniężnego i obligacji. Zysk: największy z f. akcji, najmniejszy z f. prywatyzacji.

8. Pojęcie, funkcje i rodzaje pieniądza

Pieniądz to prawnie określony i powszechnie akceptowany środek wyrażający, przechowujący i przekazujący wartość towarów. Wartość nominalna pieniądza jest mu przekazywana przez państwo. Wyróżniamy 2 formy pieniądza: gotówkową (banknoty i bilon emitowane przez banki centralne poszcz. państw) i bezgotówkową (depozyty bankowe uruchamiane za pomocą przelewu bankowego, czeku, akredytywy lub karty kredytowej; ze wzrostem poziomu rozwoju gosp. i systemu bankowego wypiera on pieniądz gotówkowy, zmniejszając społ. koszty wymiany i obiegu pieniądza). Funkcje: miernik wartości towarów (wartość towaru lub usług wyrażona w pieniądzu jest jego ceną), środek cyrkulacji (pośrednik wymiany towarów za pomocą obiegu gotówki w gospodarce-równanie obiegu MxV=PxQ; czeków podróżnych oraz bankowych depozytów płatnych na żądanie), środek płatniczy (regulacja długów), środek tezauryzacji (gromadzenie majątku za pomocą gotówki, nieruchomości, ruchomości, antyków czy dzieł sztuki; pieniądz standardowy pełni ograniczoną rolę nie przynosząc procentu i podlegając inflacji), pieniądz światowy (spełnia wszystkie powyższe funkcje i jest nim waluta kilku krajów, wymienialna na inne waluty bez ograniczeń). Rodzaje pieniądza: narodowy wymienialny (np. USD) i niewymienialny (tylko w 1 kraju), międz. (np. SDR) i międz. regionalny (np. euro w 22 krajach UE + zależnych: Monako, San Marino, Watykan, Andora, Czarnogóra, Kosowo).

9. Pieniądz elektroniczny a inne formy płatności

Pieniądz elektroniczny to wartość pieniężna, która stanowi prawo do roszczenia wobec emitenta i która jest przechowywana na urządzeniu elektr., wyemitowana w zamian za środki płatnicze o wartości nie mniejszej niż wartość wyemitowana i która jest środkiem płatniczym akceptowanym przez podmioty inne niż emitent. Systemy pieniądza elektr.: oparte na kartach (pieniądz hardware'owy, przedpłacone karty lub elektroniczne portmonetki ułatwiające dok. niewielkich płatności detalicznych) oraz spec. oprogramowaniu komputerowym (pieniądz software'owy ułatwiający dok. niskokwotowych płatności przez Internet).

Wyszczególnienie	Pieniądz elektroniczny	Pieniądz gotówkowy	Pieniądz bezgotówkowy
Prawny środek płatniczy	NIE	TAK	NIE
Akceptowalność	Ograniczona	Nieograniczona	Ograniczona
Koszt poj. transakcji	Niski	Średni	Średni lub wysoki
Anonimowość	TAK	TAK	NIE
Możliwość sfinansowania transakcji bezpośredniej	TAK	TAK	NIE
Możliwość sfinansowania transakcji na odległość	TAK	TAK	NIE

10. Kryteria konwergencji gospodarczej i prawnej

Kryteria konwergencji prawnej: zgodność przepisów krajowych i statutu KBC z art. 108. i 109. Traktatu o WE oraz ze statutem Europ. Systemu Banków Centralnych (państwa członk. objęte derogacją); niezależność instytucjonalna, finansowa i personalna KBC; spójność celów KBC z celami Traktatu i statutu ESBC.

Kryteria konwergencji gospodarczej: państwo nie może być objęte decyzją Rady o wyst. nadmiernego deficytu budżetowego (deficyt nie przekracza 3% PKB, a dług publ. nie przekracza 60% PKB); trwała stabilność cen i średnia roczna stopa inflacji nie przekraczająca o więcej niż 1,5 pkt proc. średniej rocznych stóp inflacji z 3 krajów o najbardziej stabilnych cenach; długoterminowa nom. stopa % nie przekracza o więcej niż 2 pkt proc. stóp z 3 krajów o najbardziej stabilnych cenach; uczestnictwo waluty kraju w ERM II przez min 2 lata z poszanowaniem normalnych wahań kursów +/- 15% wokół parytetu centralnego, kurs waluty nie może podlegać rewaluacji lub dewaluacji wobec walut krajów UE.

11. Koszty wymierne i niewymierne przyjęcia wspólnej waluty

Koszty niewymierne: rezygnacja z niezależnej polityki pieniężnej i kursowej, czyli ograniczenie wyk. stóp % i kursu walut jako narzędzi polityki gosp. w celu łagodzenia wahań koniunktury; podatność gospodarki na szoki asymetryczne, wpływające np. na wzrost gosp. czy wielkość zatrudnienia; utrata możliwości emisji waluty.

Koszty wymierne: koszty przystosowania - systemy informatyczne, procesy operacyjne, szkolenie pracowników i partnerów biznesowych, adaptacja urządzeń obsługujących gotówkę; koszty utraty przez banki i inne instytucje części dochodów z transakcji na rynku walutowym.

12. Korzyści przyjęcia wspólnej waluty

Korzyści: eliminacja ryzyka walutowego i kursowego oraz wzrost efektywności alokacji zasobów, integracja i wzrost efektywności rynków finansowych, zmniejszenie kosztów transakcyjnych, zmniejszenie kosztów prowadzenia rachunku walutowego, większa przejrzystość cen, stopniowe wyrównywanie się cen tych samych produktów we wszystkich krajach członk., wzrost konkurencji i ożywienie wymiany handlowej, spadek stóp % i wzrost stopy inwestycji, wzrost PKB per capita, swoboda inwestowania podmiotów gosp. w pap. wart. emitowane w strefie euro.

13. Pojęcie i zadania systemu bankowego

System bankowy to ogół instytucji bankowych oraz norm określających wzajemne powiązania między nimi i stosunki z otoczeniem. Warunkiem powstania systemu jest utworzenie dwupoziomowego układu bankowego z BC jako 1. poziomem i bankami komercyjnymi będącymi 2. poziomem tego układu. Na system bankowy wpływ mają: porządek społ. i gosp., prawne regulacje działań bankowych, struktura i wielkość popytu na usługi bankowe oraz skłonność banków do innowacji. Do zadań s. b. należą: zapewnienie możliwości dok. płatności między podmiotami gosp., transferu w czasie i ponad granicami; stworzenie mechanizmów gromadzenia środków oraz ich inwestowania; zapewnienie skutecznych rozw. w zakresie zarządzania ryzykiem bankowym; stworzenie warunków do transformacji środków inwestowania; zabezpieczenie informacji cenowej. Zadania te mogą ulegać zmianie lub nie w zależności od przyjętej koncepcji s. b.: funkcjonalna (zakłada, że mimo zmian instytucji finansowych funkcje s. b. zostaną te same) lub instytucjonalna (zmiany form instytucjonalnych powodują przekształcenia s. b. przez rząd w celu utrzymania jego konkurencyjności).

14. Banki komercyjne i ich charakterystyka

Bank komercyjny to instytucja finansowa, która gromadzi, przechowuje i gospodaruje środkami pieniężnymi, działając na rzecz racjonalizacji zysków i funkcjonując jako instytucja zaufania społecznego. Banki komercyjne wchodzą w skład dwupoziomowego układu tworzącego s. b. i pod względem wysokości aktywów oraz różnorodności prow. dział. stanowią podstawę jego funkcjonowania. Do funkcji b. k. należą: kredytowa, depozytowa (zarządzanie aktywami fin. i majątkiem na rzecz i w imieniu klientów oraz pośrednictwo w zakresie obrotu pap. wart.), płatnicza. Zakres usług b. k.: udzielanie kredytów i pożyczek, gromadzenie środków pien., dok. rozliczeń pien. w obrocie krajowym i zagr., prowadzenie ROR i lokat, wydawanie i zarządzanie kartami płatniczymi, usługi doręczania pieniędzy, usługi doradztwa portfelowego i kapitałowego, obsługa pożyczek państwowych, emisja i obrót pap. wart., udzielanie gwarancji bankowych i poręczeń, udostępnianie skrytek sejfowych itd.

Banki te poprzez wyk. zadań biorą udział w społ. podziale pracy, gospodarowaniu finansami, alokacji i transformacji środków pien. oraz kreacji pieniądza. Ze względu na prow. dział. wyróżnia się nast. rodzaje banków: uniwersalne (wyk. wszystkie czynności bankowe), inwestycyjne (spec. się w transakcjach inwest., zajmując się gł. emisją i obrotem pap. wart. dla swoich klientów oraz fuzjami i przejęciami przeds.) i specjalistyczne (obsługujące okr. dział., grupę lub obszar, np. banki internetowe, hipoteczne). Do operacji bankowych zaliczamy: bierne (bank-organ rozliczeniowy i emisyjny), czynne (bank-pożyczkodawca) i pośredniczące (bank-instytucja usługowa wyk. zlecenia klientów).

Role banku w gospodarce: agent (działa w imieniu klientów w zakresie emisji pap. wart. i zarządzania ich własnością), płatnik (realizuje płatności w imieniu klientów), pośrednik (transformacja depozytów w kredyty), instrument realizacji polityki gosp. (regulacja podaży pieniądza).

15. Polityka pieniężna banku centralnego i jej kierunki

BC pełni 4 funkcje będąc: bankiem emisyjnym, bankiem banków (nadzór operacji b. komercyjnych, pożyczki na rozszerz. dział. kredytowej, stopa rezerw obow.), bankiem państwa (gromadzi dochody i realizuje wydatki budżetu, udziela kredytu na sfin. deficytu budżet., zarządza długiem publ., prowadzi operacje otwartego rynku, gromadzi rezerwy złota i dewiz), bankiem gospodarki narod. (podaż pieniądza, warunki kredyt., wartość wymienna waluty).

BC może udzielać b. kom. kredyty: refinansowy (BC kontroluje poprzez regulacje stopy redyskontowej), kontyngenty redyskonta (podział kontyngentu między banki na podst. wielkości kapitału banku i struktury jego aktywów), lombardowy (przy trudnej sytuacji na rynku pien., pod zastaw pap. wart. gdy bank ma problemy z utrzymaniem płynności fin., krótkoterminowy). Celem polityki pien. BC jest utrzymanie stabilnego poziomu cen poprzez regulację podaży pieniądza na rynku i oddziaływanie na wielkość inwestycji, popytu globalnego, zatrudnienia i PKB. Polityka pieniężna BC może być realizowana w 2 kierunkach: p. restrykcyjną (twardą), której celem jest ograniczenie podaży pien. poprzez wzrost stopy redyskontowej, wzrost stopy rezerw obow. oraz sprzedaż pap. wart. na otwartym rynku (zmniejsza się płynność banków i aktywność pod. gosp.); p. ekspansywną (miękką), której celem jest wzrost podaży pien. poprzez obniżenie stopy redyskontowej, spadek stopy rezerw obow. oraz kupno pap. wart. na otwartym rynku (wzrost płynności banków i aktywności pod. gosp.).

16. Instrumenty realizacji polityki pieniężnej

Instrumenty p. p. BC mają za zadanie kontrolę podaży pieniądza oraz krótkoterm. stopy %, a podzielić je można na: pośrednie - stopy % (obniżenie stopy redyskontowej - wzrost weksli zdyskont. przez b. kom.), operacje otwartego rynku (wzrost kupna pap. wart. - wzrastają ich kursy), stopy rezerw obow. (zmniejszenie - wzrost zdolności kredytowych b. kom.); typu administracyjnego - zw. z kontrolą systemu bankowego, np. poprzez racjonowanie kredytów. BC może też oddziaływać na banki kom. za pomocą ustnych i nieformalnych uwag, sugestii i zaleceń wymuszających okr. działania.

17. Korporacje transnarodowe jako podmiot globalizacji

Globalizacja jako proces globalny obejmuje obszar tzw. Triady, czyli: Europę Zach. (Europ. Obszar Gosp.), Amerykę Płn., część Azji Pd.-Wsch. (Japonia, Chiny, Korea Pd., Singapur, Australia i Nowa Zelandia). Powstanie i rozwój KTN przypada na ostatnią falę globalizacji: lata 50. i 60. ekspansja, filie zagr.; 70. wycofywanie ze względu na kryzysy, oficjalna nazwa KTN; 80. koordynacja strategii globalnych, stabilne przeds. wielonarodowe; 90. przejście do strategii globalnych i transnarodowych, rozwój partnerstwa strategicznego, rozwój organizacji uczących się; od roku 2000 era korporacji wirtualnej i organizacji inteligentnej. KTN charakteryzują się dział. gosp. o zasięgu międz. i posiadają w związku z tym filie i oddziały zagr., które w całości lub częściowo są własnością siedziby macierzystej i podlegają jej kontroli. Filie zagr. dzielą się na: posiadające os. prawną przeds. zależne (inwestor zagr. posiada ponad 50% głosów) i przeds. powiązane (mniej niż 50% głosów) oraz pozbawione os. prawnej (oddziały zagr. firmy macierzystej - przedst., biura, sp., ziemia, nieruchomości, wyposażenie ruchome). Działają na rynku globalnym, w ramach którego konsumenci mają takie same potrzeby i preferencje. KTN odgrywają istotną rolę we wsp. procesie globalizacji poprzez: dominujący udział w światowych przepływach dóbr, bezpośredni lub pośredni wpływ na inne podmioty globalizacji, różne formy ekspansji (np. handel, zagr. inwestycje bezp., kooperacje, fuzje i przejęcia), zdolności organizacji i koordynacji działań na skalę międz., strategie globalne i transnarodowe (globalna skala dział., wysoki stopień integracji i specjalizacji), intensyfikację przepływu informacji, rozwój wiedzy jako strategicznego zasobu przeds., wspólne warunki dział. biznesu międz. (instytucje, standardy technologiczne i językowe), tworzenie wizerunku KTN jako firm wrażliwych na globalne problemy społeczne. Znaczenie KTN jest określane w oficjalnych rankingach, tworzonych ze względu na: wartość przychodów ze sprzedaży, wartość rynkową poszcz. firm, wartość marki oraz wartość zagr. aktywów posiadanych przez KTN.

18. Cechy neoliberalnej gospodarki rynkowej (model anglosaski)

Najważniejszym elementem gospodarki rynkowej jest rynek decydujący o alokacji czyn. wytwórczych między różne dziedziny gospodarki i różne przeds. Gosp. rynkowa ma charakter pieniężny, przez co największe znaczenie ma stabilność pieniądza i jego swobodna wymienialność. Dominuje własność prywatna, dzięki czemu gosp. rynkowa cechuje się wysoką efektywnością działania. Opiera się na 3 podst. zasadach: racjonalności ekonomicznej konsumentów, ustrojowej wolności gospodarczej (wolność podejmowania wszelkich decyzji gosp. przy respektowaniu praw i obowiązków), pomocniczości (brak lub min. ingerencja rządu w procesy gosp., ochrona konkurencji). Model anglosaski gosp. rynkowej (UK i USA) opiera się na wolnorynkowych i konkurencyjnych mechanizmach funkcjonowania. Podstawą działania jest ograniczona rola władz publicznych, mała liczba przeds. państwowych i komercjalizacja sektora usług publicznych. Niski poziom regulacji rynków przez państwo podyktowany jest ochroną konkurencji, równością szans oraz redystrybucją, mającą zapewnić niskie podatki.

Wszystkie jednostki są odpowiedzialne za własny los, a kieruje nimi chęć max zysku. Ma to wyraźne odzwierciedlenie w strukturze finansowej gosp. amerykańskiej, gdzie dominuje giełda. Konsumenci w tym modelu wykorzystują mechanizm dźwigni finansowej, finansując bieżące potrzeby kredytami.

19. Modele systemów finansowych według zaangażowania sektora bankowego

Wyszczególnienie	System oparty na dział. rynku pap. wart. model anglosaski	System bankowo zorientowany model niemiecko-japoński
Finansowanie przedsiębiorstw	- duże znaczenie fin. wewnętrznego - fin. zewnętrzne za pośrednictwem anonimowych rynków kapitałowych - krótkookresowe i pasywne stosunki między instytucjami finansowymi - brak udziału banków w kapitale przeds.	- duże znaczenie fin. zewnętrznego - fin. zewnętrzne oparte na ind. negocjowanych kredytach o stałym oproc. - długookresowe i aktywne stosunki między instytucjami finansowymi - udział banków w kapitale przeds.
Typy i rola przeds. finansowych	- wysoki stopień specjalizacji instytucji - banki nastawione na krótkoterminową dział. kredytową - banki pełnią funkcje płatnicze i rozlicz. - duża innowacyjność	- niski stopień specjalizacji instytucji - banki uniwersalne nastawione na długookresową dział. kredytową - mniejsza skłonność do tworzenia innowacji finansowych
Rynki pap. wart.	- bardziej rozwinięte	- mniej rozwinięte
Polityka BC	- operacje otwartego rynku	- działalność refinansowa
Mechanizm płatniczy	- transfery debetowe	- transfery kredytowe

20. Współczesne modele gospodarki rynkowej

Model niemiecki oparty jest na konieczności pogodzenia zasad liberalnej gosp. rynkowej z zabezp. okr. poziomu świadczeń socjalnych. Do jego cech charakterystycznych należą: system powszechnych ubezpieczeń społ.; nierynkowe podejście w dziedzinie opieki zdrowotnej, szkolnictwa, transportu publ., infrastruktury oraz mediów; zasada solidarności i współodpowiedzialności w strukturach gosp.; nieelastyczny rynek pracy; znacząca rola związków zawodowych; długookresowe finansowanie przeds. przez banki; przejęcia firm ograniczone prawnie; brak aprobaty wobec giełdy; skłonność do oszczędzania. Model skandynawski oparty jest na dział. państwa opiekuńczego, które zajmuje się dystrybucją dóbr, praw i usług socjalnych, zaś rynek powoduje dysproporcje. Publiczne usługi i instytucje socjalne utworzyły ogromny sektor, który im lepiej jest rozwinięty, tym więcej generuje miejsc pracy. Model japoński oparty jest na ingerencji państwa w sferze gospodarczej (alokacja czyn. prod. i wyznaczanie celów gosp.). Występuje tu gospodarka dualna: wolnorynkowy sektor eksportowy i niewydajny, kontrolowany sektor usług wewnętrznych. Model cechuje wysoka stopa redystrybucji, duże długi publ., nadmierne świadczenia socjalne, wysokie obciążenia fiskalne przeds., niska stopa inwestycji i niska konkurencyjność gosp.

Wyszczególnienie	Model anglosaski	Model europejski społ. gosp. rynk.
Wartości i motywacje	- indywidualny sukces mierzony poziomem i strukturą konsumpcji - wynik finansowy w krótkim czasie	- solidaryzm społeczny - wszyscy korzystają z rozwoju gosp. i postępu cywilizacyjnego
Czynniki rozwoju gosp.	- konsumpcja - ogromna rola funduszy inwestycyjnych	- partnerstwo gospodarcze - wydatki rząd. i ex pobudzają koniunkturę
Formy organizacyjne	- notowane na giełdzie korporacje publiczne - decydująca rola menadżerów i zw. zaw.	- ogromna rola banków - duży udział i rola małych przeds.
Rola państwa	- ochrona rynku, jego mechanizmów i konkurencji - szkolnictwo, służba zdrowia i ochrona środowiska są częściowo subsydiowane	- polityka społ. - gosp. - redystrybucja dochodów do biedniejszych - szkolnictwo, służba zdrowia, transport finansowane przez państwo

21. Kryzys finansowy w USA i jego implikacje dla gospodarki

Po Wielkim Kryzysie lat 30-tych w USA zaczęły powst. kasy pożyczkowe wspomagające budownictwo. Z czasem nast. stopniowa liberalizacja kontroli, co spowodowało udzielanie kredytów hipotecznych bez odp. zabezpieczeń. Same fundusze pożyczkowe były atrakcyjnym polem do inwestycji dla funduszy hedgingowych (ryzykowne zarządzanie kapitałem w celu max zysku) i banków. Rosnące ceny domów skłaniały do udzielania pożyczek nawet os. bez stałego dochodu (kredyty subprime i Ninja Loan - „bez dochodu, pracy, aktywów”). Tymczasem sztucznie zawyżane ceny domów zaczęły powoli spadać. Jedną z przyczyn tej sytuacji było podwyższenie przez FED stóp z 1% do 5,25%. Koszty kredytu wzrosły, coraz mniej osób było stać na jego spłacanie, ceny domów gwałtownie spadały i instytucje finansowe odnotowywały coraz większy deficyt spowodowany przez niespłacane kredyty. Ze względu na globalny charakter wsp. gospodarki kryzys zaczął szybko rozprzestrzeniać się poza granice USA, głównie doprowadzając do paniki na giełdach, bessy, spadku PKB, dynamiki wzrostu gosp., cen surowców, produkcji, konsumpcji, zatrudnienia, eksportu, wzrostu deficytu budżet., inflacji i upadku wielu firm. Najpoważniejszym skutkiem są jednak problemy w sektorze bankowym (brak zysków z kredytów, problemy ze spłatą kredytów przez banki, utrudnienia w udzielaniu kredytów), które państwa łagodzą poprzez tymczasową ingerencję: dokapitalizowanie banków, złagodzenie rygorów, udzielanie gwarancji na kredyty międzybankowe. Skutki kryzysu odczuły najpierw państwa rozwinięte, które jednak stopniowo łagodzą jego skutki w swoich gospodarkach. Jednakże biedniejsze kraje (np. Ukraina, Argentyna, Pakistan) stanęły na skraju bankructwa w wyniku spadku rezerw bankowych i cen surowców (np. ropy naftowej).

22. Warranty

Warrant- (ang. Warrant) jest to instrument pochodny, dający posiadaczowi pierwszeństwo subskrybowania ang. Subscription przyszłych emisji akcji, czyli prawo wejścia w posiadanie papierów wartościowych po ustalonej cenie.

W zamian za te prawa posiadacz akceptuje niższą stopę zwrotu oraz godzi się na gorsze od posiadaczy zwykłych akcji zabezpieczenia od bankructwa emitenta. Instrumenty pochodne stały się bardzo atrakcyjne i odgrywają bardzo ważną rolę w decyzjach firmy i stanowią dla nich spore źródło finansowania ze względu na dosyć niski koszt kapitału. Wykorzystuje się je także przy fuzjach i przejęciach, czasami zwiększają również popularność obligacji przemysłowych. Nazywane są wówczas wabikiem akcyjnym ang. equity kicker. Obrót warrantami odbywa się na podobnych zasadach jak obrót akcjami, na giełdzie lub na rynku pozagiełdowym, posiadają one, zatem wartość rynkową. Różnica między warrantami a transakcjami opcyjnymi ang. trade option polega na tym, że transakcje opcyjne polegają na kupnie akcji, które znajdują się już na rynku i nie mają wpływu na finanse samej spółki.

Warranty są instrumentami niezależnymi, posiadającymi ograniczony termin ważności, chociaż występują także warranty bezterminowe. Warranty charakteryzują się dosyć wysoką dźwignią, co oznacza, że procentowa zmiana wartości warrantu jest większa niż procentowa zmiana kursu akcji.

Rodzaje warrantów

Ze względu na podmiot emitujący warranty, można podzielić je na warranty subskrypcyjne i opcyjnie.

• Warranty subskrypcyjne

Zgodnie z artykułem 453 Kodeksu Spółek Handlowych, dopuszczalne jest emitowanie warrantów subskrypcyjnych. Spółka może emitować papiery wartościowe imienne lub na okaziciela uprawniające ich posiadacza do zapisu lub objęcia akcji, z wyłączeniem prawa poboru. Warranty subskrypcyjne mogą być emitowane w celu podwyższenia kapitału zakładowego. Uchwała o emisji warrantów subskrypcyjnych powinna określać kto uprawniony jest do ich objęcia, cenę emisyjną lub sposób jej ustalenia (gdy warranty subskrypcyjne będą emitowane odpłatnie), liczbę akcji przypadającą na jeden warrant subskrypcyjny, a także termin wykonania prawa z warrantu (nie dłuższy niż 10 lat).

Warranty subskrypcyjne wykorzystywane są w praktyce np. w ramach programów motywacyjnych dla kadry menadżerskiej lub pracowników.

Na rynkach zachodnich warranty emitowane są zwykle wraz z obligacją, upoważniając nabywcę do zakupu określonej liczby akcji emitenta, po ustalonej cenie (która zwykle jest wyższa niż w dniu emisji).W takim wypadku warranty stanowią rodzaj zachęty, zwiększając atrakcyjność papierów dłużnych.

• Warranty opcyjne

Mogą one być emitowane przez banki oraz inne instytucje finansowe, na akcje spółek znajdujących się w obrocie publicznym. Warranty opcyjne różnią się od opcji tym, że podlegają procesowi emisji, natomiast opcje powstają w momencie zawarcia umowy.

12

---