Międzynarodowy rynek finansowy a międzynarodowy rynek walutowy

MRF to miejsce o wysokim stopniu zdecentralizowania geograficznego, ekonomicznego i technicznego, na którym dochodzi do kojarzenia popytu i podaży funduszy pożyczkowych. Podmiotami tego rynku są firmy, instytucje i osoby fizyczne oferujące fundusze pożyczkowe, ich odbiorcy oraz instytucje finansowe zarówno pośredniczące w kojarzeniu funduszy pożyczkowych, jak też prowadzące działalność na własny rachunek. Na rynku finansowym i walutowym zawierane są transakcje finansowe, których przedmiotem są instrumenty finansowe. Wprawdzie zarówno na rynku finansowym, jak i walutowym mamy do czynienia z pieniądzem, jednak rynki te różnią się zdecydowanie. Różnice sprowadzają się do tego, że przedmiotem transakcji walutowych są instrumenty finansowe o najwyższym stopniu płynności denominowane w jednostkach pieniężnych dwóch różnych krajów. Natomiast przedmiotem transakcji finansowych są instrumenty finansowe o zróżnicowanym stopniu płynności denominowane w jednostce jednego kraju.

Międzynarodowy rynek finansowy - charakterystyka

Z MRF-em mamy do czynienia, gdy następuje obrót aktywami finansowymi, którymi są różne zobowiązania lub tytuły własności wystawiane przez jedne podmioty na rzecz innych w postaci skryptów dłużnych cechujących się różnym stopniem płynności.

Skrypt dłużny - dokument wystawiony przez dłużnika, określający wysokość długu i zobowiązanie do jego zapłaty.

Istotę MRF stanowi zamiana instrumentu finansowego o najwyższym stopniu płynności na mniej płynny, ale w założeniu dochodowy instrument finansowy. Na rynku finansowym występują instrumenty o charakterze własnościowym (akcje) i wierzycielskim (obligacje i certyfikaty depozytowe).

Certyfikat depozytowy - zbywalny, oprocentowany depozyt terminowy złożony w banku komercyjnym i posiadający termin zapadalności, a wykazana na nim stopa procentowa jest stawką wskazującą, po jakiej cenie bank jest gotów przyjąć depozyty terminowe.

Operacje finansowe instrumentami finansowymi typu wierzycielskiego stanowią, niezależnie od formalnego aktu kupna/sprzedaży, faktyczne wypożyczenie pieniędzy w zamian za mniej płynny, ale w założeniu dochodowy instrument finansowy.

Z uwagi na to, że podmioty MRF-u maja siedziby w różnych krajach, o zróżnicowanym systemie politycznym, prawnym, walutowym, podatkowym z jednej strony dochodzą dodatkowe zagrożenia i zwiększone koszty, z drugiej zaś zdecydowanie zwiększa się zakres i wielkość atrakcyjnych lokat. W praktyce w ostatnich latach ukształtowały się nowe techniki finansowe i rozwiązania prawno - instytucjonalne neutralizujące ryzyko, ale go nie wykluczające.

Podział międzynarodowego rynku finansowego:

1. z uwagi na instrumenty finansowe;

2. z uwagi na warunki ekonomiczne i instytucjonalne.

Ad. 1

Międzynarodowy rynek pieniężny obejmuje on całość transakcji krótkoterminowych (do jednego roku) instrumentami finansowymi o największym bezpieczeństwie lokat i największej płynności. Rynek ten jest związany głównie z rządami, największymi korporacjami i instytucjami finansowymi, które lokują swoje nadwyżki finansowe. Na rynku tym dokonywane są operacje mające zapewnić jej uczestnikom zysk lub ochronę przed stratami wynikającymi ze zmian krótkoterminowych stóp procentowych.

Podstawowe instrumenty:

• weksle skarbowe, własne i trasowane;

• certyfikaty depozytowe.

Międzynarodowy rynek kapitałowy obejmuje transakcje średnio- i długoterminowymi papierami wartościowymi emitowanymi przez renomowane korporacje i instytucje międzynarodowe. Dzieli się na rynek akcji i obligacji, i obejmuje rynki: pierwotny i wtórny.

Międzynarodowy rynek kredytowy obejmuje transakcje pomiędzy bankami handlowymi i instytucjami finansowymi a podmiotami o zróżnicowanej wiarygodności nie mającymi dostępu do poprzednich rynków.

Instrumenty:

• kredyt bankowy i hipoteczny;

• kredyt konsumpcyjny.

Międzynarodowy rynek pozabilansowych instrumentów finansowych jest to najmłodszy rynek (początki sięgają lat 70-tych), kiedy to w Chicago przeprowadzono pierwsze operacje typu futures, dotyczące stóp procentowych. Rynek ten operuje takimi technikami finansowymi, które nie powodują deficytów, rozumianych jako należności i wierzytelności, i są zapisywane poza bilansem.

Instrumenty:

• transakcje futures (procentowe);

• opcje;

• SWAP-y.

Ad. 2

Wewnętrzne rynki finansowe, które stają się elementem składowym MRF-u, w tym większym stopniu, im więcej obsługują podmiotów z zagranicy. Operacje wykonywane przez zagraniczne podmioty na rynku krajowym noszą nazwę tradycyjnych lub zagranicznych transakcji finansowych. Transakcja zagraniczna dokonywana jest w walucie kraju, którego rynek finansowy obsługuje daną transakcję. Stopa procentowa i inne warunki transakcji określane są przez sytuację rynkową w danym momencie na rynku finansowym w kraju transakcji.

Eksterytorialne rynki finansowe (eurorynki) stanowiące podstawę MRF-u. Eurorynki dzielą się na:

• eurorynek pieniężny (rynek eurowaluty, zwłaszcza eurodolara);

• eurorynek kapitałowy (głównie rynek euroobligacji).

Obydwa te rynki kojarzą popyt i podaż funduszy pożyczkowych w sposób bardziej efektywny, niż rynki narodowe. Termin eksterytorialność wskazuje, że transakcja w sensie formalno - prawnym i ekonomicznym musi być dokonana poza rynkiem narodowym, w którego walucie jest denominowana.

Tendencje rozwojowe MRF-u

W ciągu ostatnich czterdziestu lat nastąpiła wyraźna internacjonalizacja (globalizacja) rynków i instytucji finansowych. Tempo i zakres wzrostu transakcji finansowych na eurorynkach było zdecydowanie większe, niż na rynkach narodowych. Silne eurorynki, które powstały na skutek słabości wewnętrznych rynków finansowych, zaczęły w latach 80-ych wywierać wpływ na rynki wewnętrzne, idący w kierunku likwidacji ograniczeń i restrykcji wzrostu wewnętrznej konkurencji, zwiększenia zależności między eurorynkami i rynkami wewnętrznymi, co spowodowało postępującą globalizację tych rynków.

Główne tendencje, które przyczyniły się do globalizacji rynków finansowych:

1. Internacjonalizacja dużych instytucji finansowych - zapoczątkowała ją w latach 70-ych polityka ekspansji międzynarodowej, ponieważ na rynkach wewnętrznych była zbyt duża konkurencyjność i miała miejsce dywersyfikacja działalności. Powstało zapotrzebowanie na usługi finansowe ze strony wielkich korporacji międzynarodowych. Obecnie postępuje internacjonalizacja banków narodowych, które przekształcają się w banki multinarodowe, jeżeli mamy do czynienia z minimum 40 % udziałem międzynarodowych operacji w zyskach i aktywach. Postępuje unifikacja działania banków krajowych i multinarodowych.

2. Długookresowa tendencja do wzrostu konkurencji między instytucjami finansowymi. Następuje zmniejszenie ograniczeń i restrykcji. Do zwiększenia konkurencji przyczyniły się w poważnym stopniu działania banków instalujących się w danym kraju.

3. Deregulacja systemów finansowych. Rządy zmieniają politykę restrykcyjną na liberalną i prokonkurencyjną, zachowując minimum regulacji formalno - prawnych. Działania te i przejście od bezwzględnego zapewnienia stabilności funkcjonowania systemu finansowego do jego maksymalnej efektywności, zwiększają stymulację mechanizmów rynkowych na rynku finansowym. Przyczyną deregulacji jest innowacyjność instytucji finansowych, prowadząca do stosowania nowych instrumentów i technik finansowych, będących poza restrykcjami, np. eksterytorialne rynki finansowe.

4. Rozwój informatyki i telekomunikacji na rynkach finansowych.

5. Innowacje finansowe. Niestabilność gospodarki światowej w latach 70-ych i 80-ych wymusiła innowacje finansowe, głównie minimalizację ryzyk finansowych. Są to: pozabilansowe instrumenty finansowe, futures, opcje, SWAP-y i transformowanie niepłynnych aktywów finansowych, głównie - pożyczki bankowe w zbywalne papiery wartościowe.

Wraz z instytucjami finansowymi rynek finansowy tworzy system finansowy, natomiast rynek walutowy wraz z instytucjami walutowymi, którymi bardzo często są również instytucje finansowe tworzy system walutowy.

RYNEK WALUTOWY (RW)

Rynek walutowy, zwany też dewizowym, to wszystkie instytucje i osoby wymieniające waluty oraz zespół zasad, w oparciu o które zawierane są transakcje walutowe, jak również całokształt infrastruktury i czynności prowadzących do zawarcia transakcji. Wiodącym uczestnikiem są banki komercyjne zawierające transakcje kapitałowe i handlowe. Przekształcenie rynku krajowego w międzynarodowy następuje w momencie włączenia się krajowych uczestników w międzynarodowe transakcje walutowe.

Międzynarodowy rynek walutowy (MRW) to całokształt transakcji walutowych zawieranych między uczestnikami rynków krajowych, bądź całokształt transakcji walutowych zawieranych w skali międzynarodowej. Jest przede wszystkim rynkiem typu OTC, stanowi sieć rozrzuconych po całym świecie i połączonych ze sobą poprzez system telekomunikacyjny i komputerowy banków, niebankowych instytucji finansowych i firm brokerskich.

OTC - rynek zdecentralizowany over the country (poza giełdą); metoda dokonywania transakcji bezpośrednio między maklerami a zleceniodawcami z pominięciem giełdy.

Funkcje MRW według kryterium historycznego (w kolejności pojawiania się ich):

1. RW (rynek walutowy) umożliwia porównywanie cen towarów i usług występujących w różnych krajach poprzez mechanizm kursów walutowych;

2. RW ułatwia rozwój handlu międzynarodowego poprzez powiązanie cen towarów i usług i ich porównywalność;

3. Ustalone na rynku walutowym kursy dewizowe są najważniejszą ceną każdej otwartej gospodarki rynkowej oraz gospodarki światowej;

4. RW umożliwia międzynarodowy podział pracy będący najważniejszym z mechanizmów alokacji zasobów w gospodarce światowej;

5. RW umożliwia transfer siły nabywczej między państwami a podmiotami pochodzącymi z różnych krajów;

6. RW wiąże narodowe rynki finansowe przyczyniając się do tworzenia międzynarodowego rynku finansowego;

7. RW stanowiąc ekonomiczno-techniczny mechanizm umożliwia transfer kapitału w skali międzynarodowej;

8. RW stanowi instrument, przy pomocy którego rządy realizują swą politykę gospodarczą, zwłaszcza pieniężno - kredytową.

Rodzaje transakcji walutowych:

a) tradycyjne - występują od lat 30-tych i obejmują:

• transakcje natychmiastowe SPOT;

• transakcje terminowe FORWARD;

• transakcje zwrotnej zamiany walut SWAP;

b) nowe - od lat 70-tych:

• transakcje przyszłościowe FUTURES;

• transakcje opcyjne.

SPOT - polega na ustaleniu kursu kupna - sprzedaży waluty A za walutę B w momencie zawierania umowy z jednoczesnym zobowiązanie obydwu stron do dostarczenia walut będących przedmiotem transakcji w ciągu dwóch dni roboczych.

FORWARD - kupno lub sprzedaż waluty A za walutę B, przy założeniu, że dostawa walut następuje w ściśle określonym momencie w przyszłości. Natomiast ustalenie kursu terminowego dokonuje się w momencie zawierania transakcji. Dotyczą z reguły regularnego odcinka czasu: tygodnia, miesiąca, roku lub 5 lat. Transakcje powyżej jednego roku dotyczą zawsze najważniejszych walut rezerwowych. Rośnie tendencja do zawierania transakcji obejmujących wybrane przez klientów nieregularne terminy.

SWAP - kupno lub sprzedaż waluty A za walutę B z określonym terminem odbioru dostawy i jednoczesnej sprzedaży, kupna tej samej ilości waluty A za walutę B z późniejszym terminem dostawy lub odbioru. Najczęściej stosowana formą jest połączenie transakcji terminowej z natychmiastową, np. kupno w transakcji natychmiastowej X jednostek waluty A za B i jednoczesna sprzedaż X jednostek waluty A za B, np. za jeden miesiąc. Inny wariant to podwójna transakcja terminowa FORWARD - FORWARD polegająca na kupnie X jednostek waluty A za B z terminem odbioru dostawy np. za jeden miesiąc i jednoczesnej sprzedaży Y jednostek waluty A za B z terminem odbioru dostawy np. za trzy miesiące.

FUTURES - polega na kupnie / sprzedaży waluty A za B w ten sposób, że kurs transakcji zostaje ustalony w dniu jej zawarcia, natomiast dostawa walut - w określonym momencie w przyszłości. Transakcja jest zbliżona do terminowej. Transakcja przyszłościowa, podobnie jak terminowa, zawierana jest między nabywcą a sprzedawcą, ale nie stwarza zobowiązań stron wobec siebie (jak w transakcji terminowej), lecz wobec izby clearingowej giełdy transakcji przyszłościowych gwarantującej wykonanie kontraktu. Przy kontrakcie terminowym bankructwo jednej strony oznacza stratę finansową partnera. Przy kontrakcie FUTURES izba clearingowa przyjmuje na siebie zobowiązania strony niewypłacalnej. Druga różnica polega na odmiennej finalizacji i rozliczaniu transakcji. Przy transakcji terminowej waluty dostarczane są fizycznie w określonym momencie w przyszłości, zaś w transakcji przyszłościowej z reguły następuje wyrównanie pozycji walutowej wobec izby clearingowej giełdy przed nominalnym terminem ich realizacji.

Pozycja walutowa - stosunek należności w danej walucie do zobowiązań w bilansie banku.

FOREX - międzybankowy rynek dewizowy.

FIXING - sposób ustalania kursu walutowego przez NBP, który po południu przyjmuje zlecenia kupna - sprzedaży walut od banków komercyjnych i na tej podstawie wyznacza urzędową cenę złotówki w stosunku do walut światowych.

Kurs centralny (parytetowy) jest wyznaczany administracyjnie przez NBP. Jest to kurs złotego do dolara i marki, wokół którego mogą oscylować kursy wyznaczone przez banki komercyjne. Przedział tych wahań na FOREX-ie wynosi obecnie +/- 10 %.

Wyrównanie pozycji walutowej - polega na sprzedaży kontraktu analogicznego do wcześniej kupionego (identyczna jest wielkość kontraktu i termin, różna jest cena). Zakończenie wyrównania pozycji walutowej wobec izby clearingowej giełdy jest rozliczenie różnic cen.

Transakcja opcyjna (opcja walutowa) - umowa między nabywcą i sprzedawcą, która daje nabywcy prawo, ale nie stwarza mu zobowiązania kupna określonej ilości waluty po z góry określonym kursie w określonym momencie w przyszłości. Strona sprzedająca jest zobowiązana do dostarczenia waluty, jeśli zażąda tego nabywca opcji. Uprzywilejowanie nabywcy nie jest za darmo. Nabywca płaci za to określoną cenę zwaną premią. Nabywca opcji dysponuje trzema (a nie jednym lub dwoma, jak ma to miejsce w innych transakcjach walutowych) sposobami realizacji kontraktu:

1. może doprowadzić do realizacji poprzez dostawy walut w określonym momencie lub wcześniej;

2. może wyrównać pozycję wobec izby clearingowej giełdy opcyjnej poprzez dokonanie transakcji odwrotnej do pierwotnej;

3. może doprowadzić do sfinalizowania opcji (wygaśnięcia).

Pozycja walutowa stanowi podstawowe pojęcie rynku walutowego. Jest zestawieniem wierzytelności i zobowiązań w walutach obcych, bez względu na termin ich realizacji. Pozycję walutową zajmuje każdy podmiot zawierający transakcje dewizowe. Może być:

• zamknięta (gdy wierzytelności w danej walucie są równe zobowiązaniom);

• otwarta (gdy takiej równowagi nie ma);

• długa (gdy występuje przewaga wierzytelności nad zobowiązaniami);

• krótka (gdy występuje przewaga zobowiązań nad wierzytelnościami).

Pozycja płynności stanowi zestawienie należności zobowiązań w walutach obcych i krajowej na 24 lub 48 godzin. Pozycję płynności posiada każdy podmiot realizujący transakcje walutowe i depozytowo - pożyczkowe.

Kursy walut

Kurs waluty jest to cena, według której jedna waluta jest sprzedawana/kupowana za inną walutę.

Klasyfikacja kursów walutowych z uwagi na rodzaj transakcji:

• natychmiastowe;

• SWAP;

• terminowe;

• przyszłościowe;

• opcyjne.

Klasyfikacja kursów walutowych z uwagi na zakres ograniczeń dewizowych stosowanych przez władze monetarne:

• kursy waluty wymienialnej;

• kursy waluty niewymienialnej.

Waluta wymienialna - posiada rynek walutowy, na którym kształtuje się jej kurs. Jest to MRW w przypadku tych walut wymienialnych, które choć w części spełniają funkcje waluty rezerwowej (funt, marka, jen, dolar) oraz rynek narodowy w przypadku tych walut wymienialnych, które nie maja znaczenia międzynarodowego.

Waluta niewymienialna - nie posiada legalnego rynku dewizowego. Posiada dwa kursy: oficjalny i czarnorynkowy (na nielegalnym rynku w danej walucie niewymienialnej).

Klasyfikacja kursów walutowych z uwagi na sposób dokonywania się zmian kursu:

• kursy stałe;

• kursy płynne;

• kursy sztywne.

Kursy stałe i płynne - dwa podstawowe rodzaje kursów ukształtowanych na rynku walutowym. Różnica polega na zakresie interwencji władz monetarnych w celu osiągnięcia określonego poziomu kursu rynkowego lub określonych widełek, w których kurs ten miałby się zmieścić. Interwencja jest największa w przypadku kursów stałych. Władze monetarne ustalają kurs parytetowy swojej waluty wobec innej waluty lub koszyka walut i poprzez kupno/sprzedaż obcych walut starają się, aby kurs rynkowy ich własnej waluty nie odchylał się od kursu parytetowego więcej, niż przyjęty z góry limit. W przypadku kursów płynnych interwencja jest minimalna. Nie ma kursu parytetowego, a poziom kursu kształtuje popyt i podaż.

Kursy sztywne - mają waluty niewymienialne i są ustalane przez władze monetarne.

Klasyfikacja kursów walutowych z uwagi na liczbę kursów:

• kursy jednolite;

• kursy zróżnicowane.

Kursy jednolite - wszystkie transakcje z jego zastosowaniami rozliczane są według jednego kursu walutowego niezależnie od transakcji handlowej, która wywołała transakcję dewizową oraz od podmiotu, który ją przeprowadził.

Kursy zróżnicowane - odwrotność jednolitego; w tym przypadku władze monetarne zezwalają na kilka, a nawet kilkadziesiąt kursów waluty danego kraju, w zależności od transakcji handlowej i podmiotu.

Klasyfikacja kursów walutowych z uwagi na sposób ustalania kursów:

• kursy fixing;

• kursy ciągłe.

Kursy fixing - występują wtedy, gdy kurs danej waluty jest wyznaczany raz lub kilka razy dziennie, gdy mamy do czynienia z centralizacją popytu i podaży dewiz w miejscu, w którym następuje wyznaczenie kursu.

Kursy ciągłe - przeciwieństwo fixingu, różnica polega na tym, że fixing można zmieniać z chwili na chwilę; kursy ciągłe występują głównie na tradycyjnym rynku walutowym oraz na giełdach futures i opcji, oraz w pozagiełdowym obrocie opcjami walutowymi.

Wymienialność walut polega na swobodnym kupowaniu i sprzedawaniu obcego pieniądza za walutę krajową oraz dokonywanie rozliczeń międzynarodowych w walutach obcych i krajowej bez ograniczeń.

Kryteria klasyfikacji rodzajów wymienialności:

1. przedmiot wymiany;

2. tytuł do wymiany;

3. podmiot wymiany.

Ad. 1

1. wymienialność na złoto polega na posiadaniu prawa do kupowania złota za walutę narodową według stałej ceny w Banku Centralnym;

2. wymienialność na wszystkie inne waluty upoważnia do ich kupowania w BC za walutę narodową;

3. wymienialność na określone waluty ma miejsce w tzw. strefach walutowych.

Ad. 2

1. wymienialność zupełna;

2. wymienialność częściowa, ograniczona do niektórych tytułów.

Ograniczenie wymienialności przez prawo dewizowe ze względu na tytuł do wymiany stanowi wprowadzenie ograniczeń dewizowych, które mogą być częściowe, gdy określenie maksymalnej kwoty wymiany dotyczy tylko niektórych tytułów oraz zupełne, gdy dotyczy całej wymiany waluty krajowej na waluty obce. Ograniczenia dewizowe mają miejsce w przypadku stosowania różnych kursów walut ze względu na różny tytuł do wymiany.

Ad. 3

1. wymienialność wewnętrzna polega na prawie do wymieniania waluty krajowej jedynie przez rezydentów krajowych;

2. wymienialność zewnętrzna stanowi upoważnienie przez prawo dewizowe rezydentów zagranicznych do wymiany waluty krajowej.

Waluty międzynarodowe to wszystkie rodzaje pieniądza powszechnie i w długim okresie używanego we wzajemnych rozliczeniach przez kraje trzecie, z których żaden nie jest emitentem i pełniącego w nich funkcje -miernika wartości, środka płatniczego i środka gromadzenia rezerw.

1. funkcję miernika wartości waluta pełni w rozliczeniach międzynarodowych wówczas, gdy są w niej wyrażone ceny wymienianych towarów;

2. funkcję środka płatniczego waluta pełni poprzez rozliczanie należności oraz poprzez dokonywanie przez państwo transakcji wyrównawczych bilansu płatniczego;

3. funkcję środka gromadzenia rezerw waluta pełni, gdy wykonywanie funkcji środka płatniczego czyni ją na tyle atrakcyjną, że państwa dążą do utworzenia rezerw walutowych w niej denominowanych.

Z uwagi na zasięg realizowania funkcji waluty międzynarodowe dzieli się na:

1. waluty światowe - jest nią pieniądz narodowy o zasięgu światowym (dolar amerykański, marka niemiecka, jen);

2. waluty regionalne - jest nią pieniądz narodowy będący walutą międzynarodowym o zasięgu regionalnym (funt brytyjski, frank szwajcarski, frank francuski).

Pieniądzem regionalnym jest pieniądz międzynarodowy o zasięgu regionalnym ECU, EURO.

Struktura tradycyjnego międzynarodowego rynku walutowego

Strukturę określają trzy główne kryteria:

1. kryterium rodzaju pary podmiotów, które zawierają transakcję dewizową;

2. kryterium rodzaju przeprowadzonej transakcji;

3. kryterium rodzaju waluty.

Struktura rynku:

1. rynek międzybankowy;

2. rynek transakcji z klientami;

3. rynek detaliczny.

Ad. 1

Rynek międzybankowy jest najważniejszym rynkiem na międzynarodowym rynku dewizowym, na którym zawieranych jest około 80 % wszystkich transakcji. Uczestnikami są banki handlowe, firmy brokerskie, Banki Centralne, banki inwestycyjne, domy papierów wartościowych, korporacje przemysłowe i oszczędnościowe kasy budowlane. Kursy dewizowe na tym rynku kształtują kursy dewizowe rynku tradycyjnego i nowego.

Ad. 2

Rynek transakcji z klientami obejmuje około 20 % wszystkich światowych transakcji. Stanowią go podmioty rynku międzybankowego oraz klienci (osoby fizyczne i prawne, firmy przemysłowe, handlowe i usługowe).

Ad. 3

Rynek detaliczny stanowi poniżej 1 % obrotów. Mają tam miejsce transakcje dewizowe z udziałem osób fizycznych kupujących lub sprzedających dewizy w bankach, kasach dewizowych lub biurach wymiany.

Operacje arbitrażowe - celem jest kupno waluty tam, gdzie jest ona tańsza i sprzedaż tam, gdzie jest droższa.

• arbitraż walutowy prosty (dwuwalutowy) obejmuje dwie waluty i dwa kraje;

• arbitraż walutowy trójwalutowy - wymiana dwóch walut za pośrednictwem trzeciej waluty tylko w przypadku, gdy układ kursów zapewni korzystniejszą wymianę waluty A na B za pośrednictwem waluty C.

MIĘDZYNARODOWY RYNEK PIENIĘŻNY (MRP)

Rynek pieniężny jest to rynek płynnych aktywów finansowy najbardziej zbliżonych do pieniądza gotówkowego o najwyższym bezpieczeństwie i o terminie płatności do jednego roku. Udokumentowany początek tego rynku to wiek XII, gdy pojawił się weksel handlowy - pisemny dowód powstania stosunku kredytowego zobowiązującego dłużnika do zwrotu określonej sumy w określonym czasie. MRP jest rynkiem hurtowym, którego podmiotami są rządy, duże banki, duże instytucje niebankowe i wielkie korporacje.

Rynek pieniężny umożliwia:

1. regulowanie płynności przez lokowanie nadwyżek lub zaciąganie krótkoterminowych pożyczek;

2. operacje finansowe zabezpieczające przed stratami wynikającymi z wahań krótkoterminowych stóp procentowych;

3. prowadzenie arbitraży procentowych polegających na wykorzystywaniu różnicy w kursach.

MRP dzieli się na:

1. rynek krótkoterminowych depozytów i pożyczek eurowalutowych;

2. rynek krótkoterminowych papierów wartościowych.

Podział MRP na rynek eurowalutowy i narodowy zaciera się coraz bardziej, ponieważ krajowy rynek pieniężny stanowi naturalną bazę dla eksterytorialnego rynku pieniężnego w walucie danego kraju. Pożyczki i depozyty stanowią 75 % transakcji MRP, a 90 % aktywów banków z krajów rozwiniętych, denominowanych w walucie własnej, przypada na pięć walut: USD - 35 %; jen - 28 %; DM - 16 %; funt - 6 %; frank szwajcarski - 5 %.

Rynek krótkoterminowych depozytów i pożyczek eurowalutowych

Na głównych narodowych rynkach pieniężnych wiodący jest obrót krótkoterminowymi zobowiązaniami rządów i największych firm. Natomiast na rynkach eurowalutowych dominują operacje pomiędzy bankami, a minimalna jest ilość transakcji pomiędzy podmiotami niebankowymi.

Najważniejszym instrumentem finansowym krótkoterminowego rynku eurowalutowego jest oprocentowany bankowy depozyt terminowy, zaś główną rolę odgrywa międzybankowy rynek depozytowy, na którym odbywa się ciągła redystrybucja pierwotnych depozytów między bankami w celu skojarzenia ich podaży z popytem.

Międzybankowy rynek depozytów i pożyczek to zdecentralizowany, nieformalny rynek dealerski, na którym banki muszą podać innym bankom na żądanie stopę procentową, termin i walutę transakcji oraz przyjąć depozyt, gdy podane warunki zostaną zaaprobowane przez bank pytający.

Bank prowadzący dwustronny dealing podaje stopę procentową niższą dla depozytów przyjmowanych i wyższą dla depozytów deponowanych w innych bankach. Różnica między stopą płaconą i żądaną przez dealera stanowi marżę dealerską. W zależności od systemu na rynku banki stosują zróżnicowaną politykę. Gdy jest duża podaż depozytów i spodziewane jest obniżenie stopy międzybankowej, to bank, nie chcąc otrzymać nadpodaży depozytów z innych banków, obniża stopę płaconą, by zniechęcić podaż depozytów ze strony rynku, jak i żądaną, by zwiększyć popyt na depozyty oferowane. W praktyce dealing jest prowadzony w widełkach marży od 1/16 do 1/8 %.

Na międzybankowym rynku depozytowym są zróżnicowane terminy od depozytów. Poczynając od depozytów jednodniowych COOL zwracanych na żądanie do depozytów 3 - 6 miesięcznych , maksymalnie do jednego roku.

W odróżnieniu od pożyczek międzybankowych na rynkach międzynarodowych na eurorynkach nie są one zabezpieczone żadnymi wierzytelnościami.

Bardzo ważna na eurorynku jest rola międzybankowej stopy procentowej. eurorynki w oparciu o nią ustalają stopy w transakcjach depozytowych i pożyczkowych z klientami, dzięki czemu następuje zintegrowanie operacji podmiotu (klienta) z operacjami międzybankowymi.

Rynek lokat jest najprostszym sposobem zdobywania środków. Najczęstsze są lokaty jednodniowe, które mają największą płynność. Występują w trzech odmianach:

1. OVERNIGHT - transakcja ma miejsce w dniu przepływu środków do kupującego, zwrot w dniu następnym;

2. TOMNEXT - przepływ środków następuje w dzień po zawarciu transakcji, a zwrot kolejnego dnia;

3. SPOTNEXT - przepływ środków pojutrze w stosunku do zawarcia umowy, zwrot trzy dni po zawarciu umowy.

Najważniejszą na świecie stopą procentową jest LIBOR, która kształtuje się w Londynie (londyńska międzybankowa stopa ofertowa). Jest to stopa procentowa kredytów z reguły 3 lub 6-cio miesięcznych w eurodolarach. Jest to średnia arytmetyczna stóp procentowych, po jakich kilka najważniejszych banków świata jest skłonnych sprzedać swoje nadwyżki.

LIBID - londyńska międzybankowa stopa ofert przyjęcia w depozyt. Jest to wskaźnik informujący, ile banki są skłonne płacić za środki.

LIMEN - średnia LIBOR-u i LIBID-u

Transakcje REPO (odkupu) - transakcje te polegają na sprzedaży, a następnie odkupieniu jakiegoś zbywalnego instrumentu pieniężnego po upływie określonego czasu, jednak przed terminem jego wykupu przez emitenta. Umowa określa cenę sprzedaży i odkupu, a różnica stanowi dochód kupującego.

Rynek krótkoterminowych papierów wartościowych

Najważniejszymi na rynku eurowalutowym krótkoterminowymi papierami wartościowymi są certyfikaty depozytowe emitowane głównie w USD przez kilkadziesiąt największych banków (głównie przez filie w Londynie). Jest to młody instrument (od 1966 roku w Europie przez banki amerykańskie na wzór papierów wartościowych nowojorskiego rynku pieniężnego). Min. 100.000 USD na okres do 12 miesięcy (najczęściej 3 miesiące).

Atrakcyjność certyfikatu depozytowego polega na upłynnieniu na rynku wtórnym przed upływem jego terminu. W Londynie działa rynek wtórny tego papieru z marżą dealerską 0.03 - 0.05 %. Stopa certyfikatu depozytowego pozostaje około 1/8 % poniżej LIBID z uwagi na wysoką płynność i wysoką pozycję emitentów.

Papierem emitowanym na eurorynku w ramach średnioterminowego rewolwingowego programu emisyjnego przez rządy i duże korporacje jest euroweksel (lata 1982 - 83, papier niezabezpieczony, min. kwota 500.000 USD, na 1 do 6-ciu miesięcy). Pożyczkę można zaciągnąć w każdym czasie, jednak dokonując regularnych spłat w określonym terminie określonych kwot. Program trwa 5 - 7 lat. Dłużnik dokonuje w miarę zapotrzebowania emisji euroweksli z terminem 1 - 6 miesięcy, spłacanych z reguły kolejną emisją euroweksli (z reguły denominowane w USD, centrum stanowi Londyn).

Główne narodowe rynki pieniężne o znaczeniu międzynarodowym

Stany Zjednoczone

Najważniejszy rynek pieniężny z uwagi na wiodącą rolę USD w rozliczeniach międzynarodowych. Ma ścisłe związki z eurodolarem i szeroki zakres instrumentów finansowych oferowanych przez rynek nowojorski.

Nowojorski rynek certyfikatów depozytowych i rynek papierów handlowych stanowiły wzór przy tworzeniu podobnych rynków w innych krajach.

Papier handlowy (kwit, commercial paper), komercyjny weksel inwestycyjno-terminowy powstał w USA w XIX wieku. Jest to na rynku wewnętrznym weksel własny lub weksel ciągniony przedsiębiorstwa, agencji rządowej lub firmy mającej holding kapitałowy banku. Jest z reguły niezabezpieczony, ale wsparty niewykorzystanymi liniami kredytowymi w banku. Weksel ma termin zapadalności do 270 dni i jest sprzedawany z dyskontem od wartości nominalnej wykazanej na wekslu. Stopa amerykańskiego papieru handlowego pozostaje z reguły poniżej stopy euroweksli.

Banki amerykańskie prowadzą ciągły arbitraż między wewnętrznym rynkiem dolarowym certyfikatów depozytowych a jego eurodolarowym odpowiednikiem. Rynek dolarowych akceptów bankowych stanowi dla zagranicznych firm i banków źródło krótkoterminowego kredytu związanego z transakcjami handlowymi.

Akcept bankowy - zbywalna trata terminowa zaciągana i akceptowana przez bank.

Trata - weksel ciągniony lub trasowany, który wystawiony przez wierzyciela (trasanta), po podpisaniu go przez dłużnika (trasata, akceptanta), staje się akceptem.

Weksel własny (sola) - dokument, poprzez który wystawca zobowiązuje się do wypłaty wskazanej osobie (remitentowi) lub na jej zlecenie określonej sumy w ustalonym terminie.

Weksle skarbowe - państwowe skrypty dłużne. Dokument wystawiany przez dłużnika, określający wysokość długu i służący (na krótki okres) ulokowaniu wolnych środków. Obracają nimi duzi inwestorzy.

Duże międzynarodowe znaczenie ma amerykański rynek weksli skarbowych, ponieważ znaczna część oficjalnych rezerw dolarowych zagranicznych B. C. Utrzymywana jest w amerykańskich wekslach skarbowych.

Specyficznym elementem amerykańskiego rynku pieniężnego są transakcje depozytowe i pożyczkowe banków amerykańskich z zagranicą, prowadzone z placówek krajowych, lecz tworzących odrębną jednostkę księgową objętą specjalnymi przepisami IBF-u - międzynarodowe udogodnienia bankowe. Transakcje IBF-u wyłączone są z szeregu restrykcji i tzw. kosztów regulacyjnych np. rezerw obowiązkowych.

Japonia

Na międzynarodowym rynku pieniężnym Japonia zaczęła odgrywać większą rolę dopiero od połowy lat 80-tych, głównie w związku ze zwiększeniem międzynarodowych funkcji jena, ogromną nadwyżką bilansu płatniczego i ekspansją japońskich firm i instytucji finansowych. Do tego czasu tylko dwa sektory miały całkowicie zliberalizowaną stopę procentową: Giensaki (japoński rynek obligacji) i rynek certyfikatów depozytowych utworzonych w 1979 roku. Obydwa od 1979 roku otwarto dla inwestorów zagranicznych. Od 1984 roku zezwolono na emisję przez banki za granicę eurojenowych certyfikatów depozytowych. Od II połowy lat 80-tych stale zwiększa się znacznie japońskiego rynku pieniężnego.

1985 - utworzono rynek jenowych akceptów bankowych;

1986 - powstał rynek weksli skarbowych, japoński rynek eksterytorialny oparty na IBF-ach;

1987 - powstał rynek kwitów.

Niemcy

Międzynarodową aktywność na rynku pieniężnym wykazują w zasadzie tylko transakcje międzybankowe między rynkiem we Frankfurcie a rynkiem euromarki, którego wiodącym ośrodkiem jest Luksemburg. Rynek papierów zbywalnych jest marginalny. Notowane są niewielkie transakcje wekslami skarbowymi i akceptami bankowymi.

Dopiero od 1986 r. banki niemieckie mogą emitować certyfikaty depozytowe na rynku wewnętrznym. Natomiast emisja eurocertyfikatów w markach jest nadal zabroniona.

Rozwój transakcji papierami wartościowymi na rynku pieniężnym utrudnia wysoki podatek od ich obrotu.

Szwajcaria

Pomimo bardzo dobrze rozwiniętego systemu bankowego, wewnętrzny rynek pieniężny prawie nie istnieje. Zabronione jest emitowanie certyfikatów depozytowych, obrót papierami wartościowymi jest wysoko opodatkowany.

Międzybankowy rynek wewnętrzny jest mało aktywny. Ze względu na brak możliwości lokat na rynku wewnętrznym, banki szwajcarskie lokują nadwyżki na rynku eurofranka szwajcarskiego lub w formie lokat dewizowych za granicą.

Wielka Brytania

Rynek pieniężny cechuje wysoka konkurencyjność usług, duża ilość i zróżnicowanie instrumentów finansowych, tradycja i doświadczenie banków.

Londyn - światowe centrum transakcji eurowalutowych.

Brytyjski rynek pieniężny dzieli się na:

• sektor tradycyjny, na którym międzynarodowe znaczenie mają: rynek akceptów bankowych i weksli bankowych;

• sektor nowy, który tworzą: terminowe depozyty międzybankowe, certyfikaty depozytowe banków oraz powstały w 1980 r. rynek papieru handlowego.

RYNEK KAPITAŁOWY (RK)

Rynek kapitałowy - charakterystyka

jest to rynek średnio- i długoterminowych zbywalnych papierów wartościowych, na którym występują renomowane podmioty o dobrej sytuacji finansowej, ale niższej gorszej niż na rynku pieniężnym.

Każdy może być pożyczkodawcą, ale nie każdy - pożyczkobiorcą.

Przedmiotem obrotu kapitałowego są:

• obligacje;

• akcje;

• ADR-y (amerykańskie kwity depozytowe).

Rynek kapitałowy dzieli się na:

• rynek pierwotny - emisja papierów wartościowych;

• rynek wtórny - obrót istniejącymi papierami wartościowymi.

Liczba uczestników rynku kapitałowego jest zdecydowanie większa niż na rynku pieniężnym. Głównie są to korporacje i osoby fizyczne. Korporacje emitują akcje i obligacje, by zdobyć fundusze, a osoby fizyczne dostarczają funduszy (lokaty długoterminowe, kupno akcji i obligacji, zaciąganie kredytów hipotecznych).

Rynek kapitałowy wykorzystuje przepływy kapitału pieniężnego o charakterze oszczędnościowym, którego źródłami są:

• oszczędności gromadzone przez gospodarstwa domowe;

• oszczędności firm z zysków;

• fundusze gromadzone przez banki i inwestorów instytucjonalnych (towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne i emerytalne).

Na rynku kapitałowym następuje zamiana kapitału oszczędnościowego w inwestycyjny, który lokowany jest w przedsiębiorstwach, agendach państwowych, podmiotach samorządowych.

Główne tendencje na światowym rynku kapitałowym:

• instytucjonalizacja rynku - wzrost znaczenia uczestników zbiorowych rynku kapitałowego (towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne, banki inwestycyjne, które profesjonalnie zarządzają zgromadzonym kapitałem);

• internacjonalizacja rynku - polega na geograficznej dywersyfikacji portfeli inwestycyjnych i dopuszczeniu zagranicznych papierów wartościowych do notowań na giełdach krajowych, co prowadzi do powstania ciągłego światowego rynku akcji, na którym transakcje są zawierane przez całą dobę;

• rozwój informatyki - umożliwia natychmiastowe przekazywanie zleceń, poprawę i przyspieszenie wzajemnych rozliczeń z tytułu transakcji zawieranych na rynku kapitałowym oraz zwiększenie bezpieczeństwa obrotów papierami wartościowymi.

Funkcje rynku kapitałowego:

• alokacyjna - dotyczy rozmieszczenia zasobów pieniężnych w gosp. w postaci nadwyżek kapitału. Dzięki rynkowi kapitałowego dokonuje się przepływ wolnych środków finansowych do podmiotów, które je potrzebują w celu rozpoczęcia lub poszerzenia działalności;

• wartościująca - dotyczy oceny rentowności dokonywanych inwestycji;

• informacyjna - dotyczy oceny aktualnej wartości rynkowej poszczególnych przedsiębiorstw i możliwość danej firmy do osiągania zysków w przyszłości przez ocenę kursów akcji wskazujących na sytuację ekonomiczną emitenta.

Podstawowe różnice między rynkiem pieniężnym (R.P.) i rynkiem kapitałowym (R.K.)

• powiązanie z klientami banku. Na R.P. brak indywidualnych zleceń, natomiast wyrównywanie płynności między bankami na bardzo duże kwoty. Na R.K. udzielane są duże pożyczki między bankami, ale największy wpływ na kumulację kapitału mają klienci;

• różnice w zakresie podmiotu handlu. Na R.P. podmioty powierzają bankowi wkłady krótkoterminowe, które po skumulowaniu wpływają na bankowy R.P.. Dochodem są odsetki. Na R.P. wkłady są przeznaczone do szybkiej dyspozycji z uwagi na krótkoterminowość depozytów. Na R.K. mniejsza swoboda dyspozycji kapitałem z uwagi na długoterminowość lokat;

• różnice dotyczące oczekiwanego dochodu. Na R.P. odsetki są mniejsze niż na R.K. z uwagi na zasadę, iż kapitał przynosi tym większy dochód, im dłuższy czas jest związany z lokatą. Na R.P. częsta zmiana oprocentowania nie jest problemem ani dla podmiotów, ani dla banków (krótkoterminowość umów). Na R.K. uzgodnione odsetki lub dochody są niezmienne podczas trwania umowy. Na R.K. można odstąpić od zawartej umowy nie przez zmianę uzgodnień, a przez zbycie praw przez właściciela (rezygnacja z długoterminowej inwestycji);

• różnice dotyczące zabezpieczenia lokat. Na R.P. podmioty lokują swe pieniądze w banku w przekonaniu, że gwarantuje on ich zwrot. Na R.K. następuje zabezpieczenie poprzez papiery wartościowe.

Struktura rynku kapitałowego:

1. instrumenty finansowe;

2. uczestnicy rynku kapitałowego;

3. instytucje obrotu papierami wartościowymi;

4. regulacje rynku kapitałowego.

Ad. 1

Instrumenty finansowe to papiery wartościowe, które potwierdzają określone prawa majątkowe tak, że stanowią one samodzielny podmiot obrotu pieniężnego. Prawa te mogą mieć charakter rzeczowy (prawo własności towaru), jak i finansowy (prawo własności kapitału), z czego wynika podział papierów wartościowych:

1. towarowe papiery wartościowe uprawniające do dysponowania określonym towarem lub majątkiem (listy zastawne, przewozowe, konosamenty, dokumenty składowe);

Listy zastawne - papiery wartościowe o stałym oprocentowaniu, wystawione na okaziciela przez banki i lokowane na rynkach pieniężnych dla zdobycia środków na działalność kredytową.

2. finansowe papiery wartościowe uprawniające do dysponowania określonym kapitałem (obligacje, akcje, bony pieniężne, weksle, czeki).

Podział papierów wartościowych:

1. ze względu na warunki, jakie muszą być spełnione przy przenoszeniu własności:

1. na okaziciela - przenoszenie prawa własności wymaga jedynie wydania dokumentu;

2. imienne - przenoszenie prawa własności poprzez cesję (pisemne zrzeczenie się przez właściciela uprawnień wynikających z papieru wartościowego na rzecz innej osoby - kupującego);

3. na zlecenie - przenoszone przez żyro lub indos (podpis na odwrocie weksla, żyrant lub indosant przelewa swe prawa wekslowe przyjmując na siebie odpowiedzialność za weksel).

2. ze względu na stosunek do własności emitującego papiery:

1. poświadczające wierzytelność nabywcy w stosunku do ich emitenta. W tym przypadku emitent zobowiązany jest do spłaty długu w określonym czasie po określonej cenie płaconej w formie :

• odsetek w trakcie trwania pożyczki;

• dyskonta przy zakupie;

• premii w momencie wykupu.

Są to głównie obligacje, listy zastawne, certyfikaty depozytowe, kwity.

2. poświadczające udział w danym przedsięwzięciu, np. akcje. Akcjonariusze ryzykują utratę kapitału bez gwarancji zysku. Zysk akcjonariuszy pochodzi z dywidendy lub ze sprzedaży akcji po cenie wyższej od ceny zakupu.

3. według kryterium uzyskiwanego z tytułu ich posiadania dochodu:

1. o stałym dochodzie (obligacje, bony pieniężne i skarbowe, weksle, skrypty dłużne);

2. o zmiennym dochodzie (dywidendowe - akcje).

4. według kryterium prawa majątkowego:

1. określające wierzytelności pieniężne (weksle, obligacje);

2. określające współwłasność majątkową (akcje).

Ryzyko lokat

Lokowanie kapitału w papiery może niezależnie od korzyści przynosić stratę kapitału. Ryzyko sprowadza się do:

• bankructwa emitenta (majątek nie pokrywa zobowiązań). Akcje tracą całkowicie na wartości, natomiast część kapitału lokowana w obligacjach może zostać przy likwidacji firmy;

• przejściowe ograniczenie lub wstrzymanie dochodów. Emitent nie wypłaca odsetek lub dywidendy.

Groźne w przypadku powtarzających się strat (zwiastun bankructwa);

• ryzyko inflacji (spadek realnej wartości papierów wartościowych i odsetek, głównie wieloletnich obligacji, gdy wartość nominalna jest niewaloryzowana, nie występuje przy akcjach (korygator inflacyjny dochodów i zysków);

• ryzyko rynku papierów wartościowych (osłabienie ogólnej koniunktury gospodarczej. Spadek cen papierów wartościowych, nadpodaż sprzedaży, ryzyko płynności papierów wartościowych, brak możliwości szybkiej zamiany ich na gotówkę).

Instrumenty dłużne / obligacje

Obligacja - papier wartościowy o ustalonym oprocentowaniu zobowiązujący emitenta do zapłacenia pożyczkodawcy określonej kwoty w określonym terminie wraz z odsetkami płaconymi z reguły co 6 lub 12 miesięcy.

Zalety obligacji (w odróżnieniu od pożyczek bankowych):

• uniknięcie dużych kosztów i opłat (np. prowizji);

• dłuższy okres, na jaki zaciągany jest dług przez obligacje;

• eliminacja nadzoru ze strony posiadaczy kapitału (np. banku);

• eliminacja skomplikowanej i długotrwałej procedury w pozyskiwaniu kredytów.

Koszty - prowizji i opłat na rzecz instytucji finansowych, pośredniczących w plasowaniu i sprzedaży obligacji na rynku.

Przy podejmowaniu decyzji o kupnie obligacji niezbędna jest analiza warunków, na jakich emitowane są obligacje (zawiera je prospekt emisyjny).

Zasady emisji powinny określać:

• cenę emisyjną obligacji (jaką musi zapłacić pierwszy nabywca bezpośrednio emitentowi lub reprezentującemu go pośrednikowi). Występują też obligacje dyskontowane, gdzie zysk nabywcy obligacji wyznacza różnica między ceną zakupu a sprzedaży. Korzyść oznacza dyskonto przy zakupie;

• cenę rynkową obligacji (cena, jaka występuje w transakcjach kupna/sprzedaży obligacji na giełdach lub rynku pozagiełdowym);

• stopę procentową (przy obligacjach dyskontowych - dyskonto) - według niej oblicza się procenty - dochód nabywcy. Może być stała dla całego okresu lub zmienna, np. zależna od stopy procentowej banku centralnego, wielkości inflacji, średniej rentowności przedsiębiorstw w danej branży, średniej wysokości oprocentowania lokat, np. 24-miesięcznych;

• cenę spłaty (wartość obligacji w momencie wykupu, najczęściej jest ona równa cenie nominalnej obligacji, a gdy jest wyższa, to różnica stanowi premię dla nabywcy);

• sposób i termin spłaty (przez wskazanie go emitent określa warunki, na jakich nabywca obligacji może odzyskać ulokowany kapitał.

Pożyczka obligacyjna może spłacana w jednej (najczęściej) racie, lub w kilku równej wysokości.

Oceniając wartość obligacji należy wyróżnić wartość nominalną - określoną przez emitującego obligacje. Oznacza kwotę, którą nabywca otrzyma po upływie terminu, na jaki je wyemitowano, tj. z chwilą ich wykupu przez emitenta; wartość rynkowa - oznacza cenę, po jakiej właściciel może ją zbyć na rynku.

Stopa procentowa - wielkość płaconych przez emitenta odsetek, liczona w stosunku do wartości nominalnej obligacji, zwana jest stopą nominalną obligacji.

Przy określaniu korzyści z obligacji obliczana jest stopa bieżąca obligacji, którą wyraża stosunek płaconych przez emitenta odsetek do wartości rynkowej obligacji.

Rodzaje obligacji:

1. skarbowe - długookresowe, do 30 lat. Zobowiązanie emitenta Skarbu Państwa, zaciągane w celu pokrycia luk budżetowych;

2. komunalne - emitowane przez władze lokalne, długookresowe (kilkuletnie), celem zapewnienia płynności kasy komunalnej;

3. agend rządowych - zbieranie środków na określoną działalność;

4. zabezpieczone na całości lub części majątku lub gwarancje innego podmiotu - emitowane przez małe firmy na rozwój działalności;

5. niezabezpieczone - są emitowane przez duże, znane korporacje międzynarodowe;

6. hipoteczne - 100 % pokrycie w nieruchomościach;

7. zamienne - emitowane przez spółki akcyjne, uprawniają posiadacza do zamiany na akcje spółki będącej dłużnikiem;

8. o stałym oprocentowaniu - określona jest przez wartość nominalną, stałą stopę procentową (stała wielkość odsetek), stałą częstotliwość płacenia, ściśle określony termin wykupu;

9. premiowe - właściciele otrzymują premię zamiast odsetek;

10. rentowe - szczególny rodzaj obligacji, nie są wykupywane, a ich właściciele otrzymują rentę;

11. z warrantem - wydzielona część obligacji reprezentująca prawo do wykupu lub subskrypcji akcji nowej emisji w określonym terminie i na określonych warunkach. Zrealizowanie prawa wynikającego z posiadania obligacji, tj. zakup akcji z wykorzystaniem warranta nie ma wpływu na istnienie obligacji. Często warranty posiadają wartość rynkową i są przedmiotem samodzielnego handlu na giełdzie, jako swoiste prawo z obligacji;

12. tandetne - krótkoterminowe, o wysokim stopniu ryzyka, przynoszące duży dochód, wysoko oprocentowane, brak gwarancji emitenta;

13. buldog - tylko w Wielkiej Brytanii, emitowane przez niebrytyjskiego dłużnika w funtach, w Japonii - samuraje (w jenach), w USA - janki;

14. indeksowane - w krajach o wysokiej inflacji, kwota zwrotu i oprocentowanie, indeksowane są albo pozycje cen, albo pozycje kursu wymiany;

15. loteryjne - oprócz procentu dają prawo do uczestniczenia w losowaniach wśród wierzycieli nagród pieniężnych;

16. ofertowe - kurs emisyjny określa rynek;

17. opcyjne - obligacje pożyczek z dokumentem opcyjnym umożliwia zamianę na akcje lub dokumenty udziałowe w okresie opcyjnym;

18. o zmiennej stopie procentowej - przy zwiększonej inflacji z reguły co 6 lub 3 miesiące zwiększa się oprocentowanie w zależności od wartości rynkowych, by zachęcić do ich nabywania;

19. wymienne - emitowane w celu spłaty starej pożyczki;

20. w ECU - duża stabilność;

21. z podwójną walutą - obligacje pożyczki opiewają na dwie waluty emitowane w jednej walucie, zwrot w innej walucie. Czasokres trwania - 10 - 12 lat z możliwością wypowiedzenia po 8 latach. Bardzo duże ryzyko kursowe.

Instrumenty udziałowe - akcje

Akcja jest papierem wartościowym, stwierdzającym bezwarunkowe uczestnictwo jej właściciela w kapitale sp. akcyjnej, przynoszącym zmienny dochód, potwierdzającym udział w majątku spółki lub wpływ na jej kierowanie.

Rodzaje cen akcji:

• nominalna;

• rynkowa;

• emisyjna.

Cena nominalna - wyraża udział właściciela akcji w kapitale akcyjnym. Jest dla wszystkich akcji danej spółki jednakowa. Można ją zwiększyć, np. przez zasilenie kapitału akcyjnego spółki częścią kapitału zapasowego lub zmniejszyć przez podział akcji.

Cena rynkowa - ustalana jest na giełdzie, na rynku pozagiełdowym lub rynku transakcji prywatnych.

Cena emisyjna - pojawia się na rynku pierwotnym przy sprzedaży lub subskrypcji akcji.

Różnica między ceną nominalną a emisyjną akcji zasila kapitał zapasowy spółki.

Kapitał akcyjny i zapasowy stanowią kapitały własne firmy. Z tytułu udziału we własności danego podmiotu akcjonariusz posiada zbywalne prawa:

1. prawa do zarządzania;

2. prawa głosu, które realizowane są głównie na walnych zgromadzeniach akcjonariuszy spółki, gdzie zapadają kluczowe decyzje, np. o podziale zysku, wyborze władz spółki akcyjnej, o absolutorium i kierunkach rozwoju firmy;

3. prawa do informacji - każdy akcjonariusz ma prawo wglądu do dokumentów, których znajomość jest niezbędna do podejmowania decyzji, np. bilans, rachunek wyników;

4. prawa do udziału w zyskach, realizowanych przez uzyskiwanie dywidend lub akcji darmowych opłacanych przez spółkę. Dywidendy wypłacane są najczęściej raz w roku;

5. prawa do części majątku w przypadku bankructwa lub sprzedaży wszystkich akcji danego podmiotu. Każda akcja daje właścicielowi prawo do części majątku, który, w przypadku likwidacji spółki akcyjnej, został po realizacji wszystkich zobowiązań firmy;

6. prawa poboru akcji nowej emisji; w przypadku, gdy walne zgromadzenie akcjonariuszy podejmie decyzję o emisji akcji, dotychczasowi właściciele mają prawo objęcia nowych akcji. Prawo to jest tym cenniejsze, im większa jest różnica w cenie akcji starych i nowych oraz w prawach z nimi związanych. Często prawo to przybiera postać prawa poboru akcji bezpłatnych, opłacanych przez samą spółkę, np. przesunięcie kapitału zapasowego na akcyjny lub opłacenie akcji nowej emisji częścią zysku wypracowanego przez spółkę.

Zawiązanie (zebranie kapitału) spółki akcyjnej może nastąpić poprzez:

• zawiązanie jednoczesne (łączne), gdzie objęcie akcji następuje poprzez samych założycieli lub założycieli z osobami trzecimi;

• zawiązanie sukcesywne - polega na zebraniu kapitału akcyjnego przez publiczną subskrypcję akcji. W tym celu założyciele przygotowują i ogłaszają zgodnie z przepisami o publicznym obrocie papierami wartościowymi - prospekt emisyjny. Zapisy i wpłaty na akcje przyjmuje bank lub biuro maklerskie na zlecenie założycieli w terminie nie dłuższym niż trzy miesiące od dnia otwarcia subskrypcji. Jeżeli w oznaczonym przez założycieli terminie cała ilość oferowanych akcji nie zostanie subskrybowana - emisję akcji uważa się za niedoszłą do skutku. Przydział akcji subskrybentom musi być dokonany w ciągu dwóch tygodni od zamknięcia subskrypcji.

Rodzaje akcji:

1. imienne - mogą być wydawane przed pełnym ich opłaceniem pod warunkiem, że informacja taka zostanie na nich uwidoczniona. Przeniesienie własności wymaga wręczenia nabywcy pisemnego oświadczenia na samej akcji lub osobnym dokumencie. Zbywalność akcji imiennych może ograniczać statut. Akcje imienne wpisywane są do księgi akcyjnej, w której odnotowuje się imiona i nazwiska akcjonariuszy oraz informacje o przeniesieniu własności na inne osoby (data operacji i wpisu). Za akcjonariusza spółki uznaje się tylko osobę wpisaną do księgi akcyjnej;

2. na okaziciela - nie mogą być wydane przed pełną wpłatą przypadającej na nie części kapitału akcyjnego. Ich zbycie następuje przez wręczenie akcji nabywcy i nie może być w żaden sposób ograniczone. Za akcjonariusza uznaje się ich posiadacza;

3. zwykłe - najbardziej powszechne na rynkach giełdowych i pozagiełdowych. Nabywcy takich akcji posiadają równe prawa co do dywidendy, liczby głosów na walnych zgromadzeniach i udziału w majątku spółki w przypadku likwidacji;

4. uprzywilejowane - prawo do większej ilości głosów, stałej dywidendy niezależnie od wielkości zysku do pierwszeństwa w podziale majątku firmy. Akcje z prawem poboru otrzymują dotychczasowi akcjonariusze w przypadku podwyższenia kapitału za pomocą nowej emisji;

5. milczące - ich właściciele nie mają wpływu na procesy decyzyjne w przedsiębiorstwie niezależnie od ilości posiadanych akcji;

6. pierwszorzędne - mają ustabilizowaną wartość i dywidenda (blue chipsy), w USA 30 firm Dow Jonesa;

7. preferowane - posiadają pierwszeństwo przy wypłacie dywidendy;

8. gotówkowe - wydawane w zamian za wpłaty pieniężne;

9. aportowe - wydawane za wniesione do S.A. środki rzeczowe;

10. gratisowe - wydawane akcjonariuszom bezpłatnie. W sytuacji, gdy spółka pokrywa podwyższony kapitał akcyjny z własnych funduszy rezerwowych lub wypracowanego zysku;

11. założycielskie (w Polsce świadectwa założycielskie) - są wydawane założycielom S.A. w zamian za usługi oddane przez nich przy tworzeniu S.A.. Dają prawo do uczestnictwa w czystym zysku S.A. w granicach ustalonych przez statut po uprzednim odliczeniu na rzecz akcjonariuszy określonej przez statut dywidendy minimalnej;

12. nowej emisji - młode akcje nie uprawniające do dywidendy;

13. wysokich lotów - szybko wzrastające, spekulacyjne nakręcanie kursu następuje przez media;

14. groszowe (za pensa) - akcje o bardzo niskich nominałach dla szerokiego kręgu inwestorów;

15. złote - dające szczególne uprawnienia decyzyjne, np. prawo veta;

16. winkulowane - akcje z ograniczoną przekazywalnością - są imienne, o ograniczonych możliwościach przenoszenia związanych z nimi praw.

Kwity depozytowe: ADR-y i GDR-y (kolejne instrumenty)

Kwit depozytowy jest dokumentem o statusie papieru wartościowego, który łączy prawa własności jednej lub wielu akcji spółki zagranicznej oraz wszelkie prawa, jakie są z tą lub tymi akcjami związane.

Emisja kwitów i obrót nimi odbywa się na podstawie określonej ilości akcji spółki i musi dokonywać się w innym państwie niż państwo siedziby spółki.

Akcje, które są podstawą emisji kwitów, podlegają zdeponowaniu w banku zagranicznym. Posiadacz kwitu może w każdym czasie żądać jego umorzenia i wydania w zamian akcji będących podstawą wyemitowania. Stosunek ilościowy obu papierów zależy od uznania emitenta, np. 1 ADR = 30 akcji zwykłych. Czynnikiem decydującym jest cena emisyjna akcji, która kształtuje cenę kwitów. Z reguły średnia cena rynkowa kwitu wynosi ok. 30 USD, co oznacza, że jeden kwit powinien odpowiadać takiej ilości akcji spółki, której suma powinna dawać wartość zbliżoną do 30 USD.

Z uwagi na kryterium miejsca emisji i obrotu kwitami można wyróżnić:

• ADR-y - kwity amerykańskie;

• GDR-y - kwity globalne;

• SDR-y - od 1994 r., kwity singapurskie emitowane przez emitentów zbiorowych z przeznaczeniem do obrotu na giełdzie w Singapurze.

ADR-y - amerykańskie kwity depozytowe

emitowane od 1927 r. w celu ułatwienia obrotu akcjami już notowanymi na zagranicznych giełdach. System ten polega na zdeponowaniu akcji w banku powierniczym, natomiast inny bank depozytowy emituje ADR-y. Bank depozytowy działa w kraju, w którym kwity są notowane. Wielkość emisji ADR-ów odpowiada emisji akcji, znajdujących się w banku powierniczym. Każdy nabywca ADR-u jest pośrednio posiadaczem akcji firmy zagranicznej.

W zależności od fazy, w jakiej wyemitowano ADR, jego nabywca ma wszystkie lub niektóre uprawnienia akcjonariusza.

Procedura emisji ADR:

1. pozaamerykański emitent zgłasza amerykańskiemu bankowi chęć emisji na rynku amerykańskim;

2. akcje spółki są skupowane na rynku lokalnym i deponowane w banku powiernika;

3. bank amerykański - agent - emituje ADR-y opiewające na zdeponowane akcje spółki nieamerykańskiej;

4. ADR-y są plasowane na rynku amerykańskim;

5. ADR-y mogą być oferowane do sprzedaży w ofercie publicznej i prywatnej.

Oferta publiczna wymaga rejestracji w Amerykańskiej Komisji Papierów Wartościowych. Emitenci ubiegający się o dopuszczenie do publicznej emisji muszą odpowiadać wymogom Komisji odnośnie pozycji finansowej, skali i zakresu działania oraz wydać prospekt emisyjny. Procedura jest długotrwała, kosztowna i zasadna w przypadku dużych emitentów. Jest niezbędna w przypadku ubiegania się o notowania na NYSE.

Oferta prywatna - wymagana jest uproszczona rejestracja z pominięciem Komisji, co obniża koszt i czas dojścia emisji do skutku. Stosowana przez mniejsze firmy. Pierwszy krok do oferty publicznej.

Z podmiotowego punktu widzenia wyemitowanie kwitów depozytowych może stanowić emisję:

• sponsorowaną - nabycie przez bank akcji spółki nastąpić może w porozumieniu z nią. Emisja tego typu jest realizowana z inicjatywy spółki zgodnie z jej wolą i w ustalony przez nią sposób. Może być powiązana z nową emisją, której całość lub część zostaje przeznaczona jako podstawa do wyemitowania kwitów depozytowych. Podstawą wystawienia kwitów mogą być również akcje już wyemitowane. Przeprowadzenie emisji sponsorowanej wymaga zawarcia umowy między spółką a bankiem depozytowym, będącym w stosunku do niej bankiem zagranicznym. Umowa ta nosi nazwę umowy depozytowej;

• niesponsorowaną - może odbywać się bez wiedzy, a nawet wbrew woli spółki. Brak jest powiązań umownych między nią a bankiem zagranicznym, emitującym kwity. Bank depozytowy kupuje akcje na rynku wtórnym. Są one następnie przekazywane do depozytu na rachunek prowadzony dla banku depozytowego przez bank powiernika. Zdeponowane w ten sposób akcje stanowią podstawę do wyemitowania za granicę kwitów depozytowych i zaoferowania ich tamtejszym inwestorom.

Większą popularnością cieszy się emisja sponsorowana, gdyż koszty przeprowadzenia całego programu i ryzyko niepowodzenia zostaje rozłożone pomiędzy spółkę i bank depozytowy.

ADR-y funkcjonują na trzech poziomach:

1. najniższy poziom ADR-ów. Kwity nie mogą być przedmiotem obrotu giełdowego, a ich posiadacze nie mają prawa głosu na walnym zgromadzeniu;

2. i 3. Kwity są przedmiotem obrotu giełdowego, a posiadacze mają wszystkie prawa akcjonariuszy. Różnica między 2. i 3. poziomem dotyczy m.in. zakresu informowania o wymiarach firmy oraz rodzaju oferty. Przy poziomie 3. jest to oferta publiczna.

W przypadku 2. i 3. poziomu wymagana jest zgoda Komisji Papierów Wartościowych kraju macierzystego spółki emitującej akcje.

ADR-y wyeliminowały następujące problemy związane z inwestowaniem na obcych rynkach:

1. różnice językowe;

2. ryzyko kursowe przy zakupie walorów za inne waluty;

3. zróżnicowanie rozliczania transakcji;

4. różnice podatkowe i opłatowe.

Zalety ADR-ów dla inwestorów:

1. są przedmiotem obrotu rynkowego, podlegają regulacjom amerykańskim, choć opiewają na papiery zagraniczne, co zwiększa ich atrakcyjność dla inwestorów amerykańskich. Mogą oni inwestować w imieniu firm zagranicznych, inwestując w papiery będące instrumentem amerykańskim. W 1993 r. Amerykanie zainwestowali 230 mld, a w 1994 - 1 bilion USD w ADR-y;

2. przystosowują zagraniczne walory do przyzwyczajeń inwestorów amerykańskich, np. kumulują niskie nominały akcji brytyjskich i zmniejszają bardzo duże nominały akcji niemieckich;

3. przy zakupie akcji zagranicznych na obcych rynkach o dużym rozproszeniu akcjonariuszy, ADR-y zapewniają regularne otrzymywanie dywidendy.

Wady ADR-ów dla inwestorów:

1. większe niż w przypadku papierów wartościowych denominowanych w rodzimej walucie ryzyko kursowe;

2. większe niż w przypadku amerykańskich papierów wartościowych ryzyko polityczne;

3. ograniczony dostęp do informacji o emitencie.

Zalety ADR-ów dla emitentów:

1. możliwość emisji papieru atrakcyjnego dla amerykańskiego inwestora na największym rynku kapitałowym świata;

2. rozszerzenie i zróżnicowanie akcjonariatu;

3. zwiększenie płynności papieru wartościowego, na który opływa ADR;

4. zwiększony popyt na dany papier za pośrednictwem ADR-u może wpłynąć na wzrost cen na rynku lokalnym.

Wady ADR-ów dla emitentów:

1. przesunięcie części obrotu papieru wartościowego emitenta z rynku krajowego na amerykański może spowodować m.in. mniejszą płynność obrotu walorami i mniejsze wpływy z prowizji biur maklerskich;

2. mniejsza podaż papieru wartościowego może spowodować wzrost popytu ze strony inwestorów, co spowoduje wzrost cen papieru wartościowego na rynku krajowym;

3. pojawia się możliwość nadużyć i ograniczenie przejrzystości zasad obrotu walorami emitenta;

4. istnieje ryzyko powrotu na rynek krajowy akcji, pod które wyemitowano ADR-y.

Formą ADR-ów są RADR-y, czyli w USA - prywatna emisja kwitów depozytowych. Od 1990 roku jest to emisja, która nie ma charakteru publicznego, jest skierowana do określonej grupy inwestorów. Podstawę wystawianych kwitów stanowią akcje spółki, pochodzące z nowej emisji, co oznacza, że emitowanie RADR-ów przez spółki zagraniczne służy pozyskiwaniu przez nie nowych środków kapitałowych. Korzyść polega na braku konieczności rejestracji przed Komisją Papierów Wartościowych oraz na możliwości uzyskania zwolnień z kosztownych obowiązków informacyjnych. Istotą emisji RADR-ów jest to, że jest ona adresowana do tych podmiotów, które są lub mogą być potencjalnie zainteresowane ich nabyciem i które spełniają wymogi kwalifikowanych inwestorów instytucjonalnych. Jednym z głównych wymogów jest minimalny portfel inwestycyjny wysokości 100 mln USD.

Notowania RADR-ów: poza giełdami papierów wartościowych są one notowane w systemie portal, czyli na rynku emisji prywatnych, prowadzonych w ramach Amerykańskiej Giełdy Elektronicznej w ramach NASDAQ. Dzięki uproszczonym procedurom i wymogom związanych z emisją RADR-ów są one przedmiotem największego zainteresowania ze strony zagranicznych inwestorów w ramach ADR-ów.

GDR-y - globalne kwity depozytowe

Notowane na kilku światowych rynkach kapitałowych jednocześnie. GDR-y mogą być emitowane w ofercie prywatnej i publicznej i dzielą się na dwie transze:

• rynek europejski;

• rynek amerykański.

GDR-y kierowane na rynki europejskie są najczęściej plasowane na giełdach w Londynie i Luksemburgu (największe ośrodki obrotu GDR-ami). Giełdy te mają liberalne wymogi dopuszczania GDR-ów i proste zasady obrotu. Transza amerykańska może mieć postać RADR-ów lub ADR-ów trzeciego poziomu, lub może być plasowana na podstawie regulacji Amerykańskiej Komisji Papierów Wartościowych, która w 1990 roku uprościła procedury nabywania przez obywateli USA zagranicznych papierów wartościowych.

Uczestnicy rynku kapitałowego:

• emitenci;

• inwestorzy;

• pośrednicy.

Emitenci

Może być nim podmiot, który będzie finalnym użytkownikiem kapitału, np. korporacja, instytucja finansowa wyspecjalizowana w emisji papierów wartościowych, np. bank inwestycyjny, który gromadzi w ten sposób środki pieniężne celem udzielania długoterminowych kredytów.

Emitent - podmiot wypuszczający w obieg papiery wartościowe, np. bank, S.A., Skarb Państwa.

Subskrybent - osoba zobowiązująca się podpisem do nabycia akcji lub obligacji od emitenta po zakończeniu zbierania przez niego zgłoszeń, często jednocześnie z pobieraniem zaliczki.

Inwestorzy:

1. indywidualni;

2. instytucjonalni.

Ad. 1

Inwestorzy indywidualni to osoby fizyczne i zrzeszenia nie posiadające osobowości prawnej, np. spółki pracownicze, które nieprofesjonalnie zajmują się inwestowaniem na rynku kapitałowym.

Ad. 2

Inwestorzy instytucjonalni to podmioty, które profesjonalnie działają rynku kapitałowym:

banki - szczególnie Bank Centralny, który inwestuje w rządowe papiery wartościowe i zbiera zamówienia od inwestorów na zakup nowych papierów rządowych;

banki handlowe - są największym instytucjonalnym posiadaczem papierów rządowych i komunalnych, świadczą usługi brokerskie, udzielają pożyczek na operacje emisyjne, działalność brokerską i zakup papierów przez osoby fizyczne;

firmy ubezpieczeniowe - ich działalność jest ściśle regulowana, np. określane są rodzaje papierów, które te firmy mogą zakupić. Firmy ubezpieczeniowe muszą stale kontrolować i realizować swój portfel. Są ważnym elementem popytowym na papiery wartościowe;

specjalne grupy inwestycyjne - towarzystwa inwestycyjne zorganizowane w formie spółek lub trustów;

trust inwestycyjny - działa w systemie zamkniętym, jest określona ściśle suma kapitału, jaki może być zainwestowany przez inwestorów w akcje. Inwestorzy mają mały wpływ na przedmiot inwestycji;

fundusz powierniczy - działa w systemie otwartym, w którym występuje dostępność zakupu udziałów przez inwestorów oraz zmienny kapitał inwestycyjny. Jest większa niż w trustach inwestycyjnych różnorodność inwestycji oraz określony udział kapitału funduszu powierniczego w lokowaniu w papiery wartościowe.

Pośrednicy - Są to firmy maklerskie, dealerskie i banki inwestycyjne.

Firmy maklerskie działają we własnym imieniu, na cudzy rachunek, zaś firmy dealerskie i brokerskie - na własny rachunek. Firmy maklerskie i dealerskie działają tylko na rynku wtórnym. Banki inwestycyjne działają również na rynku pierwotnym organizując na zlecenie lub własny rachunek emisje papierów wartościowych. Firmy maklerskie i dealerskie to grupa pośredników, uczestników rynku kapitałowego, po emitentach i inwestorach.

Broker - nazwa jednostki pośredniczącej między nabywcami i sprzedawcami w warunkach wysokiego poziomu organizacji gospodarki rynkowej, np. brokerzy ubezpieczeniowi, towarowi, giełdowi.

Firmy dealerskie działają w roli pośrednika i inwestora, kupując i sprzedając papiery wartościowe we własnym imieniu, na cudzy i własny rachunek, na własne ryzyko.

Transakcje na rynku papierów wartościowych zawierane są za pośrednictwem:

1. maklerów, którzy otrzymują licencje od Komisji Papierów Wartościowych;

2. podmiotów, które prowadzą przedsiębiorstwo;

3. banków, pod warunkiem organizacyjnego i finansowego wydzielenia.

Działalność we własnym imieniu - odpowiedzialność za ????? stronę obrotu papierami przejmuje makler, który, działając na rachunek klienta, otrzymuje prowizję od zrealizowanego zlecenia. Prowizje od transakcji akcjami są niższe od transakcji obligacjami.

Wprowadzenie do obiegu papierów wartościowych może odbyć się przez biuro maklerskie lub przetarg.

Biuro maklerskie może pełnić rolę:

1. pasywną - gdy nie bierze na siebie ekonomicznej odpowiedzialności za sprzedaż papierów wartościowych w ofercie pierwotnej. Udostępniona emitentowi za wynegocjowaną opłatę sieć swych oddziałów w celu szybkiego i skutecznego sprzedania emisji (np. Bank Śląski). Za wynik finansowy i prowadzenie emisji odpowiada Skarb Państwa;

2. aktywną - uczestniczy bezpośrednio w sprzedaży papierów wartościowych, czyli podejmuje tym samym ryzyko ekonomiczne.

Biuro maklerskie nabywa całą emisję celem jej odsprzedaży inwestorom. Staje się gwarantem emisji. Gwarant swoją pozycją na rynku odpowiada za oszacowanie ceny emisyjnej. Jeśli wyceni zbyt nisko i rynek określi cenę na wyższym poziomie, to emitent osiągnie mniejszy dopływ kapitału, a takie biuro straci zamówienia i zostanie wyeliminowane przez konkurencję. Jeżeli zaś cena określona przez gwaranta będzie zbyt wysoka, spowoduje to trudności ze sprzedaniem emisji i gwarant będzie się starał sprzedać akcje po niższej cenie, aby odzyskać część kapitału, przez co poniesie stratę. W takim przypadku również emitent pośrednio poniesie stratę. Musi on bowiem liczyć się z obniżką cen swoich akcji na rynku wtórnym.

Wprowadzenie nowych emisji przez aktywnego pośrednika jest korzystne dla emitenta, bo otrzymuje kapitał na początku okresu sprzedaży i ma gwarancję, że emisja dojdzie do skutku. Gwarant emisyjny specjalizujący się w umieszczaniu na rynku nowych emisji, posiadający bazę i doświadczenie może liczyć na znaczne dochody.

Przetarg to inna forma wprowadzenia papieru do obrotu publicznego. Właściciel sprzedaje akcje na drodze przetargu inwestorom na giełdzie. Warunki przetargu winny być określone w specjalnie przygotowanym prospekcie.

Instytucje obrotu papierami wartościowymi:

tradycyjne - wyłącznie na giełdach, gdzie kojarzono oferty kupna i sprzedaży zbierane przez biura maklerskie działające na giełdzie; giełda jako instytucja rynku kapitałowego nigdy nie uczestniczy jako podmiot w transakcjach, a jedynie udostępnia teren i zasady rządzące obrotem papierami wartościowymi.

Regulacje rynku kapitałowego

Jako rynek podatny na działania spekulacyjne jest szczegółowo uregulowany prawnie. Ustawy określają dostęp do rynku kapitałowego, zasady obrotu papierami, działania niedozwolone. Nad ich przestrzeganiem działają instytucje nadzorujące (w Polsce - komisja Papierów Wartościowych). Pośrednio wpływ mają Bank Centralny przez politykę stopy procentowej i Minister Finansów w zakresie polityki kredytowej i finansowej.

Rynek kapitałowy składa się z:

1. rynku pierwotnego;

2. rynku wtórnego.

Ad. 1

Na rynku pierwotnym emitent oferuje sprzedaż emitowanych papierów wartościowych. Emisji może dokonać sam wystawca - emisja własna, lub może ją zlecić pośrednikowi - emisja obca.

Emisja własna - wystawca sam oferuje papiery wartościowe nabywcom. Jest tańsza, ale wystawca musi dobrze znać rynek i jego zapotrzebowanie na nowe emisje papierów wartościowych. Może być:

• subskrypcja własna - emitent ogłasza publicznie możliwość nabycia papierów wartościowych podając w prospekcie szczegółowe informacje o sytuacji finansowej firmy i dokładną charakterystykę oferowanych papierów;

• sprzedaż z wolnej ręki - bezpośrednia sprzedaż na giełdzie lub nabywcom.

Emisja obca - wyróżnić można:

• submisję publiczną - oddanie papierów wartościowych pośrednikowi, który publicznie ogłasza możliwość ich nabycia:

• submisję prywatną - wystawca oddaje papiery wartościowe do emisji pośrednikowi, który je rozprowadza w odróżnieniu od submisji poprzedniej na własny rachunek. Dla inwestora największe znaczenie przy zakupie papierów ma dobra sytuacja finansowa firmy, która zmniejsza ryzyko lokaty.

Ad. 2

Rynek wtórny jest głównym ośrodkiem działań inwestorów i pośredników. Oprócz emitenta występują te same podmioty, co na rynku pierwotnym.

Podział rynku kapitałowego

Rynek kapitałowy dzieli się na:

1. rynek kredytu hipotecznego;

2. rynek skryptów dłużnych;

3. rynek papierów wartościowych.

Ad. 1

Kredyt hipoteczny udzielany jest na zakup gruntów. Jego zabezpieczeniem jest ziemia z dobrami jej przypisanymi a nie pozycja finansowa pożyczkobiorcy. Kredytowi hipotecznemu towarzyszy często kredyt budowlany, przy którym następuje obciążenie hipoteki lub skryptu dłużnego będącego potwierdzeniem długu. Nabywcami skryptów dłużnych i hipoteki są instytucje finansowe, szukające długoterminowych lokat jak fundusze powiernicze, towarzystwa ubezpieczeniowe. Kredyty udzielane są z reguły na okresy powyżej 25 lat. W USA zmodyfikowano kredyt hipoteczny, ponieważ podmioty kredytujące grunty gospodarcze partycypują w dochodach z przedsięwzięć.

Ad. 2

Rynek skryptów dłużnych.

Pozyskiwanie kapitałów na rynku kapitałowym nie wiąże się wyłącznie z klientami banków. Banki pożyczają sobie nawzajem duże kwoty, potwierdzając ten fakt skryptem dłużnym. Dotyczy to też operacji z korporacjami.

Ad. 3

Rynek papierów wartościowych. Jest to rynek giełdowy i pozagiełdowy.

MIĘDZYNARODOWY RYNEK KAPITAŁOWY (MRK) - charakterystyka

Uczestniczą w nim wielcy emitenci o wysokim standing'u umożliwiającym emisję i obrót papierami w skali międzynarodowej. Cechą charakterystyczną operacji emisyjnych na MRK jest zdecydowana przewaga emisji obligacji nad emisją akcji, ponieważ obligacje są bardziej uniwersalnym papierem, dają dużą możliwość wyboru formy obligacji, a krąg odbiorców jest zdecydowanie większy niż przy akcjach, ponieważ są to rządy i organizacje międzynarodowe. Emisja akcji stanowi stosunkowo niewielkie źródło gromadzenia kapitału, a procedura emisji jest bardziej skomplikowana niż w obligacjach. Emisje akcji w większości krajów mają charakter zamknięty.

Obligacje emitowane na MRK to akcje:

• o stałym oprocentowaniu (ok. 70 %);

• o zmiennym oprocentowaniu (10 %);

• zmienne (20 %).

Na MRK w obrocie są papiery wartościowe międzynarodowe określone przez charakter emisji, np. euroobligacje oraz papiery wewnętrzne, np. akcje dużych przedsiębiorstw, obligacje skarbowe kupowane przez zagranicznych inwestorów.

Rynek euroobligacji jest elementem MRK, na którym zawiera się długoterminowe transakcje kredytowe denominowane w walutach obcych. Powstał w 1963 r. w wyniku wprowadzenia w USA podatku od odsetek, który miał zniechęcić zagranicznych pożyczkobiorców do emitowania obligacji na amerykańskim rynku kapitałowym. Obligacje zaczęto emitować w dolarach poza USA, ponieważ żaden wewnętrzny rynek nie był w stanie zaspokoić popytu na pożyczki długoterminowe z zagranicy, jedynym wyjściem była emisja euroobligacji.

Obligacje międzynarodowe dzielą się na:

• zagraniczne (papiery dłużne emitowane przez cudzoziemców na krajowym RK, rozprowadzane i poręczane przez konsorcja banków krajowych);

• euroobligacje, które są emitowane w walucie innej niż kraju, w którym są emitowane i rozprowadzane wśród inwestorów kilku krajów.

Regulacje ich dotyczące są bardziej liberalne niż regulacje dotyczące emisji na rynkach wewnętrznych (nie potrzeba dokładnych informacji o emitencie, czy dokonywać urzędowej rejestracji emisji, co zwiększa ich atrakcyjność). W wielu krajach dochody z euroobligacji nie podlegają opodatkowaniu. Z reguły są emitowane na okaziciela, zaś na rynkach zewnętrznych - często imienne. Obligacje na okaziciela zapewniają inwestorom anonimowość płacenia odsetek.

Euroobligacje emituje i rozprowadza Międzynarodowy Syndykat Euroobligacyjny, w skład którego wchodzą trzy grupy instytucji finansowych:

1. grupa kierownicza, w której najważniejszy jest bank prowadzący, określający warunki i koncepcje emisji;

2. grupa subskrybująca, która subskrybuje nowe obligacje, zakupuje je od emitenta po określonej cenie celem ich odsprzedaży finalnym inwestorom. Gwarantuje emitentowi otrzymanie ustalonej kwoty bez względu na to, czy sprzeda on euroobligacje wśród inwestorów. Subskrybenci angażują swój kapitał i ponoszą ryzyko. Umową subskrypcyjną zawierają z emitentem tylko banki z grupy kierowniczej. Członkowie tej grupy zawierają między sobą odrębne umowy dotyczące subskrybowanych grup i zobowiązują się do pokrycia nie wykorzystanych obligacji;

3. grupa sprzedająca - zadaniem tej grupy jest dystrybucja euroobligacji, pomimo że znaczna część euroobligacji jest bezpośrednio rozprowadzana wśród subskrybentów, wynagrodzenie banków wchodzących w skład Syndykatu Euroobligacyjnego pochodzi z marży emisyjnej potrącanej jednorazowo przez Syndykat z kwoty emisji, zmniejszając kwotę otrzymywaną przez emitenta.

Rynek euroakcji

Podobnie jak na MR euroobligacji emisją i dystrybucją euroakcji zajmują się Międzynarodowe Syndykaty instytucji finansowych (od 1993r.).

Euroakcje są rozprowadzane bez gwarantowania emitentowi wielkości emisji, z uwagi na zbyt duże ryzyko wynikające z braku dobrego rozeznania emitenta. Cena emisyjna ustalona jest na poziomie aktualnej ceny giełdowej akcji pomniejszonej o prowizję 2,5 - 6,5 % ceny.

Główne narodowe rynki kapitałowe o znaczeniu międzynarodowym

Wyznacznikiem pozycji krajowego rynku kapitałowego jest wielkość emisji papierów wartościowych, dokonywanych głównie przez emitentów zagranicznych. Tradycyjna zagraniczna emisja obligacji jest przeprowadzana przez zagranicznego dłużnika, subskrybowana przez Syndykat Emisyjny złożony z instytucji finansowych z jednego kraju, denominowana w walucie tego kraju i rozprowadzana głównie w tym kraju.

USA

Wiodąca rola na MRK pod względem ilości transakcji, stopnia rozwoju instytucji finansowych, technik finansowych i konkurencyjności.

Pomimo że rynek ten odgrywa wielką rolę międzynarodową, obsługuje głównie rynek amerykański. Wielkość i warunki emisji papierów wartościowych kształtują się swobodnie, natomiast istnieją rygorystyczne przepisy chroniące inwestorów, m.in. emitenci papierów wartościowych muszą dostarczyć bardzo szczegółowe informacje. Zagraniczne emisje organizują Syndykaty banków inwestycyjnych. Wszystkie emisje obligacji typu janki organizuje Giełda Nowojorska.

2/3 emisji zagranicznych to pożyczki organizacji międzynarodowych, m.in. Bank Światowy, a 1/3 to emisje rządów.

Japonia

Drugie miejsce pod względem emisji. Ustępuje wielu rynkom w rozwoju instrumentów i instytucji. Rynek jest bardzo dokładnie regulowany. Narzuca emitentom większość warunków.

Głównymi emitentami obligacji są instytucje finansowe i sektor publiczny. Przemysł pożycza w bankach.

Emisje zagraniczne samurajów mogą dokonywać organizacje międzynarodowe, wielcy renomowani dłużnicy publiczni i 150 wielkich korporacji zagranicznych.

Rynek eurojena otwarto w 1977 r. i w II połowie lat 80-tych rynek ten wyprzedził w wolumenie emisji rynek samurajów.

Niemcy

RK bardzo dobrze rozwinięty, ale przemysł emituje niewielką ilość obligacji. Wiodącą rolę pełnią banki będące największymi emitentami i inwestorami obligacji.

Kontrolę nad rynkiem obligacji pełni Ministerstwo Gospodarki, a nieformalnie - Bundesbank.

Emisja dłużników zagranicznych nie wymaga zgody Min. Gospodarki, a dochód inwestorów zagranicznych nie podlega opodatkowaniu.

Szwajcaria

Wszystkie emisje organizują Syndykaty banków działających w Szwajcarii. Władze sprawiają ścisłą kontrolę nad rynkiem kapitałowym, ponieważ napływ kapitału zagranicznego jest nieproporcjonalnie duży w stosunku do wielkości gospodarki.

Wielka Brytania

Do 1972 r. na brytyjskim RK emisji dokonywać mogli wyłącznie emitenci ze strefy funta szterlinga. W 1980 r. zniesiono restrykcje, a Bank Anglii określił reguły funkcjonowania rynku brytyjskiego w kontaktach z zagranicą.

Zagraniczne emisje obligacji mogą być organizowane tylko w Londynie. Euroemisję może dokonywać tylko bank operujący w Wielkiej Brytanii.

Ostatnio emisję eurofunta z uwagi na szybkość operacji i niższe koszty wyparły obligacje buldogowe.

Instytucje rynku kapitałowego:

1. giełda;

2. banki komercyjne;

3. fundusze powiernicze;

4. domy maklerskie;

5. towarzystwa ubezpieczeniowe.

GIEŁDA papierów wartościowych

(!) Miejsce, gdzie regularnie, w określonym czasie, w podporządkowanym określonym zasadom sposób odbywają się transakcje kupna/sprzedaży papierów wartościowych celem osiągnięcia zysku wynikającego z różnicy kursów.

Prekursorem giełdy była instytucja brokera, która pojawiła się w Anglii, Holandii i Szwajcarii w XVIII wieku. W 1667 r. w Szwajcarii określono kodeks działania brokerów. Giełdy powstały później niż RK. Zaczęły wydzielać się z RK w połowie XVIII w. w Brugii (Belgia) zlokalizowanej w posiadłości Van de Bersoe. Pierwsza udokumentowana informacja o NYSE (giełda nowojorska) pochodzi z roku 1792.

Podział giełdy papierów wartościowych:

1. rynek podstawowy (jeden pakiet);

2. rynek równoległy:

3. OTC - rynek pozagiełdowy.

Ad. 1

Rynek podstawowy stawia wysokie wymagania wobec podmiotów, których papiery wartościowe mogą być na nim notowane, np. w USA, gdzie nie ma podziału na rynek podstawowy i równoległy, emitentem może być firma o minimalnym kapitale 9 mln USD i zyskiem 2,5 mln USD. Akcje lub obligacje winny być liczne i rozproszone, na NYSE ma to być 1 mln 100 akcji i co najmniej 2000 akcjonariuszy posiadających ponad 100 akcji. W Niemczech min. kapitał to 2,5 mln DM, a podmiot musi działać minimum trzy lata. W Polsce minimalna wartość emisji akcji to 500.000 ECU, a do publicznego obrotu musi trafić minimum 20 % emisji. Musi być wydany prospekt emisyjny i opublikowany bilans. Musi być zapewniona nieograniczona zbywalność i takie rozproszenie akcji, które zapewni odpowiednią płynność i przebieg transakcji. W USA nie ma dominacji jednej giełdy, są NYSE i Amex. Oprócz tego duża liczba giełd małych: Boston, Filadelfia, uniwersalna giełda elektroniczna NASDAQ (system zautomatyzowanych kwotowań krajowego zrzeszenia dealerów papierów wartościowych).

Ad. 2

Rynek równoległy stawia bardziej zliberalizowane wymagania niż rynek podstawowy. Jest to rynek spółek młodych i małych, poszukujących kapitału. W Polsce decyzje o dopuszczeniu spółki na rynek równoległy podejmuje Rada Giełdy, warunkując przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i płynności. Obroty: wielkość minimalna ceny emisyjnej akcji to 250.000 ECU. Oprócz tego trzeba ogłosić zweryfikowane sprawozdanie za ostatni rok.

Ad. 3

OTC

Giełdy nie biorą odpowiedzialności za papiery wartościowe na nim występujące. Nie stanowią przedmiotu zainteresowania organów giełdy. Cechują go najbardziej liberalne regulacje, duże ryzyko i niewielki wolumen obrotów.

W niektórych krajach regulacje OTC są zawarte w artykułach prawa cywilnego i karnego, w innych kontrolę sprawują specjalne komisje papierów wartościowych, które wydają potwierdzenia spełnienia wymogów do działania na rynku.

Rynek OTC ma duże znaczenie dla małych firm, które nie mogą liczyć na finansowanie ich rozwoju przez banki, gromadzą kapitał przez sprzedaż papierów wartościowych. W Polsce transakcje przeprowadzane są przez domy maklerskie (gdzie ceny są ustalane przez negocjacje stron) oraz przez powstały w 1966 r. CETO (Centralna Tablica Ofert), której zasady mają być zbliżone do NASDAQ.

Elektroniczny system obrotu papierami wartościowymi

Elektroniczne urządzenia do przesyłania, przechowywania, monitorowania, przetwarzania danych służą wspomaganiu decyzji maklerskich, zapewnieniu sprawności, niezawodności rozliczeń, przeprowadzeniu transakcji, kontroli legalności i przestrzeganiu kodeksu giełdy.

Urządzenia elektroniczne dają możliwość natychmiastowych informacji i szybkiego ich przetwarzania.

Przy dużej liczbie listowanych papierów wartościowych (ok. 3.000 na NYSE i 6.000 na NASDAQ) możliwość dobierania odpowiednich zestawów kursu i wskaźników zwiększa efektywność działania maklera.

Listowanie - umieszczenie akcji lub obligacji na liście rynku danej giełdy.

Najpopularniejszym systemem ciągłego monitorowania rynku papierów wartościowych jest system Rajtero. Podstawowy zestaw informacji obejmuje:

1. indeksy kursów akcji podstawowych giełd światowych;

2. nazwę giełdy i wyodrębnione indeksy krajowe;

3. oferowane ceny kupna i sprzedaży danej akcji lub obligacji z symbolem maklera;

4. ostatnią cenę akcji, ceny poprzedzające, cenę otwarcia i zamknięcia z poprzedniego dnia.

System ten jedynie informuje, a nie finalizuje transakcje, czym zajmuje się NASDAQ, który powstał w 1971 r. i działa od 1982 r.. W systemie tym działa ok. 500 firm maklerskich. W pełni oparty jest na układzie market maker - uczestnik giełdy zobowiązany do ciągłego obrotu określonymi papierami wartościowymi, stale oferujący kupno i sprzedaż. Podobnie jak na pozostałych giełdach korzystać można jedynie z najkorzystniejszych ofert.

Ekran prezentując notowania danego papieru wartościowego przedstawia wszystkie oferty kupna - sprzedaży wprowadzone przez uczestników giełdy. Ważna jest informacja, w którym momencie pojawiła się oferta. Istnieje obowiązek wyboru z ofert po tej samej cenie oferty tego maklera, który pierwszy wystąpił z tą ceną w sieci NASDAQ. Transakcje z pozostałymi maklerami są dopuszczone, gdy pierwszy nie miał dostatecznie dużej liczby poszukiwanych pakietów.

Metody określania cen akcji:

1. analiza techniczna;

2. analiza fundamentalna.

Ad. 1

Analiza techniczna

krótkookresowa analiza opłacalności w akcje, efektem której jest określenie prawdopodobnych kursów w przyszłości w oparciu o ich ocenę w przeszłości. Analiza ta nie określa, która spółka jest dobra czy zła. Przy jej opracowywaniu wykorzystywane są cztery założenia:

1. zmiany popytu i podaży na giełdzie wpływają na ceny akcji;

2. kierunki zmian cen utrzymują się w dłużej trwających trendach;

3. procesy giełdowe mają charakter cykliczny, a dna i wierzchołki poprzedniego cyklu znajdują się wyżej niż poprzednie;

4. stopy zysku poszczególnych akcji korelują ze stopą indeksu giełdowego.

Analiza techniczna generuje trzy typy sygnałów:

1. sygnał wskazujący na konieczność kupna akcji;

2. sygnał wskazujący na konieczność sprzedaży akcji;

3. sygnał wskazujący na brak działania.

W analizie technicznej dane finansowe są wykorzystywane w znikomym stopniu, a podstawy analizy stanowią wykresy poprzednich kursów - akcjogramu. Metodę analizy wykresu stosują czartyści, którzy uważają, że badania zeszłych cen pozwalają na identyfikacje pewnych wzorców kształtowania się cen w przyszłości. Wzorce te nazywają się formacjami technicznymi, które mają tendencje do powtarzania. Wykrycie formacji pozwala na identyfikację właściwego sygnału.

Grupa wskaźników technicznych obejmuje indeksy giełdowe oraz liczne wskaźniki opracowywane dla rynków. Wartości wskaźników w mniejszym lub większym stopniu odzwierciedlają stan rynku, co pozwala wygenerować odpowiedni sygnał.

Analiza ta jest strategią typowo spekulacyjną, zorientowaną na krótkoterminowe inwestowanie i częste zawieranie transakcji kupna - sprzedaży.

Stosuje się często analizę średniej kroczącej, która polega np. na obliczeniu średniej 10-sesyjnej przez dodanie kursu akcji na ostatniej sesji giełdowej do kursów dla tej akcji na 10 ostatnich sesjach i podzieleniu przez 10.

W USA stosuje się średnią kroczącą 200-dniową, ponieważ odzwierciedla wygładzony trend za cały rok.

Ad. 2

Analiza fundamentalna

długookresowa analiza minimum 3 - 5 lat opłacalności inwestowania w akcje w oparciu o badania makroekonomiczne, ocenę spółek notowanych na giełdzie, ocenę finansową spółek.

Badania makroekonomiczne obejmują:

• sytuację polityczno-ekonomiczną, która ma bezpośredni i szybki wpływ na kształtowanie się cen na giełdzie. Dotyczy to zwłaszcza informacji związanych z poziomem inflacji, kształtowaniem się stopy procentowej, opodatkowaniem obrotów papierami wartościowymi, stabilizacją gospodarczą i polityczną, zwiększeniem lub zmniejszeniem tempa wzrostu dochodu narodowego, zapowiedzią dewaluacji waluty, itp.;

• sytuację monetarną, która dotyczy zwłaszcza oceny kształtowania się podaży pieniądza. Jeżeli na rynku rośnie ilość pieniądza (M), to wzrośnie zapotrzebowanie na papiery wartościowe, a tym samym rosną ich ceny. I odwrotnie: spadnie M, to spadnie zapotrzebowanie na akcje i ich ceny; rośnie zapotrzebowanie na obligacje i ich ceny;

• ocenę branż w gospodarce - polega na określeniu wiodących branż, które wywierają lub mogą wywrzeć decydujący wpływ na rozwój gospodarki w oparciu o analizę ekonomiczno-finansową poszczególnych branż.

Ocena spółek notowanych na giełdzie

Spółki wysoko oceniane to te, które posiadają precyzyjną strategię rozwoju, sprawne zarządzanie, inwestorów strategicznych, znaczną część zysku przeznaczają na inwestycje, produkcję proeksportową, wykorzystują nowoczesną technikę i technologię, niski wskaźnik c/z i pozytywną opinię w mass mediach.

Ocena finansowa spółek składa się z:

• oceny rachunku wyników;

• oceny bilansu;

• oceny siły finansowej;

• oceny wskaźnikowej.

Najbardziej syntetyczne wskaźniki:

cena/zysk;

cena/wielkość majątku;

(cena/zysk) - (cena akcji/zysk netto na 1 akcję), pokazuje efektywność danej akcji; im niższy, tym korzystniejsze kupowanie akcji.

Cena/wartość księgowa (majątek) -określa cenę akcji do wartości księgowej majątku spółki przypadającej na 1 akcję. Wskaźnik ten informuje jaki jest stopień zabezpieczenia majątku danej spółki . Wartość >1 oznacza , że cena akcji jest >niż księgowa wartość majątku przypadająca na tę akcję.

W wyniku analizy fundamentalnej szacowana jest tzw. wewnętrzna wartość akcji tj. cena po której akcje winny być notowane na giełdzie . Z uwagi , że rynek nie jest doskonały cena rynkowa akcji różni się od „prawdziwej wartości” którą jest wartość wewnętrzna porównywana z wartością rynkową.

Gdy cena wewnętrzna >rynkowej stanowi to sygnał do zakupu akcji , a gdy < od rynkowej należy akcje sprzedać .

Cenę wewnętrzną akcji określają:

• zysk;

• aktywa netto firmy;

• wielkość dywidendy;

• ocena przyszłych zysków i dywidendy.

Analiza fundamentalna opiera się o raporty ekonomiczne spółek akcyjnych , wyniki porównywalne z innymi spółkami , spodziewane zyski i czynniki niewymierne np. nastroje inwestorów . W analizie fundamentalnej wykazuje się :

1. rentowność;

2. płynność;

3. aktywność.

Ad. 1 rentowność:

a) wskaźnik rentowności brutto - (zysk brutto / sprzedaż), zysk brutto to wartość sprzedaży -koszt wyprodukowania wyrobów, a wartość sprzedaży to koszt produkcji wyrobów +zysk.

Mierzy i określa politykę cenową firmy w stosunku do kosztów produkcji. Im wyższy oznacza , że koszty produkcji są niższe;

b) wskaźnik rentowność netto - (zysk netto / sprzedaż), określa zyskowność po uwzględnieniu wszystkich wydatków. Im wyższy w porównaniu ze wskaźnikami innych spółek z branży tym pozycja spółki jest lepsza i większa pewność dobrego wyboru inwestycji;

c) wskaźnik rentowności kapitału - (zysk netto / przeciętne kapitały własne). Najważniejszy wskaźnik dla inwestora; informuje czy spółka jest nastawiona na zysk w krótkim okresie czasu czy poprzez inwestowanie osiąganie zysków rozkłada się w czasie. Jeśli zakłada się szybkie zyski oznacza to zaniedbanie inwestycji i zmniejszenie zysków w przyszłości. Strategia powinna polegać na maksymalizacji wskaźnika ponad przeciętną stopę procentową. Jeśli < od stopy procentowej, lepiej lokować kapitał w banku niż inwestować w spółkę;

d) wskaźnik rentowności operacyjnej - (zysk operacyjny / sprzedaż)

[zysk operacyjny = sprzedaż - koszty operacyjne - amortyzacja ]

Wskaźnik nie uwzględnia kosztów operacji finansowych i podatków , określa jak pracuje spółka. Jeśli jest zbyt niski w stosunku do zgłoszonych planów to spółka może mieć trudności ze spłatą odsetek od kredytów. Im wyższy oznacza , że spółka posiada płynność finansową;

e) wskaźnik rentowności majątku - (zysk netto / przeciętne aktywa ). Pokazuje całkowity zysk spółki w relacji do wielkości inwestycji w aktywa. Informuje o wykorzystaniu majątku przez spółkę. Jeśli jest zbyt niski znaczy to o nieprawidłowym wykorzystaniu majątku spółki , wysoki wskazuje na możliwość rozwoju spółki.

Ad. 2 płynność:

a) wskaźnik bieżący - (aktywa bieżące / zobowiązania bieżące ). Wskaźnik ten określa płynność, powinien oscylować wokół 2 co oznacza , że spółka nie powinna mieć problemów ze spłatą kredytów. Dla akcjonariuszy im wyższy tym mniejsze jest wykorzystanie dźwigni finansowej.

Dźwignia finansowa - wykorzystanie obcych kapitałów dla powiększenia zysków. Przynosi korzyść do momentu gdy przychód z pożyczonych pieniędzy > stopy procentowej. Dla kredytobiorcy im wyższy wskaźnik, tym większa gwarancja otrzymania zwrotu kredytu;

b) wskaźnik szybki - (aktywa bieżące - zapasy / zobowiązania bieżące ), wskazuje na możliwość uruchomienia aktywów celem szybkiej spłaty zobowiązań, gdy <1 to spółka może mieć kłopoty z regulacją zobowiązań wobec wierzycieli; winien oscylować wokół 1.

Ad. 3 aktywność

a) wskaźnik obrotu należnościami - (sprzedaż / przeciętne należności) określa tempo z jakim podmiot odzyskuje swe należności. Wskazuje ile razy w ciągu roku pieniądze spółki mogą być użyte do działalności. Wskazuje w jakim stopniu spółka kredytuje swych odbiorców. Gdy jest niski oznacza to że spółka mając własne pieniądze u dłużników zamiast wykorzystać je do działalności musi korzystać z obcych kapitałów.

b) wskaźnik obrotu zapasami - (koszt własny sprzedanych wyrobów / przeciętne zapasy). Określa z jaką szybkością podmiot potrafi obracać własnymi zapasami. Wskazuje ile razy w ciągu roku firma zmienia zapasy na gotowe wyroby a następnie je sprzedaje. Wskazuje też na ile spółka jest konkurencyjna jeśli chodzi o wykorzystanie kapitałów. Im obrót zapasami jest częstszy tym lepiej świadczy o organizacji, wykorzystaniu możliwości oraz rzetelności kooperantów.

c) wskaźnik rotacji majątku - (sprzedaż / przeciętne aktywa ) Określa efektywność wykorzystania majątku. Im wyższa tym spółka z większa częstotliwością obraca majątkiem: sprzedaje zapasy, ściąga należności, intensywnie wykorzystuje majątek trwały do wytwarzania wyrobów.

Wskaźniki określające sytuację na rynku to wskaźniki tak skonstruowane że przedstawiają na bieżąco atrakcyjność akcji. Stanowią połączenie analizy technicznej bo przez włączenie aktualnej ceny 1 akcji wskaźniki wraz z nią zmieniają swą wartość i fundamentalnej gdyż są wykorzystywane wielkości: zysk, wartość księgowa, dywidenda

Wskaźnik zysk na 1 akcję = zysk na akcję zwykłą / liczba akcji zwykłych

Zysk na akcji zwykłej = zysk - dywidenda akcji uprzywilejowanych. Bardzo ważny wskaźnik dotyczący działania spółki. Rzadko podlega zmianom, w przypadku spodziewanego zysku jego wartość rośnie. Należy go porównywać w okresie kilku lat oraz brać ilość akcji emitowanych średnio wciągu roku.

Wskaźnik zysku na 1 akcję = rentowność kapitałów własnych / wartość księgowa na 1 akcję

(wartość księgowa - wartość netto spółki: liczbę wyemitowanych przez spółkę akcji )

Wskaźnik ten wykazuje rynkową ocenę zysku osiąganego przez spółkę, określa liczbę lat w przeciągu których zysk na 1 akcję pokryje cenę zakupu. Jeśli = 3 to zysk na 1 akcję w dniu nabycia obliczony za ostatnie 4 kwartały wyniesie tyle ile wynosi cena akcji w dniu jej nabycia.

Cena / wartość księgowa = cena 1 akcji / wartość księgowa 1 akcji

Wartość księgowa na jedną akcję określa majątek spółki nie obciążony jej zobowiązaniami przypadającymi na 1 akcję, tzn. im bardziej spółka korzysta z obcego kapitału tym wskaźnik będzie niższy. Do jego obliczenia używa się rynkowej ceny akcji a nie nominalnej która wynika z zapisów w statucie spółki. Wskaźnik ten określa cenę czystego majątku spółki. Jeśli jest wysoki to należy liczyć się z korektami rynku i spadkiem wartości cen akcji potwierdzającym przewartościowanie majątku przy wycenie.

Na rynku amerykańskim wieloletnia wartość tego wskaźnika 1,3 - 2 oznacza że jego przekroczenie pociągnie spadek cen akcji.

Dywidendowa stopa zwrotu akcji do wskaźnika dochodowości akcji = dywidenda / cena akcji

Wysoka wartość tego wskaźnika oznacza przeszacowanie wartości akcji na rynku a niska niedowartościowanie.

Spółki wzrostowe i dochodowe

W celu ustalenia charakteru spółki należy określić ile wynosi wskaźnik rentowności kapitału. Spółki nastawione na szybki zysk będą miały wysoki wskaźnik. Należy podkreślić wielkość nakładów na środki trwałe co pozwoli na zabezpieczenie dalszego rozwoju. Jeżeli spółka nie inwestuje to nawet wysoki wskaźnik rentowności kapitałów własnych nie gwarantuje korzystnej lokaty w jej akcje z uwagi na to że zyski będą krótkotrwałe.

Strategia spółki powinna polegać na max wskaźnika ponad przeciętną stopę procentową. Gdy wskaźnik jest < stopy procentowej oznacza to, że spółka może mieć problemy ze znalezieniem źródeł finansowania. W przypadku skorzystania z kredytu nie byłaby zdolna do spłacenia rat bez konieczności pomniejszania kapitału własnego lub zaciągania kredytu.

Charakter spółki może określić wskaźnik zatrzymania i wskaźnik wypłacenia:

Wskaźnik zatrzymania =zysk - dywidenda /zysk

Niski poziom tego wskaźnika oznacza spółkę deficytową a wysoki spółkę która może zainwestować zyski i przynosić dochód inwestorom.

Wskaźnik wypłacenia = wskaźnik na 1 akcję / zysk na 1 akcję

Wysoki wskaźnik - spółka dochodowa ; niski - spółka wzrostowa

Spółka wzrostowa inwestuje znaczną część lub cały zysk (brak dywidendy); wysoki wskaźnik rentowności kapitału ;ceny akcji rosną w długim okresie.

Spółka dochodowa -wysoka dywidenda w stosunku do zysku, niskie nakłady na inwestycje, niski wskaźnik rentowności kapitału.

Inne czynniki wyboru spółki przez inwestora:

• możliwość samofinansowania rozwoju;

• skuteczna kadra zarządzająca;

• ustabilizowanie zysków i ich trend rosnący;

• tendencje wzrostowe w ostatnich 5 latach;

• stopień zadłużenia;

• możliwość wdrażania nowych produktów;

• elastyczna polityka cenowa;

• skuteczne działania marketingowe.

Słownictwo giełdy

1. Hossa - wzrost kursu papierów wartościowych przez dłuższy czas,

2. Bessa - spadek kursu papierów wartościowych przez dłuższy czas,

3. Rynek byków - rynek na którym ceny papierów wartościowych rosną,

4. Rynek niedźwiedzi - odwrotnie,

5. Aggio - różnica między wartością nominalną akcji a ceną wykupu przez podniesienie kapitału spółki,

6. Disaggio - spadek wyrażający różnicę między wartością nominalną i wartością kursową (najniższa cena rynkowa),

7. Bez (ex)- kurs po odliczeniu dywidendy lub prawa poboru co oznacza, że w określonym czasie posiadaczowi tytułu dywidenda nie będzie płacona,

8. Bonus - dodatkowa dywidenda ekstra,

9. Ceduła giełdowa - drukowana codziennie po zakończeniu sesji lista kursów jakie osiągnęły papiery wartościowe.

Funkcjonowanie Giełdy Papierów Wartościowych na przykładzie giełdy w Warszawie

Poprzedniczką GPW była działająca w okresie międzywojennym Warszawska Giełda Pieniężna, która powstała w 1817 roku. Oprócz giełdy w Warszawie działały giełdy: Kraków, Łódź, Wilno, Lwów, Poznań. Warszawska Giełda Pieniężna miała w 1937 r. obroty wysokości 100 mln USD rocznie (pozostałe giełdy: 2 mln USD). 80 % obrotu było obrotem walutowym.

GPW, której wzorcem była giełda w Lyonie, zarejestrowana została 12 kwietnia 1991 r. Pierwsza sesja - 16 IV, a ustawa o Papierach Wartościowych - 25 IV 91.

W okresie październik 92 - wrzesień 93 akcje Universalu wzrosły o 4.000 %, WIG w lutym 94 przekroczył 20 tys. punktów, ale w okresie marzec - kwiecień 94 stracił 50 %.

Rekordy giełdy:

• różnica między ceną emisyjną a debiutem giełdowym in minus - Universal (- 47 %) - luty 1992;

• cena emisyjna Banku Śląskiego - różnica między ceną emisyjną a debiutem giełdowym (+1250 %) - 1994;

• WIG w 1992 wzrósł o 890 % (Dow Jones: +15 %)

Dow Jones powstał w 1896 r. (26 V). Charles Dow i Jones założyli Wall Street Journal. Od 1928 r. w skład indeksu wchodzi tylko 30 firm (głównie komputerowych).

Rodzaje zleceń na giełdzie warszawskiej:

• PKD - po kursie dnia (do końca 1995 r.); klient zgadza się na zawarcie transakcji po kursie, jaki ustali się na danej sesji;

• PKC - po każdej cenie (w miejsce PKD); jest składane przed rozpoczęciem sesji;

• PCR - po cenie rynkowej (składane przed sesją, lecz nie bierze udziału w ustalaniu kursu); tworzą osobny zbiór i są realizowane dopiero po określeniu kursu; o kolejności realizacji decyduje czas przyjęcia zlecenia na giełdzie;

• L - limitowane; klient określa cenę swej transakcji;

• WAN - wszystko albo nic; klient zgadza się na realizację transakcji w całości lub całkowicie z niej rezygnuje;

• W - warunkowe; klient zgadza się na realizację zlecenia po ustalonym już kursie dnia, lecz tylko w przypadku nadwyżki kupna /sprzedaży danych papierów wartościowych.

Dogrywka jest to dodatkowa oferta specjalisty przy nadwyżce kupna lub sprzedaży, w odpowiedzi na którą uczestnicy giełdy mogą złożyć dodatkowe zlecenie.

- polega na przyjmowaniu od inwestorów do realizacji przy nadwyżce kupna - zleceń sprzedaży, przy nadwyżce sprzedaży - zleceń kupna.

Analitycy uważają, że wykupienie przez inwestorów akcji w okresie spadku kursów oznacza jego zakończenie, a wyprzedaż akcji przy wzroście cen zapowiada korekcję kursów.

Dogrywka dwustronna - w celu przybliżenia jej mechanizmów działania należy przedstawić przebieg całej sesji giełdowej:

Etap 1: transfer zleceń

o godzinie 11 giełda kończy przyjmowanie od biur maklerskich zleceń na daną sesję (L, PKC, PCR); podczas transferu do 11.30 budowane są arkusze zleceń, czyli zestawienia wszystkich zleceń kupna i sprzedaży dla danego papieru, które posłużą do ustalenia przez maklera - specjalistę kursu jednolitego. Do arkuszu nie wchodzą zlecenia PCR, które tworzą osobny zbiór;

Etap 2: określenie kursu

na podstawie arkusza zleceń i przy zachowaniu zasad przewidzianych w regulaminie giełdowym makler - specjalista określa kurs jednolity danego waloru;

Etap 3: określenie nierównowagi

makler - specjalista musi określić stopień nierównowagi po stronie popytu lub podaży;

nierównowaga wynikająca z arkusza zleceń jest zmniejszona przez realizację zleceń PCR przeciwstawnych do istniejącej nadwyżki kupna lub sprzedaży. Jeżeli PCR pozwalają zrównoważyć rynek, to dany papier przechodzi bezpośrednio do dogrywki z pominięciem oferty. Jeżeli PCR nie są w stanie pokryć występującej nadwyżki, to specjalista ogłasza ofertę;

Etap 4: oferta - pierwsza faza dogrywki dwustronnej

przyjmowane są wyłącznie zlecenia W przeciwstawne do ogłoszonej oferty kupna lub sprzedaży. Jeżeli w ten sposób rynek nie zostanie zrównoważony do godziny 12-tej, to papier nie przechodzi do fazy dogrywki;

zrównoważenie oferty rozpoczyna dogrywkę;

Etap 5: dogrywka - druga faza dogrywki dwustronnej

pierwszeństwo realizacji mają PCR, które nie zostały wykorzystane przed ogłoszeniem oferty w etapie 3. Dopiero potem zlecenia W składane bezpośrednio podczas dogrywki. W tej fazie możliwe jest składanie zleceń warunkowych po obu stronach rynku, przez co podczas dogrywki może się wielokrotnie zmieniać strona rynku (kupno/sprzedaż) posiadająca przewagę.

Interwencja maklera - specjalisty jest ważnym instrumentem równoważenia rynku. Podczas sesji interwencja może nastąpić:

1. przed ogłoszeniem oferty w celu jej zmniejszenia lub likwidacji (uruchomiona zostanie od razu faza dogrywki);

2. podczas trwania oferty;

3. podczas trwania dogrywki.

Jeżeli przy kursie dnia = X, nierównowaga wynosi 300 akcji (skumulowany popyt - 7.500, podaż - 7.200), to makler - specjalista może zastosować trzy rozwiązania:

1. interwencja równoważąca całkowicie rynek, czyli złożyć zlecenie na sprzedaż 300 akcji z puli specjalisty po kursie X (wyświetla hasło bez dogrywek). Na podjęcie decyzji ma 15 minut;

2. częściowa interwencja, np. sprzedaż 150 akcji, a pozostałe 150 zgłasza jako dodatkową ofertę w dogrywce. Jeżeli klienci sprzedają pozostałe 150 akcji, to dogrywka będzie zrealizowana w 100 %;

3. specjalista nie interweniuje, a gdy klienci sprzedadzą 300 akcji, dogrywka jest zrealizowana w 100 %.

Maklera - specjalistę zawsze ogranicza wartość posiadanych funduszy oraz rozwój sytuacji na rynku. Nie będzie dokonywał zakupów, gdy przewidywany jest spadek i sprzeda, gdy zanosi się wzrost notowań.

Notowania mogą być dokonywane w systemie:

1. jednolitego kursu dnia;

2. ciągłym.

Ad. 1

System jednolitego kursu dnia

Kurs ustalony przez maklera - specjalistę wyłącznie w oparciu o zlecenie klientów na bazie zleceń L lub PKC. Specjalista sporządza arkusz zleceń na dany papier wartościowy, w którym znajduje taki punkt, przy którym największa liczba akcji zmieni właściciela. W systemie tym obowiązuje 10 % ograniczenie kursu akcji (w górę i w dół) i 5 % obligacji.

Punktem odniesienia są notowania na poprzedniej sesji (np. akcje po 100, to na następnej muszą się zmieścić w widełkach 90-110) .

Rynek zrównoważony to rynek, na którym realizowane są w całości wszystkie zlecenia PKC wraz z limitem ceny wyższym przy kupnie i niższym przy sprzedaży w stosunku do ustalonego na sesji kursu. Wyjątkowo zdarza się, że całość zleceń będzie zrealizowana według tej ceny. Z reguły przy nadwyżce zleceń kupna lub sprzedaży zarządzona zostaje dogrywka lub interwencja maklera, którego zakup lub sprzedaż nie może przekroczyć 1/3 obrotów z trzech ostatnich sesji lub 1/3 z ostatniej. Jeżeli zlecenia i tak nie będą zrealizowane, odnotowana jest nadwyżka kupna NK lub nadwyżka sprzedaży NS.

Rynek niezrównoważony - gdy różnice w zleceniach kupna i sprzedaży są tak duże, że cena gwarantująca max obrót nie może ukształtować się w widełkach +/- 10 %.

Jeżeli przewaga jednej ze stron nie przekracza relacji 5:1, następuje redukcja wszystkich zleceń po stronie przeważającej (redukcja kupna RK lub redukcja sprzedaży RS).

Gdy przekroczona zostanie relacja 5:1, żadne zlecenia nie są realizowane, a na następnej sesji kurs jest ustalony z maksymalnie 10 % odchyleniem. Oferta sprzedaży (OS) po cenie 10 % niższej niż na poprzedniej sesji lub oferta kupna (OK) po cenie 10 % wyższej od poprzedniej.

Ad. 2

System ciągły

Powstał w 1996 roku. Kurs otwarcia akcji może być wyższy o 10 % od kursu akcji, a 5 % dla obligacji z poprzedniej sesji. Kursy ustalane na bieżąco w zależności od napływających zleceń. W ciągu dnia kurs nie może się zmienić więcej niż 10 %. Transakcje na bazie L lub PKC.

Zlecenie PKC może być przyjęte jedynie po ogłoszeniu rozpoczęcia notowań ciągłych. W chwili jego przyjęcia musi oczekiwać na realizację co najmniej jedno zlecenie przeciwstawne z limitem ceny.

Część nie zrealizowanych PKC staje się zleceniem L równym kursowi, po jakim nastąpiła ostatnia transakcja.

Kurs otwarcia ustalony na podstawie zleceń przyjętych przed otwarciem sesji giełdowej, a w przypadku niemożności jego ustalenia za kurs otwarcia przyjmowany jest kurs 1 transakcji. Po otwarciu sesji transakcje są zawierane po kursie równym limitowi ceny zlecenia oczekującego.

Zlecenia oczekujące na realizację są wykonane według ceny, a gdy ceny są równe - według kolejności przyjęcia.

W systemie notowań ciągłych transakcja zostaje zawarta z chwilą ogłoszenia kursu otwarcia, a w czasie sesji - z chwilą dokonania odpowiedniego zapisu w systemie informatycznym.

W przypadku nadwyżki kupna lub sprzedaży po kursie otwarcia przewodniczący sesji dokonuje alokacji zleceń tworzących nadwyżkę, której podlegają zlecenia z limitem ceny, który stał się kursem otwarcia odpowiedniego kupna lub sprzedaży.

Ryzyko na rynku kapitałowym:

1. ryzyko inwestycyjne (rynkowe) spowodowane wahaniem cen papierów wartościowych. Ryzykowny jest zakup akcji o cenach przewartościowanych, jak i sprzedaż po cenach zaniżonych. Dotyczy szczególnie akcji, gdyż zła sytuacja na giełdzie może uniemożliwić zrealizowanie zysku ze sprzedaży nawet bardzo dobrych akcji.

Spadek cen akcji może spowodować tendencję zwyżkowe obligacji i odwrotnie.

Napływ lub wycofanie się zagranicznych inwestorów może być zwiastunem zmian w tendencji na

giełdzie. Może pogłębić bessę lub zwiększyć tempo hossy.

Ryzyko rynkowe wynikać może z celowego wpływania grupy inwestorów na wysokość cen akcji

przez składanie dużych ofert lub rozpowszechnianie odpowiednich informacji;

2. ryzyko związane z firmą - rodzaj działalności spółki emitującej akcje, jej zyski, wysokość wypłacanych dywidend ma bezpośredni wpływ na kształtowanie się cen akcji na giełdzie. Duży wpływ mają też: wzrost /spadek produkcji, ilość nowych zamówień, wzrost opóźnienia inwestycji, wzrost / spadek eksportu, system podatkowy, ulgi inwestycyjne, wzrost /spadek cen nośników energii, wielkość i stopień zadłużenia emitenta (zwłaszcza, gdy obsługa zadłużenia zaczyna przeważać nad wypłatą dywidend);

3. upadłościowe ryzyko inwestycyjne - stanowi konsekwencję utrzymujących się dłużej problemów finansowych spółki, które w konsekwencji prowadzą do jej bankructwa. Szczególnie niebezpieczne dla inwestora lokującego samodzielnie, ponieważ straty mogą być bardzo wysokie. Wynika to z małego rozproszenia inwestycji w związku z czym bankructwo spółki i strata stanowi znaczną część portfela inwestora. Akcje w kolejce do masy upadłościowej znajdują się zgodnie z prawem na samym końcu, po zaspokojeniu roszczeń banku i wierzycieli;

4. ryzyko inflacji - wynika ze zmniejszonej siły nabywczej pieniądza, co powoduje, że dochody uzyskane na giełdzie pomniejszone są o jej wielkość. Na rynku kapitałowym inflacja wpływa na wybór instrumentu finansowego, w którym inwestor lokuje pieniądze. Wyższa inflacja zachęca do lokowania w obligacje;

5. ryzyko stopy procentowej. Jeżeli poziom stopy procentowej jest wysoki, to należy inwestować w instrumenty finansowe przynoszące procentowy zwrot (obligacje), a przy niskiej stopie procentowej - w instrumenty dywidendowe (akcje). Wzrost stopy procentowej związany z przewidywanym wzrostem inflacji ma bezpośredni wpływ na sytuację na giełdzie. Podniesienie stopy procentowej przez BC może wpłynąć na zmniejszenie się zysków spółki ze względu na wzrost cen kredytów;

6. ryzyko walutowe - zależy od zakresu powiązań krajowego RK z innymi rynkami. Im większy, tym większe ryzyko, np. jeżeli mamy dwie podobne stopy zwrotu z inwestycji, jedną na rynku krajowym, drugą - na zagranicznym (atrakcyjniejsza), to zmiana kursu walutowego może doprowadzić do sytuacji, w której inwestycja na RK o niższej stopie zwrotu będzie trafniejsza;

7. ryzyko zmian makroekonomicznych i politycznych - zmiany te mają bezpośredni wpływ na giełdę. Ryzyko może być związane ze spadkiem dochodu narodowego, ujemnym saldem bilansu kraju, wprowadzeniem podatków od zysków i obrotu papierami wartościowymi, opłatami skarbowymi od transakcji, zmian rządowych i nieodpowiedzialnych wypowiedzi polityków.

Transakcje zabronione

1. sprzedaż wewnętrzna to najprostsza metoda zawyżania cen akcji spółki, jeżeli dana spółka ma udziały kontrolne w innych spółkach to może zmusić je do wykupu własnych akcji co na określony czas sztucznie nakręca popyt. Po pewnym czasie ceny spadają jednak dana spółka zdąży już osiągnąć korzyści z wywołanej przez siebie zwyżki ceny. Istotą sprzedaży wewnętrznej jest nadużycie pojęcia kupna sprzedaży, której istotą powinna być zmiana właściciela. Działania takie dają nieuzasadnione korzyści manipulantowi kosztem innych inwestorów. Sprzedaż wewnętrzna jest operacją zabronioną, stosunkowo łatwą do udowodnienia w przypadku prostych zależności między spółkami, a praktycznie niemożliwa w rozwiniętych organizacyjnie spółkach typu holdingowego. Wykazanie faktycznego centrum sterowania jest bardzo trudne. Często zakładane są pozorne spółki, których głównym zadaniem jest przeprowadzanie określonych transakcji. Pozostają one powiązane ze sobą kapitałowo pod dyktando spółki matki.

2. umówiona sprzedaż i odsprzedaż między tymi samymi partnerami (transakcja wymyta - WASCHSALE). Polega na ukartowanej wzajemnie sprzedaży papierów wartościowych. Służy ona wywoływaniu złudzenia pojawienia się nowej tendencji kursowej. Podejmowana dla uzyskania pozornej straty kapitałowej pozwalającej zmniejszyć zobowiązania podatkowe. Operacje te nie zmieniają stanu posiadania, ale formalnie występuje wiele transakcji kupna/sprzedaży.

3. sztuczna aktywność rynkowa (MATCH ORDER) jest podobną do transakcji wewnętrznych. Celem jest wywoływanie korzystnego dla spekulantów ruchu cen w górę, co wynika ze sprzedaży wzajemnej po coraz wyższej cenie tego samego pakietu akcji. Transakcje te inicjują falę sprzedaży po wyższych cenach.

4. przelewanie (czernik) operacje, w których maksymalizacja marży maklerskiej dokonuje się kosztem klienta. Dokonywanie przez maklera dużej ilości transakcji (nadmierne handlowanie).

5. transakcje pasożytnicze - polegają na wykorzystywaniu wewnętrznych poufnych informacji w celu osiągnięcia zysków z transakcji giełdowych.

6. manipulacja rynkiem - wywoływanie sztucznych tendencji na rynku np. amerykańska KPW wykryła nadużycia jakich dokonali (sierpień 96) brokerzy na NASDAQ-u. Porozumieli się odnośnie cen akcji i szykanowali uczciwych brokerów.

7. MATCHING - mechaniczne łączenie zleceń kupna - sprzedaży bez wystawiania ich na rynek (częściowo zabroniona). Nie można tych operacji dokonywać na giełdzie, gdzie każde zlecenie musi być dostarczone na rynek i poddać rynkowej weryfikacji. Nie zabronione na OTC (tylko w stanach).

8. POOL - na rynku kapitałowym oznacza zakazane porozumienie między formalnie niezależnymi inwestorami, dotyczące wspólnych operacji giełdowych, którzy nie występują na ogół pod wspólnym szyldem, choć ich zachowanie jest określone wspólną strategią. Jej istotą jest wytworzenie sytuacji, w której łączne operacje wywołują ruch cen kontrolowany przez uczestników pool-u. Strategia ta polega na określeniu grupy papierów wartościowych, które są potencjalnie najbardziej podatne na przejściowe podniesienie ceny. Z reguły są to akcje dobrze dotąd notowanych spółek. Uczestnicy pool-u dokonują korzystnej transakcji kupując papiery wartościowe na początku akcji i sprzedając je w momencie, gdy dalsze windowanie cen wydaje się już nie przynosić rezultatów. Najgorzej wypadają ci inwestorzy, którzy nie zdając sobie sprawy z tej strategii zakupili papiery wartościowe po wysokich cenach.

Operacje pod specjalnym nadzorem

1. zlecenia rynkowe (market order) winny być wykonane w bardzo krótkim czasie. Jest to giełdowe zlecenie kupna lub sprzedaży papierów wartościowych po najlepszej cenie możliwej do uzyskania. W tym trybie sprzedawana jest większość papierów wartościowych na giełdzie;

2. ograniczenie zlecenia (limit order) podstawą jest określenie granicy ceny, przy której transakcja jest do przyjęcia przez klienta. W momencie gdy kurs przekroczy limit zlecenie przyjmuje formę zlecenia rynkowego;

3. zlecenia zatrzymania straty (stop order) jest ograniczone progiem cenowym. Często mylone z limit order. W istocie jest jego odwrotnością. W limit order broker ma obowiązek zaczekać na osiągnięcie przez kurs akcji odpowiedniego poziomu, a przy stop order broker powinien natychmiast przystąpić do sprzedaży wycofując się w przypadku gdy cena sprzedaży spadnie zbyt nisko. Należy działać szybko dopóki cena nie spadnie poniżej poziomu oczekiwań klienta. Intencją jest nie powiększanie strat;

2. i 3. same w sobie nie są szkodliwe jednak zwykle stają się nieodłącznym składnikiem niedozwolonych manipulacji. Winny chronić klienta przed nadmiernym ryzykiem określając granicę, poniżej i powyżej której transakcja się opłaca. Z drugiej strony zbyt duża ich liczba zakłóca płynne zastosowanie tych ograniczeń.

4. sprzedaż krótka (short sale) - sprzedaż papierów wartościowych, których sprzedający nie posiada. Dokonywana w oczekiwaniu na spadek cen. Najbardziej dyskusyjna od stuleci operacja rynku kapitałowego. Próbowano jej zakazać w Holandii już w 1610 roku. Aktualnie powszechnie stosowana zwłaszcza przez spekulantów. Osiągnięcie korzyści z obrotu papierami wartościowymi, których się nie posiada jest możliwe przez:

- odroczenie terminu zawarcia transakcji od jej rozliczenia np. sprzedaż na początku sesji i kupno na końcu. Najwięcej transakcji występuje, gdy stosowane są długie okresy rozliczeniowe np. Francja - jeden raz w miesiącu

- pożyczenie przez biura maklerskie papierów wartościowych będących własnością klienta, co nie jest rozpowszechnione a w niektórych krajach zabronione. Są to operacje między aktywnymi uczestnikami rynku, obowiązują rozliczenia gotówką co poszerza skalę możliwych operacji. W warunkach aktywnego rynku papierów wartościowych, który uda się wprowadzić do obrotu dla wszystkich istniejących walorów krótka sprzedaż jest dogodnym rozwiązaniem, zwiększa on dynamikę i płynność obrotów z punktu widzenia pojedynczego inwestora jak i w makroskali. Podstawową wadą jest osiąganie korzyści w trakcie bessy - zarobek jest osiągany tylko w tych warunkach. Dlatego spekulanci starają się ją wywołać co prowadzi do przyspieszenia tendencji spadkowej kursu akcji;

5. stop limit - połączenie stop order z limit order, co oznacza: operuj tylko w danym obszarze cenowym;

6. zlecenie uznaniowe - czas i sposób transakcji do wyboru przez brokera. Są to zlecenia określone w czasie. Występują z reguły jako zlecenia dzienne. Natomiast zlecenia dłuższe występują rzadko gdyż klienci długookresowe zarządzanie portfelem wolą powierzyć funduszom;

7. don't reduce (uzależnienie transakcji od dywidendy);

8. alternatywne transakcje - dokonanie sprzedaży jednej z dwóch akcji w zależności która cena zmieni się korzystnie;

9. switch - zasada sprzedaży papierów wartościowych ABC i skup np. Y (natychmiast)

10. file and kill - forma natychmiastowej sprzedaży po określonej cenie.

Fundusze inwestycyjne

Definicja: całość majątku powstałego z wpłat udziałowców w postaci obligacji, akcji, papierów wartościowych rynku pieniężnego, skryptów dłużnych, terminowych kontraktów finansowych, a nawet nieruchomości.

Podział funduszy z uwagi na:

1. substancję majątkową:

- nieruchomości,

- udziałowe,

- towarowe,

- papiery wartościowe,

2. konstrukcję:

- zamknięte,

- otwarte,

3. uczestnictwo inwestorów w dochodach:

- wypłacające,

- tezauryzujące,

4. typ inwestora:

- publiczne,

- specjalne.

Ad 1.

Fundusze nieruchomości inwestują na rynku nieruchomości. Fundusz ten działa też na rynku finansowym nabywając głównie nieruchomości, które są dzierżawione lub odsprzedawane, a także lokują w papiery wartościowe o stałym dochodzie głównie obligacje.

Fundusze udziałowe - inwestują w udziały przedsiębiorstw. Fundusz ten nabywa ciche udziały i staje się cichym udziałowcem.

Fundusze towarowe - lokują spekulacyjnie w wybraną grupę towarów np. złoto, wino. Inwestują na giełdach towarowych.

Fundusze papierów wartościowych dzielą się na:

- akcyjne,

- obligacyjne,

- mieszane,

- pieniężne.

Fundusze wyspecjalizowane - fundusze inwestujące w określone papiery wartościowe z uwagi na obszar gospodarczy, branżę gospodarczą i specyficzny rodzaj instrumentu finansowego. Najczęściej występują podtypy funduszy wyspecjalizowanych. Są to:

- fundusze inwestycyjne ze specjalizacją regionalną np. krajowe, inwestujące w papiery wartościowe określonego kraju lub grupy krajów z nadzieją na zwiększenie wartości walorów emitentów o wysokiej dynamice gospodarki;

- fundusze inwestycyjne branżowe - inwestują w papiery wartościowe emitentów z wybranych rynków gospodarki narodowej, które stwarzają możliwości wyższego dochodu z inwestycji kosztem wyższego ryzyka np. rynek surowcowy, energetyczny, ekologiczny;

- fundusze inwestycyjne lokujące w obligacje o podwyższonym ryzyku, motywem lokat nie jest większe bezpieczeństwo lecz wykorzystanie obligacji dla uzyskania dochodu kosztem bezpieczeństwa. Inwestuje się w obligacje opcyjne i wymienne emitentów, których działalność związana jest z dużym ryzykiem;

- ekologiczne fundusze inwestycyjne - związane są z emitentem, który musi mieć pozytywny związek z ekologią np. pionier oraz zwiększa zainteresowanie akcjami ekologicznych spółek.

W Niemczech obowiązują zasady inwestowania w ekologiczne fundusze inwestycyjne:

1. majątek funduszu musi być ulokowany w papierach wartościowych emitenta, którego działalność polega na opracowaniu produkcji lub dystrybucji produktów lub usług w zakresie technologii ochrony środowiska naturalnego;

2. majątek funduszu musi być w przeważającej części zainwestowany w papiery wartościowe emitenta, którego obrót lub zysk w przeważającej części pochodzą z działalności proekologicznej;

3. papiery wartościowe emitenta, który zaprzestał działalności ekologicznej powinny być odsprzedane przez fundusz w okresie gwarantującym przestrzeganie zasady prowadzenia działalności gospodarczej.

Ad 2.

Fundusze zamknięte

Zorientowane głównie na inwestycje długookresowe, polegające nie tylko na lokowaniu kapitału w papiery wartościowe, lecz także nabywanie udziałów w firmach produkcyjnych, handlowych lub nieruchomościach. Z chwilą przystąpienia do funduszu inwestycyjnego inwestor pośrednio występuje na rynkach finansowych, ponieważ papiery wartościowe są kupowane na wspólny rachunek. Każdy udziałowiec funduszu inwestycyjnego otrzymuje tytuł współwłasności zwany jednostką uczestnictwa lub certyfikatem inwestycyjnym, który stanowi odpowiedni udział w majątku netto funduszu inwestycyjnego. Certyfikat inwestycyjny nie jest oprocentowany, jest papierem wartościowym na okaziciela, dopuszczonym do publicznego obrotu na równych prawach z akcjami spółek giełdowych. Fundusz inwestycyjny emituje certyfikaty inwestycyjne, ale nie może nabywać tych, które sam wyemitował. Zamknięty charakter funduszu inwestycyjnego polega na niezmiennej liczbie udziałów wykupywanych przez inwestorów w momencie tworzenia funduszu. Następnie udziały tych funduszy dostępne są wyłącznie na rynku wtórnym. Rynek ocenia wartość udziału w funduszu w zależności od efektów jego działalności inwestycyjnej. Ocena rynku nie musi się pokrywać z nominalną wartością zgromadzonych przez fundusz aktywów. Podobnie jak wartość rynkowa akcji może być wyższa lub niższa od wartości księgowej. Fundusz zamknięty ma stałą liczbę uczestników, jest z reguły spółką akcyjną emitującą akcje, które nabywają jej uczestnicy. Liczba akcji zmienia się z chwilą nowych emisji i podwyższenia kapitału spółki. Jednostki uczestnictwa nie są umarzane więc fundusz ich nie skupuje. W przypadku chęci rezygnacji są odsprzedawane np. za pośrednictwem giełdy. Ponieważ walory funduszu znajdują się w obrocie wtórnym nie musi on utrzymywać rezerw na wypłaty dla uczestników i może lokować swe aktywa również w papiery wartościowe o mniejszej płynności np. nie notowane na giełdzie. Korzyści dla inwestora to dywidenda oraz zyski ze zwyżki wartości funduszu. Fundusz inwestycyjny zamknięty w Polsce może lokować aktywa w papiery wartościowe, wierzytelności (z wyjątkiem wierzytelności wobec osób fizycznych), udziały w spółkach z. o. o., w waluty, prawa pochodne od praw majątkowych będących przedmiotem lokat, transakcje terminowe pod warunkiem, że są zbywalne. Waluta jednego państwa nie może stanowić więcej niż 10 % aktywów funduszu. Akcje funduszu inwestycyjnego zamkniętego notowane na giełdach osiągają ceny niższe od wartości aktywów netto przypadających na nie, co wynika z konieczności opłacania prowizji brokerskich, mniejszej płynności tych inwestycji i ograniczonego zakresu inwestorów. Fundusze inwestycji zamkniętych pełnią rolę inwestora aktywnego kupując pakiety kontrolne akcji. Są bardziej efektywne od otwartych, które muszą utrzymywać dużą płynność. Specjalnym rodzajem funduszy zamkniętych jest fundusz venture capital, a w Polsce NFI.

Fundusze otwarte

To takie, w których osoba lokująca pieniądze nie staje się akcjonariuszem (jedynie uczestnikiem). Całość środków pieniężnych funduszu, za które spółka zarządzająca nabywa papiery wartościowe, jest podzielona na jednostki uczestnictwa, które na rynku kapitałowym, zgodnie z prawem są nieoprocentowane i niezbywalne. Wycofanie się z inwestycji może nastąpić jedynie przez umorzenie jednostek uczestnictwa w spółce, która je wyemitowała. Różnica między jednostką uczestnictwa w dniu umorzenia a jej wartością nabycia jest stratą lub zyskiem inwestora. Rynek nie wycenia wartości funduszu. Czyni to sam fundusz, obliczając cyklicznie wartość swych aktywów netto, czyli wartość rynkową wszystkich swych papierów wartościowych. Wartość tych aktywów podzielona przez liczbę znajdujących się w rękach inwestorów jednostek uczestnictwa, określa wartość pojedynczej jednostki, która jest jednocześnie aktualną ceną jej wykupu przez fundusz. Pierwszy fundusz powstał w 1868 roku w Anglii.

Wyróżniamy trzy główne grupy funduszy powierniczych:

1. inwestycji krajowych,

2. inwestycji międzynarodowych,

3. fundusze specjalne.

Ad. 1

1. fundusze wielobranżowe - inwestycje w akcje, papiery wartościowe krajowe, np. w Wielkiej Brytanii 80 % środków tych funduszy musi być zainwestowane w przedsiębiorstwa brytyjskie;

2. fundusze dochodowe - celem jest osiąganie stałych dochodów powyżej średniej rynkowej. Inwestują większość środków w akcje i obligacje dużych, renomowanych firm krajowych;

3. fundusz wzrostu kapitałowego - celem jest wzrost wartości kapitału w długim czasie poprzez inwestowanie w akcje spółek rokujących szybszy rozwój niż gospodarka;

4. fundusze papierów wartościowych stałego oprocentowania - są to zwłaszcza rządowe papiery wartościowe i obligacje przemysłowe;

5.fundusze zrównoważone - posiadają w portfelach zarówno akcje, jak i obligacje, co powoduje, że w okresie bessy otrzymywany jest wyższy dochód, podczas hossy - dochód niższy;

6.fundusze małych korporacji (fundusze wzrostu agresywnego) - kupują udziały mniejszych firm lub akcje wzrostowe o spekulacyjnym charakterze, licząc na maksymalny przyrost kapitału w krótkim czasie.

Ad. 2

Fundusze międzynarodowe - to grupy inwestujących w zagraniczne papiery wartościowe, czyli te, których portfel zawiera min. ilość krajowych walorów. Wyróżniamy tu:

a. dochodowe;

b. zrównoważone;

a także fundusze inwestycyjne na określonych rynkach.

Ad. 3

Fundusze specjalne - pozostałe fundusze powiernicze, które ze względu na swą specyfikę nie mogą być zaliczone do dwóch poprzednich grup. W Wielkiej Brytanii wyróżnia się sześć funduszy:

1. fundusze towarowe - inwestują w akcje firm branży paliwowej oraz przemysł wydobywczy;

2. fundusze budowlane - wzrostowa tendencja do zakupu nieruchomości jako inwestycji;

3. fundusze inwestycyjne - lokują środki w akcje przedsiębiorstw, których głównym celem jest zarządzanie portfelem instrumentów finansowych;

4. fundusze funduszy powierniczych - portfel inwestycyjny składa się z jednostek uczestnictwa w różnych innych funduszach powierniczych;

5. fundusze instrumentów rynku pieniężnego - celem jest osiąganie dochodów na poziomie stopy bankowej. Portfel inwestycyjny zawiera krótkoterminowe papiery wartościowe Skarbu Państwa lub władz komunalnych. Założenie dochodu na poziomie bankowego może budzić wątpliwości. Istnieją określone regulacje pozwalające na łatwy transfer środków między funduszami, co pozwala inwestorom na szybkie i tanie wycofanie się z określonych papierów wartościowych w czasie bessy i powrót do nich po hossie;

6. fundusze papierów wartościowych zamiennych - portfel tego funduszu pozwala dokonać zamiany jednych papierów wartościowych na inne.

MIĘDZYNARODOWY RYNEK KREDYTOWY (MRKr)

Rynek ten obejmuje udzielone przez banki wszystkie rodzaje kredytów, które ze względu na typ dłużnika, walutę lub przedmiot finansowania i związane z nim specyficzne rozwiązania techniczno - prawne mają charakter jednoznacznie międzynarodowy. Rynek ten obejmuje kredyty dla dłużników zagranicznych bez względu na formę przeznaczenia oraz niektóre kredyty dla dłużników krajowych, np. pożyczki eurowalutowe lub pożyczki na finansowanie transakcji handlu zagranicznego. Możliwość korzystania z kredytów na MRKr ma znacznie więcej dłużników niż na RP i RK, stąd większe ryzyko kredytowe i konieczność zabezpieczania się przed nim. Rynek ten operuje dużą i zróżnicowaną grupą transakcji finansowych, różniących się przeznaczeniem, terminami, formami, zabezpieczeniem wierzytelności i procedurami negocjowania.

Rynek średnio- i długoterminowych kredytów eurowalutowych

Krótkoterminowe kredyty eurowalutowe udzielane są dłużnikom o wysokim standingu finansowym w oparciu o min. dokumentację. Kredyty eurowalutowe z terminami przekraczającymi jeden rok są z reguły udzielane przez międzynarodowe syndykaty banków. Syndykacyjne kredyty eurowalutowe stanowią najbardziej prestiżowy rodzaj kredytów międzynarodowych. Udzielane są rządom i wielkim korporacjom. W skład syndykatu wchodzą:

1. banki tworzące grupę kierowniczą;

2. banki, których rola ogranicza się wyłącznie do przyjęcia udziału w kredycie bez pełnienia funkcji organizatorskiej, oraz bez ponoszenia ryzyka subskrypcyjnego.

Rodzaje kredytu syndykacyjnego z uwagi na sposób działania syndykatu eurokredytowego:

1. kredyt niesubskrybowany - dłużnik nie ma żadnej gwarancji otrzymania całej żądanej kwoty. Może być ona zmniejszona lub kredyt może być wycofany z rynku;

2. kredyt częściowo subskrybowany - banki gwarantują dłużnikowi otrzymanie dużej części, ale nie całości żądanej kwoty;

3. kredyt całkowicie subskrybowany - grupa kierownicza subskrybuje całą kwotę kredytu.

Podział eurokredytów ze względu na sposób wykorzystania:

1. pożyczka terminowa - jej kwota stawiana jest do dyspozycji dłużnika natychmiast lub w bardzo krótkim czasie pod podpisaniu umowy kredytowej. Spłata według ścisłego harmonogramu po określonym okresie karencyjnym, w równych ratach wraz z odsetkami, w równych terminach;

2. nieodnawialna linia kredytowa - jej kwota stawiana jest do dyspozycji dłużnika w długim czasie po podpisaniu umowy kredytowej (z reguły w ciągu roku lub dłużej). Dłużnik ma dużą swobodę w określaniu realizacji kredytu. Spłata zgodnie z ustalonym harmonogramem;

3. odnawialna linia kredytowa - dłużnik ma największą swobodę w zakresie pobierania i spłaty kredytu w ramach określonej umową kwoty. Kwota może być wykorzystana wielokrotnie, gdyż po spłaceniu części lub całości kredytu następuje automatycznie jego odnowienie.

Oprocentowanie eurokredytów

Najczęściej ustalane jest na podstawie płynnej stopy procentowej (LIBOR + marża). Stałym elementem w całym okresie trwania umowy kredytowej jest marża wynegocjowana z dłużnikiem, elementem zmiennym - stopa międzybankowa określająca koszt finansowy kredytu przez banki.

Tradycyjne zagraniczne kredyty bankowe:

1. kredyty na finansowanie transakcji handlu zagranicznego:

1. kredyty transakcyjne - krótkoterminowe kredyty udzielane celem sfinansowania transakcji handlu zagranicznego. Jest to kredyt samolikwidujący się po realizacji transakcji handlowej, która zapewnia dłużnikowi środki na spłatę kredytu;

2. kredyt akceptacyjny - udzielany przez banki w powiązaniu z akredytywą. Stanowi elastyczną formę finansowania transakcji handlu zagranicznego. Akredytywa - forma rozliczeń bezgotówkowych, mająca na celu zagwarantowanie otrzymania należności (akredytywa dla dostawcy) lub ma ułatwić dysponowanie środkami pieniężnymi (akredytywa pieniężna).

2. kredyty na finansowanie dużych obiektów inwestycyjnych za granicą.

Stosowana jest specjalna forma kredytowania, tzw. pożyczka na obiekt mająca na celu zminimalizowanie ryzyka kredytowego. Następuje zabezpieczenie straty kredytu na obiekcie w dochodach z eksploatacji i gwarancje osób trzecich (wykonawcy, dostawcy, klienci, rządy, które nie tylko udzielają poręczeń finansowych, ale zapewniają wykonanie określonych prac lub zakup wyprodukowanych w przyszłości towarów po cenach gwarancyjnych;

3. kredyty na ogólne potrzeby firm zagranicznych.

Udzielane przez banki firmom działającym za granicą. Dotyczy głównie finansowania korporacji ponadnarodowych.

Pożyczki krótkoterminowe - zwłaszcza na finansowanie zapasów i kapitału obrotowego;

Pożyczki średnio- i długoterminowe - na konkretne inwestycje (stały wzrost kapitału obrotowego, reorganizacja firmy).

Banki udzielają wielkim korporacjom kredyty z reguły bez zabezpieczenia, w oparciu o ich renomę;

4. kredyty dla zagranicznych rządów i instytucji.

Udzielanie pożyczek rządom i ich agendom wiąże się z ryzykiem. Państwo nie może zbankrutować, ale może stracić zdolność do obsługi swego zadłużenia. Największe ryzyko stanowi niestabilność polityczna, która stwarza niestabilność ekonomiczną i społeczną.

Międzynarodowy rynek pozabilansowych instrumentów finansowych

1. Rynek procentowych kontraktów futures.

Procentowy kontrakt futures to zbywalny kontrakt kupna /sprzedaży z realizacją w określonym terminie w przyszłości według ceny ustalonej w momencie zawarcia kontraktu. Nabywca zobowiązuje się kupić procentowy kontrakt futures w określonym momencie w przyszłości po ustalonej cenie, określając efektywną stopę procentową przyszłej lokaty finansowej. Sprzedawca zobowiązuje się do sprzedaży w przyszłości określonego instrumentu finansowego po ustalonej cenie, wyznaczając efektywną rentowność lokaty w posiadanych przez siebie papierach wartościowych.

Są dwa zasadnicze typy procentowych kontraktów futures:

1. kontrakty bazujące na krótkoterminowych instrumentach rynku pieniężnego;

2. kontrakty bazujące na długoterminowych papierach wartościowych.

Ad. 1

Najbardziej typowe to:

- kontrakt oparty na 3-miesięcznym depozycie eurodolarowym na kwotę min. 1 mln USD;

- kontrakt na 3-miesięczne certyfikaty depozytowe banków;

- kontrakt na 3-miesięczne weksle skarbowe.

Wymienione kontrakty umożliwiają hedging lub spekulacje dotyczące zmiany różnicy oprocentowania dwóch walut, a nie zmian stopy procentowej jednej waluty.

Ad. 2

Najbardziej typowe kontrakty są związane z obligacjami skarbowymi wysokorozwiniętych krajów, np. 15-letnie obligacje USA, 10-letnie - Japonii.

Hedging - polega na dokonaniu po podstawowej transakcji kontraktowej - transakcji terminowej. Przy czym zmiana wartości transakcji podstawowej powinna być wyrównana przez zmiany wartości terminowej. Transakcja hedging'owa w poważnym stopniu zabezpiecza przed ryzykiem zmiany cen na rynku terminowym.

- jeżeli następuje spadek stopy procentowej, to strata wynikająca z pozycji wyjściowej na rynku bazowym zostanie zrekompensowana przez zysk osiągnięty na rynku futures;

- jeżeli stopa procentowa wzrośnie, to strata na rynku futures zostanie wyrównana przez zysk na rynku bazowym.

Rynek opcji procentowych - zbywalny kontrakt dający nabywcy opcji prawo, ale nie obowiązek dokonania kupna lub sprzedaży instrumentu bazowego w określonym terminie w przyszłości według ceny ustalonej w momencie zawarcia transakcji.

Opcje procentowe, w odróżnieniu od kontraktu futures, pozwalają nie tylko na rekompensatę strat wynikłych z niewykorzystanej dla nabywcy ewolucji stóp procentowych, ale dzięki możliwości odstąpienia od realizacji opcji umożliwiają wykorzystanie wygodnej ewolucji stóp procentowych.

Opcje giełdowe mogą być albo opcjami na dany instrument finansowy, albo opcjami na kontrakt futures dotyczący danego instrumentu. Zdecydowana większość opcji procentowych notowanych na głównych giełdach to opcje na kontrakt futures.

Opcje procentowe oferowane przez banki w obrocie pozagiełdowym dotyczą bezpośrednio danego instrumentu finansowego. Są to opcje zwykłe i złożone:

- zwykła - jest kontraktem dającym nabywcy w zamian za zapłacenie premii prawo, ale nie obowiązek dokonania z bankiem sprzedającym opcje transakcji finansowych w określonym momencie w przyszłości według stopy procentowej ustalonej w kontrakcie;

- złożona - to seria opcji zwykłych o jednolitej stopie opcyjnej lecz różnych terminach, sprzedanych przez bank w ramach jednego kontraktu w celu zapewnienia nabywcy ochrony przed niekorzystną ewolucją stóp procentowych w określonym czasie.

Rynek SWAP-ów procentowych - jest transakcją finansową polegającą na wymianie między dwoma stronami wzajemnych zobowiązań odsetkowych liczonych według określonej stopy procentowej, przy czym jedna ze stron ma zobowiązanie o stałym oprocentowaniu do terminu zapadalności, a druga - zobowiązanie o zmiennym oprocentowaniu, które waha się zgodnie ze zmianami wskaźnika będącego punktem odniesienia, np. LIBOR.

34

---