WYKŁAD
UNESCO ogłosiło lata 2005 - 2015 dekadą zrównoważonego rozwoju (ekorozwój)
Substainable development - rozwój trwały (Lesicki,2002):
1. zapewnia wzrost dobrobytu i podnoszenie poziomu życia
2. prowadzi do poprawy jakości środowiska i gospodarowania zasobami naturalnymi w sposób racjonalny i trwały
3. realizuje idee sprawiedliwości społecznej (również w odniesieniu do przyszłych pokoleń).
Trzy filary zrównoważonego rozwoju: gospodarka, środowisko, filar społeczny.
Idea zrównoważonego rozwoju na forum międzynarodowym:
- 1972 - konferencja sztokholmska
- 1980 - Word Conservation Strategy
- 1983 - Word Commission on Environment and Development
- 1987 - Word Commission on Environment and Development WCED raport na temat przyszłego rozwoju ludzkości. Termin suistanability należy rozumieć jako „możliwość trwałego (ciągłego) korzystania z zasobów przyrody”. Tylko rozwój, który zaspokaja potrzeby obecnego pokolenia bez ograniczenia możliwości zaspokajania takowych przez przyszłe generacje, ma szanse zapewnić podstawowe potrzeby ludzi teraz i w przyszłości.
- 1992 - konferencja „szczyt ziemi” w Rio de Janeiro
- 2002 - konferencja „szczyt ziemi” w Johannesburgu
Programy edukacyjne mające za zadanie wpływać na osiągniecie celów ekologicznych:
- zmniejszenie wytworzenia odpadów i marnotrawienia surowców
- niższe zużycie energii i wody
- ekologiczne podróżowanie
- zwiększenie udziału pro-środowiskowych produktów w strukturze zakupów
Osiągnięcie tych celów przez znaczną grupę społeczną sprzyjać będzie realizacji narodowych celów polityki ekologicznej:
- poprawienie czystości czystości powietrza, wody, gleby
- zahamowanie spadku biologicznej różnorodności gatunków
- stworzenie zdrowych warunków życia, także dla przyszłych pokoleń - „RP strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolność i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwa obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju” - konstytucja RP z dnia 2.04.1997 rozdział 1 art. 5.
Ochrona środowiska jest więc zgodnie z konstytucją obowiązkiem władz publicznych, a każdy obywatel jest zobowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie.
Tradycyjne formy działania w ekologii mają na celu zmianę zachowań społecznych. Natrafiają na liczne bariery uniemożliwiające bezpośrednie przekazanie informacji.
WYKŁAD
Ekologia - nauka, która bada organizmy żywe w ich środowisku.
Sozologia - W. Getel; nauka powstała w 1966 roku (z greckiego: bezpieczny), bazuje na osiągnięciach ekologii, zaprzęga technikę do dbałości o środowisko.
Ekologia to nauka około wiekowa - początek XIX wiek - jej osiągnięcia można podzielić na trzy działy:
- autekologia - analiza organizmów żywych w stosunku do cech środowiska
- ekologia populacji - mechanizmy homeostatyczne (równowagi)
- ekologia ekosystemów - bada krążenie materii i przepływ energii przez ekosystem
Badania ekologiczne przeprowadza się w ekosystemach naturalnych, by odchylenia w badaniach były jak najmniejsze. Co do zwierząt stosuje się znakowania specjalistyczne, dla mniejszych sztuk - pułapki, klatki.
Metoda ilościowa - ilość osobników w jednostce powierzchni.
Metody bezpośrednie - wybór próbki gleby i sortowanie ręczne na płachcie danej populacji osobników.
Metody pośrednie - ekstrakcje - wypłaszanie osobników z gleby przez odpowiednie substancje, najpopularniejsza metoda przy użyciu formaliny - niebezpieczna dla młodych ludzi, drugą metodą jest metoda musztardowa.
Aby szybko wykonać analizę gleby wykorzystuje się aparat do przemywania i przesiewania gleby - droga metoda.
Środowisko wodne:
Bentos - organizmy zajmujące, żyjące na dnie zbiorników wodnych.
Wykorzystuje się tu czerpaki, skrobaki, grabki; przy analizie planktonu (występują na tafli mórz i oceanów) - siatka planktonowa, czerpak planktonowy.
Peryfitony - organizmy porastające podłoże, porastają kamienie, mają znaczenie jako filtratory wód.
EKOSYSTEM = BIOTOP + BIOCENOZA
Biotop - zespół czynników fizycznych, środowisko nieożywione.
Biocenoza - zespół organizmów żywych, łańcuch pokarmowy.
Biotop - czynniki abiotyczne:
- woda morska i słodka:
1. czynniki fizyczne - gęstość, lepkość, ciśnienie hydrostatyczne, ruchy wody, światło, temperatura
2. czynniki chemiczne - sole rozpuszczalne, gazy, reakcje wody, substancje biogeniczne, organiczne.
- ląd (powietrze):
1. klimat - czynniki fizyczne atmosfery, światło, temperatura, wilgotność, wiatry i ciśnienie powietrza
2. podłoże - fizyczne i chemiczne właściwości gleby, topografia(ukształtowanie terenu) i ekspozycja terenu, mikroklimat
WYKŁAD
Łańcuch troficzny: producenci - konsumenci - reducenci (do powstania detrytusu)
Konsumenci dzielą się na kilka rzędów (poziomów). Powszechnie jest III - IV poziomy w łańcuchu troficznym. Występują też pasożyty, detrytofagi, które ułatwiają prace reducentów. Gleby zachodnie są zdegradowane fizycznie, chemicznie, ale także biologicznie - brak organizmów glebowych. Bez detrytofagów spada tempo przetworzenia materii organicznej.
Są dwa typy łańcuchów pokarmowych.
Łańcuch spasania - wstępuje tam gdzie dochodzi energia słoneczna , występują porosty, mszaki; rozpoczyna się od produkcji autotroficznych organizmów.
Łańcuch detrytusowy - występuje tam gdzie nie dociera energia słoneczna np. jaskinia; występują detrytofagi drapieżniki.
Łańcuchy troficzne w tym samym ekosystemie mogą się różnić, np.: kostki wierzbowe w dzień mucy, ptaki, a w nocy nietoperze.
Łańcuch troficzny - powiązanie pokarmowe między producentami, a konsumentami - odżywiają się na różnych poziomach troficznych.
Sieć troficzna - grupa powiązanych ze sobą łańcuchów troficznych.
Biomasa - całkowita masa lub objętość materii organicznej w organizmie z określonej powierzchni, zbiorowiska lub na ziemi.
Piramida biomasy - diagram w kształcie piramidy pokazujący biomasę na każdym poziomie troficznym w łańcuchach troficznych, ilość biomasy stopniowo zmniejsza się przy przejściu na wyższy poziom troficzny.
Produkcja pierwotna - całkowita ilość materii organicznej zawarta w biocenozie, która została wyprodukowana przez producentów w określonej jednostce czasu i na danej powierzchni.
Piramida liczebności - jak liczba osobników zmienia się na odpowiednich poziomach troficznych, liczne ale drobne organizmy.
Piramida biocenozy - podstawa piramidy jest duża, piramida zwęża się np. na łące, gdy jest to jezioro na odwrót tzn. krótka podstawa, piramida rozszerza się, ponieważ krótka jest przeżywalność fitoplanktonu.
Na obydwie wyżej wymienione piramidy można nałożyć piramidę energii - dzięki obecności energii świetlnej odbywa się reakcja fotosyntezy.
Energia słoneczna, chemiczna, biologiczna - wykorzystywana do różnych potrzeb rośliny. Tworzą one energię pierwotną. Mitochondria - siłownia komórki, występuje w korzeniach pobiera sole mineralne i wytwarza swoją masę. Produkcja pierwotna z której następują ubytki na oddychanie. Ciepło jest rozpraszane w ekosystemie jako energia. Dostępna dla ekosystemu jest też energia wtórna.
Produkcja pierwotna brutto w ekosystemach:
- pustynia 0 - 0,5 suchej masy g/m2/dobę
- głębia oceanu 0,5 - 1
- step, głębokie jeziora, lasy górskie 0,5 - 3
- wody szelfu kontynentalnego 0,5 - 5
- wilgotne lasy, płytkie jeziora, wilgotne zbiorowiska traw 3 - 10
- rafy koralowe, niektóre ujęcia rzek 10 - 25
HOMEOSTAZA
Czynniki homeostazy:
1. środowiskowe
Abiotyczne (działają niezależnie od liczebności populacji)
- dobowe, miesięczne i sezonowe zmiany temperatury, wilgotności, nasłonecznienie;
- katastrofy - drastyczne działania czynników
- pożar, powódź, nietypowe przymrozki
Biotyczne (działają zależnie od liczebności populacji)
- drapieżnik
- pasożyt
- choroba
- konkurent
- symbioza
- komensalizm
2. Wewnątrz populacyjne (działają zależnie od liczebności populacji)
- terytorializm
- struktura wiekowa
- struktura płciowa
- mechanizmy pokarmowe
- stres
- mechanizmy etalogiczne
Zestaw czynników abiotycznych biotopu układa się w sposób korzystny lub mniej korzystny dla czynników biotycznych. Przy czynnikach biotycznych działają w sposób zorganizowany, zależnie od liczebności.
Struktura płciowa to doskonały czynnik homeostatyczny. Najkorzystniejsza 1.sytuacja I to sytuacja monogamiczna (po równo samców i samic), 2.sytuacja II poligamiczna (więcej samic niż samców). Najmniej korzystna dla rozwoju populacji sytuacja III (więcej samców niż samic).
Wszystkie te mechanizmy nakładają się na siebie i nie działają odrębnie.
WYKŁAD
TOLERANCJA ORGANIZMÓW NA RÓŻNE CZYNNIKI ŚRODOWISKOWE
Organizmy różnią się wymaganiami w stosunku do czynników zewnętrznych. Jedne mogą żyć w warunkach o znacznej zmienności tego czynnika. Inne tylko w niewielkiej jego zmienności. Zdolność organizmów do przystosowania się do zmian danego czynnika to tolerancja ekologiczna.
Zakres tolerancji - rozpiętość zmian danego czynnika w której obrębie organizm jest zdolny do utrzymania procesów życiowych. Zakres ma swoje optimum - takie natężenie czynnika w którym organizm najlepiej funkcjonuje.
Możliwość życia jest ograniczona:
- dolną warstwową czynnika (MINIMUM)
- najwyższe dopuszczalne stężenie (MAXIMUM).
Możliwość bytowania organizmów określają dwie skrajne wartości (tzw. ekstrema) działającego czynnika: minimum i maximum.
Możliwość rozwoju organizmu wyznacza ten składnik, którego jest najmniej. Składnik w minimum staje się czynnikiem ograniczającym. Tolerancja w stosunku do jednego czynnika może się zmieni zależnie od czynników działających w tym samym czasie. Zasada współzależności działania czynników.
eury - organizm o szerokiej tolerancji
steno - organizm o wąskiej tolerancji
digosteno - wąska tolerancja czynnika o niskich parametrach
polisteno - wąska tolerancja czynnika o wysokich parametrach
przy zasoleniu - eury lub steno halinowy
przy świetle - eury lub steno fotyczny
przy temperaturze - eury lub steno termiczny
ZINTEGROWANY MONITORING ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego - funkcjonuje od 1994, bada i analizuje funkcjonowanie wybranych geoekosystemów (krajobraz) reprezentatywnych dla Polski. W stacjach bazowych następuje codziennie monitoring środowiska za pomocą testów fizycznych i chemicznych.
Gatunki wskaźnikowe:
- wilgotność - kwieć błotny, kozłek lekarski
- bogactwo składników mineralnych - przylaszczka pospolita, bobniszek łąkowy
- mało soli mineralnych - czarna jagoda
- kwaśna gleba - wrzos.
WHD (Światowa Organizacja Zdrowia) zaleca kontrolę stanu wód, ryby bardzo wrażliwe na zanieczyszczenia: pstrąg potokowy, sandacz. Ryby mniej wrażliwe: okoń, karp, ukleja. W celu określenia toksyczności hoduje się ryby przez 2 - 20 dni. W próbkach wody pobranych z badanego środowiska bada się śmiertelność ryb zwracając uwagę na zmiany lokomotoryczne, procesy fizjologiczne i biochemiczne.
Międzynarodowa Organizacja Standaryzująca ISO wprowadza normy dotyczące wykorzystania gleb.
WYKŁAD
ŚRODOWISKO WODNE
Woda ze złoża oligotroficznego pozbawiona jest wszelkich składników mineralnych.
U roślin zawartość wody w żywych metabolitach - 90%
U zwierząt - 70%
Ludzki płód - 90%
Meduza, chełbia - 99%
Tkanka tłuszczowa - 10%
Tkanka kostna - 20%
Szkliwo zębów - 9%
Woda jest doskonałym rozpuszczalnikiem związków soli mineralnych, występuje w formie związanej w białkach, substrat niektórych procesów, substrat reakcji lub produkt reakcji, bierze udział w regulacji homeostazy ograniczonej przy regulacji ciepłoty ciała, woda zachowuje ciepło w przestrzeni międzykomórkowej, występuje w krwi, sokach żołądkowych, ważna jest w wydalaniu szkodliwych produktów materii, rozpuszcza amoniak - mocznik - kwas moczowy.
Woda występuje w stanie ciekłym oraz jako lód (obecnie lód gromadzi 2% masy wód Ziemi) i para wodna (gromadzi 0,001% masy wód i oceanów). Morza i oceany zajmują 361 mln km2.
Warunki bytowania w wodzie:
1. brak wahań wilgotności
2. woda ma dużą pojemność cieplną (stygnie i nagrzewa się), wahania temperatury na lądzie - 35 - 35 C, a w wodzie 0 - 30 C
3. w wodzie jest mniej tlenu, a wahania zawartości mają duży zakres co jest czynnikiem ograniczającym produkcję pierwotną
4. woda ma dużą gęstość - liczne organizmy unoszą się biernie w toni wodnej (glony, meduzy, detrytus)
5. natężenie światła spada ze wzrostem głębokości, ogranicza to produkcję pierwotną do warstw powierzchniowych - rośliny pobierają różne fale światła najkrótsze zielone, brunatne , czerwone najdłuższe pobierane przez krasnorosty.
Zbliżając się do jeziora teren się obniża, grunt jest bardziej wilgotny, kończą się sosny, zaczynają się olchy i zarośla wierzbowe, zioła i trawy ustępują gatunki wilgotnolubne, ostatnie rosną już w wodzie, życie lądowo - wodne. W zbiornikach wodnych jest 3 środowiska:
- środowisko przybrzeżne - litiralne
- środowisko otwartej toni wodnej - pelagiczne
- środowisko przydenne - bentoniczne
W zależności czy jezioro opada łagodnie czy stromo, występują w litoralu strefy:
- strefa roślinności bagiennej
- strefa roślinności wynurzonych
- strefa roślinności o liściach pływających
- strefa roślin zanurzonych - podwodne łąki
W jeziorach bardzo zmienionych przez antropopresję, wtedy jest to sytuacja niekorzystna dla jeziora.
Pelagial - występuje tu fitoplankton - zielenie, sinice i okrzemki także konsumenci pierwszego rzędu: plankton zwierzęcy
Bentos - na dnie gromadzi się muł i detrytus światło dociera w sposób ograniczony, nie ma tu producentów, tu są łańcuchy detrytusowi, powyżej łańcuchy spasania.
Detrytofagi - rureczniki, larwy owadów, ślimaki
Drapieżcy - wodopójki, larwy ważek i pływaków, wioślarki
Ryby - planktonożercy: ukleja, sieja, sielawa; rybożerny: szczupak, okoń, sadacz; wielożerne: karpiowate :liny, leszcze, płocie), bezkręgowce i rośliny
Ptaki roślinożercy - łyska zjada roślinność zanurzoną
W głębokich jeziorach:
Latem:
Górne wody rozgrzewają się, stają się lżejsze, powstaje uwarstwienie wody, które przeciwdziała mieszaniu wody przez wiatr, na dnie brak tlenu, w warstwach górnych brak miogenów.
Jesienią:
Woda ochładza się i uwarstwienie znika - silny jesienny wiatr miesza wodę do dna
Wiosną
Ponowne mieszanie wody, sytuacja powtarza się
W płytkich jeziorach wiatr miesza wodę nawet w upalne lato - produktywność bardzo wysoka.
Wody morskie:
1. zajmują około 71 % powierzchni Ziemi
2. grubość życia osiąga 30 m, a w oceanach 3000 - 6000 m
3. produkcja pierwotna oceanów oceniana jest na co najmniej 50% produkcji pierwotnej naszej planety
4. biorą udział w krążeniu pierwiastków biogennych
Człowiek żeglował po morzach od starożytności z mórz pozyskiwano znaczną część pożywienia, poznanie życia rozpoczęto dopiero w drugiej połowie XIX w. - pierwszej obserwacje fauny wód głębszych dokonano w 1935 roku - Amerykanin William Bebe w batysferze, w 1958 roku zbudowano batyskop.
Zasolenie wody morskiej
NaCl - 77,5%
MgCl2 - 10,8%
Mg SO4 - 4,7%
CaSO4 - 3,6%
K2SO3 - 2,5%
CaCO3 - 0,33%
MgBr2 - 0,22%
Związki azotowe i fosforowe
Wody oceaniczne mają zasolenie - 3,5%. Wody o małym dopływie wód słodkich i dużym parowaniu - Morze Czerwone 4,5% zasolenia, Bałtyk 0,7% małe parowanie.
Organizmy morskie pozostają w równowadze osmotycznej z wodą o pełnym zasoleniu, dobrze znoszą też zasolenie wyższe. Zbyt niska zawartość soli jest dla nich szkodliwa - skrajne ubóstwo fauny Bałtyku.
Światło:
Natężenie światła spada równomiernie wraz z głębokością, granica istotna dla zjawisk biologicznych, to poziom na których natężenie światła jest takie, że producenci syntezują tyle materii organicznej ile jej zużywają przy oddychaniu. Wyznacza on dolną granicę strefy produkcyjnej.
Żyzność :
Czynnikami ograniczającymi produktywność mórz są związki azotowe i fosforowe - jest to skutek odległości między strefą produktywną a przydenną strefą nasilonej działalności detrytofagów. Rejony wysokiej żyzności znajdują się tam, gdzie wypływają na powierzchnię wody głębsze naładowanie azotem i fosforem. Rejony niskiej żyzności znajdują się w tropikalnych wodach otwartego oceanu.
Temperatura
Wysoka temperatura sprzyja rozwojowi życia i jego różnorodności ale przeciwdziała użyźnieniu, bo rozwarstwia wody, utrudniając mieszanie. Na otwartym oceanie obowiązuje zasada: w wodach gorących - flora i fauna bogata, ale produktywność niska; w wodach zimnych - flora i fauna uboga, ale produktywność wysoka.
W żyznych płytkich wodach przybrzeżnych decyduje tylko temperatura, więc im bliżej równika tym większe bogactwo gatunków i wyższa produkcja. Zbyt wysoka produktywność to wykorzystanie duże tlenu wtedy rozwijają się bakterie beztlenowe, które produkują siarkowodór - szkodliwy dla wielu roślin.
Szelf kontynentalny - łagodne obniżenie do 200 m, bogactwo życia.
Stok kontynentalny - gwałtowny spadek głębokości do 2000 - 4000 m.
Morze:
1. nadmierne eksploatowanie populacji ryb i `owoców morza”
2. traktowanie jako wysypisko śmieci
3. człowiek nauczył się wykorzystywać bogactwa naturalne w jakie obfituje dno morza (ropa naftowa, minerały)
4. wzrost komunikacji morskiej (wzrost zanieczyszczenia0
5. ścieki przemysłowe z wodami rzek docierają do morza
6. w wielu miejscach na dnie morza zatopiono beczki z odpadami radioaktywnymi i niebezpiecznymi, często te pojemniki tracą na szczelności
WYKŁAD
Ekosystem Ziemi można podzieli na:
- pierwotne
- naturalne
- autopogeniczne pół naturalne i synantropijne
Ekosystemy pierwotne - nie naruszone przez człowieka, prawdopodobnie tylko niektóre części oceanów i najbardziej niedostępnymi terenami w wysokich górach.
Ekosystemy naturalne - układy, które kształtują się w zasadzie samoczynnie, choć pod pewnym wpływem człowieka, skład gatunkowy i struktura biologiczna odpowiadają w takich przypadkach naturalnym warunkom siedliskowym.
Ekosystemy antropogeniczne - układy kształtujące się pod wpływem działalności człowieka; pół naturalne - złożony z gatunków rodzinnych, lecz istniejące dzięki stałym zabiegom człowieka; synantropijne - wytwarzające się na polach uprawnych, plantacjach.
Krajobraz - wycinek geosfery obejmujący całość przyrody i elementy wprowadzone przez działalność człowieka.
Rodzaje krajobrazu:
1. pierwotne - zachowane tylko na niektórych obszarach, odznacza się zachowaniem nie naruszonej przez człowieka równowagi biologicznej i ma zdolność samoregulacji.
2. naturalny - występuje na obszarach pozostających pod wpływem działalności człowieka
3. kulturowy - najczęściej spotykany, odbywa się tu intensywna gospodarka człowieka, następują tu zmiany w naturalnych elementach, układach warunków naturalnych, następuje tu naruszenie naturalnej zdolności do samoregulacji, pociąga to za sobą stosowanie zabiegów pielęgnacyjnych i ochronnych, by utrzyma w przyrodzie równowagę
4. zdewastowany - na obszarach o silnym rozwoju przemysłu i urbanizacji, zniszczenie naturalnego układu warunków, zniekształcenie jakościowe i ilościowe.
Części krajobrazu:
- naturalne składniki środowiska przyrodniczego - biotop, biocenoza
- antropogeniczne składniki - wprowadzone przez człowieka
Uprawa krajobrazu - nadrzędny termin obejmujący ochronę krajobrazu, sposobu i intensywności wpływu człowieka.
Przekrój globu ziemskiego:
- jądro - 6371 km głębokości
- płaszcz dolny
- płaszcz górny
- skorupa ziemska
Sukcesja - proces kierunkowych zmian doprowadzających do stopniowego przekształcania się ekosystemów.
Sukcesja pierwotna - rozpoczyna się na terenie uprzednio nie zajętym żadną biocenozą
Sukcesja wtórna - rozwija się na terenach już zajętych przez inną biocenozę i zastępuje je.
W naszych warunkach klimatycznych 2,5 cm gleby powstaje w ciągu 500 lat..
W lesie obok siebie występuje kilka faz:
- odnowienie
- wyraźne odnowienie
- najwyższe tempo wzrostu
- pełnego wzrostu
- starzenie się lasu.
WYKŁAD
KRĄŻENIE WODY W PRZYRODZIE
3% to wody słodkie z czego ¾ uwięzione jest w lądolodach, znaczna ilość to wody słone.
Obieg wody spowodowany tym, że woda paruje, a potem spada w postaci opadów. Las to ekosystem bilansujący wodę na Ziemi. W tundrze ilość opadów jest podobna jak na pustyni ze względu na brak lasów.
Nil - wylewy tej rzeki można rozpatrywać jako:
1. regularne - co roku, powodowało to nadmierne nawodnienie terenu
2. nanoszenie warstwy mułu z górnych brzegów
3. nanoszenie miogenów konsumowanych przez rośliny
KRĄŻENIE PIERWIASTKÓW W PRZYRODZIE
Organizmy żywe powstają z materii organicznej, są one wiązane przez organizmy żywe. Pierwiastki powszechne: H, He, O, C, N, Ne, Mg, Si ,Fe, S, Ar, Al., Co, Na, Ni, Cu, P, Cl, K.
Krążenie pierwiastków odbywa się przy użyciu energii słonecznej. Przy krążeniu należy uwzględnić:
- abiotyczne cykle geochemiczne
- obieg materii wymuszony przez istnienie żywych organizmów
Węgiel
W momencie pojawienia się życia na Ziemi organizmy żywy wiązały węgiel. Obecnie powietrze atmosferyczne zawiera 0,03% CO2, oceany zawierają 1,7% są to rozpuszczalne związki węgla, ocean buforuje zmiany ilości CO2 w atmosferze. Odczuwalny obecnie nadmiar CO2 w atmosferze spowodowany jest szybkim spalaniem paliw kopalnych, działalnością człowieka. W obecnych warunkach rośliny lądowe wiążą 75 mld ton węgla rocznie, a rośliny wszystkich oceanów 40 mld. Nocą ilość Co2 wzrasta, a w dzień maleje. Stężenie CO2 zależy od szerokości geograficznej, czyli wysokości temperatury, przy równiku wahania stężenia są mniejsze, bo wegetacja trwa równomiernie, im dalej od równika tym wahania większe.
Azot
W atmosferze 71% powietrza, a w środowisku wodnym 63%. Występują w martwej materii organicznej w oceanach i na lądzie. Rozpuszczone w roztworach glebowych. Wiązanie azotu z powietrza umożliwiają czynniki abiotyczne - wyładowania atmosferyczne; czynniki biotyczne - wolny azot z powietrza asymilują:
- bakterie brodawkowe
- wolno żyjące clostridium i azotobakter
- promiennice współżyjące z korzeniami ochy
- epifityczne sinice w lasach bukowych.
Znaczenie azotu:
- strukturalny i funkcjonalny element organizmów żywych
- składnik białka
- jest pierwiastkiem występującym w wielu związkach na różnym stopniu utlenienia
Główne ogniwa zamkniętego łańcucha przemian związków azotu w biosferze:
- amonifikacja - uwalnianie amoniaku lub jonów amonowych podczas rozkładu białka, szereg procesów dezaminacyjnych enzymatycznych aminokwasów
- nitryfikacja - proces aerobowy, jon amonowy zostaje przez wyspecjalizowane bakterie:
a) bakterie tlenowe utleniają amoniak w azotowy i wodę, wydziela się energia
2 NH3 + 3 O2 - 2 HNO2 +2 H2o + 633J
b) bakterie tlenowe utleniają kwas azotowy do azotowego, wydziela się energia
2 HNO2 +O2 - 2HNO3 + 159J
- denitryfikacja - redukcja azotanów i aktynów w reakcji tej uwalniają się gazowe tlenki azotu i wolny azot; proces ten zamyka cykl krążenia w biosferze; dzieli się na asymilacyjną i dysymilacyjna.
Fosfor
Zazwyczaj to organizm ogranicza produktywność; ważniejszy składnik materii. Dodanie jego niewielkiej ilości do wody powoduje natychmiast rozkwit glonów eutrofizacja. Obieg fosforu zalicza się do tzw. typu sendymetacyjnego - nie matu fazy gazowej. W cyklu biogeochemicznym gromadzony jest w osadach morskich. Jego źródłem są głównie lądowe apetyty i flunoroapatyty.
WYKŁAD
Środowisko - całokształt otaczających nas elementów, wzajemnie uwarunkowanych.
Zasoby przyrody - pewne wielkości mierzalne (substancja, energia), które można wyrazić w jednostkach miary.
Zasoby przyrody dzielimy na:
- niewyczerpywalne - eksploatacja nie zagraża ich wyczerpaniem; są to główne zasoby energetyczne: wiatry, prądy morskie, energia słoneczna. Zasoby te dają szanse uzyskiwania taniej energii, a przy tym są całkowicie czyste.
- wyczerpane - węgiel kamienny i brunatny, gaz ziemny, ropa naftowa, pierwiastki promieniotwórcze, stosowany w reaktorach atomowych.
Hydroenergia - energia mórz i oceanów.
W wodach oceanu energia magazynowana jest w wielu formach: w postaci energii i pływów ruchów fal prądów morskich, różnicy temperatur wód powierzchniowych i głębinowych, rozpuszczone w wodzie związki chemiczne, które mogą służyć jako paliwo jądrowe.
Energia pływów wykorzystana po raz pierwszy przy elektrowni uruchomionej w 1966 roku we Francji.
Na wybrzeżu oceanów istnieje ograniczona liczba miejsc do stworzenia elektrowni pływowych, należą tu:
- duże amplitudy pływów
- ekonomiczna opłacalność - wielkość zbiornika retencyjnego
Energia fal morskich spowodowanych przez wiatry nad morzem, następuje zmiana energii kinetycznej wiatrów w energię kinetyczną fal morskich. Na niewielką skalę energia fal wykorzystywana była od dawna, do zasilania rozmaitych dwu stycznych pław sygnałowych - pomoc nawigacyjna.
Wszelkie prądy oceaniczne - niosą potężne energię kinetyczną, siła nurtu w Prądzie Zatokowym mógłby on dostarczyć nawet 7 * 10-7 dżuli rocznie. Nie wiemy w jaki sposób osłabienie tego prądu wpłynęłoby na klimat.
Prąd ze słońca - fotowolteńka - potężne płyty, które kumulują energię słoneczną i wykorzystują. Zalety:
- niezależność - raz zainstalowane wykorzystywane bez energii
- oszczędność
- ochrona środowiska
Zastosowanie:
- fontanny
- pompy melioracyjne
- automatyka przemysłowa
- oświetlenie, telekomunikacja
Energia wiatru. Opłaca się instalować wiatraki w miejscach gdzie mamy średnią prędkość wiatru 6m/s, a nowoczesne nawet 3 - 4 m/s. Potężne ramiona wiatraka przy obracaniu się zwabiają różne gatunki ptaków, które giną; powstają pola magnetyczne.
Energia wiatraków jest 2 razy droższa od energii nuklearnej.
Geotermia - przez wody ciepłe. Wykorzystywanie do systemów ogrzewania: suszarnie drewna, szklarnie, intensywny chów ryb, zbiorniki technologiczne, uprawa warzyw.
Biomasa - substancje wytworzone w naturalnych procesach biologicznych. W swojej masie zawierające Ci H jako pierwiastki energetyczne. Powstanie ich to procesy biochemiczne w których decydującym jest fotosynteza określana jako konwersja energii promieniowania słonecznego w energię biomasy. W procesie konwersji biomasa może być przetwarzana na paliwo ciekłe i gazowe, oraz energię cieplną.
Kierunki rozwoju i możliwość przetwarzania biomasy na cele energetyczne:
1. biopaliwa stałe - drewno opałowe (zrębki, trociny, ścinki, wióry, brykiety, palety), pozostałości z rolnictwa (słoma zbóż, rzepaku, traw), torf, osady ściekowe, rośliny energetyczne trawiaste i drzewiaste i inne w tym makulatura
2. bipaliwa gazowe - biogaz rolniczy (fermentacje gnojowicy), biogaz z fermentacji odpadów przetwórstwa spożywczego, biogaz (z fermentacji odpadów ściekowych), biogaz wysypiskowy, gaz drzewny
3. biopaliwa ciekłe - biodiesel (paliwo rzepakowe), etanol, metanol
Przy uprawie roślin energetycznych należy uwzględnić warunki siedliskowe, wymagania agrotechniczne roślin, technologię zbioru przechowywania biomasy, jakości surowca, technologia wykorzystania biomasy oraz opłacalność. Nadają się do uprawy: słonecznik, rzepak, trawy jednoroczne - zboża, sorgo, kukurydza, wieloletnie trawy, byliny dwuliścienne.
WYKŁAD
Zagrożeniem dla środowiska są co najmniej 3 czynniki:
- demograficzny
- techniczno - ekonomiczny
- społeczno - kulturowy
Sfera demograficzna powoduje przyspieszenie procesów urbanizacji i uprzemysłowienia. Największe obciążenie środowiska przyrodniczego Ziemi ma miejsce w krajach wysoko rozwiniętych.
Zagrożenia ze strefy techniczno - ekonomicznej są związane z funkcjonowaniem podstawowych działów przemysłu. Chodzi tu o przestrzeń technologiczną, zbytnią uciążliwość niektórych produktów i niewłaściwą strukturę gospodarstw rolnych.
Zagrożenia w sferze społeczno - kulturowej wynikają z braku lub małej świadomości ekologicznej społeczeństwa.
Do najbardziej zagrożonych elementów środowiska przyrodniczego należą:
- powietrze atmosferyczne
- wody
- rzeźba terenu i gleby
- szata roślina i świat zwierząt
Zniszczenie środowiska w skali globalnej powoduje:
- obniżenie zdrowotności społeczeństwa
- zmniejszenie efektywności gospodarowania
- obniżenie z satysfakcji z przebywania w tym środowisku
- olbrzymie koszty usuwania skutków degradacji środowiska
Środowisko naturalne może być chronione różnymi sposobami:
- od właściwych metod proekologicznych
- przez racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych
- po zachowanie najbardziej cennych fragmentów przyrody w postaci obszarów chronionego krajobrazu.
Polsce jest dziś 20 parków narodowych. Chronione są też obszary zasługujące na ochronę - umieszczone na mapach sozologicznych.
Najważniejsze działania ochronne i kształtujące środowisko:
- wprowadzenie zabiegów przyczyniających się do rozwoju rolnictwa ekologicznego
- budowanie mechanicznych, biologicznych i chemicznych oczyszczalni ścieków
- proekologiczne gospodarowanie odpadami komunalnymi
- obieg zamknięty wody z opadów w zakładach przemysłowych
- zakładanie filtrów
- zakaz emisji freonów
- promocje odnawialnych źródeł energii
- wprowadzenie nowych, czystych technologii produkcyjnych
- rekultywacja terenów górniczych
- wprowadzenie środków transportu wyposażonych w silniki wysokoprężne
- budowa wzdłuż tras szybkiego ruchu ekranów dźwiękochłonnych i korytarzy przelotowych dla zwierząt
- optymalne wykorzystania walorów środowiska przyrodniczego oraz dominant krajobrazowych w zagospodarowaniu turystycznym
Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego.
Zanieczyszczenia - to pozostałość produktu, który człowiek wytwarza, używa, a następnie odrzuca w formie odpadów, powoduje to niekorzystne zmiany fizyczne, chemiczne i biologiczne. Powietrze nad morzem jest stosunkowo czyste, na wsi 10 razy bardziej zanieczyszczone , w mieście małym 35, a w mieście dużym 150 razy.
Przyczyny:
- przemysł energetyczny, produkcja cementu, hutnictwo - 50%
- gospodarstwa domowe (mali użytkownicy paliwa stałego) - 35%
- transport i komunikacja - 15%
Źródła naturalne zanieczyszczenia powietrza:
- pyły kosmiczne pochodzące z meteorytów i komet
- sole przenoszone na duże odległości przez sztormy
- w wyniku wybuchu wulkanów, pożarów lasów i stepów, huraganów
- pyłki kwiatów, drzew, traw
- rozkład materii organicznej
Źródła sztuczne zanieczyszczeń powietrza:
- punktowe - kominy zakładów przemysłowych
- liniowe - autostrady, drogi, odkryte kanały ściekowe
- powierzchniowe - otwarte zbiorniki cieczy
Strefy kuli ziemskiej:
- troposfera
- stratosfera
- ozonosfera
- mezosfera
- termosfera
- egzosfera
Efekt destrukcji powietrza - efekt cieplarniany, CO2, para wodna, azot i metan zatrzymują promienie słoneczne podczerwone. Obecnie rośnie temperatura co nie jest wynikiem dużej zawartości CO2, azotu i metanu.
Wzrost zawartości metanu - powstaje przy rozkładzie bakteryjnym materii organicznej oraz podczas spalania drzew, stwierdzono zwiększenie jego zawartości w ostatnim dziesięcioleciu o 1% rocznie.
Zawartość freonów - chłodziarki, produkcja rozpuszczalników i styropianu.
Skutki efektu cieplarnianego:
1. podniesienie temperatury
2. zmiany w poziomie mórz
3. zmniejszeni się różnicy między nocą i dniem
4. zahamowanie lub osłabienie deszczy monsunowych
5. konkurencja roślin - wiele roślin przejdzie na nowe tereny
6. spalanie wartości odżywczych roślin, bo zmieni się stosunek C/N w roślinach
7. przeniesie upraw na północ, zwiększenie plagi szkodników i ryzyko nieurodzaju
8. nastąpi przeniesienie się chorób - do nas malaria, żółta febra
9. tragedia głodu
10. wzrośnie ilość opadów gwałtownych, burz, huraganów
Przeciwdziałanie efektowi cieplarnianemu:
- zużywać mniej węgla, skuteczne techniki czystego spalania
- przechodzenie z węgla i ropy na inne paliwa
- wykorzystanie alternatywnych źródeł energii
- zmniejszenie wycinki lasów
- edukacja ekologiczna.
Dziura ozonowa - ozon stanowi rolę filtru, który pochłania promienie UV ( ok. 95%). Za zniszczenie warstwy ozonowej odpowiedzialne są freony, a także związki chemiczne: tlenki azotu, czterochlorek węgla, chlorek metylowy. Zmniejszenie zawartości ozonu o 1% powoduje wzrost efektywności dawki promieniowania o 2%, co z kolei powoduje wzrost zachorowalności na raka skóry o 4% i raka śluzówki o 6%. Promienie UV powodują: kataraktę oczną i choroby powodujące zgrubienie i przebarwienie skóry oraz zmarszczki.
Kwaśne deszcze - tlenki azotu i siarki. Depozycja mokra - opady kwaśne. Depozycja sucha - pyły i gazy.
ZUSOK - Zespół Unieszkodliwiania Stałych Odpadów Komunalnych.
Zadania:
- segregacja odpadów
- termiczne unieszkodliwianie odpadów
- kompostowanie części organicznej odpadów
Spalanie odpadów w temperaturze 890 - 900 C. Etapy spalania - redukcji spalin:
- redukcja azotów przez wodę amoniakalną
- wytrącenie się chlorowodoru, pyłów, fluorowodorów - uzyskuje się efekt doczyszczenia
- przez komin wydostają się metale ciężkie, zastosowanie filtrów węglowych.
WYKŁAD
ODPADY
Odpady dzielimy różnorodnie:
1. ze względu na zawartość frakcji organicznej: mineralne do 1%, organiczno - mineralne 1 - 15%, organiczne powyżej 15%
2. zakażone (ustroje chorobotwórcze), skażone (zawierają substancje promieniotwórcze) i szczególnie szkodliwe dla środowiska
Przy klasyfikacji odpadów przyjmuje się, że o ich szkodliwości decydują: toksyczność, szkodliwość, wybuchowość. W Polsce odpady stałe, płynne i półpłynne dzieli się na 4 kategorie według stopnia ich toksyczności i właściwości fizyko - chemicznych.
Kategoria 1 - odpady nadzwyczaj niebezpieczne - wywołują nieodwracalne procesy degradacji środowiska - odpady przemysłowe i z rolnictwa, powodują śmierć organizmów żywych i wchodzą w reakcje wtórne, dobrze się rozpuszczają i przemieszczają w środowisku. Odpady te zawierają substancje bardzo silnie toksyczne.
Kategoria 2 o odpady niebezpieczne, wywołują powolne procesy degradacji, zawierają odpady silnie trujące o opóźnionym działaniu do biokumulacji i nieorganiczne związki metali ciężkich, wodorotlenki sodu i potasu, etery, fenole. Mają właściwości rakotwórcze i mogą hamować procesy życiowe organizmów.
Kategoria 3 - odpady szkodliwe - zawierają odpady słabo toksyczne, ale mogą wywołać uszkodzenia lub punktowe zanieczyszczenia środowiska, jeżeli przenikają w ilościach powyżej dopuszczalnych norm
Kategoria 4 - odpady uciążliwe - nie wywołują istotnych zmian w środowisku, zaigrają odpady nietoksyczne, obojętne chemicznie i niepalne.
Odpady - oznaczają każdą substancję lub przedmiot należący do jednej z kategorii określonych w załączniku do ustawy o odpadach, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub będzie zmuszony się pozbyć.
Odzysk - wszelkie dziania nie stwarzające zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi bądź środowiska, polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub części lub prowadzące do odzyskania z odpadów substancji, materiałów, energii.
Recykling - taki odzysk, który polega na powtórnym przetwarzaniu substancji lub materiałów zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym w celu uzyskania substancji i materiałów o przeznaczeniu pierwotnym lub innym przeznaczeniu w tym też recykling organiczny z wyjątkiem odzysku energii.
Unieszkodliwianie odpadów - poddanie ich procesom przekształceń. Celem jest doprowadzenie do stanu w którym nie stwarza zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska.
Butelki typu PET - są uciążliwym odpadem powinny być odpowiednio segregowane.
Zalety puszki aluminiowej:
- jest lekka
- jest łatwa w transporcie
- świetnie „wypełnia przestrzeń”
- pozwala na szybkie chłodzenie napoju
- atrakcyjna wizualnie, łatwa do zadrukowania
- jest surowcem wtórnym, nadającym się w całości do odzysku.
Wady puszki:
- fałszywe argumenty pro środowiskowe
- nadmierne zużycie energii
- nadmierne zużycie surowców
- nadmierna produkcja odpadów toksycznych
- recykling nie jest rozwiązaniem
- mniej smaczne napoje
- droższe napoje.
Recykling 1 tony szkła pozwala zaoszczędzić:
- 603 kg piasku
- 196 kg wody kalcynowej
- 196 kg wapienia
Odpady organiczne:
- z gospodarstw rolnych
- przetwórstwo włókien naturalnych
- przetwórstwo rolno - spożywcze
- przetwórstwo drewna
- roślinność nieprodukcyjna
- zieleń miejska
- osady z oczyszczalni ścieków.
WYKŁAD
Wybrane aspekty żywieniowe człowieka:
Ludzie są:
- owadożerni - mrówki, tłuste larwy owadów
- detrytusożerni - prawie rozłożone liście w kuchni azjatyckiej
- glonożerni - sałata morska
- pyłkożerni - miód
- mięsożerni
- roślinożerni
Kryteria oceny jakości roślin na podstawie ich:
- wartości konsumpcyjnej
- paszowej
- technologicznej
Ziarno zbóż klasyfikuje się na podstawie MTN i zawartości białka, bulwy ziemniak według wielkości, zawartości skrobi i białka, korzenie buraka cukrowego - zawartość cukru i azotu szkodliwego, nasiona roślin oleistych - zawartość i jakość tłuszczu.
Niektóre kryteria maja wpływ na jakość biologiczną plonu. Skład chemiczny roślin jest uwarunkowany cechami genetycznymi. Podstawowym składnikiem wszystkich roślin jest białko i jego skład aminokwasowi: egzogenne (człowiek i zwierzęta nie mogą ich syntetyzować, muszą być dostarczone z pożywieniem) i enologenne (mogą być syntetyzowane).
Niewłaściwe stosowanie nawozów azotowych powoduje wzrost zawartości azotanów. Największe zdolności do gromadzenia azotanów ma burak ćwikłowy i kapusta - należy tu ograniczyć nawożenie azotem. Na zawartość azotanów mają wpływ czynniki poza nawozowe np.: u kapusty głowiastej nasłonecznienie.
Istotne są też oceny na podstawie mikroelementów i pierwiastków śladowych zaliczanych do metali ciężkich. Istotny jest stosunek pierwiastków: K, Ca, Mg, P. pierwiastki śladowe zaliczane do metali ciężkich są trudne do przyswojenia dla organizmów żywych i toksyczne. Różna jest wrażliwość roślin, zwierząt i ludzi na metale ciężkie.
Cele hodowli dżdżownic:
1. unieszkodliwienie odpadów organicznych
2. produkcja paszy z dżdżownic jako podłoża hodowli
3. wykorzystywanie populacji do podniesienia żyzności gleby, do rekultywacji gleby
4. zastosowywanie w edukacji ekologicznej
5. organizmy biotestowe
6. wykorzystywanie płynów celomatycznych w farmacji, przemyśle kosmetycznym.
WYKŁAD
OCHRONA ZASOBÓW WODNYCH
97,5 % wody słone
2,5% wody słodkie: w lodowcach 68,7%, zmarzlina 0,8%, woda gruntowa i powierzchniowa 30,5%.
Wykorzystanie zasobów wodnych: przemysł - 21%, rolnictwo - 70%, gospodarstwa domowe - 10%.
Rolnictwo zabiera dużo wody rozwiązaniem może być nawadnianie kroplowe. Olbrzymi odsetek ludzi ma ograniczony dostęp wody pitnej. Według Światowej Organizacji Meteorologicznej w 2025 roku 2/3 mieszkańców Ziemi będzie mieszkało na terenach pozbawionych wody pitnej.
Sposoby na zmniejszenie deficytu lub zbilansowanie wodnych potrzeb kraju:
1. ochrona wód przed degradacją
2. całkowite oczyszczenie ścieków
3. wprowadzenie zamkniętych obiegów wody w przemyśle
4. budowanie zbiorników retencyjnych o pojemności zbliżonej do wielkości przewidywanego deficytu
W wyniku spotkania w Johannesburgu w 2002 roku ustalono, że ponad 1,2 mld ludzi żyje bez dostępu do czystej wody, należy dążyć do tego aby do 2015 roku zmniejszyć liczbę ta o połowę liczbę ludzi, którzy nie mają dostępu do wody pitnej i urządzeń sanitarnych.
Niemcy zmniejszyli zużycie wody o 20%, wykorzystują 30l/mieszkańca, w Polsce 120l/mieszkańca.
Sposoby na zmniejszenie zużycia wody:
- użycie deszczówki do prac ogrodowych
- naprawa cieknących kranów
- racjonalne używanie zmywarek
- oszczędzanie przy braniu prysznica, myciu zębów, goleniu
- liczniki mobilizujące do indywidualnej oszczędności
- pobieranie i wykorzystanie wody deszczowej
- magazynowanie wody.
Kąpiel w wannie 100 - 150 litrów wody, a prysznic 8l/ minutę. Oszczędne branie prysznica dzięki zainstalowaniu baterii na fotokomórkach. Pozostawiona 1 kroplę cieknącą na 1 sekundę daje straty 0,7 l/h. Parlatory - bateria ze specjalnym ściskiem zapowietrzającym wodę co daje uczucie większej ilości wody - oszczędność nawet do 60%.
Bilans wodny Polski
Zużycie w 1990 roku - 215 tyś htm3/rok, spadło do 10 tyś.
Na przestrzeni ostatnich 10 lat nastąpiła ewolucja oczyszczania ścieków. Obecnie oczyszczanie chemiczne, biologiczne, zmniejszony udział mechanicznego. Zmniejszył udział ścieków nieczyszczonych. Ścieki oczyszczone z podwyższonym udziałem biogenów coraz bardziej rozpropagowane. Odsetek oczyszczalni ścieków w Polsce jest porównywany z Europą Zachodnią.
Klasy czystości wód:
Klasa I - woda nadająca się do picia, występują ryby łososiowate.
Klasa II - umożliwia bytowanie ryb innych niż łososiowate, nadaje się do urządzenia kąpielisk, może być używana jako woda pitna dla zwierząt
Klasa III - wody przydatne do nawadniania.
Wskaźniki oceny czystości śródlądowych wód powierzchniowych:
- BZT5 - 5 Biochemiczne Zapotrzebowanie Tlenu - badania dotyczą grupy organizmów żywych, które występują w wodzie
- miano coli - tylny odcinek jelita człowieka, zanieczyszczenie wody kałem
- azot amonowy
- rtęć
- kadm
W Polsce występuje duży odsetek wód klasy III i pozaklasowych zwłaszcza na Górnym Śląsku i Warszawa (dużo nieczyszczonych ścieków nieczyszczonych trafia do wód.
Obecnie myśli się o ochronie wód przed nadmierną żyznością, podstawą regeneracji jeziora znajduje się na powierzchni - fitoplankton.
Zasoby wody pitnej chronimy:
- sanitarnie - unikanie zanieczyszczeń higienicznych
- saprobofizacja - unikanie zanieczyszczeń substancjami organicznymi: gnojowica, kał
- eutrofizacja - zanieczyszczenie solami mineralnymi
- związki toksyczne - typu śmieci, detergenty, akumulatory.
Nie korzysta się teraz z wód stojących jedynie z płynących w których nastąpił częściowo proces eutrofizacji.
Żyzność wód - chodzi o zawartość związków nieorganicznych.
Typy jezior:
- oligotroficzne - czyste o małej zawartości fitoplanktonu, ubogie w substancje pokarmowe, nie podlegają erozji, przeźroczyste - Czarny Staw, Morskie Oko, Jezioro Hańcza
- eutroficzne - bogate w sole mineralne o wysokiej produktywności fitoplanktonu, zmniejszona przeźroczystość, zatrzymany dostęp światła - Jezioro Mikołajskie
WYKŁAD
Konwencja w Johannesburgu wnosi kilka nowych elementów ochrony przyrody:
- wyraźnie określa najważniejsze poziomy organizacji przyrody na których różnorodność musi być zachowana
- zobowiązuje się do działań w kierunku zachowania różnorodności nie tylko na terenach chronionych, ale i poza nimi, zgodnie z filozofią, że wszystkie gatunki mają takie samo prawo do życia jak człowiek
- nakazuje objąć ochroną całą różnorodność jak i gatunków zwierząt oraz roślin udomowionych - jako cenne dla przyszłości rolnictwa i hodowli.
Są trzy płaszczyzny stojące u podstaw konwencji:
- ekologiczna
- praktyczna - człowiek wykorzystuje rośliny i zwierzęta do celów gospodarskich, jako pokarm, farmaceutyk
- moralna - ziemię odziedziczyliśmy od naszych przodków
Konwencja wyznacza trzy cele:
- zachowanie różnorodności biologicznej
- zrównoważone wykorzystanie jej elementów
- uczciwy i sprawiedliwy podział korzyści wynikających z wykorzystania zasobów genetycznych
Główne przyczyny powstania zagrożeń różnorodności biologicznej w naszym kraju:
- słaba kondycja gospodarki - niski dochód narodowy
- niska świadomość ekologiczna społeczności
- gwałtowny wzrost motoryzacji
- istnienie zależności w stosowaniu przyjaznych dla środowiska elementów w budowie samochodów, maszyn, urządzeń
Mutacje - błędy w kopiowaniu genów w wyniku których powstały ich nowe gatunki
Rekombinacja - proces wymiany odcinków chromosomów homologicznych w czasie mejozy.
Przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia różnorodności gatunkowej na Ziemi:
- energetyczne - bogatsza biocenoza tam gdzie więcej energii słonecznej
- ekosystemy tropikalne są starsze od i mogą kumulować się tam gatunki sare
- obszary wokół równika charakteryzują się dużą stabilnością warunków fizycznych.
Główne zagrożenia dla bioróżnorodności:
- intensyfikacja rolnictwa
- osuszanie i przyspieszone odprowadzanie wód poza obszary zlewni
- zajmowanie terenów na zabudowę
- zanieczyszczenie i zatrucie wód i powietrza
- niekontrolowany rozwój turystyki
- wprowadzenie obcych gatunków do środowiska
- genetycznie modyfikowane organizmy
Strategie ochrony różnorodności biologicznej na skalę lokalną:
- konwencja berneńska - ochrona dzikiej fauny i flory
- konwencja ramiarska - ochrona obszarów wodno - błotnych
- konwencja waszyńknośka - ochrona dzikich zwierząt i roślin przed wyginięciem
- konwencja bońska - o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt
- porozumienie Ascobaus - o ocronie małych waleni w odach Bałtyku