Teorie rozwoju regionalnego
Rozwój w metodologii nauk wiąże się z pojęciem „zmiany” i „struktury”. Procesy rozwoju różne są w warunkach przyrodniczych i społecznych. Rozwój zawsze charakteryzuje się ści-śle określonymi kierunkami zmian. Zmiany te mogą być rozpatrywane w aspekcie ilościo-wym i jakościowym. Zmiany ilościowe dotyczą wzrostu lub zmniejszenia się pewnych cech systemów lub obiektów. Natomiast zmiany jakościowe dotyczą powstania nowych wartości systemów i obiektów.
Teoria rozwoju regionalnego wiąże się ściśle z teorią wzrostu w makroekonomii. W teorii rozwoju regionalnego zakłada się istnienie różnic międzyregionalnych jako cos obiektywne-go. Wiąże się to ściśle z podziałem na regiony silne i słabe. Kryteriami tego podziału są:
• wielkość potencjału gospodarczego i demograficznego,
• efektywność regionalnych struktur gospodarczych,
• jakość życia w poszczególnych regionach,
W teorii rozwoju regionalnego wyróżnia się kilka koncepcji, doktryn rozwoju regional-nego:
• teoria lokalizacji - według tej doktryny rozwój regionalny jest następstwem kierowa-nych do poszczególnych regionów inwestycji. Teoria ta bazuje na koncepcji Weber'a, według której inwestor szuka takiej lokalizacji, która zapewni mu najniższe koszty i najwyższe zyski,
• teoria biegunów wzrostu - twórca tej teorii jest francuski naukowiec Franciszek Per-roux. Według niego podstawy rozwoju regionu stanowią tzw. bieguny wzrostu. biegu-nami mogą być z jednej strony wybrane przedsiębiorstwa lub branże odznaczające się najwyższą dynamiką rozwoju. Z drugiej zaś strony biegunami wzrostu mogą być wy-brane jednostki lokalne: samorządy, gminy wykazujące się najwyższą mobilnością i przedsiębiorczością,
• koncepcja rozwoju egzogenicznego (odgórnego) - rozwój regionalny powinien być kształtowany przez silny interwencjonizm państwowy. Według tej teorii polityka re-gionalna państwa ma tu olbrzymi wpływ. Koncepcja ta bazowała na teorii tzw. efek-tów zewnętrznych i korzyściach skali, opierając się głównie na teorii Keyns'a. kon-cepcję tę jednak zaczęto odrzucać pod koniec lat 80-tych,
• koncepcja rozwoju endogenicznego (oddolnego albo terytorialnego) - według tej kon-cepcji rozwój regionalny powinien być kształtowany przez autonomiczne samorządy terytorialne bazując na przedsiębiorczości i innowacyjności środowisk lokalnych. ba-zowała ona na doświadczeniach Francji na początku lat 80-tych i niektórych krajów trzeciego świata,
• koncepcja rozwoju zdecentralizowanego - jest ona kompromisem pomiędzy koncep-cją egzogeniczną i endogeniczną. Łączy ona cele makroekonomiczne, sektorowe z określonym stopniem autonomii i jednostek samorządowych.
2. Czynniki rozwoju regionalnego w Polsce
Wyróżnia się następujące czynniki rozwoju regionalnego:
• ekonomiczne - które dzielą się na tradycyjne (kapitał, ziemia, praca) i nowoczesne (postęp naukowo-techniczny, zmiany w organizacji zarządzania),
• przestrzenne - dotyczą rozmieszczenia różnych elementów sił wytwórczych (zasobów surowcowych i kapitałowych)
• ekonomiczne - dotyczą stanu najważniejszych elementów środowiska przyrodniczego w poszczególnych regionach,
• lokalne - związane są ze stopniem autonomii i mobilności samorządów terytorialnych,
• społeczne - obejmują rozwój różnych instytucji nauki, oświaty, kultury i instytucji tzw. otoczenia biznesu (agencje i fundacje rozwoju regionalnego, inkubatory przed-siębiorczości, instytucje finansowe, banki, giełdy, targi, instytucje konsultingowe, in-stytucje pośrednio wpływające na rozwój regionalny ale stwarzające odpowiedni kli-mat.
3.Szczeble polityki regionalnej - intraregionalna, interregionalna, europejska
Polityka interregioanlna i intraregionana.
Politykę regionalną można określić jako świadomą działalność organów władzy publicznej (tj. państwa i samorządu), zmierzającą do rozwoju regionalnego. Nowoczesna polityka regionalna w krajach o gospodarce rynkowej narodziła się w latach międzywojennych jako jedna z dziedzin interwencji władz państwowych. Obecnie dziedzina ta jest płaszczyzną szczególnej współpracy organów rządowych i samorządowych, centralnych, regionalnych i lokalnych oraz organizacji międzynarodowych. Wyróżnia się w ramach ogólnej polityki regionalnej politykę interregionalną, której podmiotem są centralne władze państwa, głównie rząd oraz politykę intraregionalną, w której w roli podmiotów planowania i realizacji działań występują władze regionalne. Jeśli w regionach istnieją posiadające odpowiednie uprawnienia struktury samorządowe, to one politykę tę programują i prowadzą.
W obserwowanych ostatnio wielu krajach demokratycznych procesach decentralizacji władzy państwowej następuje też proces decentralizacji polityki regionalnej i wzrost znaczenia polityki intraregionalnej. Sprzyjają temu opinie, że każdy region powinien najpierw sam zatroszczyć się o swoje sprawy, a dopiero później występować o niezbędne wsparcie organów rządowych.
W każdym kraju niezbędna jest jednaka także polityka interregionalna, prowadzona w imię ogólnonarodowej solidarności i mająca za zadanie realizację celów ogólnonarodowych. Rola tej polityki jest szczególnie istotna w krajach wykazujących wielkie zróżnicowanie poziomu ekonomicznego w przekroju. Trwałe utrzymywanie się, a tym bardziej pogłębianie się regionalnych nierówności prowadzi z reguły do marginalizacji części obszaru kraju (słabiej rozwiniętych regionów). Ludność mieszkająca na tych terenach z reguły nie uczestniczy w pełni w życiu społecznym, politycznym i kulturalnym co na dalszą metę grozi powstawaniem tendencji odśrodkowych. W konkretnych warunkach występujących w Polsce potrzebna jest zarówno silna i aktywna polityka intraregionalna mobilizująca zasoby poszczególnych regionów na rzecz rozwiązywania występujących w nich problemów i tworzenia warunków trwałego rozwoju, jak i skuteczna polityka interregionalna, nastawiona na przemyślane i ekonomicznie efektywne redukowanie opóźnień rozwojowych w stałych z przyczyn historycznych , na sporej części terytorium naszego państwa, a także na wspomaganie procesów restrukturyzacji w regionach dotkniętych depresją. Kształtowaniu właściwych relacji między polityką interregionalną a intraregionalną służyć ma zastosowana najpierw w politykach Wspólnoty Europejskiej zasada subsydiarności w myśl której Wspólnota udziela wsparcia tym krajom, które same podejmują czy planują podjęcie działań prorozwojowych we własnym zakresie.
4.Klasyfikacja jednostek terytorialnych w UE (NUTS 1,2,3 LAU 1 i 2)
NUTS 1 odpowiada krajom, państwom
NUTS 2 odpowiada regionom, województwom
NUTS 3 odpowiada podregionom, grupą powiatów
LAU 1 to powiaty
LAU 2 to gminy
5.Strategia rozwoju a program wojewódzki
Program wojewódzki
- Szczegółowe zestawienie celów i sposobów ich realizacji zawiera program wojewódzki, uchwalany przez Sejmik. Na tej podstawie oraz zgodnie z rządowym programem wsparcia - podmioty regionalne przedstawiają propozycje przedsięwzięć rozwojowych.
Projekty zgodne ze strategią uzyskują wsparcie Zarządu Województwa w ubieganiu się o środki finansowe
Strategia rozwoju województwa to przestawiona w formie dokumentu koncepcja działań zmierzających do długotrwałego zrównoważonego rozwoju regionu. Jest ona podstawowym narzędziem programowania rozwoju regionu. Zarząd Województwa opracowuje projekt tego dokumentu, Sejmik natomiast na jego podstawie uchwala strategię, którą następnie wdrażają podmioty zainteresowane rozwojem regionu. Strategia określa wizję regionu oraz priorytety, cele i zadania jej realizacji.
6.Zasady polityki regionalnej
ZASADA SUBSYDIARNOŚCI ROZWOJU REGIONALNEGO
Polityka regionalna państwa ma charakter uzupełniający i pomocniczy wobec działań podejmowanych przez samorządy województw. Działania polityki regionalnej państwa powinny więc wspierać i kooperować z polityką regionalną województw samorządowych, a nie zastępować lub dublować te polityki.
ZASADA WSPIERANIA ROZWOJU ENDOGENICZNEGO WOJEWÓDZTW
Polityka regionalna państwa powinna więc opierać się na wewnętrznych czynnikach rozwoju, a nie jedynie na zewnętrznej redystrybucji dochodu, utrwalającej zachowania typu „wyuczonej bezradności” (strategia rent seeking).
Konieczność budowania w pierwszym rzędzie siły konkurencyjnej opierającej się na wewnętrznych czynnikach wzrostu, przełamywania strukturalnych problemów gospodarczych i społecznych województw, pobudzania aktywności społecznej i sprawności działania administracji publicznej w województwach.
ZASADA ROZWOJU WSZYSTKICH POLSKICH WOJEWÓDZTW.
Wzmacnianie systemu terytorialnego o silnych wewnętrznych powiązaniach kooperacyjnych,
Żaden z regionów nie może być wykluczony z procesów rozwoju.
ZASADA INICJOWANIA DŁUGOFALOWEGO ROZWOJU REGIONALNEGO.
Celem polityki regionalnej państwa jest zainicjowanie trwałych procesów rozwojowych w regionach. Oznacza to przyjęcie jako zasady długofalowego planowania strategii rozwoju regionalnego i oparcia polityk publicznych na takich właśnie strategiach. Ponadto, działania zmierzające do rozwoju regionalnego powinny opierać się na wieloletnich planach inwestycyjnych i programach operacyjnych. Rozwój długofalowy regionów powinien bazować na wykorzystaniu wewnętrznych zasobów województw, ocenie szans i barier rozwojowych tych województw oraz zaangażowaniu regionalnych elit politycznych, społecznych i gospodarczych. Powinien także wprowadzać instytucje prawne i procedury działania, które będą przeciwdziałać doraźnemu traktowaniu instrumentów polityki regionalnej, z uwagi na partykularne interesy grupowe, partyjne lub krótkotrwałe interesy wyborcze.
ZASADA KOORDYNACJI INSTRUMENTÓW POLITYKI REGIONALNEJ I INNYCH PUBLICZNYCH POLITYK ROZWOJOWYCH.
wielopłaszczyznowe, międzysektorowe, nakierowane na głębokie zmiany strukturalne konsekwentnie realizowane na przestrzeni wielu lat.
koordynacja działań między różnymi podmiotami władz publicznych.
skoordynowanie działań rządu i samorządów województw.
powiązanie działań sektorowych i horyzontalnych rządu z polityką regionalną państwa.
powiązanie działań na rzecz rozwoju regionalnego między poszczególnymi szczeblami samorządów terytorialnych, koordynacja działań między różnymi województwami, a także między podmiotami administracyjnymi, instytucjami otoczenia biznesowego, organizacjami pozarządowymi oraz przedsiębiorstwami prywatnymi.
ZASADA KONCENTRACJI PRZESTRZENNEJ ROZWOJU REGIONALNEGO.
maksymalizacji efektów synergicznych między działaniami rozwojowymi podejmowanymi przez różne podmioty władz publicznych w województwach.
koncentracja środków publicznych i koordynacja różnych polityk publicznych na priorytetowych problemach rozwoju regionalnego.
ZASADA ZAPEWNIENIA EFEKTYWNOŚCI I NAJWYŻSZEJ JAKOŚCI POLITYKI REGIONALNEJ.
Maksymalizacja skuteczności działania i racjonalnego wykorzystania środków publicznych.
7. Cele kierunkowe Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego
1.Przyjęta struktura celów wygląda następująco:
A) Misja- zapewnienie wzrostu poziomu życia przy zachowaniu zasad rozwoju konkurencyjności kraju i regionów przy jednoczesnej koncentracji na stymulowaniu i utrwalaniu pozytywnych tendencji rozwojowych w regionach z wykorzystaniem ich endogenicznych zasobów.
B) Cele kierunkowe:
Wzrost konkurencyjności województw
Elastyczne różnicowanie celów i wykorzystanie endogenicznego potencjału regionów
Wyrównywanie szans rozwoju województw
C) Priorytety rozwoju regionalnego (we wszystkich celach kierunkowych)
D) Kierunki działań (tylko w priorytetach drugiego celu kierunkowego)
9. Geneza polityki regionalnej UE
Polityka strukturalna realizowana jest przez fundusze strukturalne. Jej celem jest zwiększenie spójności ekonomicznej i społecznej w Unii Europejskiej. Poprzez pomoc słabiej rozwiniętym regionom i sektorom gospodarek państw członkowskich dąży się do zmniejszenia różnic w poziomie rozwoju i w poziomie życia w regionach UE.
Geneza:
Ogólne podstawy dla polityki strukturalnej określone zostały w traktacie Rzymskim z 1957 roku i rozwinięte w rezolucji końcowej konferencji programowej we włoskiej miejscowości Stresa w roku 1958. Jednak przez wiele lat zapisy te nie przekładały się na konkretne działania, a główny wysiłek państw członkowskich EWG skierowany był w pierwszym okresie na przygotowanie i wdrożenie programu Wspólnej Polityki Rolnej
Rzeczywiste próby powołania wspólnotowej polityki regionalnej wiążą się z utworzeniem w 1968 roku Generalnej Dyrekcji Polityki Regionalnej (DG XVI) przy Komisji Europejskiej. Systemowa rola polityki regionalnej i strukturalnej we Wspólnotach Europejskich została jednak zapoczątkowana dopiero w połowie latach 70-tych.
Powołanie w marcu 1975 roku Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), który stanowi fundament i główny instrument finansowania polityki regionalnej, wzmocniło ramy instytucjonalne i finansowe tej polityki.
W zróżnicowaniach regionalnych upatrywano najpoważniejszy czynnik hamujący rozwój procesów integracyjnych.
Konsekwencje rozszerzenia Wspólnoty o trzy kolejne kraje: Danię, Irlandię i Wielką Brytanię. Wielka Brytania - oczywiste było, że nie będzie mogła korzystać w dużym zakresie z rozwiązań i środków Wspólnej Polityki Rolnej; Irlandia - znaczny wzrost zróżnicowań regionalnych w EWG.
8. Zasady funduszy strukturalnych
Zasada koncentracji; polega na tym, że środki płynące z Unii Europejskiej nie powinny być rozproszone, ale powinny się koncentrować na precyzyjnie określonych celach polityki strukturalnej UE przekształconych w cele krajowe
Zasada partnerstwa; polega na szerokiej współpracy i dialogu pomiędzy podmiotami polityki strukturalnej, zarówno na szczeblu lokalnym, regionalnym i państwowym. W ujęciu wertykalnym oznacza współpracę Komisji Europejskiej z odpowiednimi władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi. W ujęciu horyzontalnym oznacza zaś prowadzenie konsultacji władz rządowych i samorządowych z partnerami społecznymi w celu zapewnienia efektywności i celowości działań. Najczęściej to właśnie władze samorządowe decydują o ostatecznej alokacji środków. Dzięki takiej współpracy środki wydawane są w sposób bardziej efektywny i trafiają do najbardziej potrzebujących.
Zasada programowania i przedkładania projektów; obowiązek podejmowania decyzji na podstawie wieloletnich programów rozwoju i innych dokumentów planistycznych, które obejmują wszystkie informacje niezbędne do sprawnego i efektywnego osiągania zamierzonych celów. Państwo zainteresowane środkami pomocowymi powinno przygotować (wraz z przedstawicielami regionów i władz lokalnych (samorządowych)) kilkuletni plan działań w sferze społeczno-gospodarczej dotyczący zarówno regionów, jak i większych obszarów zakwalifikowanych do wsparcia
Zasada koordynacji,
Zasada dodatkowości,
Zasada zgodności
10.
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) Fundusz finansuje przedsięwzięcia w słabiej rozwiniętych regionach dla redukcji dysproporcji rozwojowych na terenie UE. EFRR finansuje programy w takich sferach jak: inwestycje produkcyjne dla kreacji i podtrzymania zatrudnienia, inwestycje w infrastrukturę, inwestycje w obszarze edukacji i zdrowia, inwestycje w obszarze badań i rozwoju, przedsięwzięcia dla podtrzymania działalności gospodarczej.
Duże znaczenie dla funkcjonowania EFRR miały decyzje podjęte w roku 1979, w efekcie, których około 5% Funduszu w całości przeznaczono na bezpośrednie finansowanie polityki rozwoju regionalnego - oczywiście na poziomie Komisji Europejskiej. Środki te programowano w wieloletnim horyzoncie czasowym.
Wzrost znaczenia funduszu - Istotnym problemem dla polityki rozwoju regionalnego były w połowie lat 80-tych regionalne konsekwencje oddziaływania innych instrumentów polityki ekonomicznej Wspólnot.
Reforma 1989-1993 ze względu na przystąpienie biednych państw tj. Grecji, Hiszpanii i Portugalii
Europejski Fundusz Społeczny koncentruje się na szkoleniach zawodowych i sprawach zatrudnienia. Finansuje następujące działania: zawodowa integracja bezrobotnych, szczególnie objętych długotrwałym bezrobociem; zawodowa integracja młodzieży poszukującej pracy; integracja osób narażonych na wyłączenie z rynku pracy; promocja równych szans zawodowych kobiet i mężczyzn; przekwalifikowanie pracowników; stabilność i wzrost zatrudnienia; zwiększanie potencjału ludzkiego w badaniach, nauce i technologii; wzmacnianie systemów edukacyjnych i szkoleniowych.
Fundusz winien w szczególności wspierać działania podejmowane w ramach realizacji Europejskiej Strategii Zatrudnienia oraz ogłaszanych dorocznie wytycznych w sprawie zatrudnienia” (Art. 1 Rozporządzenia). Rozporządzenie określa zakres zastosowania EFS wyznaczając tzw. Pięć Obszarów Wsparcia EFS
1.Aktywizacja zawodowa bezrobotnych i zagrożonych bezrobociem
2. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu
3.Kształcenie ustawiczne
4. Doskonalenie kadr gospodarki i rozwój przedsiębiorczości
5.Aktywizacja zawodowa kobiet
Fundusz Spójności, inaczej nazywany Funduszem Kohezji lub Europejskim Funduszem Kohezji, to czasowe wsparcie finansowe dla krajów Unii Europejskiej, których Produkt Krajowy Brutto nie przekracza 90 proc. średniej dla wszystkich państw członkowskich.
Z formalnego punktu widzenia Fundusz Spójności (Kohezji) nie jest funduszem strukturalnym . Oznacza to, że wydatkowanie jego środków nie podlega zasadom i procedurom Funduszy Strukturalnych, w szczególności zaś nie wymaga przygotowania złożonych dokumentów programowych
Fundusz Spójności, utworzony na mocy Traktatu z Maastricht (1993 rok), powstał jako tymczasowy instrument pomocy strukturalnej krajom słabiej rozwiniętym w integracji z ekonomicznymi centrum Unii i pomocy w przygotowaniach do celów unii monetarno-ekonomicznej.
By korzystać z pomocy Funduszu Spójności kraj członkowski musiał wykazać się osiągnięciami w stabilizowaniu swojej gospodarki i spełnienie tzw. kryteriów Maastricht (warunkujących przystąpienie do unii monetarnoekonomicznej). Ze środków Funduszu Spójności Wspólnota wspierano dwie główne kategorie wielkich (ponad 5 mln EURO) inwestycji infrastrukturalnych, służących poprawie stanu środowiska i rozbudowie transeuropejskich sieci komunikacyjnych.
11.
Europejski Fundusz Rozwoju Obszarów Wiejskich
W połowie lipca 2004 r. Komisja Europejska zatwierdziła projekt Rozporządzenia Rady (WE) w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich z Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Wszystkie płatności przeznaczone na rozwój obszarów wiejskich w tych latach będą dokonywane z EFRROW, który będzie jedynym funduszem zastępującym dwa dotychczasowe źródła finansowania rozwoju obszarów wiejskich ( EFOGR - sekcja gwarancji i orientacji).
Celem Funduszu jest promocja zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich na terenie całej Unii Europejskiej w sposób komplementarny do Polityki Spójności i Wspólnej Polityki Rybołówstwa. Utworzenie jednego źródła finansowania oraz określenie wspólnych dla krajów członkowskich osi priorytetowych ma uprościć system administrowania działaniami realizującymi cele Wspólnej Polityki Rolnej.
W ramach Funduszu w okresie 2007-2013 dla krajów UE-25 dostępne będzie 88.75 mld EUR (w cenach z 2004 r.). Minimum 31.3 mld EUR zostanie przeznaczone na wsparcie obszarów dawnego Celu 1 (m.in. Polski).
Z nowego funduszu EFFROW mają być w przyszłości finansowane wszelkie działania przyczyniające się do rozwoju obszarów wiejskich
12.
Plan Rozwoju
Plan taki określa cele, priorytetowe działania oraz ramy instytucjonalne i finansowe działań strukturalnych państwa. Plan rozwoju jest strategicznym średniookresowym dokumentem planistycznym, scalającym rozwiązania horyzontalne, sektorowe i regionalne na poziomie krajowym oraz wskazującym kierunki rozwoju gospodarczego państwa.
Plan rozwoju służy jako podstawa do negocjacji z Komisją Europejską dokumentu Podstawy Wsparcia Wspólnoty (Community Support Framework - CSF)[dla danego państwa. W dokumencie tym określa się wielkość przyznanej pomocy z funduszy strukturalnych przez Unię Europejską na realizację celów wytyczonych w planie rozwoju oraz wielkość środków krajowych przeznaczonych na współfinansowanie akcji strukturalnych.
Zasadniczym elementem planu rozwoju są realizowane w jego ramach programy operacyjne. Programy operacyjne służą wdrażaniu Podstaw Wsparcia Wspólnoty na poziomie centralnym w postaci sektorowych programów operacyjnych (SPO) oraz działań o charakterze regionalnym. Programy operacyjne są przedmiotem oceny Komisji Europejskiej i negocjowane w celu przyznania na każdy z programów konkretnych alokacji środków z funduszy strukturalnych, które następnie zostaną w ramach każdego programu wydatkowane na realizację wybranych w drodze selekcji projektów.
W Programach Operacyjnych mają być zawarte wszystkie informacje niezbędne dla wdrażania pomocy- nie powinny być tworzone Uzupełnienia Programów. Programy Operacyjne są tworzone w oparciu o Strategię Działania(Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia), dokument opracowywany przez Komisję Europejską i przyjmowany przez Komisję na początku okresu programowania, po negocjacjach z Państwami Członkowskimi. Dokument ten zastąpił Podstawy Wsparcia Wspólnoty. Każdy Program Operacyjny ma być współfinansowany ze środków tylko jednego Funduszu.
W praktyce zamiast uzupełnień programów operacyjnych powstały uszczegółowienia programów
13. Cele polityki spójności UE w latach 2007-2013 (Konwergencja, Konkurencyjność Regionalna i Zatrudnienie, Europejska Współpraca Terytorialna)
Fundusze udzielające pomocy w ramach polityki spójności ograniczają się do Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) i Funduszu Spójności. W celu zwiększenia wartości dodanej polityki spójności Wspólnoty działanie funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności powinno zostać skoncentrowane i uproszczone. a cele określone w rozporządzeniu (WE) nr 1260/1999 zdefiniowane ponownie odpowiednio jako dążenie do konwergencji państw członkowskich i regionów, konkurencyjności regionalnej i zwiększania zatrudnienia oraz europejskiej współpracy terytorialnej.
Konwergencja:
Ma obejmować państwa członkowskie i regiony opóźnione w rozwoju. Są to regiony, w których produkt krajowy brutto (PKB) na mieszkańca mierzony parytetem siły nabywczej wynosi mniej niż 75 % średniej wspólnotowej. Udzielanie tej pomocy ma zakończyć się w 2013 r. Państwa członkowskie, na których koncentruje się cel Konwergencja, w których dochód narodowy brutto (DNB) na mieszkańca jest niższy niż 90 % średniej wspólnotowej, mają korzystać z pomocy w ramach Funduszu Spójności. Konwergencja poprzez poprawę warunków wzrostu i zatrudnienia dzięki zwiększaniu ilości i poprawie jakości inwestycji w kapitał rzeczowy i ludzki, rozwojowi innowacyjności i społeczeństwa opartego na wiedzy, zdolnościom adaptacyjnym do zmian gospodarczych i społecznych, ochronie i poprawie jakości środowiska naturalnego oraz zwiększaniu wydajności administracji.
Konkurencyjność Regionalna i Zatrudnienie
Ma obejmować terytorium Wspólnoty poza obszarem objętym celem Konwergencja. Cel ten jest ukierunkowany na zwiększanie konkurencyjności i atrakcyjności regionów, jak również zatrudnienia poprzez przewidywanie zmian gospodarczych i społecznych, w tym związanych z liberalizacją handlu, poprzez zwiększenie i poprawę jakości inwestycji w kapitał ludzki, innowacyjność i promowanie społeczeństwa opartego na wiedzy, przedsiębiorczość, ochronę i poprawę jakości środowiska naturalnego oraz poprawę dostępności, zdolności adaptacyjnych pracowników i podmiotów gospodarczych.
Europejska Współpraca Terytorialna
Ma obejmować regiony położone przy granicach lądowych lub morskich, obszary współpracy transnarodowej zdefiniowane w związku z działaniami popierającymi zintegrowany rozwój terytorialny i wspieranie współpracy międzyregionalnej oraz wymianę doświadczeń.
14. Instytucja zarządzająca, certyfikująca(płatnicza), kontrolna
Dla każdego programu operacyjnego państwo członkowskie wyznacza:
a) instytucję zarządzającą: krajowy, regionalny lub lokalny organ władzy publicznej lub podmiot publiczny lub prywatny, wyznaczone przez państwo członkowskie do
zarządzania programem operacyjnym
b) instytucję certyfikującą: krajowy, regionalny lub lokalny organ władzy publicznej lub podmiot publiczny, wyznaczone przez państwo członkowskie do poświadczenia deklaracji wydatków i wniosków o płatność przed ich przesłaniem Komisji.
c) instytucję audytową: krajowy, regionalny lub lokalny organ władzy publicznej lub podmiot publiczny, funkcjonalnie niezależne od instytucji zarządzającej i instytucji certyfikującej, wyznaczone przez państwo członkowskie dla każdego programu operacyjnego i odpowiedzialne za weryfikację skutecznego działania systemu zarządzania i kontroli.
15. Ewaluacja i jej rodzaje (ex ante, ex post, średnioterminowa)
Ex ante
Oceny ex ante mają na celu optymalizację alokacji zasobów budżetowych w ramach programów operacyjnych i poprawę jakości programowania. Służą identyfikacji i ocenie dysproporcji, luk i potencjału rozwojowego, zakładanych celów, przewidywanych rezultatów, ujętych ilościowo wartości docelowych, w razie potrzeby spójności strategii proponowanej dla regionu, wspólnotowej wartości dodanej, zakresu, w jakim uwzględniono priorytety Wspólnoty, wniosków z poprzedniego procesu programowania oraz jakości procedur wdrażania, monitorowania, oceny i zarządzania finansowego.
Ex post
Komisja przeprowadza ocenę ex post każdego celu w ścisłej współpracy z państwem członkowskim i instytucjami zarządzającymi. Ocena ex post obejmuje wszystkie programy operacyjne w ramach każdego celu i bada stopień wykorzystania zasobów, skuteczność i efektywność programowania funduszy oraz wpływ społeczno-gospodarczy. Przeprowadza się ją dla każdego z celów, a jej celem jest wyciągnięcie wniosków dla polityki spójności gospodarczej i społecznej. Ocena dokonuje identyfikacji czynników przyczyniających się
do sukcesu lub niepowodzenia procesu realizacji programów operacyjnych oraz wskazuje dobre praktyki. Ocena ex post zostaje zakończona do dnia 31 grudnia 2015 r.
16.Komitet monitorujący
Państwo członkowskie ustanawia, w porozumieniu z instytucją zarządzającą, komitet monitorujący dla każdego programu operacyjnego w terminie trzech miesięcy od daty powiadomienia państwa członkowskiego o decyzji zatwierdzającej program operacyjny. Możliwe jest ustanowienie jednego komitetu monitorującego dla kilku programów operacyjnych.
17.Programy Operacyjne 2007-2013
Infrastruktura i Środowisko
Innowacyjna Gospodarka
Kapitał Ludzki
Rozwój Polski Wschodniej Pomoc Techniczna
Europejska Współpraca Terytorialna
Regionalne Programy Operacyjne
-Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko
Na realizację Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 zostanie przeznaczonych 26 054,7 mln euro. Ze środków Unii Europejskiej będzie pochodziło 21 275,2 mln euro (w tym ze środków Funduszu Spójności - 18 927,6 mln euro oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego - 2 347,6 mln euro), z publicznych środków krajowych - 3 754,5 mln euro, a ze środków prywatnych 1 025 mln euro.
Głównym celem Programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia społeczeństwa, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej.
Program zakłada realizację pięciu celów szczegółowych:
Budowę infrastruktury zapewniającej, że rozwój gospodarczy Polski będzie dokonywał się przy równoczesnym zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego.
Zwiększenie dostępności głównych ośrodków gospodarczych w Polsce poprzez powiązanie ich siecią autostrad i dróg ekspresowych oraz alternatywnych wobec transportu drogowego środków transportu.
Zapewnienie długookresowego bezpieczeństwa energetycznego Polski poprzez dywersyfikację dostaw, zmniejszenie energochłonności gospodarki i rozwój odnawialnych źródeł energii.
Wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa narodowego o znaczeniu światowym i europejskim dla zwiększenia atrakcyjności Polski.
Wspieranie utrzymania dobrego poziomu zdrowia siły roboczej.
-Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007-2013
Celem głównym Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013 (PO IG) jest rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa.
Cel ten zostanie osiągnięty poprzez realizację następujących celów szczegółowych:
Zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw,
Wzrost konkurencyjności polskiej nauki,
Zwiększenie roli nauki w rozwoju gospodarczym,
Zwiększenie udziału innowacyjnych produktów polskiej gospodarki w rynku międzynarodowym,
Tworzenie trwałych i lepszych miejsc pracy.
W ramach PO IG wspierane będą projekty, które są innowacyjne co najmniej w skali kraju lub na poziomie międzynarodowym. Natomiast projekty, które są innowacyjne w skali regionu, wspierane będą w ramach 16 Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO).
Instytucją Zarządzającą (IZ) PO IG jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (MRR).
Oprócz IZ są również instytucje, które pośredniczą w realizacji Programu - tzw. Instytucje Pośredniczące:
Ministerstwo Gospodarki (MG),
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW),
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA).
Oś priorytetowa 1. - Badania i rozwój nowoczesnych technologii
Oś priorytetowa 2. Infrastruktura sfery B+R
Oś priorytetowa 3. Kapitał dla innowacji
Oś priorytetowa 4. Inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia
Oś priorytetowa 5. Dyfuzja Innowacji
Oś priorytetowa 6. Polska gospodarka na rynku międzynarodowym
Oś priorytetowa 7. Informatyzacja administracji na rzecz przedsiębiorstw
-Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007-2013
Celem Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki jest umożliwienie pełnego wykorzystania potencjału zasobów ludzkich, poprzez wzrost zatrudnienia i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw i ich pracowników, podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa, zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego oraz wsparcie dla budowy struktur administracyjnych państwa.
W ramach Programu 70 proc. alokowanych środków zostanie przeznaczonych na wsparcie dla regionów, zaś pozostałe 30 proc. środków będzie wdrażane sektorowo przez odpowiednie resorty. W ramach komponentu regionalnego środki zostaną przeznaczone na wsparcie dla osób i grup społecznych, natomiast w ramach komponentu centralnego środki zostaną przeznaczone przede wszystkim na wsparcie dla struktur i systemów.
Program Operacyjny Kapitał Ludzki składa się z 10 Priorytetów, realizowanych równolegle na poziomie centralnym i regionalnym.
Priorytety realizowane centralnie to:
Zatrudnienie i integracja społeczna
Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw
Wysoka jakość edukacji odpowiadająca wymogom rynku pracy
Dobre państwo
Profilaktyka, promocja i poprawa stanu zdrowia społeczeństwa
Priorytety realizowane na szczeblu regionalnym to:
Rynek pracy otwarty dla wszystkich oraz promocja integracji społecznej
Regionalne kadry gospodarki
Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach
Aktywizacja obszarów wiejskich
oraz Priorytet Pomoc techniczna.
-Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej
Celem głównym PO Rozwój Polski Wschodniej jest przyspieszenie tempa rozwoju społeczno - gospodarczego Polski Wschodniej (tj. województw: lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, świętokrzyskiego i warmińsko - mazurskiego). Cel ten nawiązuje do Programu Rządu „Solidarne Państwo” i wynika ze formułowanych w perspektywie średniookresowej celów Strategii Rozwoju Kraju 2007 - 2015 oraz jest zgodny z celem NSRO 2007 - 2013, którym jest „przyśpieszenie rozwoju społeczno - gospodarczego Polski, wzrost zatrudnienia oraz zwiększenie spójności społecznej, gospodarczej i terytorialnej z krajami Unii Europejskiej.”
Priorytety i obszary wsparcia w ramach PO RPW
Nowoczesna gospodarka - cel: zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej województw Polski Wschodniej
infrastruktura uczelni wyższych
infrastruktura społeczeństwa informacyjnego
wspieranie innowacji
promocja i współpraca
Wojewódzkie ośrodki wzrostu - cel: rozwój wybranych funkcji metropolitalnych miast wojewódzkich
system miejskiego transportu zbiorowego
infrastruktura turystyki kongresowej i targowej
Infrastruktura drogowa- cel: poprawa dostępności i jakości powiązań komunikacyjnych województw Polski Wschodniej - projekty z zakresu budowy i modernizacji dróg wojewódzkich, obwodnic w ciągach dróg krajowych oraz przebudowy i modernizacji dróg powiatowych prowadzących do przejść granicznych
Pomoc techniczna - cel: wsparcie procesu wdrażania Programu.
Projekty realizowane w ramach Programu będą współfinansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Pula środków przeznaczonych na ten cel to ok. 2,2 mld euro, w tym ok. 882 mln euro specjalnych środków, przeznaczonych, decyzją Rady Europejskiej, dla pięciu regionów Unii Europejskiej o najniższym poziomie PKB na mieszkańca, wyznaczonych na podstawie danych Eurostatu z 2002 r. - tj. 107 euro na mieszkańca co w podziale na poszczególne województwa przedstawia się następująco:
lubelskie - ok. 235 mln euro
podkarpackie - ok. 225 mln euro
podlaskie - ok. 129 mln euro
świętokrzyskie - ok. 138 mln euro
warmińsko-mazurskie - ok. 153 mln euro
Pozostała kwota, tj. ok. 1,3 mld euro z EFRR stanowi dodatkowe środki wyasygnowane przez Rząd RP z puli funduszy strukturalnych przyznanych Polsce, które zostaną podzielone za pomocą odrębnego algorytmu.
-Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej na lata 2007-2013
W latach 2007-2013 na rozwój współpracy terytorialnej przeznaczono łącznie na poziomie UE 7,75 mld euro.
Przewiduje się realizację następujących programów Europejskiej Współpracy Terytorialnej z udziałem Polski:
współpraca transgraniczna:
trzy dwustronne programy na granicy polsko-niemieckiej (z udziałem Meklemburgii, Brandenburgii i Saksonii),
Polska - Republika Czeska,
Polska - Słowacja,
Polska - Litwa,
Polska - Szwecja - Dania (Południowy Bałtyk),
współpraca transnarodowa:
Obszar Europy Środkowo-Wschodniej,
Region Morza Bałtyckiego,
program współpracy międzyregionalnej obejmujący całe terytorium UE.
Na granicach zewnętrznych UE współpraca transgraniczna z krajami partnerskimi będzie wspierana ze środków Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa. W ramach tego instrumentu z udziałem Polski realizowane będą programy współpracy transgranicznej z Ukrainą, Białorusią i Obwodem Kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej
-Program Operacyjny Podkarpacia
PRIORYTET 1. KONKURENCYJNA I INNOWACYJNA GOSPODARKA
Wsparcie kapitałowe przedsiębiorczości.
Instytucje otoczenia biznesu.
Regionalny system innowacji.
Promocja gospodarcza regionu
PRIORYTET 2. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA
Infrastruktura komunikacyjna i transportowa
Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego.
Infrastruktura energetyczna
PRIORYTET 3. OCHRONA ŚRODOWISKA I ZAPOBIEGANIE ZAGROŻENIOM
Infrastruktura komunalna
Infrastruktura przeciwpowodziowa
Zachowanie oraz ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej
Zwalczanie i zapobieganie zagrożeniom.
PRIORYTET 4. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA
Infrastruktura edukacyjna
Infrastruktura sportowa i rekreacyjna
Inwestycje w turystykę i kulturę
5. PRIORYTET 5. SPÓJNOŚĆ WEWNĄTRZREGIONALNA
Obszary wiejskie
Rewitalizacja obszarów zdegradowanych
Infrastruktura ochrony zdrowia i pomocy społecznej
6. PRIORYTET 6. POMOC TECHNICZNA
10