JĘZYK FILMU

Rok akademicki 2011/2012 semestr zimowy

Kamil Radomski

Podstawowe pojęcia

Kadr, kompozycja i ruch (kamery).

Film można podzielić na pojęcia takie jak: kadr, ujęcie, scena, sekwencja, film.

Scena - kilka ujęć, scalonych jednością miejsca.

Sekwencja - scalona szerzej, pewną narracją.

Kadr - najmniejsza jednostka statyczna filmu, jedna klatka naświetlonej taśmy

Ujęcie - najmniejsza jednostka dynamiczna filmu, odcinek taśmy zawarty między dwoma najbliższymi połączeniami montażowymi

Plan - odległość kamery zdjęciowej od głównego obiektu filmowanego w danym ujęciu

Teoretycznie jednemu ujęciu odpowiada jeden plan, ale dzięki ruchowi kamery i obiektu możemy to zmieniać.

Podział planów: totalny, ogólny, pełny, amerykański, średni, półzbliżenie…

Plan totalny - cały pejzaż. Tak zwany plan wprowadzający, ustanawiający, zaczynający narrację.

Plan ogólny - pełen obraz miejsca akcji. Postać jest podporządkowana otoczeniu, aktor jest raczej częścią miejsca. (Oba powyższe zwane są topograficznymi)

Plan pełny - postać pokazana od stóp do głow, tło przestaje powoli dominować, ale dalej gra rolę.

Plan amerykański - postać od mniej więcej kolan, zaczyna być bardziej istotna niż tło

Plan średni (półpełny) - popiersie postaci, dekoracja jest wyeliminowana, rozmyta

Półzbliżenie - twarz i góra ramion (nie wszyscy to wyróżniają)

Zbliżenie - twarz

Detal - poniekąd następuje personifikacja przedmiotu albo elementu

Makrozbliżenie - czyli powiększenie a'la mikroskop

Na początku towarzyszu było jednak inaczej. Pierwsze filmy były widowiskiem same przez się - coś się ruszało na ekranie i to już było coś. Unipunctual - czyli kamera w jednym miejscu. Wyniknęło to z kontynuowania tradycji teatralnej. Filmy te obierały też formułę tableau vivant (ożywiony obraz). Burżuje przebierały się w postaci z obrazów i znanych scen rodzajowych i nazywało to się właśnie ożywionym obrazem. Kino atrakcji czerpało bezpośrednio z tej tradycji. Kręcono 50mm w odległości ok 15 metrów, więc nie było szans na detal.

Wraz z wydłużeniem się filmów, zaczęto prowadzić jakąś narrację. Jakieś triki montażowe, potem nawet zbliżenia. Brytyjscy filmowcy skupieni wokół szkoły z Brighton w obrazach takich jak „Szkło powiększające babuni”, „Co widać przez teleskop”, „Chory kotek”, zaczeli stosować zbliżenia (w Kotku, nawet bez usprawiedliwienia jakimiś intersubiektywnym zabiegiem) i montaż.

Od roku 1910 zaczęto stosować plany bliższe, zwane potem amerykańskimi. Kamera stała około 3 metrów od postaci.

Dziś dominują plany: amerykański, średni i zbliżenie. Są one podobno najbliżesz nasze codziennej percepcji.

Następstwo planów może następować za pomocą montażu, montażu wewnątrzkadrowego (poprawnie wewnątrzujęciowy), przejścia skokowego, zmiany ostrości.

Ważna rzecz - proprcje kadru. Nie mamy jednoznacznie ustalonej proporcji kadru. Wynika to między innymi z różnicy w taśmach. Pierwotne proporcje obrazu były 1,33:1, funkcjonowało to w kinie niemym, na taśmie 35mm. W latach 30 telewizja przyjęła ten format. Gdy pojawił się dźwięk, był on zamieszczany na boku taśmy, co zawęziło kadr do proporcji 1,17:1. Potem 1,32:1 zaaprobowane przez amerykańską <ważnych ludzi>. W latach 50 do kin wszedł totalnie kinowy obraz czyli 2,53:1. Pojawiło się to w ramach walki z telewizją. Dzisiaj najszerszy kadr ma 2,35:1.

Innym środkiem wyrazu popularnym w pierwszych dekatach kina to maskowanie - czyli maski nakładane na obiektyw, zaciemniając brzegi kadru.

Podział ekranu, czyli poliwizja. Pierwszy był w '27 Abel Gunz w Napoleonie. Natomiast dopiero w szerokim ekranie zaczęto go stosować powszechnie.

Ruch kamery dzielimy na 3 formuł: panoramy, jazda, jazda z panoramowaniem.

Panorama - aparat na statywie, ale obraca się na głowicy.

Jazda - kamera zmienia miejsce

Jazda z panoramowaniem - ruch na statywie i zmiana miejsca

Travelling kamery pojawił się u Promio w filmie Wenecja

Zaczęto stosować takie chwty powszechnie, ze względu też na rozpowszechnienie filmów narracyjnych.

Jazda Cabirii - podjazd kamery do nieruchomej grupy aktorów i odjazd.

Techniak filmowa i język filmu. Od pierwszych zabaw technicznych, po wydłużenie długości filmów, po wcale nie nowoczesne 3D.

Wynalazki poprzedzające kinematograf:

1. bęben obrazkowy vel strobowskopowy (obraca się i coś tam się rusza!)

2. camera obscura - zaciemniona skrzynka, szparka, odbija się po drugiej stronie odwrócony obraz

3. laterna magica - prototyp diaskopu, szklana płytka z malowidła

4. świeczka autorstwa Aldo de Fontana albo jezuity Kirchera albo Huygenson, pokazy tego cudeńka cieszyły się ogromną popularnością, można je uznać za praszczura projekcji filmowych

5. fotografia - czyli poniekąd światłoczułość soli srebra przez Schulze w 1825, pierwsze foto: J. N. Niepce - Point de vue du Gras w 1826, samo słowo fotografia zostało użyte w 1839, W tym czasie powstała dagerotypia (która robiła tylko pozytyw) a zaraz potem talbotypia (która robiła negatywy, co pozwalało robić odbitki)

Pierwsze kamery albo coś koło tego:

1. kinomatoskop z 1860 Sellersa

2. rewolwer fotograficzny w 1876

3. strzelba fotograficzna Mareya w latach 1870-82, kolo był myśliwym

4. Muybridge, znany i lubiany!

5. a potem już poszło!

Długość trwania filmu

1. W pierwszych kamerach skonstruwanych przez Louisa Lumiera mieściło się około 17 metrów taśmy, co pozwalało na max 50 sekund

2. Prawdopodobnie pierwszym dłuższym był Po bitwie Sigmunta Lubina, który trwał nawet ponad 3 minuty!

3. Na przełomie XIX i XXI pojawił się standard kręcenia ok 10 minutowych filmów. Sklejano kolejne rolki. Sprawa Dreyfusa Meliesa pojawiły się pierwszy raz napisy.

4. 1903 Chata wuja Toma - Portera był pierwszym filmem z napisami dialogowymi

5. 1908 Życie Mojżesza w Stanach, puścił jakiś kolo 4 rolki filmu, co było pierwszym filmem pełnometrażowym

6. Pierwszy naprawdę pełnometrażowym filmem była Historia bandy Kelly'ego Charlesa Taita, obraz australijski.

7. Pierwsza kinematografia która zaczęła produkować masowo dłuższe filmy, to kinemoatografia duńska. Niektórzy twierdzą, że pojawienie się filmów długometrażowych wynikało z nadmiaru krótkich filmów. Zdecydowano się na większe inwestycje ale i większe zyski. Potem ruszyli Włosi (Cabiria), Francuzi i inni. Amerykanie zaczęli robić dłuższe niż trzyrolkowe filmy dopiero w 1912. Pierwszy popularny amerykański Handel Duszami (1913) G. L. Tuckera

Ważne: krótki metraż to jest do 15 minut, średnio od 15 do 70 (czasem 90) minut

Kolor w filmie:

1. P. Ch. Usai twierdzi, że od 80 do 90 % filmów wyprodukowanych w pierwszej i drugiej dekadzie XX wieku w USA było kolorowane. Dlaczego tego nie wiemy? Mało się zachowało, bo kolorowane ciężej się przechowywało, były droższe itp.

2. Powszechniejsze niż kolorwanie było wirażowanie. Czyli całe fragmenty filmu były maczane w jakimś barwniku.

3. W 1916 pojawił się Technicolor, ale dopiero po 30 latach się przyjęło powszechnie. Dopiero Przeminęło z Wiatrem i część Czarnoksiężnika z krainy Oz.

Pierwsza płatna projekcja 3D odbyła się w 1922 Power of Love. Film się nie zachował. W 1946 w ZSRR powstał Robinson Crusone - w kolorze, z dźwiękiem i w 3D. W 1952 pojawił się Bwana Devil, co zapoczątkowało całą serię filmów 3D i w stereo! W 1954 Hichcock nakręcił też M jak Morderstwo 3D.

Montaż!

Pierwsze cięcia pojawiają się bardzo wcześnie. Zazwyczaj jednak nie był to intencjonalny zabieg, ale kamera się zacinała albo taśma urywała itp. Elipsy, czyli zatrzymanie kamery w jakimś momencie i puszczenie potem, pojawiały się przy procesjach i innych podobnych rzeczach. Obecnie już u braci Lumier. W wielu książkach pojawia się info, że Melies był pierwszym który na to wpadł, co ma za sobą legendarną opowieść. Pierwszy taki skok pojawił się w filmie z wytwórni Edisona Egezekucja Marii, królowej Szkotów.

Na szeroką skalę zaczęto używać montażu na przełomie XIX i XX wieku. Zwłaszcza szkoła z Brighton. Pierwszy na większą skalę: Miłość i Wojna

Istotna dla rozowju montażu była popularnośc filmów pościgowych, która zaczęła się 1904. W 1906 zaczęto stosować montaż równoległy (czyli na przemian dwie sceny). Pierwszym reżyserem, u którego technika montażu nabrała szczególnego znaczenia, był David W. Griffith. Znane filmy: Narodziny Narodu (film który zainicjował odrodzenie Ku-Klux-Klanu) i Nietolerancja.

Radzieccy reżyserzy: Wiertow i Eisenstein (wymyślił motaż intelektualny, który miał pozwalać nawet na sfilmowanie Kapitału Marksa).

Od czasu Eisensteina nie wiele się zmieniło, głownie doskonalono już wymyślone techniki. Wyjątek: od 20 lat stosuje się montaż cyfrowy, a nie nożyczki + taśma klejąca.

Montaż w ujęciu teoretycznym.

Płażewski: Montaż to zorganizowanie materiału filmowego przez zastosowanie poszczególnych ujęć.

Dźwięk i muzyka

Film nigdy nie był do końca niemy. Pierwsze eksperymenty z dźwiękiem w filmie odbyły się już na przełomie 1894/95. Edison usiłował połączyć dwa swoje wynalazki (urządzenie do rejetreacji obrazu, osobno dźwięku). Wyglądało to jednak tak, że osobno nagrywano muzykę na płytę gramofonową i osobno obraz. Choć znacznie wcześniej eksperymenty z dźwiękiem przeprowadzał Oscar Messter. Inne systemy udźwiękowiania przedstawiono w 1900 roku w Paryżu. Żaden z nich nie doczekał się szerszej realizacji. W 1901 pojawił się chronofon, gdzie dźwięk był już zsynchronizowany z obrazem. Filmów w tym systemie zreazlizowano około 100. Wśród nich była pierwsza kobieta reżyserka - Alice Guy. Jednakże filmy dźwiękowe były raczej traktowane jako ciekawostki. Głównie ze względu na brak możliwości puszcza ich w kinach. Wymagało to bowiem odpowiedniej aparatury, które kina generalnie nie miały.

Poza dźwiękami zsynchronizowanymi, były i tak udźwiękowione. W kinach tak czy śmak grał ktoś na pianinie itp.

O przełomie kina dźwiękowego mówi się w związku z wytwórnią Braci Warner. W 1926 wyszedł Don Juan, gdzie muzyka była nagrana osobno, odtwarzana z wibrafonu. Ale filmem, od którego się liczy nową erę był Śpiewak Jazzbandu z 1927. Nie był to co prawda film w pełni udźwiękowione, dalej pojawiały się plansze z napisami. Pierwszy w pełni udźwiękowiony: Świat Nowgo Jorku z 1928 w reżyserii Bryana Foy'a. Wysyp filmów dźwiękowych akurat w tym momencie było związane z popularyzacją radia. Szybka ekspansja kina dźwiękowego spotkały się z mieszaną relacją. W związku z nagrywaniem dźwięku trzeba było jednak wrócić do atelie, filmy były często przegadane. Ważny film: Dusze czarnych, znany jako Alleluja Kinga Viodora.

Możemy o montażu dźwięku mówić podobnie jak o montażu wizualnym. Możemy nakładać, ciągłość, analogie, antytezy, teitmotive, przenikanie, ściszanie. Najłatwiej podzielić dźwięk w filmie na dialogi, muzykę i efekty dźwiękowe. Funkcje muzyki w filmie: imitatorska, komentatorska, wywoławcza, kontrastująca, dynamiczna. Inny podział: muzyka transcendentna i immanentna.

Znani i lubiani:

Nino Rota, m in Ojciec Chrzesny, ulubieniec Feliniego

Henry Mancini, Różowa Pantera, Śniadanie u Tiffany'ego

Ennio Morricone, prawie 500 filmów, od „Za garść dolarów” przez „Dekameron”, Almadovara, aż do „Karola, człowieka który został papieżem”

Vangelis, Rydwany Ognia, Blade Runner, Aleksander

John Williams, Szczęki, Gwiezdne Wojny, Poszukiwacze zaginionej arki, E.T., Lista Schindlera, Kevin sam w domu. Najbardziej kasowy w historii!

Hans Zimmer, Rain Man, Król Lew, Incepcja

James Newton Howard, Pretty Woman, Upadek, King Kong

Alan Silverstri, Powrót do przeszłości, Forrest Gump, Drużyna A

Howard Shore, Milczenie Owiec, Siedem, Władca Pierścieni

James Horner, Imięc róży, Braveheart, Tatanic, Piękny Umysł, Avatar

Danny Elfman, Gliniarz z Beverly Hills, Sok z żuka, Mlaneta Małp, dużo Burtona

Thomas Newman, Zielona Mila, Amercian Beuty

Michael Nyman, współpracuje z Greenawayem, Carrington, Mąż fryzjerki

Angelo Badalamenti, współpraca z Lynchem, Sekretarka

Jan A.P. Kaczmarek, Cień, Quo Vadis

Zbigniew Preisner, Kieślowski

Krzysztof Komeda, Dziecko Rosemary, Nóż w wodzie

Wojeciech Kilar, Rejs, Ziemia Obiecana, Drakula, Pan Tadeusz, Pianista,

Etapy powstawania filmu:

1. pre-produkcja

1. czyli załatwienie praw autorskich, ale i podpisanie umowy dystrybucyjnej, wynajęcie hali (w naturalnych wnętrzach kręci się bardzo żadko, bo wymaga to stworzenia nowej sieci elektrycznej), od razu scenograf, bo wybieramy plany, kostiumolog, reżyser castingu

2. czyli inaczej: znalezienie biura produkcji, zatrudnienie technicznych, obsada ról (casting), znalezienie lokalizacji, zatrudnienie głównego scenografa (kieorwnika artystycznego, dekoratora, rekwizytory, kostiumograf), grafik rozrysowuje storybordy, tworzy się prewizualizacje

2. produkcja

1. pisanie scenariusza i zbieranie funduszy, czym zajmują się producent i scenarzysta. Producent określa koszty główne (dla aktorów, reżyserów, scenarzystów) i koszty produkcyjn, co razem funkcjonuje pod nazwą koszty negatywu.

2. Czyli inaczej:

1. ekipa reżyserska: sekretarz planu\klapser (czyli dbanie o detale związane z ciągłością wizualną, zaznaczanie pór dnia, natężenia światła itp.), przynajmniej trzech asystentów reżysera (drugi rzeczywiście zajmuje się tym co Adaś Miałczyński w Nic śmiesznego), korepetytor dialogów, reżyser drugiego planu/ drugiej ekipy

2. Obsada: gwiazdy, aktorzy drugoplanowi, epizodyśći, statyści; ale i kaskaderzym, dublerzy, choreograf, treser

3. Ekipa zdjęciowa: operator obrazu, operator kamery, szef wózkarzy i wózkarze, mistrz oświetlenia, elektrycy

4. Pion dźwiękowy: reliazator dźwięku, mikrofoniarz, pomoc mikorofoniasza/trzeci dźwiękowiec, projektant dźwięku

5. Pion efektów wizualnych: kierownik efektów wizualnych

6. Inne zespoły: charakteryzatorzy, garderoniani, fryzjerzy, zabezpieczenie logistyczne (catering,ochrona, kierowcy)

7. Ekipa producencka: kierownik produkcji, administrator filmu, sekretarka grupy, asystent kierownika produkcji

3. Post-produkcja, czyli montaż zdjęć, montaż dźwiękowy, nagrywanie efektów dźwiękowych, efekty specjalne, bajery do blue-boxa, dokomponywanie muzyki.

1. Faza montażu: montażysta (supervising editor), dniówki (żeby zobaczyć po jednym dniu jak to wygląda), montaż próbny, montaż finalny, montażysta dźwięku, postsynchornizacja, kompozytor, inżynier dźwięku (umieszczenie nagrań na taśmie)

4. Dystrybucja

Producenci: inwestor, wykonawczy (ten co dba o całość), liniowy (na jednym planie), nadzorujący, muzyka filmowej, towarzyszący, koproducent, asystent producenta, prawnik

Scenarzysta: autor noweli filmowej, scenariuszu, dialogów, muzyki, gagów

Przemysł filmowy

Pierwsze sale kinowo pojawiły się dość późno. Od wodewili, przez jarmarczne pokazy, aż w końcu powstały pierwsze stałe sale kinowe. Pierwszy w 1905 w Pittsburgu, nazwał „Nickelodeonem” (nickel - czyli 5 centów i odeon - czyli sala). Pierwsze luksusowe kino powstało w 1906 i był to prawdopodobnie pierwszy budynek, budowany z myślą o kinie. Dalej wysyp tzw palace cinena, czyli już wygodne krzesła, ładne sale, pochyłe podłogi. Przełom dźwiękowy odbił się znacznie na stosunku własności kin. Kina były coraz częściej własnością wytwórni. Długo potem nic się nie pojawiło, prócz klubów filmowych, które puszczały filmy bardziej ambitne, artystyczne. Od 1946 roku działa Francuska Federcja Klubów Filmowych. Od lat 60 w Kanadzie zaczęły powstawać pierwsze multipleksy.

To że film stał się przemysłem zawdzięczamy Charlesowi Pathe. Zarobił hajs na patentach, założył firmę, wszedł na giełdę i zaczął kręcić filmy. Wszysko w latach 1890+! Więc kino stało się przemysłem zanim stał się sztuką! Pathe było pierwszym globalnym imperium kina w historii. Aż do wojny, kiedy materiał z którego robiono celluoid, cały szedł na proch.

Znacząca była rezolucja, w myśl której filmy miały być przez kina kupowane. Potem zaczęto wymuszać właścicieli, aby kupowali filmy w blokach, czyli 1 hit i 4 syfy. W tych latach zaczyna też się pojawiał coś, co nazwano kryzysem nadpordukcji. Zaczęto kręcić filmy pełnometrażowe. W związku z tym podwyższyły się koszty zrobienia filmu, co poskutkowało koncetracją kaptału. Filmowcy zaczęli przenosić się z Nowego Jorku do Hollywood. Pierwotnie „hollywood” było rodzinnym ranczem. Od lat 30 funkcjonowało 5 wilekich wytwórni: Metro Golwyn Mayer, Paramount, Warner, RKO, Fox (20th Century Fox). Lata 40 były dla filmu słabe. Bo wojna, bo telewizja, bo orzeczenia anty-trustowe.

Teoria filmu

Trzy systemy filmowej sygnifikacji, czyli oznaczania. Realizm, modernizm, postmodernizm.

Strategia kina popularnego (w ramach wprowadzenia do realizmu)

1. Sektor dystrybu­­cji i wyświetlania jest w lwiej części opanowany przez korporacje, czyli stara dobra koncentracja kapitału. Dzięki przezajebistej polityce reganowskiej przemysł filmowy został opanowany przez scentralizowany kapitał.

2. Z drugiej strony system gwiazd. Czyli tworzenie wizeruneków znacznie wykraczających poza kreację filmową. Gwiazda przyciąga bardziej niż cokolwiek innego i jest bardziej kosztowna niż cokolwiek innego.

3. Sequele. Wśród najbardziej kasowych filmów ostatnich 12 lat tylko dwa nie są kontynuacją (Avatar i pierwszy Harry Potter)

4. Strategia szerokiego portfolio. Wielkie wytwórnie są właścicielami małych wytwórni. Więc jednocześnie można produkować blockbustera, a jednocześnie kręci się bardziej eksperymentalną produkcję.

5. Strategia superprodukcji. Czyli jak dawać hajs, to duży. 20 mln to na przykład podobno najgorsza możliwa kwota, bo już dużo, ale jeszcze dupy nie urywa. Inna rzecz - telewizja kupując blockbustera, musi tez wziąć w pakiecie 6 innych filmów, których normalnie by raczej nie kupili.

6. Nalot dywanowy. Szeroka dystrybucja. Wielkie premiery. Czyli film wychodzi w 2tys kopii, co znaczy, że wszystki wielkie ośrodki w US grają ten film. Ciekawostka: filmy zarabiają zazwyczaj 50% swojego dochodu w pierszym weekendzie dystrybucji.

7. Dywersyfikacja kanałów dystrybucji. Z jednej strony kino, ale też rynek DVD, blue-ray, inserty do gazet, vod, stacje kablowe, tv naziemna itd.

8. Publicity, czyli budowanie opowieści wokół filmu, gwiazd itp.

9. Merchandising. Zeszysty, farbki, figurki i inne suveniry. Rzutuje to bezpośrednio na kształt scenariuszy.

10. Pozycjonowanie, grywalność (playability) i rynkowość. Czyli myślenie o targecie, sondowanie odbioru.

Kino stylu zerowego, czyli filmowy realizm

Inaczej nazywa się go stylem hollywódzkim, wypracowanym już w latach 30. Najważniejszą cechą tego kina jest prymat dramturgii i narracji. Wszystko jest podporządkowane opowiedzeniu historii. Poza tym takie kino cechuje się:

1. Jednoznacznością i zrozumiałością. Pojawiają się tylko zdarzenia ważne z puntku widzenia fabuły. Montaż motywowany jest psychologicznie. Pokazywana jest przestrzeń tylko w 180 stopanich. Przestrzeń potywowana narracyjnie. Bohater ma główną cechą charakteru. Bazuje się na stereotypach (nie ze względu na udział sił konserwatywnych, ale na łatwości. Niemiec w niewyprasowanym mundurze wymagałby osobnego wątku fabularnego). Wizerunek aktora.

2. Realizm i obiektywizm. Prawdopodobieństwo!

3. Przezroczystosć. Nieobecność kamery, płynność i ciągłość, zakaz patrzenia w kamerę, brak odwołań do innych filmów.

4. Oddziaływanie na emocje. Rozciągłość w czasie, podobieństwo do snu, intensywność, mechanizm projekcji i identyfikacji.

Modernizm w filmie. Awangarda+kino autorskie

Reżyser staje się artystą, twórcą dzieła filmowego. Narodziny takiego prądu wiązały się z teoretycznym namysłem nad kinem. Pionierem w tych rozważaniach byli Tille, Canudo (Manifest 7 sztuki). Awangradyści zaczęli się kręcić dookoła filmu. W Ameryce też. Nicolas Vachel i Hugon Munsterberg. Prawdziwy przełom nastąpił dopiero po wojnie. W 1947 Gilbert Cohen-Seat założył pierszą katedrę filmoznawstwa.

Pierwszą zasadniczą kwestią jest uznanie autorstwa filmu. A jest jednak tworem kolektywnym. Poza tym, nie można łatwo określić kto jest narratorem w filmie. Zaczęto spoglądać na film bardziej praktycznie. Zaczęto w latach 30 przypisywać autorstwo filmu reżyserowi. Oczywiście było to związane ze stosunkiem własności. Wcześniej, zwłaszcza w USA, pozycja reżysera nie była zbyt wysoka. Był raczej rzemieślnikiem, wynajętym do sfilmowania aktorów - gwiazd.

Kino stylu 0, gatunki filmowe

Poszczególne obrazy łączy w jeden gatunek przede wszystkim: temat, ikonografia, czas i miejsce zdarzeń, rodzaj postaci i ich wzajemne relacje, wzory prowadzenia akcji, stosunek do rzeczywistości przedstawionej. Ale oczywiście nie są to sztywne ramy. I tak na przykład western definiowany jest ze względu na wszystkie aspekty, a parodię definiuje tylko stosunek do rzeczywistości przedstawionej.

Gatunek to to, za co wszyscy go uważają. Oi!

Gatunek jako mit, czyli „inna, taka sama historia”. Prawdziwe znaczenie zawarte jest w powtarzalnej strukturze, a nie na powierzchni.

1. W kinie gatunku obowiązuje dualizm, pozycja wartości kulturowych i kontrkulturowych. Konstruuje się tą opozycję najczęściej w relacjach dotyczących bohaterów opowieści.

2. Powtarzalność. A przez to i przewidywalnosć.

3. Kumulatywność. Gatunek nie tworzy się od tak, nie można sobie wymyśleć, że coś staje się gatunkiem. Dopiero kiedy kilka utworów realizujących podobny schemat daje możliwość do uznania, że mamy jakiś gatunek. Podobnie jest z mitem, który staj się mite, gdy zostanie odpowiednią ilość razy opowiedziany.

4. Przewidywalność.

5. Nostalgiczność. Przeszłość się mitologizuje.

6. Symboliczność. Kino gatunków korzytsa z charakterystycznych, klarownych w wymowie toposów i ikon.

7. Funkcjonalność. Rytuał, mit i ikony gatunkowe służą stałemu odnowieniu wartości kulturowych, z drugiej - rozwiązywaniu ukrytych sprzeczności trawiących dane społeczeństwo.

Gatunek tereminuje język. Język filmu, jak każdy język, nie jest przezroczysty, jest za to narzędziem ideologicznym.

Film a literatura - problem przekładu intersemiotycznego

Film i literatura:

1. są tekstami kultury

2. przyjmują narrację odznaczającą się pewną potencjalnością (inną)

3. są skontruowane tak, aby znaleźć się w polu oczekiwań odbiorczych

4. posługują się własnymi językami

5. wymagają wysiłku poznawsczego

Adaptować, zdaniem A. Helman, można prozę i poezję, dramat się ekranizuje. Dlatego że adaptuje się przez jakąś zmianę. Dramat natomiast jest +/- gotowym scenariuszem.

Adaptacja powinna być „twórczą zdradą”, czyli być twórczą interpretacją literackiego pierwowzoru. Ma być dziełem autonomicznym.

Typologia adaptacji:

1. Transpozycja (wierne przeniesienie)

2. Komentarz

3. Analogia (dalekie odejście od pierwowzoru)

Albo inaczej:

1. wierność

2. zachowanie szkielietu

3. oryginał jako trampolina do nowego działa

Scenariusz w dziele filmowym

Na podstawie poradnika w stylu amerykańskim.

Model budowy scenariusza filmowego (w III aktach):

1. początek, ekspozycja 1-30 str/min (jedna strona to mniej więcej, zazwyczaj, plus minus jedna minuta filmu), ogólna charakterystyka bohatera, otoczenia, czasu, najogólniejsze zapowiadany jest rodzaj nadchodzących wydarzeń

2. puntk zwrotny I, 25-27

3. konfrontacja 30-90

4. punkt zwrotny II

5. rozwiązane 90-120

Zasada pierwszych 10 stron. Jest to ważne, bo trzeba zaciekawić producenta, co by kupił nasz tekst. Trzeba przedstawić:

1. kim jest bohater

2. jakie są założenia dramaturgiczne, czyli fabuła

3. jaka jest sytuacja dramatyczna, czyli okoliczności

Nikt nie przeczyta scenariusza jeśli nie zaciekawi go to pierwsze 10 stron.

Pierwszy punkt zwrotny. Zdarzenie, które rzuca bohatera w tor działań konkretnych, zmuszających go do określenia swojej aktywności.

Konfrontacja. Prawdziwa część opowiadania. Zderzenie bohatera z otoczneniem. Ujawniają się coraz to nowe cechy jego osobowości.

Drugi punkt zwrotny. Opowiadanie zostaje przeniesione na nowy tor. Odkrywamy jakąś zaskakującą cechę bohatera.

Rozwiązanie. Ustalenie pozycji bohatera w stosunku do punktu wyjścia.

Temat podręcznikowcy dzielą na akcję i postaci. Akcja dzieli się na fizyczną i emocjonalną, postać ma określony cel i „akcja jest postacią”. Czyli coś ciekawego osiągamy przez akcję postaci. A nie jakieś głosy z offu, vel narrator.

POSTAĆ!

Scenarzysta musi wiedzieć co działo się z postacią od urodzenia do dziś, musi wiedzieć jak wygląda życie wewnętrzne postaci kształtujące jej charakter, musi znać pełen życiorys postaci. Natomiast w filmie widzimy życie od początku narracji do jej końca. Bohater ujawnia swój charakter w działaniu. Życiorys określa cel. Akcja jest postacią, co ukazane jest przez życie zawodowe, życie osobiste, życie prywatne (co bohater robi w samotności).

Fazy powstawania scenariusza

1. zapis tematu - story outline, może być nawet jedno zdanie

2. drabinka - scene breakdown, czyli podstawowe wydażenia w punktach

3. szkic scenariusza - treatment

4. scenariusz

W USA często różne osoby piszą w róznych etapach.

Widz w teoriach filmoznawczych

Wyróżnia się kilka typów widza:

1. bierny, czyli przyswajający głownie fabułę, przeżywający historię

2. widz kontemlujący, szukający wrażeń estetycznych

3. widz niezaprogramowany, utożsamiający film z światem fizykalnym vel rzeczywistym

4. uczestnik spektaklu magicznego (Morin)

5. cofający się do fazy podmiotowo-przedmiotowej (psychoanaliza)

6. dekodujący przekaz (semiotyka)

7. bricoleur, majsterkowicz, składacz puzzli, który sam wyciąga i konstruuje sensy

Pierwszym, który zwrócił uwagę na sprawę widza filmowego był Hugo Munsterberg w książce Dramat kinowy. Studium psychologiczne z 1916 roku. Był pionierem myśli filmoznawczej w USA i na świecie. Był profesorem psychologii. Uważał, że film jest sztuką umysłu, która nie reprodukuje rzeczywistości.

Teoria widma Morin. Jako jeden z pierwszych zajął się nie znaczeniem montażu czy innych elementów języku filmu, ale zajął się także widzem. Poza tym był m. in. antropologiem. Rozróżnia alter ego, czyli obiektywnie istniejace drugie ja i ego alter, czyli inny ja sam, subiektywne rozdwojenie umysłu. Tym co pozwala widzowi na uczestnictwo w spektaklu kinematograficznym, nie jest zbierzność miedzy światem przedstawionym a naszym mniemaniem o świecie obiektywnie istniejącym, ale subiektywna identyfikacja uczuciowa z obrazem. Projekcja - identyfikacja z enigmatycznym widmem ma trzy fazy:

1. automorfizm, czyli przypisywanie osądzanej osobie naszych własnych cech i intencji, czyli „to My chcemy być jak Brudny Harry”

2. antropomorfizm

3. rozdwojenie, czyli rzutujemy własny byt w obszar halucynacyjny, objawiający się sobie w postaci zjawy

Poza tym uważał, że najważniejszą przyczyną intensywności kinowej projekcji jest jednak bierność widza kinowego.

Roland Barthes i koncepcja filmowych elementów znaczących, czyli strukturalistyczna teoria kina. Z jednej strony zauważa, że w filmie elementy znaczące rozmieszone są nierównomiernie, na początku i na końcu ma być ich rzekomo najwięcej. Odznaczają się one heterogenicznością i poliwalentywnością (wielowymiarowość). Poza tym mają charakter kombinatoryczny, czyli złożone są z różnych komunikatów, wchodzą w związki z innymi.

Metz rozróżniał fakt kinematograficzny i fakt filmowy. Ten pierwszy obemuje związki filmu z innymi dziedzinami, począwszy od techiniki kinematograficznej, poprzez przemysł, aż po biografie twórców. Natomiast fakt filmowy oebjmuje wąsko rozumiane zjawisko ekranowe.

Sol Worth. Ujął to czym powinien być film we wzór:

ZU>OF>WO>OF>ZU

ZU-zaangażowanie uczuciowe

OF- organizm fabularny

WO-wydarzenie obrazowe

Czyli prosy pomysł, że autor coś tam wysyła i to dociera do odbiorcy.

„Skłonność widzów, by wiedzieć w filmie raczej reprodukcję rzeczywistości niż wypowiedź autora, wynika z pomieszania strategii interpretacyjnych, traktowanych jako naturalnych, podczas gdy są one zawsze mediatyzowane i symboliczne.” Powiedział Worth

Metz twierdzi, że film jako fenomen jest maszynerią mentalną, której istotą jest stworzenie pewnych potrzeb widzów po to, żeby je następnie zaspokoić, zapewniając sobie i tym samym zwrot kosztów i zyski.

Wg. wujka Freuda sen jest halucynacyjną psychozą pożądania, podobnie jak film. Musi on jednak balansować miedzy różnymi sferami satysfakcji.

Teoria podglądacza, znana z „Blue Velvet”. Czyli widz jest podglądaczem, który podgląda film, znajdujący się w pozycji ekshibicjonisty.

W typowy dla kognitywizmu sposób Bordwell przyjął, że procesy odbioru filmu są procesami świadomymi, zachodzącymi w ramach racjonalnych działań społecznych, nastawionych na osiągnięcie celu, jakim jest rozumienie i nadawanie znaczeń. Przyjmuje on 3 schematy rozumienia:

1. prototypowe - rozpoznanie postaci, celów, działań oraz ich zlokalizowanie

2. szablonowe - rekonstrukcja brakujących inforamcji, elips

3. proceduralne - gdy narracja odbiega od kanonicznego formatu a my musimy sobie z tym poradzić jakoś

Zgodnie z takim sposobem myślenia, analiza filmu opiera się na hipotezach i założeniach, zgodnie z którymi wybiera się z filmu to co uznajemy za doniosłe.

Sjużet - czyli filmowy porządek hisorii (niechronologiczne); porządek fabuły jest czymś innym

---