1. Porównać założenia aktywnej i pasywnej polityki fiskalnej. Zaprezentować symulację obu polityk.

Polityka fiskalna obejmuje wszystkie posunięcia rządu w sferze wpływów i wydatków budżetowych. Głównie odnosi się to do decyzji dotyczących wydatków i podatków. Spełnia ona dwie podstawowe funkcje:

Zapewnia finansowanie i kształtowanie wydatków publicznych z jednej strony oraz zapewnia funkcjonowanie systemu podatkowego, gromadzącego środki na ten cel z drugiej strony.

Polityka fiskalna rządu może mieć charakter polityki aktywnej lub pasywnej.

polityka aktywna:

• Polityka oparta na teorii Keynes'owskiej, mówiącej że rynek sam nie jest w stanie zagwarantować dobrobytu dla każdego podmiotu gospodarczego ponieważ nie zauważa mniej opłacalnych przedsięwzięć dlatego państwo powinno stymulować popyt poprzez wydatki w inwestycje, których nie zauważa rynek zapewniając dzięki temu ogólny dobrobyt.( funkcja alokacyjną)

• Wystepują tu 2 rodzaje wydatków: wydatki państwa tradycyjnego (obrona, służba zdrowia) i wydatki państwa dobrobytu (transfery)

• Państwo mając polityką fiskalną jako narzędzie do działania jest w stanie stymulować wzrost zatrudnienia oraz stabilizować gospodarkę na poziomie produkcji bliskim pełnemu wykorzystaniu czynników wytwórczych dzięki możliwości ustalenia stopy podatkowej czy zmiany poziomu wydatków

• redystrybucyjną rolą państwa, która polega na gromadzeniu wpływów z podatków i wykonywaniu wydatków w postaci transferów modyfikujący tym samym podział dochodu narodowego między podmioty gospodarcze.

• Występują tu pewne problemy ponieważ to rząd podejmuje decyzje o formie ingerencji polityki fiskalnej musi upłynąć czas zanim problem zostanie zauważony następnie zanim zostaną wprowadzone pewne działania oraz zanim działania przyniosą zamierzony skutek

Polityka pasywna:

• opiera się na założeniu neoklasycznym , że to rynek jest najlepszym i najtańszym środkiem gwarantującym dobrobyt i ingerencja rządu powinna być ograniczona do minimum.

• Rynek sam wie najlepiej jak zaalokować środki tak aby dało to najlepsze efekty

• Uznaje automatyczne stabilizatory koniunktury takie jak podatek dochodowy jako główne narzędzia swojego działania. Dzięki nim gospodarka sama stabilizuje się na poziomie dochodu narodowego zapewniającym wysokie zatrudnienie i dzieje się to bez straty czasu oraz bez ingerencji rządu

Symulacja:

W momencie kiedy zaczyna się w gospodarce recesja zaczynają działać automatyczne stabilizatory koniunktury dzięki którym spadek produkcji nie jest aż tak dotkliwy. Zmiany te występują automatycznie wiec wstrząsy nie są aż tak odczuwalne dzięki czemu rynek może szybko zareagować. Jest to wystarczające działanie dla polityki pasywnej. Polityka aktywna oprócz wykorzystania automatycznych stabilizatorów koniunktury może także zwiększyć wydatki państwa stymulując popyt dzięki czemu dochody rosną. Wiąże się to także z powstaniem deficytu budżetowego. Jednak dobrze prowadzona polityka fiskalna potrafi zmniejszyć deficyt strukturalny.

3: Omów proces tworzenia, podziału i wydatków dochodów podmiotów gospodarczych na podstawie pieniężnego modelu przepływów.

Omawiając schemat pieniężnych przepływów międzygałęziowych warto zwrócić uwagę na cechy, które odróżniają go od schematu przepływów materialnych. Oto one:

- w tabeli przepływów pieniężnych występuje brak rozdzielenia produkcji materialnej od nieprodukcyjnych usług, dzięki czemu rozpatrywanie strony finansowo-pieniężnej jest pełne i umożliwia stosowanie metody liczenia dochodu narodowego według SNA.

- w tabeli przepływów pieniężnych wypełniana jest IV ćwiartka, dzięki czemu uzyskuje się pełne informacje o wtórnym podziale dochodu narodowego

- w modelu pieniężnych przepływów przyjęto założenie, że każda z gałęzi wytwarza jedno dobro.

Przystąpmy teraz do analizy pieniężnego modelu przepływów międzygałęziowych , która wyjaśni nam proces tworzenia, podziału i wydatków dochodów przez podmioty gospodarcze.

Ćwiartka I, zwana również kosztową:

Przedstawiono tu popyt pośredni zgłaszany przez gałęzie gospodarki, czyli transakcje występujące między gałęziami. W wierszach zanotowano strumień popytu pośredniego. Wiersz pierwszy możemy interpretować następująco: gałąź 1 dostarcza sobie produkty o wartości w₁₁, gałęzi 2 o wartości w₁₂,…, gałęzi n - o wartości w_1n itd. Kolejne wiersze interpretujemy analogicznie. Tak, więc w wierszach ukazany jest kierunek rozdysponowania produkcji globalnej danej gałęzi do innych gałęzi gospodarki. Czyli wiersze interpretujemy z punktu widzenia dostawcy, jako podaż pośrednią zgłaszaną przez daną gałąź.

W kolumnach z kolei zanotowano strukturę kosztów materiałowych poszczególnych gałęzi. Kolumnę pierwszą (każdą następną analogicznie) interpretujemy następująco: gałąź pierwsza w celu wytworzenia własnej produkcji zużyła dobra zakupione z gałęzi 1 o wartości w₁₁, z gałęzi 2 o wartości w₂₁ itd. Tak, więc kolumny interpretujemy z punktu widzenia odbiorcy, jako popyt na dobra pośrednie zgłaszany przez daną gałąź.

oznacza zużycie pośrednie w całej gospodarce (produkcja pośrednia w całej gospodarce); suma wytworzonych produktów jest równa łącznym kosztom wytwarzania danych gałęzi.

Musimy pamiętać, że w ćwiartce I może również znaleźć się „zagranica”. Wtedy ćwiartka I zostanie poszerzona o odpowiedni wiersz i kolumnę. W wierszu notujemy import, a w kolumnie eksport.

Przejdźmy teraz do ćwiartki III, która ilustruje proces tworzenia dochodów brutto. Przedstawiono w niej dochody uzyskiwane przez poszczególne gałęzie, a także te uzyskiwane za pośrednictwem budżetu państwa i banków. W wierszach znajdują się poszczególne elementy produkcji czystej brutto: płace (V_i), akumulację (Z_i), amortyzację (A_i). Oddzielnie zapisano wpływy budżetu państwa oraz banków na dochody przedsiębiorstw (dotacje, subwencje, ulgi, zmianę ilości pieniądza). W wierszach widzimy strumień dochodów, czyli dochody wytworzone w poszczególnych gałęziach, natomiast w kolumnach zawarte jest struktura dochodów, czyli dochody wytworzone przez gałęzie (wartość dodana): płace pracowników, dochody poszczególnych gałęzi z tytułu dotacji budżetowych, przychody poszczególnych gałęzi z tytułu amortyzacji, dochody z tytułu nadwyżki ekonomicznej oraz dochody z tytułu zmiany ilości pieniądza.

suma dochodów uzyskiwanych z tytułu subwencji, amortyzacji, akumulacji, płac jest równa sumie dochodów uzyskiwanych z tych tytułów przez poszczególne gałęzie.

W tej części tabeli znajduję się również import, ponieważ trzeba pamiętać, że import jest równy eksportowi.

Podsumowując, w ćwiartce III widzimy dochód wytworzony w całej gospodarce.

Podziałowi dochodu narodowego brutto poświecona jest ćwiartka IV. Tutaj dochód zostaje rozdzielony między podmioty występujące w gospodarce zgodnie z aspiracjami podmiotów tworzących popyt końcowy. Uzyskują one środki na pokrycie wydatków składających się na ich popyt finalny, który jest zaprezentowany w ćwiartce II. W wierszach znajdują się płace wypracowane przez gałęzie, które są podzielone na płace dla konsumentów indywidualnych, zatrudnionych w sferze budżetowej, płace finansowane przez fundusze celowe, płace zatrudnionych w sektorze bankowym oraz w sferze inwestycji; kolejno w wierszach są rozdzielone środki budżetowe, zyski przedsiębiorstw oraz dochody wynikające ze zmiany ilości pieniądza między poszczególne podmioty gospodarcze. Natomiast kolumny obrazują strukturę dochodów poszczególnych podmiotów. Dla przykładu możemy podać strukturę dochodów konsumentów indywidualnych. Otóż na ich dochód składają się: płace, środki budżetowe w postaci transferów, subwencji, dotacji, dochody pochodzące z zysku przedsiębiorstw oraz udział w dochodach wynikających z tytułu zmiany ilości pieniądza. Struktura pozostałych podmiotów jest analogiczna.

Przejdźmy teraz do omówienia ćwiartki II, która obrazuje w jaki sposób produkcja finalna przekazywana jest końcowym odbiorcom produktu społecznego: konsumentowi indywidualnemu, zbiorowemu. Czyli zanotowano tutaj popyt końcowy, który obrazują poniesione wydatki konsumentów indywidualnych, budżetu na rzecz konsumentów zbiorowych, sektora bankowego, sfery inwestycyjnej oraz wydatki związane z popytem restytucyjnym. W wierszach przepływa strumień popytu końcowego. Są one interpretowane następująco: dla i=1 można odczytać, iż realizując popyt końcowy konsumentów dostarczono produkty odpowiednio: konsumentowi indywidualnemu wartości C₁', budżetowi państwa o wartości C₁'', na zadania przykładowych funduszy celowych o wartości F₁' i F₁'', sektorowi bankowemu k_1, sferze inwestycji o wartości I₁ oraz na odtworzenie majątku trwałego czyli popytu restytucyjnego p_1. Kolumny przedstawiają strukturę zakupów podmiotów będących wyrazicielami popytu końcowego, np. konsument indywidualny kupił część produkcji „i” gałęzi 1 o wartości C_1', gałęzi 2 o wartości C₂' itd.

Popyt końcowy podmiotów ma wymiar popytu potencjalnego. Są tu ukazane aspiracje poszczególnych podmiotów gospodarczych. Tutaj też występuje eksport jeżeli w ćwiartce I nie ma „zagranicy”.

suma popytu finalnego z tytułu aspiracji do zakupów dóbr „i”-tych równy jest sumie zakupów potencjalnych podmiotów gospodarczych.

4. Ekonomia Keynes'owska vs. Monetarna w polityce gospodarczej.

Ekonomia klasyczna cechuje się wiarą jej przedstawicieli w idealne mechanizmy rynku i uważanie rynku za najlepszy i najtańszy system samoregulacji.

Keyneys, w przeciwieństwie do liberalnych poglądów monetarystów, opowiadał się za interwencjonizmem państwa na przykład poprzez kreowanie dodatkowego popytu w warunkach recesji, ponieważ nie wierzył w idealne mechanizmy rynkowe a rękę rynku nazwał ślepą.

Pierwszy punkt sporny między dwiema teoriami powstał w teorii równowagi ogólnej. O ile obydwie strony przyjmowały takie same linie popytu to neoklasycy twierdzili, że idealne mechanizmy rynkowe, takie jak stopa procentowa czy poziom płac sprawiaja, że produkcja rzeczywista zawsze równa się potencjalnej. Przez co dochód narodowy i rena zależy od wielkości produkcji a w bardzo małym stopniu od popytu. Keyens'iści uważali natomiast, że ceny jak i płace w dół są bardzo sztywne a w gospodarce zawsze występuje niepełne wykorzystanie zdolności produkcyjnych przez co przedsiębiorstwa są w stanie sprzedać każdy towar po takiej samej cenie o ile tylko znajdzie się na niego nabywca. W teorii tej to popyt kształtuje dochód narodowy, ceny rosną dopiero kiedy wielkość popytu przekroczy produkcje przy wykorzystaniu wszystkich zdolności produkcyjnych. W sporze tym powstała także jeszcze jedna różnica. Otóż neoklasycy uważała, zgodnie z prawem Saya, że inwestować można tyle ile się zaoszczędziło. Oszczędzanie więc było cnotą. Keyenes natomiast uważał, że im więcej ludzie konsumują ( im krańcowa skłonność do konsumpcji jest wyższa) tym krzywa konsumpcji jest nachylona pod większym kątem i punkt równowagi jest ustanawiany przy wyższym dochodzie narodowym. Twierdzenie to nazwano paradoksem zapobiegliwości.

Keynes'iści uważali, w odróżnieniu od monetarystów, że w polityce fiskalnej państwa może występować deficyt budżetowy o ile inwestycje ze zwiększonych wydatków będą w przyszłości w stanie pokryć koszty długu i odsetek. Skutki tych różnic możemy obserwować w cyklach koniunkturalnych:

Klasycznym, gdzie fluktuacje są duże a trend prawie poziomy oraz współczesnym, gdzie amplitudy są dużo mniejsze a linia trendu jest nachylona pod większym katem. Kolejne różnice widać w teoretycznych modelach wzrostu. Keyensowski model harroda-domara opiera się na dwoistym charakterze inwestycji upatrując w nich głównego źródła wzrostu dochodu nar. Natomiast neoklasyczna funkcja produkcji coubba-douglasa nie obejmuje wzrostu dochodu od strony popytowo-podazowej ale tylko od strony podażowej. Nie istnieje tu problem niewystarczającego efektywnego popytu jako źródła niestabilności wzrostu. Czynnikami decydującymi są podaż kapitału i podaż pracy. Także w analizie bezrobocia obydwie teorie wystawily swoje stanowiska. Bezrobocie Keneysowskie to takie, które wynika z niedostatecznej wielkosci produkcji gospodarki, zniknie ono przy zwiększonym popycie na produkty, monetarysci natomiast uważają ze chwilowemu wzrostowi bezrobocia zawsze towarzyszy spadek plac przez co bezrobocia wraca no poziomu bezrobocia naturalnego. Podczas analizowania inflacji obydwie grupy znowu wysunęły odmienne stanowiska. Keynesisci wysunęli teorie, że inflacja zachodzi wtedy gdy wielkosć popytu jest większa od wielkosci podazy przy pelnym wykorzystaniu czynnikow produkcji, powstaje wtedy luka inflacyjna. Monetarysci odnieśli się do starego równania m*v=p*y tłumacząc, że za inflacje odpowiedzialna jest za duża podaż pieniądza sterowana przez bank centralny. Ostatnim punktem spornym jest krzywa Philipsa. Keyensisci uważali, że istnieje ujemna zależność miedzy stopa inflacji a stopa bezrobocia, redukując jedno automatycznie zwiększało się drugie. Neoklasycy natomiast opierając się na twierdzeniu, ze mechanizmy rynkowe działają idealnie stwierdzili ze spadkowi bezrobocia towarzyszy wzrost inflacji, który tworzy wymagania placowe i zmniejsza rentowność produkcji przez co bezrobocie znowu rośnie do początkowego stanu jednak już przy wyższej inflacji.

5. Przedstaw instrumenty i cele polityki pieniężnej

Instrumenty:

• stopa rezerw obowiązkowych- minimalna relacja rezerw gotówkowych do wkładów, jakie muszą utrzymywać banki komercyjne na mocy decyzji Banku Centralnego. Głównym celem rezerwy obowiązkowej jest zapewnienie płynności banków komercyjnych i uniemożliwienie im nadmiernej kreacji pieniądza kredytowego. Równocześnie Bank Centralny tworzy rezerwę dla każdego banku komercyjnego, która może być uruchomiona w trudnej sytuacji.

Z reguły jest nieoprocentowana, pełni rolę podatku, który płacą BK dla BC,zapewnia wypłacalność BK, jest to pośrednie oddziaływanie BC

• Stopa redyskontowa- stopa (procentowa ) stosowana przy powtórnej sprzedaży weksla. Podniesienie stopy redyskontowej przez Bank Centralny spowoduje tendencję zwyżkową pozostałych stóp % na rynku pieniężno-kredytowym.

Według tej stopy banki skupują weksle handlowe od swoich klientów przed terminem ich płatności. Oddziaływanie st.r wzmacniają kontyngenty redyskonta i wymagania jakościowe dotyczące weksli. Pośrednie oddziaływanie BC

• Operacje otwartego rynku- operacje dokonywane na rynku pieniężnym polegające na sprzedaży lub zakupie papierów wartościowych. Decyzje o podjęciu operacji otwartego rynku podejmuje Bank Centralny na podstawie oceny sytuacji gospodarczej kraju. Polityka otwartego rynku jest bardziej elastycznym narzędziem od stopy redyskontowej.

Najczęściej stosowane, dość elastyczne i skuteczne. Bezpośrednie oddziaływanie BC

• Regulacja kredytów dla ludności- chodzi o stosunek wypłacanej zaliczki do wartości dokonywanego zakupu oraz ustalenie długości okresu spłaty

• Interwencjonizm w zakresie obrotów i transakcji dewizowych

Cele polityki pieniężnej:

• sterowanie emisją biletów bankowych

• kredytowanie innych banków

• utrzymywanie kursów pieniądza narodowego w określonych granicach

• obsługa bankowa rządu

• administrowanie państwowymi rezerwami walutowymi

• nadzorowanie banków komercyjnych.

• Oddziaływanie na wielkość podaży pieniądza

• Kształtowanie warunków na jakich kapitały pieniężne mogą być pożyczone przedsiębiorstwom i ludności

5. Przedstaw instrumenty i cele polityki pieniężnej.

• Polityka pieniężna jest to polityka stosowana przez bank centralny mająca na celu zapewnienie równowagi na rynku kapitałowym poprzez regulowanie podaży pieniądza

• Bardzo ważnym celem polityki monetarnej jest walka z inflacją oraz w miarę możliwości zapewnienie stabilizacji gospodarczej polegającej m.in. na zapobieganiu paniki na rynkach walutowych. Kolejnym celem polityki pieniężnej jest zarządzanie długiem i finansowanie deficytu.

• Regulacja podaży pieniądza:

• Bank centralny nie chcąc dopuścić do inflacji musi reagować na zmieniający się popyt na pieniądz. Ma w tym celu parę narzędzi:

• Stopa rezerw obowiązkowych: Bank centralny jest bankiem banków i może im nakazać trzymać gotówkę na rachunku w BC, która jest traktowana jako ich rezerwa. Dzięki temu BC wpływa na mnożnik kreacji pieniądza a ten wpływa na podaż pieniądza, bowiem bank nie może wszystkich pieniędzy przeznaczyć na emisje kredytów tylko pewna cześć pieniędzy z każdej zdeponowanej złotówki musi zostawić w BC.

• Stopy procentowe

• BC ustala stopy procentowe, wg, których wykupuje od banków papiery wartościowe oraz udziela im pożyczek

• Stopa referencyjna- stopa krótkoterminowych bonów skarbowych wprowadzanych przez BC w ramach operacji otwartego rynku

• Stopa redyskontowa- stopa, po której bank redyskontuje wykupywane od banków komercyjnych weksle

• Stopa lombardowa- stopa, po której bank udziela kredyty pod zastaw papierów wartościowych, ustala najwyższy poziom oprocentowania na rynku.

• Operacje otwartego rynku-polegają na wprowadzaniu lub wyprowadzaniu pieniądza z obiegu rynkowego poprzez skupywanie lub sprzedawanie obligacji i tym samym ingerowanie w wielkość bazy monetarnej.

• Funkcja stabilizacyjna BC polega na tym, że obywatele wiedzą, że bank centralny ma możliwość uratowania każdego banku od bankructwa poprzez udzielanie mu pożyczek, dzięki czemu na rynku nie powstaje panika finansowa i ludzie są bardziej ufni do polityki monetarnej.

• Zarządzanie długiem polega na zbieraniu od obywateli pieniędzy,potrzebnych rządowi na finansowanie deficytu, poprzez sprzedaż oprocentowanych obligacji. Bank może dać pieniądze rządowi a następnie wypuścić obligacje w celu zebrania pieniędzy danych rządowi i nie zmieniając tym samym wielkości bazy monetarnej lub zapłacić rządowi i nie emitować obligacji, przez co baza monetarna się zwiększy

6. Omów zależności między asymetrią nierównowagi popytowej (potażowej) a postępem technicznym.

Nierównowaga podażowa występuje w gospodarce kapitalistycznej, bowiem więcej dóbr jest produkowanych niż jest wielkość popytu zgłaszana na nie. W gospodarce rynkowe mamy do czynienia z walka przedsiębiorstw o klienta. Natomiast w gospodarce centralnie planowanie występuje nierównowaga popytowa charakteryzująca się stałym brakiem towarów i brakiem rąk do pracy. Przyczyną nierównowagi popytowej w gosp. centralnie zarządzanej są uwarunkowania polityczne, w których zarządcy firm musieli wykazywać stała gotowość do wykonywania poleceń zwierzchnika. Aby wiec zabezpieczyć się na przyszłość przed zwiększeniem wymagań zgłaszali zapotrzebowane na surowce większe niż naprawdę im było potrzebne. Gospodarce rynkowej zaś przedsiębiorca dąży do maksymalizacji zysku, poprzez optymalizacje produkcji i poszukiwanie ciągle nowych, tańszych metod produkcji, dzięki czemu przy tworzeniu coraz to nowszych metod produkcji pracownicy zbędni są wyrzucani z pracy i zmniejsza się popyt natomiast wielkość produkcji wzrasta i zwiększa się podaż.

Asymetria nierównowagi polega na tym, że im bliżej początku procesu produkcji tym równowaga, obojętnie czy popytowa czy potażowa się pogłębia. Na przykład, gdy w sklepie jest za dużo towaru to przy następnym zamawianiu sprzedawca zamówi mniejsza wielkość od hurtowni, ta w wyniku spadku popytu także zmniejszy zamówienie u producenta, ten nie mając zbytu na produkty zmniejszy popyt na półprodukty, z których wytwarza produkt.

W gosp. Centralnie zarządzanej, gdy popyt przewyższa podaż, to sprzedawca zwiększa swoje zamówienie, następnie hurtownik także zwiększa zmatowienie u producenta, ten, aby podołać popytowi zwiększa zamówienie na półprodukty. Ważną rolę w obydwu przypadkach może odegrać postęp techniczny, dzięki któremu koszty produkcji mogą się obniżyć zwiększając tym samym produkcję. W sytuacji gospodarki centralnie planowanej postęp techniczny zwiększyłby produktywność przedsiębiorstw, dzięki czemu popyt mógłby spać (przez zwolnienia) a podaż wzrosnąć poprzez lepszą technikę produkcji, dzięki czemu równowaga by się złagodziła. Nie było to jednak możliwe, ponieważ zarządcy firm bali się inwestować w może opłacalne, ale jednak ryzykowne przedsięwzięcia, ponieważ mogłyby one czasowo zmniejszyć ich gotowość wobec zwierzchników, co oznaczało klęskę zawodowa. Natomiast w gospodarce rynkowej producenci konkurując o rynek i mając na celu jak najwyższe zyski wprowadzają nowe technologie, przez co punkt równowagi przedsiębiorstwa przesuwa się w prawo i produkuje o dodatkowe jednostki produktów przyczyniając się do pogłębiania nierównowagi. Mimo tego postęp techniczny jest przydatny z tego względu, że umożliwia lepsze wykorzystanie rzadkich czynników produkcji.

7. Rola postępu technicznego dla kształtowania się cyklu koniunkturalnego.

Cykl koniunkturalny jest wynikiem współzależności wielu różnorodnych czynników i sił. Stwarza to możliwość różnorodnych wyjaśnień. Zjawisko cykliczności próbowano tłumaczyć m.in. zmiennymi falami napływu wynalazków i innowacji technicznych w produkcji, które w pewnym okresie ożywiają aktywność gospodarczą, w innym zaś wyczerpuje się strumień wynalazków, następuje depresja gospodarcza.

O roli postępu technicznego dla kształtowania się cyklu koniunkturalnego mówi trend wzrostu gospodarczego wyrażony w modelu Kaleckiego: E*t=I't+1,

W którym poszczególne symbole oznaczają:

Ft- rosnący w czasie t=1,2,3,...,n lat zasób kapitału reprezentujący zdolności produkcyjne gospodarki narodowej

E-wpływ innowacji i wynalazków technicznych na rozmiary wydatków inwestycyjnych

I't+1- długofalowy wzrost inwestycji w dużym stopniu niezależny od aktualnego stanu koniunktury.

Dzięki nowym wynalazkom nowe przedsięwzięcia stają się bardziej opłacalne.

Istnienie stałego strumienia wynalazków w gospodarce narodowej zapewnia bardziej równomierny wzrost gospodarczy. W okresach wielkich odkryć technicznych występuje wysoka stopa wzrostu gospodarczego, a wraz z tym wysoki stopień wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych. Przy spadku strumienia wynalazków gospodarka narodowa przestawia się w kierunku niższego długofalowego trendu wzrostu, a przy całkowitym braku wynalazków z innowacji technicznych może wejść w fazę stagnacji.

8. Makroekonomiczne determinanty bezrobocia

Stopa bezrobocia jest to odsetek siły roboczej, która nie ma pracy, lecz jest zarejestrowana jako chcąca i będąca w stanie pracować. Jednym z celów polityki gospodarczej jest zwalczanie bezrobocia Jednak zanim zacznie się zwalczanie bezrobocia trzeba najpierw poznać jego przyczynę, aby działanie było jak najefektywniejsze a zarazem jak najmniej wpływało na inne czynniki, takie jak na przykład inflacja.

Pierwszym determinantem bezrobocia może być niedostateczny odpływ strumieni siły roboczej ze sfery bezrobocia lub zbyt mocny dopływ do tej sfery. W przypadku pierwszym należy tworzyć nowe miejsca pracy w przypadku drugim należy tworzyć popyt dla istniejących firm.

Następne determinanty bezrobocia zależą od rodzajów samego bezrobocia. Zależnie, od czego zależy stopa bezrobocia mamy do czynienia z innym jego rodzajem.

Do czynników kształtujących wielkość bezrobocia możemy zaliczyć niedostateczny popyt. Mamy wtedy do czynienia z bezrobociem keynesowskim, czyli wielkość popytu jest stosunkowo mała i firmy zwalniają niepotrzebnych pracowników. Radą na to jest aktywna polityka fiskalna stymulująca popyt. Cześć bezrobocia nazywana jest bezrobociem frykcyjnym, czyli takim, który powstaje w wyniku pewnych tymczasowych niedopasować na rynku pracy. Bezrobocie to występuje zawsze w każdej dynamicznej gospodarce, w której występują ciągłe zmiany. Bezrobocie może także zostać wywołane poprzez zmiany popytu i podaży oraz eliminowanie niepotrzebnych już gałęzi przemysłu i restrukturyzację ich. Bezrobociu strukturalnemu podlegają pracownicy zwolnieni w czasie zmian strukturalnych na rynku oraz rozbieżności ludzkich kwalifikacji i pracy aktualnie oferowanej przez pracodawców. Neoklasycy twierdzą, że bezrobocie zawsze wracać do stanu bezrobocia naturalnego poprzez zmianę poziomu płac, natomiast przyczyn bezrobocia doszukują się w działalności monopoli, zarówno ogromnych przedsiębiorstw jak i związków zawodowych, przez które ceny i płace są sztywne w dół. Krzywa Philipsa ukazuje natomiast zamienność bezrobocia na inflację. Tak, więc zmniejszanie bezrobocia hamuje wysoka inflacja, która musi być hamowana wysokimi stopami procentowymi, co powoduje zmniejszanie się opłacalności inwestycji przedsiębiorstw i zmniejszenie popytu globalnego, przez co bezrobocie wraca do swojego starego położenia. Przyczyną bezrobocia może być także zagranica. Ujemne saldo wymiany z zagranicą oznacza poniekąd dawanie pracy obcokrajowcom zaś pomijanie swych obywateli. Wzrost cen towarów strategicznych dla gospodarki takich jak ropa naftowa przyczynia się także do wzrostu bezrobocia poprzez zwiększanie się liczby przedsiębiorstw nieopłacalnych. Istnienie kapitałochłonnego postępu technicznego pozwala osiągnąć ten sam efekt zużywając mniejszą ilość pracy, przez co także powstaje bezrobocie.

9. Rola postępu technicznego w znanych modelach wzrostu

Aby wyjaśnić rolę postępu technicznego w modelach wzrostu warto najpierw wyjaśnić, czym jest postęp techniczny, otóż:

postęp techniczny- oznacza, iż przy tych samych nakładach czynników produkcji wytwarza się wyższą produkcję lub ta sama wielkość produkcji wytwarzana jest przy mniejszych nakładach czynników produkcji.

Istnieją 3 typy postępu technicznego składające się na postęp gospodarczy: kapitałochłonny, pracochłonny i neutralny.

Postęp techniczny stanowi istotne źródło wzrostu gosp. a jego dynamika ma zasadnicze znaczenie dla tempa wzrostu gosp. w długim okresie. W warunkach danego stanu techniki produkcja w gospodarce może być wytworzona dzięki zastosowaniu różnych metod produkcji, charakteryzujących się różnymi proporcjami nakładów czynników produkcji.

Dynamika postępu techn.. zależy od: stopnia rozwoju wynalazczości i badań naukowych, stopnia rozwoju kwalifikacji zawodowych oraz od dynamiki inwestycji, bo istotnym kanałem wdrażania postępu techn.. są nowe maszyny i urządzenia.

Chcąc dostrzec rolę postępu technicznego w modelu wzrostu gosp. Harroda należy zwrócić uwagę przede wszystkim na sformułowane przez niego trzy stopy wzrostu.

Pierwsza z nich to faktyczna stopa wzrostu Gf ( Y/Y) wyrażająca tempo wzrostu DN.

Gf= s/k , gdzie

s= (Os/Y)- udział oszczędności w DN, który wyraża stałą, przeciętną i krańcową skłonność do oszczędzania

k= (I/ delta Y)- krańcowy współczynnik kapitałochłonności produkcji mierzony wielkością nakładu inwestycyjnego na jednostkę przyrostu DN

Drugą jest gwarantowana stopa wzrostu Gw, tj. stopa pełnego wykorzystania potencjału kapitału inwestycyjnego. Pod uwagę należy tu wziąć zarówno inwestycje indukowane, czyli zależne od wzrostu DN oraz autonomiczne, czyli takie, które nie zależą od poziomu DN, lecz związane są z długofalowym postępem technicznym.

Trzecią jest naturalna stopa wzrostu Gn, która określona jest przez stopę przyrostu naturalnego, która w długim okresie decyduje o stopie podaży siły roboczej Beta, oraz postęp techniczny, który z kolei decyduje o stopie wzrostu wydajności pracy Alfa

Gn= Beta+Alfa

Zatem Gn jest miarą potencjalnych możliwości wzrostu danej gospodarki narodowej określonych przez naturalne czynniki związane z przyrostem naturalnym ludności oraz możliwym postępem technicznym. Jest to stopa przy pełnym wykorzystaniu siły roboczej i popytu na postęp jakości, nowości, jakości typu, jakości wykonania, postępu substytucyjnego.

Jednakże, pomimo uwzględnienia postępu technicznego w naturalnej stopie wzrostu, Harrod w swoim modelu ograniczył się tylko do analizy sił pogłębiających zaistniałe stany odchylenia Gf od Gw, natomiast nie uzasadnił długofalowego trendu wzrostu gosp. Postęp techniczny określił jedynie jako potencjalny wzrost gospodarczy, reprezentowany właśnie przez Gn, który nie wywierał żadnego wpływu na faktyczną stopę wzrostu Gf.

Innym modelem wzrostu, w którym postęp techniczny odgrywa znaczącą rolę jest model Michała Kaleckiego.

Model ten ujęty został od strony podażowej. Kalecki uważał, ze tempo wzrostu dochodu uzależnione jest od stopy inwestycyjnej. Tempo wzrostu jest wprost proporcjonalne do stopy inwestycji. Przy takim samym nakładzie może być różny efekt inwestycji, różny stopień ich wykorzystania. Zatem, Kalecki zauważył zależność, iż tempo wzrostu dochodu jest wprost proporcjonalne do stopy inwestycji i odwrotnie proporcjonalne do stopy kapitałochłonności. Niemniej jednak Kalecki w przedstawionym przez siebie modelu uwzględnia także usprawnienia techniczne, które także wpływają na zmianę stopy wzrostu.

r= (deltaD/D)= (1/k)*(I/D)-a+u , gdzie:

r- stopa wzrostu

k- współczynnik kapitałochłonności

1/k= (delta/I)- przyrostowa produktywność inwestycji

I/D- stopa inwestycji

a- parametr amortyzacji

u- usprawnienia techniczne

Przedstawiając rolę postępu technicznego należy zwrócić uwagę także na wieloczynnikowy model wzrostu, reprezentowany przez wieloczynnikową funkcję produkcji Cobba-Douglasa.

Jest to funkcja dwuczynnikowa- pracy i kapitału (pomija się czynnik ziemi), postaci:

Y= a*Ft^epsilon*L^(1-epsilon), gdzie

Y-DN

F- wartość kapitału

L- liczba zatrudnionych

t-czas

a- parametr stały

epsilon- współczynnik elastyczności tempa wzrostu wydajności (produkcyjności) pracy do tempa wzrostu technicznego uzbrojenia pracy

1-epsilon- część wzrostu, która przypada na czynnik pracy

Jednakże, w naszej analizie istotne jest uzupełnienie, jakie wprowadził do tej funkcji J. Tinbergen, mianowicie uzupełnił ją o człon zapisany w postaci:

Y= a*Ft^epsilon*L^(1-epsilon)* e^v , gdzie

v - to współczynnik mierzący udział postępu technicznego w DN

Wyszedł on z założenia, że sumy wytworzonego DN oraz jego wzrostu w czasie nie da się w pełni wyjaśnić jedynie na podstawie wzrostu majątku trwałego oraz wzrostu zatrudnienia. W każdej gospodarce w miarę upływu czasu technologia produkcji oraz dostępność zasobów mogą się zmienić w wyniku wynalazków i innowacji, jak również odkrycia nowych zasobów i nowych technologii. Efekty tych jakościowych zmian w zasobach czynników produkcji należy wyodrębnić w postaci samodzielnego parametru v, który wyraża trend wzrostu wydajności pracy w czasie z tytułu szeroko rozumianego postępu technicznego. Rola rosnącego zasobu majątku trwałego oraz rola wzrostu zatrudnienia tworzeniu DN relatywnie maleją na rzecz szybko rosnących efektów z tytułu postępu innowacyjnego i wzrostu kwalifikacji pracowników. Na tej podstawie wskazuje się na potrzebę stałego zwiększania nakładów na rozwój kapitału ludzkiego, tzn. kwalifikacji oraz możliwości produkcyjnych pracowników. Wynika z tego wniosek, że postęp naukowy i rosnące stale możliwości jego produkcyjnego zastosowania będą odgrywały coraz większą rolę we wzroście wydajności pracy, która jest głównym czynnikiem wzrostu DN i tym samym materialną podstawą wzrostu dobrobytu społeczeństwa.

10. Przyczyny inflacji i bezrobocia w Polsce w okresie transformacji

Transformacje systemu gospodarczego w Polsce (1989r) przyniosła wiele zmian zarówno na rynku pieniężnym, jak i na rynku pracy.

Bezrobocie:

Zniknęły niedobory siły roboczej i nadwyżki popytu na pracę, pojawiły się nadwyżki podaży pracy i jawne bezrobocie

Przyczyny:

-recesja gospodarcza,

-bezrobocie wynikające z niedopasowań strukturalnych na rynku pracy

- nadwyżka podaży nad popytem na pracę

Zmiany zasobu bezrobocia w tym okresie były rezultatem różnic między strumieniami napływu do zasobu bezrobocia i odpływu z niego.

Krzywa Beveridge'a- zależność miedzy bezrobociem a wolnymi miejscami pracy

Jeśli wzrostowi bezrobocia towarzyszy spadek w.miejsc pracy to jest negatywny szok ogólnej aktywnosci, podaż pracy> popyt na pracę

Jeśli wzrostowi bezrobocia towarzyszy wzrost w.miejsc to przyczyn upatrujemy w szoku relokacyjnym, wskazujacym na istotną rolę bezrobocia związaną z niedopasowaniami strukturalnymi.

Inflacja:

Przyczyna napięć inflacyjnych w gosp centr planowanej była:

• Tendencja do kształtowania się popytu glob na poziomie przewyzszającym możliwości jego zaspokajania

• Polityka tłumienia wzrostu cen- utrzymanie cen urzędowych na relatywnie niskim poziomie

• Urynkowienie cen żywności,

• Program liberalizacji i stabilizacji gospodarczej

●liberalizacja większości cen przy zachowaniu ograniczonej kontroli państwa w zakresie cen, energii elektrycznej, węgla, gazu, leków, wyrobów spirytusowych oraz opłat czynszowych i opłat za przejazdy publicznymi środkami transportu

●zaostrzenie ograniczeń budżetowych dla przedsiębiorstw państwowych przez redukcję dotacji i ulg podatkowych, urealnienie stopy % i ograniczenie kredytów

• liberalizacja wymiany zagranicznej

W 1990 była to inflacja korekcyjna i popytowa od 1991 miała już charakter kosztowy, bo:

• nastąpił wzrost ogólnego poziomu cen wynikający z podwyżek cen administrowanych odgórnie

• wysokie oprocentowanie kredytów przyczyniło się do podnoszenia kosztów utrzymania

• do wzrostu kosztów produkcji przyczyniły się rozwiązania systemowe

11. Omów uwarunkowania makroekonomiczne związane z czynnikiem ziemi; wskaż na osobliwości tego czynnika.

Celem każdej polityki ekonomicznej jest racjonalizacja procesów gospodarczych w skali makroekonomicznej. Zrównoważony rozwój rolnictwa to taki, którego elementy (struktury) zmieniają się proporcjonalnie i dynamicznie podobnie jak ich otoczenie. W gosp. rynkowej występuje wtedy gdy wszystkie elementy znajdują się w stanie równowag cząstkowych. Zrównoważony rozwój tego sektora może być zagwarantowany poprzez utrzymanie odpowiedniej relacji stopy inwestycji, zasobu kapitału i stopnia jego zużycia.

Możemy wyróżnić 4 podstawowe uwarunkowania wpływające na zrównoważony rozwój rolnictwa:

1. Naturalna słabość jako partnera pozostałych działów produkcji pozarolniczej związana z sezonowością i rozproszeniem produkcji, ryzykiem i niepewnością oraz łącznym występowaniem funkcji producenta i konsumenta.

2. Produkcja żywności i jej konsumpcja pozostaje pierwszą potrzebą człowieka, dlatego nie możemy marginalizować ich znaczenia ze względu na malejący udział rolnictwa w dochodach ludności mieszkającej na wsi czy spadek liczby osób zatrudnionych w rolnictwie. Chodzi też o proporcje podziału dochodów rolniczych pomiędzy inwestycje produkcyjne i przyrost zapasów i stada.

3. Poprzez mechanizm rynkowy rolnicy realizują w formie dochodów pierwotnych 75-77% wytworzonej przez nich wartości dodanej brutto. Konieczne jest zatem, aby poprzez środki budżetowe doprowadzić do „ zwrotu” tej nadwyżki aby rolnictwo w Polsce było beneficjentem netto wzrostu gospodarczego.

4. Kwestia rolnictwa zależy przede wszystkim od założeń makroekonomicznych przyjmowanych przez rząd w ustawi budżetowej. Związek między:

• wzrostem/spadkiem dochodów rolniczych a efektem mnożnikowym

• polityką kursu walutowego a opłacalnością eksportu/importu

• sposobem walki z inflacją a rozkładem kosztów transformacji gospodarczej.

Osobliwości czynnika ziemi:

1. Duża niepewność -> zmienne warunki atmosferyczne, zmienne natężenie i tempo pracy (różne pory roku, regiony, typy gospodarstw, różna długość dnia) wiąże się to z destabilizacją dochodów rolniczych, rentownością obrotu rolnego i przetwórstwa rolno-spożywczego.

2. W krótkim okresie brak możliwości zmiany skali produkcji, długi okres- cykliczność zmian popytu i podaży

3. W latach urodzaju na skutek zwiększonej podaży ceny na produkty rolne spadają, a w latach niepomyślnych odwrotnie-na skutek zwiększonego popytu ceny rosną. Jednak w warunkach nieurodzaju dochody są większe niż w okresie dobrych zbiorów („efekt Kinga”)

4. Niekorzystne rozwarcia nożyc cen. Tempo wzrostu cen artykułów przemysłowych jest szybsze niż tempo wzrostu cen produktów rolnych.

5. Większa elastyczność cenowa podaży produktów rolnych niż elastyczność cenowa popytu na podstawowe artykuły żywnościowe

6. Ograniczony zakres oddziaływania prawa malejącej wydajności czynników produkcji

7. Udział sektora rolnego w wytwarzaniu finalnego produktu żywnościowego wykazuje tendencję malejącą.

12. Derywaty finansowe jako czynnik globalnego rozwoju gospodarczego.

Derywaty- walory (instrumenty finansowe) podobne do papierów wartościowych, których cena jest uzależniona od ceny wartości aktywów pierwotnych. Potwierdzają one uzyskanie przez nabywcę derywatu prawa do otrzymania w przyszłości określonej wartości pieniężnej lub dokonania transakcji, czyli inaczej mówiąc rodzaj papierów wartościowych, instrumenty finansowe, których wartość uzależniona jest od wartości innych instrumentów finansowych, zwanych instrumentami bazowymi.

Instrumentem bazowym mogą być akcje, obligacje, wysokość stopy procentowej, wartość indeksu giełdowego, a także tak nietypowe wskaźniki jak liczba dni słonecznych, wielkość opadu śniegu czy deszczu - derywaty pogodowe.

Instrumenty potwierdzają uzyskanie przez nabywcę prawa do otrzymania w przyszłości określonej wartości pieniężnej lub dokonania transakcji.

Najczęściej są wykorzystywane jako instrumenty zabezpieczające w celu minimalizacji ryzyka. Ze względu na zjawisko dźwigni finansowej (lewar) pozwalają osiągnąć duży zysk przy znacznie mniejszym zaangażowaniu środków własnych niż przy wykorzystaniu klasycznych instrumentów finansowych.

Rynek instrumentów pochodnych powstał w wyniku konieczności zabezpieczenia się uczestników transakcji finansowych przed ryzykiem wystąpienia sytuacji przeciwnej do przewidywanej przez nich. Obok transakcji zabezpieczających (ang. hedging) zawierane są również transakcje o charakterze spekulacyjnym, związane z przejmowaniem ryzyka. Tworzeniem nowych instrumentów finansowych i strategii zawierania transakcji z ich zastosowaniem zajmuje się dziedzina finansów nazywana inżynierią finansową.

Część instrumentów pochodnych to umowy zawierane bezpośrednio między dwoma podmiotami, z pominięciem jakichkolwiek rynków urzędowych, zwane instrumentami pochodnymi pozagiełdowymi (ang. over-the-counter). Są to np. swapy, forwardy (FRA) czy opcje egzotyczne.

15. Rola państwa w kształtowaniu relacji między inflacją i bezrobociem.

Pytanie to należy rozważyć na podstawie krzywych Philipsa.

Zmodyfikowana krzywa Pilipsa opisuje nam relcje między stopą inflacji a stopą bezrobocia. Krzywa ta podkreśla wymienność inflacji i bezrobocia. Z analiz krzywej wynika, że w polityce gospodarczej można dokonywać wyboru między mniejszym bezrobociem i większą inflacją lub na odwrót. Gdyby bowiem istniejąca stopa bezrobocia została uznana za zbyt wysoką to dzięki ekspansywnej polityce fiskalnej i pieniężnej można by ją obniżyć, ale kosztem zwiększenia inflacji. W ten sposób przez odpowiednią politykę gosp. rząd jest w stanie zapewnić taką kombinację poziomów inflacji i bezrobocia, którą ze społecznego pkt. Widzenia można uznać za najkorzystniejszą. Rząd miał po prostu zdecydować, jak wysoka inflacja jest akceptowana w zamian za niższe bezrobocie. Następnie wybierał kreślony pkt. Na krzywej i ustalał zestaw środków polityki fiskalnej i monetarnej, aby osiągnąć odpowiedni poziom popytu globalnego, a także odpowiedni poziom bezrobocia.

Krzywą Philipsa należy także rozpatrzyć w kontekście zjawiska stagflacji, czyli jednoczesnym występowaniu wysokiej inflacji i wysokiego bezrobocia. Zjawisko stagflacji znalazło swoje powiązanie z teorią naturalnej stopy bezrobocia, która zakładała ,że bezrobocie naturalne, nie może być na trwałe obniżone za pomocą ekspansywnej polityki makroekonomicznej. Polityka taka może przynieść jedynie krótkotrwałe efekty, podnosząc jednakże na trwałe poziom inflacji. Przyjmijmy, że występujący poziom bezrobocia został uznany za zbyt wysoki i rząd podjął ekspansywną politykę pieniężną polegającą na wzroście podaży pieniądza. Wzrost podaży pieniądza powoduje zwiększenie popytu na towary, co pociąga za sobą pewien wzrost produkcji i zatrudnienia, a po pewnym czasie również wzrost płac nominalnych i cen. Następuje wzrost zatrudnienia, który był możliwy dzięki iluzji pieniężnej. Wzrost zatrudnienia jest jednak tylko przejściowy, gdyż po pewnym czasie pracownicy uświadomią sobie swoje błędne oczekiwania inflacyjne i dostosują je do faktycznej inflacji. Zaczną oni domagać się podwyżek płac nominalnych w efekcie czego płace realne ustalą się na pierwotnym, wyższym poziomie, a zatrudnienie obniży się do wyjściowego poziomu. Jedynym trwałym efektem takiej polityki jest więc przyśpieszenie procesów inflacyjnych. Z koncepcji długookresowej krzywej Philipsa płynie wniosek, że wykorzystywanie ekspansywnej polityki makroekonomicznej do ograniczania bezrobocia jest niewskazana. Pozytywne skutki takiej polityki, w postaci przejściowego zmniejszania bezrobocia, są bowiem niewspółmiernie małe w porównaniu ze skutkami negatywnymi w postaci trwałego zwiększania inflacji. Z koncepcji tej płynie jednak wniosek, że restrykcyjna polityka pieniężna może być wykorzystana do redukcji inflacji.

P.S. Dobrze było by dołączyć rysunki krzywych Philipsa do tych moich wypocin, ale mi się nie chciało bawić.

17. Możliwości oddziaływania Banku Centralnego na przebieg koniunktury gospodarczej.

BC spełnia niezmiernie istotne funkcje- dba o utrzymanie płynności BK, decyduje o zaufaniu do pieniądza w kraju, o jego sile nabywczej i możliwościach wpływania na przebieg koniunktury gospodarczej

Rodzaje uruchamianych środków i kierunków zależą od sytuacji w jakiej znajduje się państwo:

1.W okresach dekoniunktury lub recesji gospodarczej BC może:

• Obniżać wskaźnik rezerw obowiązkowych

• Zwiększać kwotę udzielanych kredytów refinansowanych przy odpowiednio obniżonej stopie dyskontowej

• Zakupywać papiery wartościowe na otwartym rynku kapitałowym

Ogólnie rzecz biorąc jest to zwiększanie dopływu pieniądza do obiegu, działanie za pomocą polityki ekspansywnej.

2. W okresach wzrostu napięć inflacyjnych i groźby załamania gospodarczego BC może:

• Podwyższać wskaźnik rezerw obowiązkowych

• Ograniczać pulę środków na kredyty refinansowe i podnosić stopę dyskontową

• Sprzedawać obligacje rządowe znajdujące się w posiadaniu BC

Działanie ku zmniejszaniu nadmiaru pieniądza w obiegu, czyli stosowanie restrykcyjnej polityki monetarnej.

Monetaryści:

Odpowiednio rygorystyczna regulacja zwiększania podaży pieniądza jest czynnikiem wystarczającym do hamowania wzrostu cen i utrzymywania gospodarki w stanie wysokiej aktywności. Założenie-funkcja popytu na pieniądz jest stabilna a samoregulujące mechanizmy rynkowe są na tyle skuteczne, ze inne działania wspierające(poza regulowaniem podaży pieniądza) nie są potrzebne, co więcej mogą zaszkodzić poprzez nadmierna ingerencje państwa.

Keynesiści:

Wskazują na słabość mechanizmu rynkowego i na potrzebę aktywnej polityki gospodarczej państwa.

18. Polityka fiskalna jako instrument sterowania cyklem koniunkturalnym.

Polityka fiskalna jest to polityka stosowana przez rząd polegająca na ustalaniu podatków i wydatków państwa. Natomiast cykl koniunkturalny są to krótkookresowe odchylenia produkcji od jej trendu. Wiadomo, że wahania koniunkturalne są skutkiem działań na rynku, w którym uczestniczy wiele podmiotów gospodarczych. Podmioty te swoje dotychczasowe i przyszłe zadania uzależniają od opłacalności swoich decyzji. Podmioty gospodarcze zawsze starają się szukać i inwestować w takie działy rynku, które aktualnie przynoszą największą stopę zwrotu. Stopy zwrotu z poszczególnych inwestycji są oczywiście zmienne i zależne w dużej mierze od tego ilu przedsiębiorców inwestuje na raz w ten sam segment.

Wiadomym jest, że jeżeli jeden podmiot gospodarczy znajdzie sektor o wysokiej stopie zysku i zaczyna w niego inwestować, zaraz znajdują się jego naśladowcy, którzy robią to samo co pionier. Tak więc na początku powstaje bardzo duży popyt na inwestycje, który napędza gospodarkę który dodatkowo zwiększa jeszcze swoje efekty poprzez mnożnik inwestycyjny, później powstają inwestycje indukowane wzrostem gospodarczym, następnie gdy inwestycje zostają sfinalizowane to zwiększa się podaż danego segmentu gospodarki poprzez zwiększenie mocy produkcyjnych przedsiębiorstw, natomiast spada popyt bo wykonano już wszystkie inwestycje. Przy nadwyżce podaży nad popytem stopa zwrotu inwestycji staje się coraz mniejsza, zwiększają się zapasy, zmniejsza się produkcja, działalność staje się mniej opłacalna i nastaje czas recesji. Trwa on do momentu aż poziom popytu znów będzie na tyle mocno przewyższa podaż, że przedsiębiorcy znów uznają dany rynek za opłacalny. Opisany model cyklu koniunkturalnego pokazuje jak ważna dla rynku jest stopa zwrotu z inwestycji. Możemy zauważyć także, że przez to iż działa mnożnik inwestycyjny każde fluktuacje wokół trendu mogą być bardzo dynamiczne a linia trendu jest w przybliżeniu linią prostą, czyli choć występują lata „tłuste” to w dłuższym okresie czasu gospodarka rozwija się wolno lub nawet stoi w miejscu. Dzięki zastosowaniu narzędzi polityki fiskalnej dzisiejszy cykl koniunkturalny różni się od klasycznego paroma cechami:

Za względu na działanie automatycznych stabilizatorów koniunktury zmiany w dochodzie narodowym są bardziej stabilne i odchylenia od trendu są mniejsze co daje większą pewność stabilizacji u społeczeństwa. Dzięki temu, że rząd pobiera podatki w latach wzrostu może zwiększać swoje przychody a następnie nakierowywać strumienie pieniędzy w segmenty aktualnie nie zauważane przez rynek (np. infrastrukturę), które zapewniają wzrost gospodarczy w dalszym okresie czasu. Poprzez różnego rodzaju transfery, subsydia i zwolnienia podatkowe w dziale nauki i nowych technologii państwo może stymulować postęp technologiczny i wzrost efektywności pracy.

Natomiast w czasach dekoniunktury państwo może uruchamiać różne inwestycje zwiększające popyt i tym samym wartość dochodu narodowego w punkcie równowagi. Wszystko to sprawia, że nowy cykl koniunkturalny jest bardziej spłaszczony, trend wzrostu jest zdecydowanie bardziej pochylony do góry, długość recesji trwa do 2 lat a fala ożywienia do 3 lat. Oddziaływanie aktywnej polityki fiskalnej wprowadza większą stabilizację gospodarki oraz szybsze tempo długoterminowego wzrostu

19. Teoria kosztów komparatywnych i ich zastosowanie w warunkach integracji UE.

Handel międzynarodowy oparty na specjalizacji produkcji jest ekonomicznie korzystny dla jego uczestników. W przeciwnym wypadku handel międzynarodowy nie miałby racji bytu. Wyjaśnijmy więc przyczyny, dla których kraje ze sobą handlują.

Najprościej jest wyjaśnić korzyści z handlu zagranicznego na przykładzie różnic w absolutnych kosztach produkcji. Możemy się tu posłużyć hipotetycznym przykładem importu cytrusów do Polski z Algierii i eksportu polskich konopi do Algierii. Jak wiemy koszty produkcji koszty produkcji cytrusów   w Polsce są nie wątpliwie większe niż w Algierii. W Algierii istnieją sprzyjające warunki klimatyczne do uprawy tych owoców dzięki czemu to właśnie w tym państwie produkcja owoców cytrusowych jest niższa. Jeśli jednak wżniemy pod uwagę produkcje konopi to nie trudno zauważyć, że warunki klimatyczne i glebowe do ich uprawy są korzystniejsze w Polsce.

Tak więc dla każdego z krajów korzystny jest import tych towarów, których absolutne koszty wytwarzania są niższe u zagranicznych partnerów. Natomiast kraje powinny eksportować te towary, których absolutne koszty produkcji są wyższe u zagranicznych partnerów. Różnice w absolutnych kosztach są jednak tylko częścią wytłumaczenia handlu międzynarodowego. Teoretyczne podstawy do wyjaśnienia źródeł korzyści ekonomicznych, jakie przynosi handel zagraniczny stworzył a 1817r wybitny przedstawiciel ekonomii klasycznej- Dawid Ricardo. Ricardo założył, że każdy kraj jest wyposażony w specyficzne czynniki produkcji i różną technologię, co powoduje znaczne różnice w produktywności mierzonej ilością wytwarzanych dóbr na jednostkę pracy. W tym świetle łatwo zauważyć, iż różnice w absolutnych kosztach produkcji towarów nie wyjaśniał wszystkich rzeczywistych korzyści płynących z wymiany międzynarodowej. Ricardo dowiódł, że nie muszą istnieć różnice w kosztach tylko w sensie absolutnego ich poziomu. Wysta=rczy jeśli istnieją różnice względne, zwane kosztami komparatywnymi, które to właśnie stanowią podstawę do osiągania korzyści ekonomicznych w handlu zagranicznym, nawet przez kraje o niższym poziomie rozwoju.

Dla przykładu weźmy model handlu obejmujący tylko 2 kraje(A i B) oraz dwa towary (X i Y). zgodnie z treścią kosztów komparatywnych, jeśli nawet jeden z krajów ma absolutne koszty produkcji towarów niższe od drugiego, to racjonalna jest specjalizacja każdego kraju w produkcji tylko jednago towaru i wymiany nadwyżek z obopólna korzyścią. Załóżmy, że cena jest równa kosztom, a koszty produkcji to tylko koszty pracy.

	Kraj A	Kraj B
Towar X	1	3
Towar Y	2	4

Możemy zauważyć, że kraj A ma większą przewagę komparatywną w produkcji X niż Y. Dla towaru X koszt jego produkcje wynosi tylko 1/3 kosztu produkcji w kraju B. Natomiast dla towaru Y koszt jego produkcji w kraju A wynosi aż ½ kosztu produkcji w kraju B.

Na początku załóżmy, że kraje są odizolowane i nie ma handlu między nimi. W kraju A płacę realną można zapisać następująco:

Pł_A=X=1/2Y

Natomiast Natomiast kraju B płaca realna wynosi:

Pł_B=1/3X=1/4Y

Teraz załóżmy, że kraje przestały się odizolowywać i prowadzą wymianę handlową między sobą (brak kosztów transportu). Tak, więc kraje się wyspecjalizują i po pewnym czasie kraj A będzie nabywał towar Y w kraju B, a kraj B będzie nabywał towar X w kraju A. W kraju A zwiększy się produkcja towaru X i zmniejszy towaru Y, a w kraju B sytuacja jest odwrotna. Przed specjalizacją stosunek cen (c) towarów X i Y był różny w obu krajach w A wynocił CX_A/CY_A=1/2, w karju B CX_B/CY_B=3/4. W wyniku handlu stosunek cen musiał się wyrównać i znalazł się w przedziale ½< CX_A/CY_A= CX_B/CY_B<3/4

Załóżmy, że nowy stosunek cen wyniósł 2/3

CX_A/CY_A= CX_B/CY_B=2/3 (X wymieni się na 2/3Y a Y wynieni się na 3/2X)

Wtedy płace realne w krajach będę wynosiły:

W A:

Pł_A=1X=2/3Y

W B:

Pł_B=1/4Y=3/8X (1/4*3/2 = 3/8X)

Korzyści ze specjalizacji handlu są następujące:

W kraju A:

2/3Y - 1/2Y = 1/6Y, czyli pracownik za jedną godzinę pracy może kupić o 1/6 towaru Y więcej.

więcej kraju B:

3/8X - 1/3X = 1/24X, czyli pracownik za jedną godzine pracy może kupić o 1/24 towaru X więcej.

Podsumowując, z zasady korzyści komparatywnych wynika, że dany kraj powinien specjalizować się w produkcji tych towarów, których koszty produkcji są względnie względnie niskie w porównaniu z pozostałymi krajami. Dzięki temu przy nieskrępowanej wymianie handlowej jej uczestnicy mogą odnieść korzyści w postaci przyrostu dochodu narodowego. Inaczej mówiąc, dana gospodarka krajowa powinna alokować swoje zasoby czynników produkcji tak, aby rozwijane były te dziedziny wytwórczości, dla których koszty utraconych korzyści z alternatywnych zastosowań tych czynników były najniższe. W pewnym sensie zasada korzyści komparatywnych jest zasadą optymalizacji alokacji zasobów.

Jako konsekwencja teorii kosztów komparatywnych powstały 3 etapy integracji:

1. Integracja jako specjalizacja:

Rezygnujemy z wykonywania wielu czynności gosp. na rzecz wybranych (1lub kilku);

Czynności wykonujemy dla siebie i dla innych;

Nasi partnerzy rezygnują jak my na rzecz wybranych i również produkują dla siebie i dla innych (więcej niż maja spożytkować)

2. Integracja traktowana jako modyfikacja ustroju gosp.

Z chwila, gdy zaczyna dominować w polityce gospodarczej przekonanie o długofalowych korzyściach specjalizacji i władze podejmują działania, by owe specjalizacje rozwinąć lub utrzymać, następuje modyfikacja ustroju.

3. Unifikacja ustrojowa

Integracja jest jednolitym mechanizmem ekonomicznym, jednolita polityka społeczna, gospodarcza, rolna, fiskalna, monetarna, prawna, przemysłowa, zagraniczna, obronna.

Ze względu na to, że „stara” unia przez dłuższy czas nie rozszerzała się o nowych członków, koszty produkcji produktów we wszystkich krajach bardzo się zbliżyły, przez co wymiana zagraniczna stawała się coraz mniej opłacalna. Można powiedzieć, że stara unia „dusiła” się w swoich granicach, natomiast wraz z wejściem do organizacji nowych państw upadły między tymi krajami a krajami piętnastki wszystkie pozostałe bariery międzynarodowe. Nowe kraje natomiast były bardzo atrakcyjne, jeżeli chodzi o koszty produkcji. Ich dosyć już wysoki poziom zaawansowania technicznego, wystarczający zasób wykwalifikowanej siły roboczej pozwolił na specjalizacje w nowych krajach produkcji i przeniesienie jej z krajów starej unii do nowej. Przez co wymiana międzynarodowa znowu stałą się bardziej opłacalna, zarówno dla krajów starej unii (odnotowano silniejsze wzrostu gospodarcze) jak i dla krajów nowej unii (Polska w 2005r. Po raz pierwszy od długiego czasu miała dodatni bilans wymiany międzynarodowej).

20. Przedstaw i porównaj instrumenty polityki monetarnej i fiskalnej w aktywnej i pasywnej polityce gospodarczej państwa.

Aktywna polityka fiskalna polega na podejmowaniu takich decyzji dotyczących zmiany dochodów i wydatków budżetowych, które pozwolą osiągnąć zamierzone cele gospodarcze. Bank Centralny poprzez aktywną politykę bezpośrednio wpływa na rozmiary podaży pieniądza w gospodarce. Do instrumentów aktywnej polityki fiskalnej należą:

• zwiększenie lub ograniczenie wydatków budżetowych

• zmiana stawek i zasad opodatkowania

• zmiana zasad subwencjonowania przedsiębiorstw

Instrumentem wykorzystywanym przez aktywną politykę monetarną są operacje otwartego rynku, polegające na skupie lub sprzedaży papierów wartościowych.

Instrumenty pasywnej polityki fiskalnej samoczynnie bez potrzeby podejmowania decyzji dostosowawczych reagują na zmianę koniunktury. Są to takie instrumenty jak:

• podatki od dochodów ludności,

• podatki od przedsiębiorstw

• podatki pośrednie

• zasiłki dla bezrobotnych

• programy pomocy dla rolnictwa

Pasywna polityka Banku Centralnego polega na pośrednim oddziaływaniu na podaż pieniądza przez zwiększanie lub zmniejszanie możliwości kreacji pieniądza kredytowego. W tym celu BC określa stopę rezerw obowiązkowych i stopę redyskontową.

---