Metody badań socjologicznych - wykłady - K. Kaczmarczyk
1. Klasycy metodologii.
Robert Ezra Park amerykański socjolog, profesor Uniwersytetu w Chicago. Jest znany głównie jako współtwórca socjologii miasta oraz szkoły chicagowskiej w socjologii. Wpłynął także na rozwój metod i technik badań społecznych, w tym zwłaszcza obserwacji uczestniczącej. Park był inspiratorem wielu badań empirycznych, ale co ciekawe sam ich na ogół nie prowadził. Zdecydowaną większość swoich twierdzeń opierał na potocznych obserwacjach, wiadomościach prasowych, czy też na niesprawdzonych uogólnieniach innych uczonych.
Florian Witold Znaniecki polski filozof i socjolog. Twórca polskiej socjologii akademickiej. Jego prace są znane w świecie, szczególnie w USA, gdzie mieszkał i pracował przez wiele lat. Był jednym z głównych przedstawicieli socjologii humanistycznej. Międzynarodową sławę przyniosła mu praca napisana wspólnie z Williamem Thomasem - Chłop polski w Europie i Ameryce. Znaniecki wysunął postulat rozpatrywania zjawisk społecznych jako aktualnego lub potencjalnego przedmiotu czyichś czynności (zasada współczynnika humanistycznego). Zgodnie z tym postulatem socjolog powinien patrzeć na rzeczywistość "oczyma jej uczestników" (podejście subiektywne), nie zaś "absolutnego obserwatora" (podejście obiektywne). Znaniecki jako jeden z pierwszych socjologów zastosował metodę badania dokumentów osobistych, takich jak autobiografie, listy czy pamiętniki, w ten sposób analizował polskich emigrantów, przebywających w Stanach Zjednoczonych.
Prekursorem monografii był J. Howard; monografii dotycząca więziennictwa w Anglii i Walii oparta na obserwacji. Była stworzona celu reformowania więziennictwa w Anglii.
Przedmiotem zainteresowania ruchu surveyowego były warstwy społeczeństwa upośledzone społecznie. Przedstawiciele: F. de Play, Ch. Booth, P. Kellog.
F. le Play zajmował się rodziną. Stworzył ramy opisu rodzin (nomenklatura); jest twórcą metody monograficznej. Ch. Booth zajmował się miastem, podzielił ludzi na pewne warstwy według danych ze spisu powszechnego (w odniesieniu do poszczególnych dzielnic) i prowadził w nich badania pogłębione. Do pomocy wykorzystał ludzi, mogących posiadać informacje dotyczące badanych przez niego ludzi - np. inspektorów szkolnych, poborców podatkowych, administratorów domów. Wyniki badania zaprezentował na mapie. Był to wówczas nowatorski sposób zaprezentowania wyników badań. W ruchu surveyowym ukształtowały się podstawy metod zbierania danych, a także podstawy ich analizy; połączenie danych jakościowych z ilościowymi. Badacze tego okresu z pełną świadomością odwoływali się do metod empirycznych (w celu podjęcia działalności reformatorskiej).
2. Typy wyjaśniania i rozumowania.
Rozumowanie - W szerokim znaczeniu: Czynność umysłu obejmująca procesy rozwiązania wszelkich zagadnień myślowych, przy których posługujemy się wnioskowaniem lub wyprowadzaniem jednych zdań z drugich. W węższym znaczeniu (log.): Proces myślowego rozwiązywania zadań, polegający na tym, iż na podstawie zdań będących punktem wyjścia rozumowania (przesłanek) szuka się innych zdań, połączonych z poprzednimi stosunkami wynikania logicznego
Rodzaje rozumowania: wnioskowanie, dowodzenie, sprawdzanie( weryfikacja), wyjaśnianie
Rozumowanie dedukcyjne to rodzaj rozumowania logicznego, mającego na celu dojście do określonego wniosku na podstawie założonego wcześniej zbioru przesłanek. Istotą jest przechodzenie od ogółów do szczegółów.
Rozumowanie indukcyjne - typ rozumowania redukcyjnego określany jako wnioskowanie "od szczegółu do ogółu", tj. wnioskowanie z prawdziwości racji (wniosków w szerokim znaczeniu tego słowa) o prawdziwości następstw (przesłanek w szerokim znaczeniu tego słowa.
Rozumowanie abdukcyjne, abdukcja - pojęcie wywodzące się z filozofii Charlesa Peirce'a, stworzone dla oznaczenia procesu tworzenia wyjaśnień - jest procesem rozumowania, który dla pewnego zbioru faktów tworzy ich najbardziej prawdopodobne wyjaśnienia. Termin abdukcja jest czasem używany dla oznaczenia po prostu procesu tworzenia hipotez służących wyjaśnianiu obserwacji lub wniosków, ale definicja poprzednia jest bardziej rozpowszechniona tak w filozofii, jak i w informatyce.
Wyjaśnianie jest jednym z najważniejszych zadań nauki. - “Skąd to się wzięło?”, “Dlaczego to istnieje?”, “Co to znaczy?” - Odpowiedzi na takie i podobne pytania stanowią próby wyjaśnień.
David Hume sformułował teorię myślenia naukowego, według której, wyjaśnianie, odnosi się do sytuacji, kiedy jedno zjawisko jest wyjaśniane przez inne zjawisko przez odwołanie się do prawa ogólnego.
Carl Hempel wprowadził dwa rodzaje wyjaśnienia:
Wyjaśnianie dedukcyjne - wykazanie, że dane zjawisko może być wyprowadzone z ustalonego prawa ogólnego. Ten rodzaj wyjaśniania wymaga:
Sformułowania praw ogólnych, dotyczących wszystkich możliwych przypadków,
ustalenia warunków, w jakich te prawa ogólne są prawdziwe,
określenia zdarzenia, które ma być wyjaśnione,
reguł logiki formalnej. Przesłanki w sposób konieczny prowadzą do wniosków. Tylko wtedy, gdy przesłanki są prawdziwe, to i wnioski będą prawdziwe.
Wyjaśnianie probalistyczne - opiera się na uogólnieniach wyrażających albo arytmetyczny stosunek jednego zjawiska do drugiego, albo jest uogólnieniem wyrażającym określona tendencję, a więc uogólnień probalistycznych. W naukach społecznych dominują tego rodzaju wyjaśnienia.
Wyjaśnienia dedukcyjne mają praktyczne znaczenie, gdyż umożliwiają przewidywać zajście analogicznych wydarzeń w przyszłości. Wyjaśnienia probabilistyczne mówią jedynie o pewnych możliwościach, o szansach - a nie o konieczności
E. Babbie podaje inną klasyfikację rodzajów wyjaśnień występujących w nauce. Wyjaśnienia idiograficzne polegają na wyczerpującym przedstawieniu specyficznych przyczyn konkretnego stanu lub zdarzenia. Wyjaśnienia nomotetyczne zmierzają do ustalenia kilku istotnych czynników o charakterze przyczynowym, które wpływają na pewną klasę zdarzeń czy stanów.
Wyjaśnienia wieloczynnikowe - często bywa tak, że dla wyjaśnienia interesującego nas skutku musimy odwołać się do złożonej struktury expalnansu. Przykładowo:
A ^ B^ C ^ D prowadzi do Z (addytywność przyczyn) lub
A lub B lub C prowadzi do Z (zastępowalność przyczyn) lub
A prowadzi do Z, ale i B prowadzi do Z, oraz C prowadzi też do Z
Możemy mieć zatem do czynienia z wyjaśnieniami komplementarnymi lub konkurencyjnymi.
Wyjasnienie 1 Wyjasnienie 2
B jest przyczyna Z A jest przyczyną Z
Zaszło B Zaszło A
_________________________________________________
Zaszło Z Zaszło Z
Dwa wyjaśnienia mogą być ze sobą sprzeczne, gdy: któreś z nich jest wyjaśnieniem wadliwym, bo odwołuje się do fałszywego prawa ogólnego, lub niesłusznie orzeka zajście zdarzenia określonego ogólnym prawem, dotyczą różnych zjawisk, stanowiących różne, komplementarne wobec siebie własności tych samych konkretnych przedmiotów, odwołują się do praw o różnej ogólności.
Wyjaśnienia niekompletne, to wyjaśnienia, którym brakuje odwołania się do praw ogólnych, ich wskazania.(wyjaśnienia historyczne, podstawą do wnioskowania o zdarzeniach oddalonych w czasie lub przestrzeni staje się obserwacja nieprzerwanego ciągu zdarzeń prowadzącego od zdarzenia uważanego za przyczynę do zdarzenia uznawanego za skutek).
Wyjaśnienia intuicyjne, kiedy nie jesteśmy w stanie wskazać pełnego zestawu przesłanek. Często jednak bywają cenną wskazówką do formułowania prawa ogólnego.
Wyjaśnienia genetyczne, kiedy spośród występujących przesłanek bierzemy pod uwagę te, które łączy ze skutkiem jaką łączność substancjalna lub podobieństwo strukturalne.
Wyjaśnienia teleologiczne, skoncentrowane na wyjaśnieniu celu lub funkcji zjawiska. Bardziej dotyczy określenia charakteru skutków, konsekwencji zjawiska.
Wyjaśnianie zachowań ludzkich przez motywy, przykład wyjaśnienia niekompletnego i hipotetycznego. Włączenie w proces wyjaśniania naszej introspekcji.
3. Rodzaje paradygmatów w badaniach socjologicznych. Komu się przypisuje ich stworzenie.
Paradygmat - to w teorii poznania i metodologii ogólnie uznane osiągnięcie naukowe, które dostarcza modelowych rozwiązań w danej dziedzinie nauki. Może też pociągnąć za sobą modelowe rozwiązania w dziedzinach pokrewnych i stawać się istotnym składnikiem poglądu na świat.
Przykładami paradygmatów w nauce są np.:
Teoria heliocentryczna M. Kopernika
Mechanika I. Newtona,
Teoria względności A Einsteina.
Twórcą teorii paradygmatów byt profesor Thomas S., Kuhn, który w dziale Struktura rewolucji naukowych przedstawił ją i wykorzystał do badania rozwoju nauk ścisłych i przebiegu procesów rewolucji naukowych. Kuhn wprowadził pojęcie paradygmatu, jako ogólnego pojęcia nauki będące propozycją wyjaśnienia rozwoju nauk przyrodniczych. Z pojęciem paradygmatu wiążą się - jego zdaniem trzy okresy rozwoju nauki:
Powstanie paradygmatu i kumulatywny wzrost wiedzy tworzonej w oparciu o ten paradygmat
Wykrycia faktów niezgodnych z paradygmatem i pojawienie się kryzysu w nauce
Sformułowanie nowego paradygmatu i związana z tym rewolucja naukowa
Paradygmat we współczesnej nauce jest pojęciem rozumianym w kilku znaczeniach od modelu mentalnego danego problemu a nawet świata, do układu pojęć i przekonana, poprzez który rozumiemy i interpretujemy świat.
Paradygmaty:
Paradygmat pozytywistyczny zakłada, że możemy w sposób naukowy odkryć reguły rządzące życiem społecznym. - August Comte, F. Bacon, J. Locke, D. Hume
Paradygmat darwinizmu społecznego widział w życiu społecznym postępującą ewolucję - Herbert Spencer
Paradygmat konfliktu koncentruje się na dążeniu jednostek lub grup do zdominowania innych jednostek lub grup i do uniknięcia ich dominacji - K. Marks
Paradygmat symbolicznego interakcjonizmu bada, jak uznawane znaczenia i wzorce społeczne są rozwijane w toku społecznej interakcji - Georg Simmel, Georg H. Mead
Paradygmat etnometodologiczny (etnometodologia) koncentruje się na sposobach, jakie stosują ludzie, by zrozumieć życie społeczne w procesie jego przeżywania, tak jak gdyby każdy był badaczem prowadzącym badania - Harold Garfinkel
Paradygmat funkcjonalizmu strukturalnego (albo systemów społecznych) usiłuje odkryć funkcje, jakie liczne elementy społeczeństwa pełnią w całym systemie - E. Durkheim
Paradygmaty feministyczne, poza tym, że kierują uwagę na ucisk kobiet w większości społeczeństw, uwidaczniają, że dotychczasowe wyobrażenia rzeczywistości społecznej często wynikały z doświadczeń mężczyzn i dodatkowo je wzmacniały - Ralph Linton
Paradygmat nominalizmu (nominalizm) - nie istnieją idee i przedmioty abstrakcyjne, lecz jedynie przedmioty konkretne - Berkeley
Paradygmat realizmu (realizm) - istnieją idee i przedmioty obiektywnie, niezależnie od umysłu poznającego - Arystoteles.
Funkcjonalizm to w socjologii i antropologii jedna z ważniejszych orientacji badawczych, mająca znamiona paradygmatu zapoczątkowana w badaniach antropologicznych Bronisława Malinowskiego i Alfreda Radcliffe-Browna w latach dwudziestych XX wieku, rozwijana później przede wszystkim przez Roberta K. Mertona, Talcotta Parsonsa, Jeffreya Alexandra i Niklasa Luhmanna. W ujęciu funkcjonalnym, społeczeństwo postrzegane jest jako system wzajemnie powiązanych ze sobą elementów kulturowych, pełniących funkcje na rzecz równowagi całości
Interpretatywizm to w socjologii i antropologii jedna z ważniejszych orientacji badawczych, mająca znamiona paradygmatu. Występuje także pod nazwą antropologii symbolicznej. Podstawowym założeniem interpretatywistów jest, że do zrozumienia reguł danego społeczeństwa czy kultury niezbędne jest wniknięcie w rzeczywistość społeczną ludzi, którzy posługują się nimi na co dzień. Prekursorami tego podejścia są Clifford Geertz, David Schneider, Victor Turner, Barbara Czarniawska, James Clifford, George Marcus oraz Mary Douglas. W Polsce studia interpretatywne uprawiają m.in. Krzysztof Konecki i Monika Kostera.
Strukturalizm w socjologii oraz antropologii to jedna z głównych orientacji badawczych i nurtów myślowych, mająca znamiona paradygmatu. W swoim najbardziej ogólnym znaczeniu termin ten jest używany przede wszystkim do określenia każdego podejścia, w którym uznaje się, że struktura społeczna, jest istotniejsza niż działanie społeczne. Przedstawicielami strukturalizmu są m. in.: Claude Lévi-Strauss, Edmund Leach, Maurice Godelier.
4. Pozorność związku przyczynowego
Sam związek czy korelacja nie stanowi jeszcze zależności przyczynowej. Pozorna zależność przyczynowa jest to związek, który w rzeczywistości jest spowodowany przez jedną lub wiele innych zmiennych. Doskonała zależność statystyczna między dwiema zmiennymi nie jest właściwym kryterium ustalania związku przyczynowego w badaniach społecznych. Możemy więc powiedzieć, że między X a Y istnieje związek przyczynowy, nawet jeżeli X nie jest wyłączną przyczyną Y.
5. Jaki procent ludności polskiej zatrudniony jest w usługach: 54,5
6. Jednostki analizy w badaniach społecznych
Najczęściej w badaniach społecznych jednostką analizy jest pojedynczy człowiek, ale może być to także grupa społeczna, organizacja formalna, wytwór społeczny albo jakieś inne zjawisko, takie jak style życia czy interakcje społeczne.
7. Redukcjonizm w badaniach społecznych
Redukcjonizm - stanowisko metodologiczne przyjmujące, że możliwe i właściwe jest wyjaśnienie i opis własności złożonego układu poprzez opis i wyjaśnienie zachowania jego części. Zgodnie z redukcjonizmem badanie złożonego układu powinno zostać rozpoczęte poprzez wyróżnienie jego fragmentów, określenie mechanizmów i sposobu w jaki owe fragmenty się zachowują i następnie opisanie zachowania złożonego z nich układu jako konsekwencji własności wcześniej wydzielonych fragmentów oraz sposobu ich złożenia - struktury tak utworzonego systemu. Taki system - złożenie zbioru elementów (wraz z ich atrybutami) z nałożoną na nie strukturą - posiada nowe atrybuty (własności), nie będące atrybutami żadnego ze składowych elementów, ale odnoszące się do systemu jako całości (np. wartość logiczna zdania twierdzącego: prawda/fałsz jest atrybutem całego poprawnego strukturalnie zdania, ale nie słów - jego elementów). Redukcjonizm posiada swą zwulgaryzowaną postać. Koncepcja, wedle której każdy układ jest wyłącznie sumą części składowych jest oczywistym nadużyciem tej idei metodologicznej i będąc wielokrotnie krytykowana została niemal w całości zarzucona.
8. Konceptualizacja to proces:
Konceptualizacja - proces tworzenia pojęć na podstawie ogólnej wiedzy o świecie poprzez ustalenie problematyki oraz definicję danego słowa. W języku angielskim i francuskim, odróżnia się notion - pojęcie przed-teoretyczne, i concept - pojęcie, które zostało steoretyzowane; konceptualizacja to proces mający miejsce między tymi dwiema fazami.
9. Operacjonalizacja to:
Operacjonalizacja - nadawanie sensu empirycznego terminom teoretycznym, tłumaczenie z języka problemowego na język pytań i odpowiedzi kwestionariuszowych. Operacjonalizacja, to pierwszy i najważniejszy etap przygotowania o badań. Składają się na nią: podstawowe i najważniejsze pojęcia ich definicje, dobór i zdefiniowanie zmiennych i wskaźników, charakterystyka grupy, w której będą realizowane badania, wybór metod i technik badawczych, zasady analizy uzyskanego materiału empirycznego
To jedna z najtrudniejszych części procesu badawczego. Polega bowiem na przełożeniu teoretycznych pojęć na zestaw wskazówek występowania tego pojęcia w rzeczywistości. Na przykład, badając postawę ksenofobiczną, możemy ustalić dla niej następujące wskaźniki: respondent deklaruje niechęć do obcokrajowców, respondent nie chce, by obcokrajowcy pracowali w Polsce, respondent deklaruje wyższość kultury polskiej nad innymi kulturami. W ten sposób, jeśli ktoś będzie spełniał wskaźnikowe kryteria, my bez trudu sklasyfikujemy go jako ksenofoba. Dobór wskaźników może opierać się na intuicji badacza i jego zamierzeniach badawczych, ale powinien być przy tym obiektywny - to znaczy, ze inni badacze owego doboru wskaźników nie zakwestionują, a same wskaźniki rzeczywiście mirzą to, co chcemy. Stąd niejednokrotnie korzysta się z zestawów wskaźników już przez kogoś sprawdzonych.
10. Skale
Skala pomiarowa - system symboli kodujących wyniki pomiaru, lub ogólniej dowolne dane. Symbole te charakteryzują mierzone obiekty pod względem określonej zmiennej. Skale pomiarowe klasyfikuje się według sposobu w jaki można zestawiać wyniki dwóch pomiarów. Klasy te tworzą ciąg od skali nominalnej do skali absolutnej. Cztery poziomy pomiaru to skale nominalna, porządkowa, interwałowa i ilorazowa. Skale nieprzypadkowo wymieniłam w tej właśnie kolejności. Pierwsze dwie to poziomy pomiaru jakościowego (najprościej rzecz ujmując, dominuje w nich opis słowny wartości badanych cech, a jeśli pojawiają się cyfry to nie niosą one informacji o wielkości, a są jedynie `etykietami', symbolami), a kolejne dwie - to poziomy pomiaru ilościowego (tu w grę wchodzą jedynie liczby). Ponadto, skale uszeregowane są od najsłabszej (nominalnej) do najmocniejszej (ilorazowej). Ostatnia cecha to kumulatywność poziomów pomiaru - oznacza to, że każda kolejna skala w uszeregowaniu posiada swoje własne cechy, jak i cechy poprzedniczek: i tak np. skala interwałowa ma te same właściwości, co nominalna i porządkowa oraz takie, których tamte dwie nie posiadają. Kumulatywność skal oznacza, że w trakcie badań można `osłabiać' skale (np. interwałową zmienić w porządkową, licząc się z utratą pewnych danych), ale nie można skal `wzmacniać' (bo nowych informacji z niczego się przecież nie weźmie).
skala nominalna jest najmniej precyzyjnym poziomem pomiaru. Wartości badanej cechy określane są na niej za pomocą `etykietek', tak jak np. oznacza się kolejne smaki na słoiczkach dżemu. I na podstawie tychże `etykietek' nie można powiedzieć, że któryś smak jest lepszy, czy gorszy, mniej lub bardziej słodki, albo ileś tam razy słodszy. `Etykietka' z wypisanym smakiem dżemu informuje nas tylko o tym, z jakich owoców dżem wyprodukowano. Na tej podstawie możemy jedynie stwierdzić, że słoiczek dżemu truskawkowego nie jest słoiczkiem dżemu brzoskwiniowego, a dwa słoiczki z dżemem malinowym mają taką samą zawartość. Na skali nominalnej możliwe są bowiem tylko stwierdzenia `równy' (=) i `różny' (≠). Natomiast dopuszczalne operacje matematyczne to zliczanie jednostek należących do danej kategorii; a także obliczanie proporcji, odsetek, stosunków. Nie da się np. wyciągnąć średniej ze smaków dżemu truskawkowego i brzoskwiniowego, a z kolei porównywanie dżemów pod względem słodyczy wymagałoby zmiany badanej cechy ze `smak dżemu' na np. `opinia respondenta dotycząca słodkości dżemu o różnych smakach' - czyli badamy zupełnie coś innego. Inne cechy, które mogą być badane są na poziomie nominalnym, to np. płeć, poglądy polityczne, rasa posiadanego psa, nazwa miasta, w którym się urodziło.
skala porządkowa - Pozwala na porządkowanie np. respondentów w ramach wyróżnionych kategorii pod względem natężenia badanej cechy, ale owego natężenia nie jesteśmy w stanie określić dokładnie; czyli: wiemy, że A jest większe od B, ale nie wiemy o ile większe. Jeśli poprosilibyśmy respondentów o spróbowanie pięciu rodzajów dżemu truskawkowego i uporządkowanie ich od najbardziej do najmniej słodkiego, to owo uszeregowanie byłoby skalą porządkową. Respondenci byliby w stanie wskazać najsłodszy ich zdaniem dżem i ten najmniej słodki, ale nie mogliby określić o ile ten pierwszy jest słodszy od drugiego. Stąd na skali porządkowej dopuszczalne są tylko takie stwierdzenia, jak `równy', `różny', `większy niż', `mniejszy niż'; a możliwe operacje matematyczne to: zliczanie jednostek należących do danej kategorii; obliczanie proporcji, odsetek; przekształcenia liczb, które nie zmieniają porządku jednostek (potęgowanie, pierwiastkowanie, logarytmowanie). Jeżeli na poziomie porządkowym pomiaru pojawiają się liczby, to nie informują one o tym, ile razy coś jest większe/mniejsze, wyznaczają kolejność występowania jednostek. Innymi cechami - poza słodkością dżemu - których wartość wyraża się na skali porządkowej, to np. skala Richtera, stopnie wojskowe, miejsca zajęte przez zawodników w zawodach, czy wykształcenie (zawodowe/średnie/wyższe itp.).
skala interwałowa i ilorazowa to skale ilościowe, najsilniejsze, najbardziej precyzyjne. Różnica między nimi jest bardzo subtelna i sprowadza się do kwestii zera. Ale po kolei. Na poziomie porządkowym mogliśmy badane jednostki jakoś uporządkować, ale nie byliśmy w stanie stwierdzić o ile coś jest od czegoś większe/mniejsze/słodsze/lepiej wykształcone itp. Taką możliwość -określenia odległości (dystansu) między jednostkami - daje dopiero skala interwałowa. Stąd z resztą jej nazwa: od interwałów, czyli wspomnianych przed chwilą odległości. Na tej skali jednakowym różnicom między stopniami własności badanych jednostek odpowiadają jednakowe różnice między przyporządkowanymi im liczbami. Ma ona także jedną bardzo charakterystyczną cechę: arbitralnie, a nie absolutnie, wyznaczony punkt zerowy. Ów brak zera absolutnego oznacza, że na poziomie interwałowym pomiaru dozwolone są wszystkie operacje matematyczne oprócz mnożenia i dzielenia. Dlaczego tak jest? Dla wyjaśnienia posłużę się przykładem pomiaru temperatury. Najpopularniejsza w naszej części świata skala do mierzenia temperatury, to ta wymyślona przez pana Celsjusza. Zmodyfikowana skala Celsjusza za punkt zerowy nie przyjmuje absolutnego braku cechy, czyli sytuacji, gdy temperatury nie ma wcale, ale moment topnienia lodu. Oznacza to, że najniższa wartość na skali Celsjusza to nie zero, ale -273,15 st. W konsekwencji, podając temperaturę w skali Celsjusza dla dwóch dni, np. 2 st. wczoraj i 6 st. dziś, możemy powiedzieć, że dziś jest o 4 st. więcej, ale już nie możemy stwierdzić, że dziś jest trzy razy cieplej. Wszystko przez owo arbitralnie przez pana Celsjusza wyznaczone zero. Inne cechy, które mierzy się na poziomie ilorazowym to np. lata kalendarzowe, skala Fahrenheita, indeksy cen.
Ilorazowy poziom pomiaru jest skalą najsilniejszą (dozwolone są wszystkie operacje matematyczne), a tym różni się od poprzedniej, że posiada zero absolutne. Jest to naturalny punkt zerowy, oznaczający brak cechy. Dlatego właśnie na skali ilorazowej nie ma wartości ujemnych. Trzymając się przykładu z mierzeniem temperatury, to temperaturową skalą ilorazową jest skala Kelvina - na tej skalo 0 st. to najniższy punkt, absolutny brak temperatury, zimniej już być nie może. Gdy temperatura podawana jest w stopniach Kelvina to uprawnione staje się mówienie o tym, że dziś jest dwa razy cieplej niż wczoraj, a zeszła zima była trzy razy mroźniejsza od tegorocznej. Na skali ilorazowej wyraża się także np. wiek, dochody, wielkość sprzedaży, ceny towarów, długość, ciężar, koszty, udział w rynku.
Uproszczona typologia skal pomiarowych (wg S. S. Stevebsa)
Nazwa |
Własności |
Przykłady dydaktyczne |
Przykłady spoza dydaktyki |
nominalna |
klasy jakościowe |
zainteresowania, |
numery telefonów, |
porządkowa |
hierarchia klas |
klasy szkolne, |
szarże wojskowe, klasy wyrobów |
przedziałowa |
jednostka pomiaru |
iloraz inteligencji, wyniki standardowe |
lata kalendarzowe, |
stosunkowa |
zero bezwzględne |
szybkość czytania, |
długość, masa, |
11. Operacjonalizacja pojęcia konserwatyzmu tak by można go było zastosować do badań empirycznych
Konserwatyzm odwołuje się do takich wartości, jak tradycja, religia, naród, rodzina, hierarchia, autorytet, odpowiedzialność, wolność osobista, własność, poszanowanie prawa. Konserwatyści współcześni, podobnie jak ich poprzednicy, krytykują społeczeństwo masowe, w którym zanika poszanowanie dla tradycji, potrzeba przynależność, samodzielność sądów, a w efekcie również poczucie odpowiedzialności. Te zjawiska łączą oni z kryzysem rodziny, nie docenieniem roli religii, upadkiem tradycyjnych autorytetów. Podobnie jak w przeszłości nie mają złudzeń, iż uda się wyeliminować zło z życia społecznego. Nie uważają również, że społeczną walkę z przejawami kryzysu można prowadzić, stosując narzędzia polityczne. Przyjmują wszakże, iż zwracanie uwagi na istniejące niebezpieczeństwa jest nieodzowne i może odegrać pozytywną rolę.
Obecnie aseksualiści prawie nie doświadczają religijnego potępienia i - w przeciwieństwie do np. homoseksualistów - nie są ofiarą niektórych konserwatywnych grup religijnych, jednak część kapłanów wypowiada się o nienaturalności aseksualizmu, jako że seksualność jest darem od Boga.
12. Skala R. Likerta to:
Skala Likerta - to w metodologii badań społecznych pięciostopniowa skala porządkowa, którą wykorzystuje się w kwestionariuszach ankiet i wywiadach kwestionariuszowych, dzięki której uzyskać można odpowiedź dotyczącą stopnia akceptacji zjawiska, poglądu itp. Nazwa skali pochodzi od nazwiska Rensisa Likerta, który wynalazł ją w 1932 r. Bardzo często wykorzystywana jest do mierzenia postaw wobec konkretnych problemów czy opinii. Skala ta składa z kafeterii liczącej pięć odpowiedzi ułożonych w porządku od stopnia całkowitej akceptacji, do całkowitego odrzucenia. Badany ma za zadanie określić w jakim stopniu zgadza się z danym twierdzeniem.
Przykładowe warianty opisane na skali:
- zdecydowanie zgadzam się,
- raczej zgadzam się,
- nie mam zdania,
- raczej nie zgadzam się,
- zdecydowanie nie zgadzam się
Liczba możliwych do wyboru odpowiedzi powinna być nieparzysta (najczęściej 5), tak, żeby środkowe stwierdzenie było możliwie najbardziej neutralne. Badany wybiera tę możliwość, która najbardziej odpowiada jego odczuciom.
13. Badania sondażowe służą do badania:
Badania sondażowe (surveyowe) są systematycznym zbieraniem informacji o jednostkach. Jest to jedna z podstawowych metod empirycznych spełniająca cechy:
dane o jednostkach badania są gromadzone albo za pomocą techniki wywiadu kwestionariuszowego albo za pomocą jakiejś techniki ankietowej.
bada się próbę pobraną z szerszej populacji tak aby można było przenieść wnioski z próby na populację. Każda badana jednostka traktowana jest jednakowo - społeczeństwo jest zbiorem jednostek.
rezultaty badania opracowywane w sposób ilościowy i statystyczny.
Najlepsza metoda zbierania danych w celu opisania populacji zbyt dużej, by ją obserwować bezpośrednio dzięki starannemu doborowi losowemu możemy zakładać, że cechy naszych respondentów odzwierciedlają cechy szerszej populacji
Sondaż przeprowadzany jest za pomocą kwestionariusza, obserwacji zachowań. W praktyce większość sondaży socjologicznych opartych jest na kwestionariuszach w formie pisemnej. Sondaże stosuje się do sposobu zbierania danych wykorzystującego wywiady i dobór próby w celu uzyskania zbioru danych nadających się do dalszej analizy ilościowej. Sondaże społeczne oparte na próbie losowej stały się najważniejszą pojedynczą techniką badań społecznych, używaną we wszystkich naukach społecznych, badania rynku i badań opinii. Sondaże są źródłem danych do opisu statystycznego społeczności krajowych, regionalnych i lokalnych. Jedną z podstawowych zalet badań sondażowych jest ich przejrzystość i dostępność. Metody i procedury są jawne i dostępne dla innych osób, w przeciwieństwie do metod zakładających znaczny indywidualny wkład poszczególnych badaczy. Wadą jest z kolei fakt, że stosuję się w nich z reguły kwestionariusz, którego treść została ustalona już we wstępnej fazie badań, co ogranicza zasięg tematyczny całego badania. Sondaże dostarczają informacji o osobach, pełnionych przez nie rolach, grupach społecznych, takich jak gospodarstwa domowe czy rodziny, organizacjach takich jak szkoły, zakłady pracy, czy przedsiębiorstwa. Badanie dotyczące większych lub bardziej skomplikowanych obiektów wymagają niekiedy wielokrotnego przeprowadzania wywiadu na ten sam temat, ze względu na ograniczoność i pewna jednostronność wiedzy pojedynczego informatora. Sondaże są stosowane do badania ubóstwa, stratyfikacji społecznej, ruchliwości, poglądów i zaangażowania politycznego, pracy i zatrudnienia, a także innych spraw interesujących socjologów i przedstawicieli innych nauk społecznych. Wywiady przeprowadza się bezpośrednio, listownie, lub telefonicznie. Różnorodność sondaży jest obecnie tak wielka, że przestały one być jednorodną grupą badań społecznych. W sondażach wymaga się często od badanego informacji, które nie są powszechnie znane, dotyczy to np. społeczeństw, w których pismo lub przechowywanie danych osobowych są mniej rozpowszechnione. Z tych powodów opracowuje się nowe techniki do badań sondażowych w krajach Trzeciego Świata i współczesnych społeczeństwach o innych kulturach lub konwencjach społecznych. Sondaże najlepiej przedstawiają nam schemat wzajemnych statystycznych powiązań między zmiennymi charakteryzującymi cechy społeczne jednostek składających się na zbiorowości, ich postawy i zachowania.
.
14. Badania terenowe
Badania terenowe to termin odnoszący się do wszelkiego rodzaju badań z zakresu nauk społecznych, w których badacz "rusza zza biurka" i przeprowadza swój projekt w analizowanej społeczności. Zadaniem takiego badacza jest dokładne określenie rodzaju informacji, które są mu potrzebne do rozwiązania postawionego problemu oraz sposób ich pozyskania. Badania terenowe stwarzają możliwość lepszego poznania uwarunkowań i złożoności danych zjawisk, a także umożliwiają uchwycenie ich tendencji rozwojowych co jest m.in. ważne dla socjologa. Badania terenowe przeprowadza się w zbiorowościach zwartych przestrzennie, czyli tam, gdzie badacz może bez większych trudności dotrzeć do każdej jednostki badanej zbiorowości. Między innymi dlatego konieczne jest utrzymywanie przez badającego osobistych stosunków z dana zbiorowością. Nie oznacza to jednak, że ma on czynnie uczestniczyć w życiu badanych. Choć, jeśli taka możliwość tylko się pojawi, to warto aby badacz z niej skorzystał. Ma on wówczas możliwość zebrania innych ciekawych danych, wzbogacających badanie. Przedmiotem badań terenowych mogą być np. warunki życia poszczególnych społeczności ludzkich oraz wytwory materialne i niematerialne. Do materialnych zaliczamy m.in. struktury społeczne, sposoby produkcji, instytucje społeczne. Zaś do niematerialnych zaliczamy przeróżne wierzenia, opinie, stereotypy i tym podobne twory świadomości ludzi.
Ze względu na zakres badań i stosowane techniki badawcze, wśród typów badań terenowych możemy wyróżnić: etnologiczne, socjologiczne oraz socjo-psychologiczne.
Badania typu etnologicznego - badający uczestniczy w codziennym życiu interesującej go zbiorowości i na podstawie poczynionych obserwacji stara się on tłumaczyć istniejące zjawiska społeczne, pomijając ilościowe aspekty np. częstotliwość ich występowania.
Badania typu socjologicznego - podobne są do poprzedniego typu badań, z tą różnicą, że uwzględnia się w nich dane ilościowe np. dane zawarte w różnych sprawozdaniach, rejestrach itp. źródłach. Dzięki temu nie tylko badacz ma szanse zasygnalizować istnienie danego zjawiska, ale również ukazać jego rozmiary, natężenie, czy częstotliwość, co też pozwala na przeprowadzenie np. analizy o charakterze ilościowo-jakościowym.
Badania typu socjo-psychologicznego - celem tego typu badań jest zebranie materiałów dotyczących określonych stanów świadomości badanych ludzi w powiązaniu z warunkami ich życia społecznego. Aby osiągnąć ten cel, stosuje się zróżnicowane techniki badawcze, pozwalające na zebranie zarówno materiałów o charakterze jakościowym, jak i ilościowym
W badaniach terenowych powszechnie używa się również następujące metody badawcze:
· obserwacja
· wywiad swobodny
· ankieta
· analiza dokumentów
· storytelling
· shadowing
15. Badania niereaktywne
Badania niereaktywne są sposobem badania zjawisk społecznych bez wpływania na ich proces. Polegają na badaniu zjawisk społecznych na podstawie tekstów kultury wytworzonych poza kontekstem badania.
Głównymi metodami stosowanymi w badaniach niereaktywnych są:
A) analiza treści (czasopisma, książki, strony WWW, przemówienia, obrazy, Fotografie, filmy, programy radiowe i TV)
B) analiza istniejących danych statystycznych (danych zastanych) (Np. badania Durkheima)
C) analizy historyczno - porównawcze (Weber, Putnam)
Nazwa omawianych badań związana jest z tym, że w ich trakcie nie zachodzi potrzeba angażowania jakichkolwiek osób (uczestników badania), nie dochodzi zatem do interakcji pomiędzy badaczami a osobami badanymi.
16. Proszę wymienić problem z metodologii sprawiający największe problemy w zakresie przyswojenia merytorycznego.