1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa produktu: Chlor

Wzór chemiczny: Cl₂

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Składnik stwarzający zagrożenie:

Nazwa chemiczna	% wag.	Nr CAS	Nr EINECS	Symbol ostrzegawczy	Symbole zagrożenia (R)
chlor	100	7782-50-5	231-959-5	T	23-36/37/38

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja niebezpieczna w myśl dyrektywy 1999/45/EEG.

Identyfikacja zagrożeń:

ZAGROŻENIE POŻAROWE: Substancja niepalna. Gaz cięższy od powietrza - gromadzi się przy powierzchni i w dolnych partiach pomieszczeń.

ZAGROŻENIE TOKSYKOLOGICZNE: Chlor jest gazem toksycznym i silnie drażniącym. Chlor jest jednym z niebezpieczniejszych zagrożeń powszechnych, ze względu na ogromny zakres stosowania i częstotliwość jego przewożenia różnymi środkami transportu.

ZAGROŻENIE EKOTOKSYKOLOGICZNE: Chlor działa toksycznie na organizmy żywe, w szczególności organizmy wodne.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: W pierwszej kolejności należy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skażonego chlorem środowiska. Ułożyć na lewym boku z głową skierowaną w dół. Skontaktować się z lekarzem (ratujący muszą być wyposażeni w ochrony dróg oddechowych zapewniające dopływ świeżego powietrza oraz być połączeni liną, w ostateczności czas przebywania w skażonej atmosferze musi być ograniczony do czasu trwania zatrzymania oddechu).

Zatrucie inhalacyjne:
1.	Wyprowadzić poszkodowaną osobę na świeże powietrze.
2.	Utrzymywać drożność dróg oddechowych. W ciężkich zatruciach natychmiast podawać tlen. Zaleca się również wdychanie par alkoholu lub mieszaniny pary wodnej i alkoholu. Wiele źródeł zaleca (w razie grożącego obrzęku płuc) upust 400-700 cm^3 krwi, ale można do tego zabiegu przystąpić po wyprowadzeniu zatrutego z szoku.
3	Bezwzględnie zapewnić pomoc lekarską.
Skażenie oczu:
1.	Przemyć skażone oczy większą ilością letniej wody przez 15 minut lub 0,9% roztworem soli kuchennej (najlepiej wyjałowionej), przy wywiniętych powiekach.
2.	Zapewnić pomoc okulisty.
Skażenie skóry:
1.	Zdjąć skażone ubranie. Oczyścić mechanicznie skażoną skórę, przemyć dużą ilością wody, a następnie wodą z łagodnym mydłem.
2.	W przypadku gdy podrażnienie skóry nie mija, skonsultować się z lekarzem dermatologiem.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Zagrożenia pożarowe:	Gaz niepalny. Butle narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury bezzwłocznie usunąć poza obszar zagrożenia. Nagrzane pojemniki pękają, potęgując zagrożenie. Pod działaniem wysokich temperatur wydzielają się toksyczne gazy, pary, dymy i aerozole.
W przypadku pożaru sąsiednich obiektów stosować:	Środki gaśnicze w zależności od natury i rozmiarów pożaru.
Zalecenia szczegółowe:	Uwaga: W ogniu wydzielają się toksyczne gazy, pary i dymy.
Sprzęt ochronny strażaków:	Gazoszczelne kombinezony ochronne. Aparaty izolujące drogi oddechowe.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne:	W przypadku wydostania się większej ilości chloru do środowiska ogłosić alarm gazowy, skażony teren należy wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne. W pierwszej kolejności odciąć źródło skażenia środowiska. Wezwać ekipy ratownicze.
Środki ochrony osobistej:	Unikać kontaktu z uwolnionym chlorem. Stosować ubrania ochronne z tkanin odpornych na działanie chloru, rękawice ochronne, okulary ochronne w szczelnej obudowie, ochrony dróg oddechowych przed chlorem. Należy pamiętać o ograniczonym czasie działania ochronnego filtrów gazowych (filtr gazowy oznaczony kolorem szarym i literą B).
Zalecenia szczegółowe:	Starać się odciąć źródło skażenia środowiska (uszczelnić uszkodzone butle i umieścić w opakowaniu awaryjnym), odciąć dopływ z instalacji.
Zabezpieczenie środowiska:	Zabezpieczyć studzienki ściekowe. W przypadku skażenia wód powiadomić odpowiednie władze. Skażony grunt podlega wymianie.
Metody utylizacji:	Unieszkodliwianie na drodze termicznej - zgodnie z wymogami prawa krajowego.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie zatruciom:	Podczas stosowania nie jeść, nie pić, unikać kontaktów z chlorem unikać wdychania gazu i aerozoli, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu.
Zagadnienia pożarowe:	Substancja niepalna.
Magazynowanie:	Chlor przewożony i przechowywany jest w zbiornikach, cysternach, butlach przy ciśnieniu 22 atm i zawartości 1,25 kg ciekłego chloru na 1 dm^3 objętości naczynia. Butle przechowywane są w pomieszczeniach zamkniętych, w budynkach parterowych o lekkiej konstrukcji dachu, przeznaczonych do magazynowania w nich gazów technicznych w butlach. Przy magazynowaniu chloru ciekłego w zbiornikach, należy brać pod uwagę znaczną, w porównaniu do innych gazów skroplonych, rozszerzalność objętościową chloru ciekłego w miarę jego ogrzewania. Wynosi ona 0,2%/1^oC. Należy również uwzględniać małą ściśliwość tej substancji - 0,0118%/0,1 MPa. Rurociągi chloru ciekłego w instalacji powinny być wykonane ze spadkiem w kierunku zbiorników magazynowych. Po zakończeniu rozładunku nie powinien w nich pozostać chlor ciekły. Pozostawienie rurociągu całkowicie wypełnionego chlorem może spowodować rozerwanie w przypadku wzrostu temperatury, ponieważ chlor ciekły ma wysoki współczynnik rozszerzalności cieplnej. Rurociągi chloru ciekłego zabezpiecza się z tego tytułu za pomocą komór ekspansyjnych. Szyby w oknach magazynów malowane są na kolor niebieski lub pomarańczowy w celu ochrony pomieszczeń przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych. Butle ustawione są pionowo, zabezpieczone przed przewróceniem się, z dala od grzejników. Chlor należy chronić przed zetknięciem z materiałami łatwo zapalającymi się i kurzącymi, jak związki organiczne, węgiel drzewny, sadza oraz większość metali i ich soli. W zetknięciu z alkoholami, eterami, węglowodorami, a szczególnie z wodorem może nastąpić wybuch. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400.
Metody postępowania z odpadami:	Za odpad można uznać chlor, który w żadnej postaci nie nadaje się do zagospodarowania. Resztkowy chlor odstawiany jest do wskazanego przez służbę ochrony środowiska miejsca, celem utylizacji poprzez wypuszczenie z butli do roztworu tiosiarczanu sodu.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Rozwiązania techniczne: Stosowanie się do rygorów bezpiecznej pracy (ochrony osobiste, wentylacja wyciągowa, brak możliwości skażenia kanalizacji i otaczającego środowiska). Wszelkie manipulacje wykonywać pod czynnym dygestorium. Odpadki umieszczać w oddzielnym, oznakowanym, szczelnym pojemniku.

Ochrony osobiste:

Drogi oddechowe:	Maski ochronne z filtrami par rozpuszczalników organicznych i cząsteczkowych (filtr gazowy oznaczony kolorem szarym i literą B).
Ręce:	Rękawice ochronne z tworzywa powlekanego, odpornego na działanie chloru.
Oczy:	Okulary ochronne w szczelnej obudowie.
Skóra i ciało:	Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne.
Inne informacje:	Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Unikać bezpośredniego kontaktu powierzchni ciała i dróg oddechowych z chlorem. Nie wdychać gazu, par i aerozoli. Po pracy dokładnie wymyć powierzchnię ciała. Nie jeść, nie pić podczas pracy.

Najwyższe dopuszczalne stężenie chloru w środowisku pracy (NDS):

NDS - 1,5 mg/m³,

NDSCh - 9 mg/m³.

Metody oceny narażenia: Ocena narażenia polega na pomiarach stężenia chloru w powietrzu. Stężenie fizjologiczne i toksyczne w powietrzu atmosferycznym: 0,1 mg/m³ (stężenie 30-minutowe), 0,03 mg/m³ - stężenie średniodobowe.

Dopuszczalne stężenie chloru w powietrzu atmosferycznym i w wodzie do picia i na potrzeby gospodarcze:

Dopuszczalne stężenie chloru w powietrzu atmosferycznym na obszarach (mg/m^3):
Obszary chronione			Obszary specjalnie chronione
w ciągu 30 minut	średnio- dobowe	średnio- roczne	w ciągu 30 minut	średnio- dobowe	średnio- roczne
0,1	0,03	0,0043	0,03	0,01	0,0016

METODY OCENY NARAŻENIA W ŚRODOWISKU PRACY

Metody oceny narażenia opierają się na laboratoryjnym oznaczaniu chloru na stanowisku pracy. Zalecane są metody chromatografii gazowej. Dla oznaczania stężenia gazu zastępczo można posługiwać się odpowiednimi rurkami wskaźnikowymi.

Polskie normy ochronne:

13.040.01 JAKOŚĆ POWIETRZA. ZAGADNIENIA OGÓLNE.

PN-91/Z-01001.01

Ochrona czystości powietrza. Terminologia i jednostki. Terminologia i jednostki związane z aerozolem i pyłem.

PN-91/Z-01001.02

Ochrona czystości powietrza. Terminologia i jednostki. Terminologia i jednostki związane z cząstką pyłu lub fazy rozproszonej aerozolu. Zmiany: 1. BI 11/91 poz.73.

PN-91/Z-01001.03

Ochrona czystości powietrza. Terminologia i jednostki. Terminologia i jednostki związane z warstwą pyłu. Zmiany: 1. BI 11/91 poz.73.

PN-84/Z-01003.01

Ochrona czystości powietrza. Klasyfikacja. Postanowienia ogólne i zakres normy.

PN-84/Z-01003.02

Ochrona czystości powietrza. Klasyfikacja. Klasyfikacja emisji ze źródeł zanieczyszczenia atmosfery.

PN-73/Z-04037.01

Ochrona czystości powietrza. Badania zawartości chloru. Postanowienia ogólne i zakres normy.

PN-87/Z-04037.10

Ochrona czystości powietrza. Badania zawartości chloru. Oznaczanie chloru w powietrzu atmosferycznym (imisja) metodą spektrofotometryczną z oranżem metylowym.

PN-73/Z-04037.02

Ochrona czystości powietrza. Badania zawartości chloru. Oznaczanie chloru na stanowiskach pracy metodą kolorymetryczną z oranżem metylowym.

PN-75/Z-04037.03

Ochrona czystości powietrza. Badania zawartości chloru. Oznaczanie chloru na stanowiskach pracy metodą kolorymetryczną z oranżem metylowym.

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

9.1	Masa cząsteczkowa: 70,91 g/mol
9.2	Postać fizyczna, barwa, zapach: Chlor w warunkach normalnych jest niepalnym gazem o barwie zielonożółtej, o ostrym, przykrym i duszącym zapachu. Skroplony jest cieczą o barwie żółtej, która przechowywana jest w butlach stalowych i cysternach. Próg wyczuwalności fizjologicznej wynosi 0,003 mg/dm^3.
9.3	Temperatura topnienia: -101,6^oC
9.4	Temperatura wrzenia: -34^oC
9.5	Gęstość: 3,214 g/dm^3
9.6	Gęstość par względem powietrza: 2,45
9.7	Prężność par: w 20^oC 6,731 bar
9.8	Temperatura samozapłonu: 415^oC
9.9	Rozpuszczalność w wodzie i innych rozpuszczalnikach: Rozpuszczalność w wodzie bardzo dobra; w 15^oC w 100cm^3 wody rozpuszcza się 226 cm^3 chloru. Wytwarza się tzw. woda chlorowa. Chlor dobrze rozpuszcza się w chlorowanych węglowodorach.
9.10	Inne: Chlor absorbowany jest przez węgiel drzewny. Jako bardzo reaktywny chemicznie pierwiastek chętnie wchodzi w reakcje z wydzieleniem ciepła, z wieloma substancjami organicznymi i nieorganicznymi (metalami i niemetalami). Z wodorem tworzy mieszaniny wybuchowe. Ze względu na właściwości utleniające w atmosferze czystego chloru może nastąpić zapalenie się substancji palnych. W stanie wilgotnym chlor działa korodująco na metale. Chlor otrzymywany jest przez elektrolizę chlorków. Chlor stosowany jest w przemyśle chemicznym do otrzymywania związków chloru, chlorowania związków organicznych (produkcja tworzyw sztucznych, kauczuku syntetycznego, rozpuszczalników organicznych). W przemyśle włókienniczym i papierniczym chlor służy do bielenia i odkażania. W przemyśle młynarskim bieli mąkę. Powszechnie stosowany jako bakteriobójczy środek odkażający wodę do celów pitnych oraz ścieki. W I wojnie światowej był używany jako gaz bojowy, duszący środek trujący.

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Reaktywność i stabilność:	Niebezpieczne jest stosowanie aparatury aluminiowej w procesach z chlorowanymi rozpuszczalnikami. Są poważne przesłanki do stwierdzenia, że przejściowo powstają samozapalne związki metaloorganiczne. Wykazano, że rozdrobniony glin lub magnez wchodzi w reakcje z chlorowanymi rozpuszczalnikami, prowadzącymi do samozapalania się tych metali.
Właściwości korozyjne:	Gaz reaktywny.

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Drogi narażenia człowieka: Wdychanie, kontakt ze skórą, kontakt z oczami.

Informacje ogólne: Chlor jest gazem toksycznym i silnie drażniącym. Mechanizm działania tej substancji w organizmie człowieka nie został całkowicie wyjaśniony. Najbardziej prawdopodobne jest, że ostre działanie toksyczne występującego w postaci gazowej chloru, jest spowodowane głównie wytwarzaniem się w zetknięciu z wilgocią (np. błon śluzowych, skóry) - chlorowodoru. Chlorowodór zaś, rozpuszczony w wodzie, tworzy kwas solny. Działanie żrące na błonę śluzową spowodowane jest zatem własnościami kwasowymi oraz działaniem utleniającym. Stężenia 0,004-0,06 mg/m³ w powietrzu są niebezpieczne dla życia, jeżeli trwają od pół do jednej godziny. Przy stężeniach 0,1-0,15 mg/m³ trwających od pół do jednej godziny nie ma praktycznie szans na uratowanie życia. Jednakże fakt, że chlor wyczuwalny jest już w powietrzu w rozcieńczeniu 1:100 000, powoduje, że zapobiega to ciężkim i śmiertelnym zatruciom.

Działanie miejscowe (skóra, oczy, błony śluzowe):

Zatrucia ostre: Przy wyższych stężeniach, 200-300 mg/m³, pojawia się ból pod mostkiem, niedomogi krążenia poprzedzają wystąpienie obrzęku płuc i śmierć w ciągu kilku godzin. Stężenia te mogą spowodować natychmiastowy zgon wskutek obrzęku głośni. Przy wysokich stężeniach chloru zatrucie może prowadzić do tzw. błyskawicznej śmierci, która następuje po kilku minutach wdychania gazu. Przestaje wówczas funkcjonować ośrodek oddechowy. Zatrucie objawia się konwulsyjnym wydechem, znaczącą dusznością, pobudzeniem ruchowym, sinicą, utratą przytomności, tętno staje się przyśpieszone, a następnie nitkowate. Przy zatruciach ostrych i gwałtownej śmierci nie są wykrywane żadne specjalne zmiany anatomopatologiczne. Przy średnich zatruciach chlorem (o ile zatruta osoba zostanie w porę usunięta ze skażonej atmosfery), po wznowieniu ruchów oddechowych, w pewnym stopniu ustępuje sinica. Chory odczuwa ostre bóle w klatce piersiowej, palenie i łzawienie oczu. Pojawia się silny, duszący kaszel napadowy. Poszkodowany znajduje się w stanie silnego podniecenia lub skrajnego przygnębienia. Po 2-3 godzinach pojawia się obrzęk płuc. Chory uspakaja się. Zwiększa się duszność oraz wydzielanie plwociny i odchrząkiwanie pieniącej, żółtej lub czerwonej cieczy - do 1dm³ na dobę. Pojawia się obrzęk błony śluzowej gardła, krtani i strun głosowych.

Zatrucia przewlekłe: Bardzo różna jest wrażliwość osobnicza na działanie chloru. Pierwsze objawy podrażnienia występują już przy zawartości 0,01 mg/m³ chloru w powietrzu atmosferycznym. W stężeniu 50-150 mg/m³ powoduje silne podrażnienie błon śluzowych oczu, nosa i górnych dróg oddechowych. Wywołuje łzawienie, kichanie, obfite wydzielanie śliny, kaszel - połączone z bólami głowy i za mostkiem. Podrażnieniu ulega tchawica i oskrzela. Plwocina może zawierać domieszki krwi. Pojawia się ból głowy. Mogą występować zaburzenia żołądkowo-jelitowe.

Działanie na skórę: Wystąpi ostre zaczerwienienie i podrażnienie. Może rozwinąć się rumień skóry z małymi septycznymi pęcherzami i wrzodami. Może powstać chemiczne poparzenie. Chlor wchłania się przez nieuszkodzoną skórę, wywołując oznaki takie jak po wdychaniu.

Powikłania: Jako następstwa zatrucia chlorem występują odoskrzelowe zapalenie płuc, obrzęk płuc, schorzenia oskrzeli oraz predyspozycje do zachorowań na gruźlicę. Z innych powikłań występuje marskość płuc, dychawica oskrzelowa oraz niedomoga krążenia. Obserwowane są również zapalenia i owrzodzenia dziąseł oraz błony śluzowej nosa, a przy dłuższym stykaniu się z chlorem próchnica zębów.

Rokowania: Rokowanie przy ciężkim zatruciu jest złe. Jeżeli zatrute osoby przeżyją, nierzadko pozostają u nich trwałe następstwa, szczególnie w układzie nerwowym i psychicznym.

Chlor nie jest kumulowany w organizmie człowieka. Osoby narażone w warunkach zawodowych na systematyczne kontakty z chlorem cierpią na kumulację mikrouszkodzeń rozmaitych organów: nadżerki błon śluzowych nosa i jamy ustnej, uszkodzenie szkliwa zębów, łzawienie oczu i inne.

Zapobieganie:

Tam gdzie występuje możliwość pojawienia się niebezpiecznych stężeń chloru, należy stosować indywidualne środki ochrony osobistej (sprzęt ochrony dróg oddechowych, okulary ochronne). Należy bezwzględnie przestrzegać zasady, że maksymalna zawartość chloru w powietrzu atmosferycznym nie powinna przekraczać 0,1 mg/m³ (stężenie 30-minutowe), 0,03 mg/m³ (stężenie średniodobowe), 0,0043 mg/m³ (stężenie średnioroczne). Konieczne jest instalowanie urządzeń odsysających i wentylatorów w miejscach zagrożonych. Niezbędna jest stała kontrola lekarska.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Działanie na organizmy wskaźnikowe:

Ryby: Dla karpi dawka chloru od 0,15 do 0,2 mg/dm³ przy oddziaływaniu przez 19 dni w niższych temperaturach (4°C do 5°C) jest śmiertelna. Przy wyższych temperaturach i tej samej dawce nie zaobserwowano żadnych wyraźniejszych szkodliwych skutków.

Niższe organizmy: Nadmierne dawki, a więc i pozostałość wolnego chloru w granicach od 0,2 do 0,5 mg/dm³, prowadzą do szybkiego zniszczenia licznych pierwotniaków i bakterii. Odporność organizmów na chlor jest bardzo zróżnicowana.

Stopień zagrożenia wód: Skrajny.

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Metody unieszkodliwiania:

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

14.1	Numer ONZ:	1017
14.2	Klasa RID/ADR/IMO:	2-2TC
14.3	Numer rozpoznawczy zagrożenia:	268
14.4	Numer indeksowy (EC):	017-001-00-7
14.5	Symbole niebezpieczeństwa (R):	23-36/37/38
14.6	Symbole bezpieczeństwa (S):	1/2-7-9-45
14.7	Nalepki ostrzegawcze wg ADR/RID Nr 6.1 + 8

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Kartę wykonano zgodnie z:

• Międzynarodową normą ISO 11014-1;1994, zatwierdzoną przez Normalizacyjną Komisję Problemową nr 269 ds. Bezpieczeństwa Chemicznego Polskiego Komitetu Normalizacyjnego.

• Wytycznymi Dyrektywy UE Nr 1999/45/EG, Dyrektywy 67/548 EEC oraz Dyrektywy UE 88/379/EEC (Dangerous Product Regulations incl. EC Guidelines), dotyczącymi klasyfikowania, oznaczania i sporządzania informacji o materiałach niebezpiecznych.

• Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych dokonana została na podstawie Umowy Europejskiej dotyczącej Międzynarodowego Przewozu Materiałów Niebezpiecznych ADR (ważnej od 01.07.2002 r.).

• Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 84; Nr 100, poz. 1085; Nr 123, poz. 1350; Nr 125, poz. 1367 ze zmianą z dnia 5 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 1187).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz.U.140 poz.1171).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz. U. Nr 129, poz. 1110).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1173).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1172).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 lipca 2002 r. w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (Dz. U. Nr 140, poz. 1174).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14 lipca 2002 r. w sprawie obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów nie zaklasyfikowanych jako niebezpieczne (Dz. U. Nr 142, poz. 1194).

• Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. (Dz. U. Nr 79, poz. 513) ze zmianą z 2 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 36) w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

• Rozporządzeniem MZiOS z dnia 11 września 1996 r. (Dz. U. Nr 121, poz. 571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.

• Rozporządzeniem MOŚZNL z dnia 28 kwietnia 1998 r. (Dz. U. Nr 55, poz. 355) w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu.

• Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 1998 r. (Dz. U. Nr 145, poz. 942) i zmianą z 5 marca 2001 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 251) w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

• Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

• Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana dystrybutorowi 2-chloru, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.

• Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony wytwórcy i dystrybutora chloru. Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakiekolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału, którego karta dotyczy.

• Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.

14.8	Symbole ostrzegawcze na opakowaniach jednostkowych:
14.9	Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:		„Substancja toksyczna.”
Symbole zagrożenia
R 23		Działa toksycznie w przypadku narażenia drogą oddechową.
R 36/37/38		Działa drażniąco na oczy, układ oddechowy i skórę.
Symbole bezpieczeństwa
S 1/2		Przechowywać w zamknięciu i chronić przed dziećmi.
S 7		Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty.
S 9		Przechowywać pojemnik w pomieszczeniu dobrze wentylowanym.
S 45		W przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - jeżeli to możliwe, pokaż etykietę.

16. INNE INFORMACJE

Chemiczne określenie produktu: Chlor
16.2 Znaczenie symboli:
Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych
T	Substancja toksyczna.
Symbol ostrzegawczy na środkach transportu
268	Gaz trujący żrący
Znaczenie oznaczeń transportowych
Klasa RID/ADR:		2-2TC
Numer ONZ: 1010		Chlor.

Pakowanie, przechowywanie, transport

1. Zbiorniki. Chlor ciekły dostarczany jest w specjalnie do tego celu przeznaczonych ciśnieniowych zbiornikach transportowych, takich jak: cysterny, beczki (naczynia pojemności co najmniej 100 l i najwyżej 1000 l) i butle.

2. Szczelność ciśnieniowych zbiorników transportowych. Zawór zbiornika powinien być szczelny przy całkowitym zamknięciu oraz przy całkowitym otwarciu zaworu i zaślepionym wylocie króćca bocznego zaworu. Zabrania się napełniać i dopuszczać do eksploatacji zbiorniki z nieszczelnymi zaworami.

3. Przechowywanie. Ciśnieniowe zbiorniki transportowe napełnione chlorem ciekłym należy przechowywać zgodnie z aktualnymi przepisami. W szczególności należy zabezpieczyć je przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych lub innych źródeł ciepła.

4. Transport. Ciśnieniowe zbiorniki transportowe napełnione chlorem ciekłym należy przewozić w sposób zgodny z obowiązującymi przepisami o transporcie materiałów niebezpiecznych. Przy wszelkich czynnościach, a w szczególności podczas załadunku i wyładunku, należy obchodzić się ostrożnie z naczyniami z chlorem ciekłym, nie rzucać ich oraz chronić przed uderzeniami.

5. Sprawdzanie szczelności ciśnieniowych zbiorników transportowych. Szczelność zaworów i opakowań należy sprawdzić, zbliżając zwilżony w wodzie amoniakalnej tampon na odległość około 5 cm od badanego na szczelność miejsca. Zbiorniki uważa się za szczelne, jeżeli podczas tej czynności nie obserwuje się białego dymu powstającego w wyniku reakcji chloru i amoniaku.

6. Normy międzynarodowe:

ISO 1552-75 - Liquid chlorine for industrial use. Metod for sampling (for determining only the volumetric chlorine content),

ISO 2120-72 - Liquid chlorine for industrial use. Determination of the content of chlorine in the vaporised product,

ISO 2121-72 - Liquid chlorine for industrial use. Determination of water content.

Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacje zawarte w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do konkretnych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyki nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.

* * * * *

Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 3 lipca 2002 r., PN-ISO 11014-1 i Dyrektywą 91/155/EEC

	KARTA CHARAKTERYSTYKI SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNEJ	Wydanie: I Data wydania: 20.11.02 Strona/stron 7/10
Nazwa:	CHLOR

Butadien-1,3

---