Miejsce edukacji środowiskowej w edukacji elementarnej
Edu. środowiskowa a sposoby rozumienia środowiska
Sposoby rozumienia środowiska
natura
coś co nas otacza- stawianie człowieka jako elementu centralnego
Ziemia-planeta (wody, lądy, atmosfera)
nierozerwalny układ organizmów żywych wraz ze swym nieożywionym otoczeniem;
każdy element żywy w środowisku ma swoje własne środowisko (najpełniejsza def.)
Specyfika edu. Środowiskowej
Specyfika edu. środowiskowej
>jest multidyscyplinarna- treści na nią się składające pochodzą z zakresu różnych przedmiotów nauczania (biologia, botanika, geografia, astronomia, historia, wos, edu. zdrowotna, wychowanie komunikacyjne)
>nie ma swojej dyscypliny matki
>krzyżują się tu metody badawcze, różne jęz. opisu i różne formy poznania
>jak w żadnej innej kładziemy nacisk na rozwój umiejętności a nie przekazywanie wiedzy
Cele edu. środowiskowej
I-cele związane z poznawaniem środowiska społeczno-przyrodniczego
II-cele dotyczące wyposażenia uczniów w racjonalne metody działalności poznawczej
III-cele związane z rozwijaniem umiejętności działania:
-umiejętności umysłowe
-umiejętności praktyczne
-umiejętności zachowania się społecznego
IV-cele dotyczące kształtowania postaw
Kształtowanie pojęć
Psychologiczne właściwości kształtowania pojęć
Od czego zależy kształtowanie pojęć u dzieci
Sposoby poznania:
-zmysłowe- dzięki niemu zbieramy inf. o rzeczywistości poprzez analizatory
-praktyczne- zdobywanie wiedzy o rzeczywistości poprzez własną aktywność, typowe dla wieku przedszkolnego i szkolnego; silnie związane z rozwojem mowy;
-umysłowe- umysłowe przetworzenie inf., danych, które wcześniej zgromadziliśmy (charakteryzuje je ciąg następujących po sobie czynności: spostrzeżenie wyobrażenieanalizapojęcie elementarnepojęcie naukowe)
Rodzaje myślenia:
^sensoryczno-motoryczne (niezbędnym elementem działanie na przedmiotach)- dotykanie, smakowanie, manipulowanie, działanie; 2-3 lata;
^konkretno-obrazowe (wyobrażeniowe) (wiek przedszkolny, częściowo wczesnoszkolny)
(poznaje świat przez spostrzeganie, na podstawie spostrzeżeń buduje wyobrażenia, przyswajanie pojęć elementarnych, potocznych)
^abstrakcyjno-pojęciowe (słowno-logiczne)- operowanie pojęciami (rozpoczyna się w wieku 10-12 lat)
Tworzenie pojęcia (schemat powstawania):
1)spostrzeżenie (poznanie zmysłowe) 2)wyobrażenie (kodowanie obrazu) 3)pojęcia elementarne (mają swój desygnat, głównie dotyczą rzeczy dostępnych zmysłów) 4)pojęcia naukowe (na skutek obróbki pojęcia elementarnego)
Pojęcia i ich typologia.
2 podejścia do rozumienia pojęcia
#redukcyjne- zbiór, reprezentacja określonych cech
#operacyjne- umysłowy konstrukt w skład którego wchodzą operacje, umożliwiające operacje w przedmiocie
Rodzaje pojęć:
>potoczne (elementarne)- powstają na skutek własnej aktywności
>naukowe- powstałe na skutek podjęcia celowych zabiegów edukacyjnych
*konkretne - mają odpowiednik w postaci rzeczy
*abstrakcyjne (nie możemy ich skonkretyzować)
Pojęcia elementarne powstałe w świadomości uczniów na podstawie cech zew. przedmiotów, na podstawie bezpośredniego zewnętrznego poznawania rzeczywistości. Za ich tworzenie odpowiedzialne jest poznanie zmysłowe i praktyczne. Są to: pojęcia rzeczy, pojęcia jedności zmysłowych, pojęcia stosunków przestrzennych i czasowych, pojęcia prostych czynności.
Pojęcia naukowe przyjmują postać słowną i są myślową reprezentacją cech charakterystycznych pewnej grupy przedmiotów ujawniającą się dopiero przy czynnościach umożliwiających ich rozpoznanie.
Etapy rozwoju i kształtowania pojęć w redukcyjnej i operacyjnej koncepcji kształtowania pojęć.
Kolejność tworzenia pojęć wg Wygotskiego
1)tworzenie nieuporządkowanego i nieukształtowanego zbioru przedmiotów => tworzenie równoważników pojęć
2)porządkowanie przedmiotów, klasyfikowanie; pojęcia wyst. jeszcze jednak w niepełnej formie (np. „piciu” w znaczeniu „chcę pić) => okres pseudopojęć
3)dokonywanie porównań, stosowanie uogólnień, posługiwanie się pojęciami w pełniej formie
Kolejność przyswajania pojęć:
-rzeczy (rzeczowniki)
-czynności (czasowniki)
-związki między przedmiotami
-pojęcia jakościowe (przymiotniki)
Fazy rozwoju pojęć w ontogenezie czł (Okoń)
I- kojarzenie nazwy z odpowiednimi przedmiotami- przygotowują nas do prawidłowego kojarzenia pojęć, towarzyszy nam do końca, przy kolejnych etapach
II-kształtowanie elementarnych pojęć na podstawie znajomości rzeczy- ma ścisły związek z aktywnością dziecka, z działaniem, dzięki niemu poznaje się więcej pojęć
III-kształtowanie pojęć naukowych
Etapy kształtowania pojęć wg Okonia:
1_zgromadzenie zestawu przedmiotów, obiektów
2_wyszukiwanie cech podobnych (dla danej klasy obiektów) dzięki procesowi porównywania
3_wyszukiwanie cech różniących dzięki klasyfikowaniu
4_określenie danego pojęcia na podstawie znajomości cech danej rzeczydzięki abstrachowaniu (opuszczanie cech nieistotnych) i ogólnianiu (umożliwia tworzenie def.)
5_zastosowanie pojęcia w sytuacjach praktycznych i teoretycznych
Kształtowanie pojęć
A) koncepcja redukcyjna
/abstrakcja następuje od cech przedmiotu
/oparta na odrzucaniu tego co już znane
B) koncepcja operacyjna
/abstrakcja następuje od czynności
/dotyczy niewielkiej gr. pojęć (gł. m-tycznych)
/oparta na manipulowaniu
/związana z czynnościami
Metody kształtowania pojęć.
Metody kształtowania pojęć
-m. różnicowania-posługiwanie się bardzo zróżnicowanymi przedmiotami, żeby wyłonić różnice między pojęciami
-m. nowej klasyfikacji-w momencie poznania nowego pojęcia dziecko dokonuje nowego porządku w pojęciach wcześniej poznanych
-m. przyswajania pojęć w kontekście-pojęcia potrzebne są dziecku do tworzenia struktury wiedzy; w momencie gdy podajemy nowe pojęcie powinniśmy pomóc dziecku przyporządkować te pojęcia do określonych kategorii
-m. definicji-przyjęcie takiego określenia definicji która zawiera jak najmniej słów
-m. przeciwstawiania (kontrastu)- budowanie pojęcia w opozycji do pojęcia wcześniej już dziecku znanego- pojęcia przeciwstawnego
-m. opisu-użycie słownego przedstawienia najistotniejszych cech zewnętrznych rzeczy
-m. porównywania- zestawienie takich pojęć gdzie na zasadzie przeciwstawienia cech ustala się zakres danego pojęcia
Metoda dedukcji- od szczegółu do ogółu
Metoda indukcji- od ogółu do szczegółu
Sposoby wyjaśniania niezrozumiałych wyrazów:
#pokaz desygnatów
#podanie wyrazu bliskoznacznego
#podanie wyrazów przeciwstawnych
#opis
#gromadzenie wyrazów związanych z tym pojęciem
#korzystanie ze słowniczków
Nabywanie umiejętności
UMIEJĘTNOŚCI- sprawność posługiwania się odpowiednimi wiadomościami przy wykonywaniu określonych zadań.
KOMPETENCJE- zakres uprawnień, pełnomocnictw, czyjejś wiedzy, umiejętności i odpowiedzialności; pewne charakterystyki jednostki, które pozwalają realizować skutecznie określone zadania; świadomość, poczucie że takie charakterystyki jednostka posiada; podjęcie przez jednostkę odpowiedzialności za skutki swego działania.
Cechy wspólne dla kompetencji i umiejętności: mają personalny charakter, nabywa się je w interakcji z otoczeniem; przejawiają się we właściwych działaniach i określonej sytuacji.
Przechodzenie od wiedzy ukrytej do jawnej:
koncentracja na informacjach świata zewnętrznego (uczenie się pod wpływem inf. nam dostarczanej);
stymulowanie wewnętrzne;
mapowanie (koncentracja na inf. zewnętrznej i wewnętrznej koncentracji).
Operacje- składają się z kilku czynności; rodzaje:
umysłowe- mniej lub bardziej złożone, dokonują się w umyśle i są nieobserwowalne;
praktyczne- powstają w procesie działania i mają charakter zewnętrzny, są obserwowalne.
Umiejętności:
strona schematyczna- poznawanie kolejnych, drobnych czynności;
strona modyfikacyjna- wnosi do czynności pierwiastek twórczy.
Etapy postępowania przy rozwijaniu umiejętności:
1. poznanie umiejętności:
uświadomienie uczniom nazwy umiejętności i jej znaczenia;
sformuowanie na podstawie zaktualizowanych wiadomości lub reguł działania;
2. rozpoznanie zasady czy reguły- w przypadku umiejętności praktyczne pokazanie jej przez nla;
3. faza wykonawcza- wykonanie operacji pod kierunkiem nla i samodzielne ćwiczenia w posługiwaniu się czynnościa;
Klasyfikacja: umiej. zachowywania się społecznego; praktyczne (sianie, sadzenie, hodowla); umysłowe (analiza, synteza, myś. przyczynowo- skutkowe, uogólnianie).
Upodobnienie uczenia się do procesu badania w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym
Założenia upodobnienia się do procesu badania.
Bruner stwierdził, że aktywność dziecka w trakcie odkrywania czegoś ma taką samą naturę jak podczas odkrywania czegoś przez badacza.
Założenia:
1-gdy uczeń odkrywa rolę uczonego przejmuje sposób myślenia naukowego
2-w toku działalności badawczej uczniowie przyswajają sobie metody badawcze:
OBSERWACJA- gromadzenie nowych informacji na podstawie obserwowania;
DOŚWIADCZENIE- polega na wywołaniu w sztucznych warunkach procesów czy zjawisk w celu dokładnego ich zaobserwowania i zbadania; pozwala zgromadzić inf. dotyczące związków;
EKSPERYMENT- wywołanie procesu, zjawiska i dodatkowo wprowadzeniu elementu modyfikującego przebieg tego zjawiska; łatwiej jest nam zaobserwować występujące zależności;
POMIAR- danej cesze przypisujemy wartość liczbową;
3-badanie zawsze prowadzi do odkrywania nowych rzeczy (dzieci samodzielnie określają granicę tego ile się nauczą)
4-czynności badawcze pojawiają się zawsze w kontekście nowych bodźców i nowych sytuacji
Cechy badania (za ich twórcę uznaje się Mc Murrego)
1.Badanie powstaje jako szukanie rozwiązań określonych zagadnień
2.badanie opiera się na bogatych skojarzeniach myślowych (im one są głębsze, ciekawsze, tym więcej można odkryć)
3.Badanie powoduje klasyfikację i nową organizację pojęć i faktów (wiedza jest operacjonalizowana czyli używana)
4.Badanie pozwala na krytyczną ocenę przekonań
5.Dzięki zaangażowaniu myślenia i rozumienia prowadzi do lepszego zapamiętywania
6.Pozwala na użytkowanie wyników
7.Ceni postawę skłonną do wypróbowywania wszystkiego
8.Zależy od natężenia życia osobistego oraz własnej inicjatywy i samodzielności
-----Żeby mówić o tym, że badanie się pojawiło muszą zaistnieć 3 elementy:
1] obserwacja „czegoś”
2] pomysł jak to można rozwiązać
3] podejmowanie działań sprawdzających (weryfikacja hipotez)
Zabawy badawcze są sposobem rozwijania działalności własnej, aktywności własnej. Są zawsze spontaniczne, a to co dzieci odkrywają jest „efektem ubocznym”. Zabawa zawsze dzieje się dla zabawy, jej celem jest przyjemność.
Elementy charakteryzujące zabawy badawcze:
-swobodne działanie (ma sprawiać przyjemność)
-bezinteresowność (dziecko podejmuje czynność nie ze względu na jakąś korzyść)
-napięcie (badanie wyłania rzeczy nowe a nowość to emocje)
-odrębność i ograniczoność w czasie i przestrzeni (pewne warunki muszą zaistnieć aby doszło do odkrycia)
-porządek (dotyczy wew.uporządkowania)
SPECYFIKA ZABAWY BADAWCZEJ
Każda zabawa badawcza ma swoją treść, ma podmiot działania, cel działania (działanie samo w sobie), przedmiot działania (wszystko, co dziecko zainspiruje do działalności badawczej), warunki badania (zew, i wew.- predyspozycje).
Model postępowania badawczego (Zaczyński)
Fazy działalności badawczej:
(1) Postawienie ucznia w sytuacji problemowej
(2) Określenie problemu
(3)Wstępne gromadzenie wiadomości o przedmiocie badania i postawienie pytań badawczych
(4)Sformułowanie hipotez badawczych (przypuszczeń)
(5)Sprawdzenie skuteczności przewidywań poprzez podjęcie czynności badawczych
(6)Formułowanie wniosków końcowych
ETAPY POSTĘPOWANIA BADAWCZEGO
Etapy postępowania badawczego |
Czynności n-la i ucznia |
1. Stworzenie sytuacji badawczej (jest zawsze nawiązaniem do wiedzy, którą dzieci posiadają) |
N- przygotowuje sytuację badawczą U-obserwuje sytuację, słucha n-la i uświadamia sobie trudność, niejasność, przypomina sobie co już wie na ten temat |
2. Sformułowanie zad badawczych (mają zawsze postać pytań) |
U- formułuje pytania N-zapisuje pytania, pomaga dzieciom w ich formułowaniu, w werbalizacji |
3. Wytworzenie hipotez |
U-analizują pyt., przedstawiają własne hipotezy, planuje czynności badawcze prowadzące do ich weryfikacji, do ich sprawdzenia N- akceptuje plan, ewentualnie koryguje |
4. Rozwiązanie zadań badawczych |
N-przygotowuje dzieciom przedmioty potrzebne do czynności badawczych, kontrola, pomoc U- przystępuje do badania |
5. Formułowanie wniosków |
U-omawiają co jest efektem ich działalności, przedstawiają wyniki, dokonują uogólnień, efektem których jest formułowanie wniosków N- pomaga dzieciom w formułowaniu wniosków |
6. Wykorzystanie wyniku |
N-proponuje nowe zadania w których będą mogli wykorzystać nową wiedzę, sprawdza jak dzieci sobie radzą |
7. Pogłębianie, rozszerzanie i utrwalanie wiadomości |
N- zadają pracę domową pogłębiającą wiadomości |
Organizmy żywe i ich środowisko
1.Środowisko życia: otoczenie umożliwiające organizmowi byt i rozwój
Czynniki środowiskowe bezpośrednie:
*pokarm *woda
Czynniki środowiskowe pośrednie:
np. *żyzność gleb *rozmieszczenie surowców mineralnych
----Środowisko może wpływać na życie bezpośrednio i pośrednio.
Dowody na to, że jest życie:
-hydrosfera (wody) -atmosfera (powietrze) -litosfera (skały) -pedosfera (gleby) -fitosfera (rośliny) -zoosfera (zwierzęta)
KOMPONENTY ŚRODOWISKA
a)biotyczne
b)abiotyczne- cz. nieożywiona np. gleby, klimat, ukształtowanie terenu
Relacje pomiędzy komponentami
1)przemiana materii
2)przepływ energii
1 i 2- wiążą się z łańcuchem pokarmowym
Zmieniające się warunki środowiska wywołują zmiany REGULACJE
-r. biocenotyczna- polega na redukcji liczebności przez gatunki, które współwystępują
-r. wewnątrzpopulacyjna- oparta na ograniczeniu rozrodu
-r. regulacja liczebności oparta na zjawiskach terytorializmu i struktury socjalnej
2.Właściwości charakteryzujące org. żywe
-zbudowane są z komórek
-rosną (zmiany ilościowe- przyrost, masa) i rozwijają się (zmiany jakościowe- specjalizowanie się procesów)
-zachodzą w nich reakcje chemiczne i transformacje energetyczne (niezbędne dla rozwoju i wzrostu komórek) przemiana materii, przepływ energii
-ruch
-reagują na bodźce (bodziec- zmiana chemiczna lub fizyczna, która wywołuje reakcję np. światło, zmiana pod wpływem światła)
-rozmnażają się (płciowo i bezpłciowo)
-ulegają ewolucji i posiadają zdolność przystosowania umożliwia to przeżycie w zmieniających się warunkach
(ewolucyjne zmiany nie są do zaobserwowania w normalnym cyklu rozwojowym)
•adaptacja behawioralna (przystosowanie się org. do skrajnych warunków życia)
•adaptacja fizjologiczna (przystosowanie procesów i czynności życiowych org. do zmian zachodzących w środowisku)
np. przestawienie się zwierzęcia na inny pokarm np. kota, psa
•adaptacja morfologiczno-anatomiczna (przystosowanie budowy wewnętrznej i zewnętrznej)
np. dlatego żyrafa ma długa szyje
-mogą wpływać na środowisko
*wydzielanie przez org. produktów przemiany materii
*zmiany środ. wywołane zaspokajaniem potrzeb życiowych org.
*zmiana wywołana prze skupienie org. w 1 miejscu (np. zmiana temp., wilgotności)
Najbardziej oddziaływuje na środowisko człowiek.
3. Przystosowanie się organizmów do środowiska
a) adaptacja behawioralna- zachowanie się organizmów w skrajnych warunkach życia (np. zasypianie na zimę niektórych zwierząt, nie latanie ptaków nad pustynią w dzień);
b) adaptacja fizjologiczna- przystosowanie procesów i czynności życiowych organizmu do zmian zachodzących w środowisku ( np. przystosowanie organizmu do zmiany pokarmu)- regulowanie ciepłoty ciała, reakcja na światło;
c) adaptacja morfologiczno-anatomiczna- przystosowanie budowy wewnętrznej i zewnętrznej (np. żyrafa ma długą szyję, rośliny żyjące w suchym środowisku mają rozbudowany system korzeniowy lub magazynują wodę- kaktus)
4. Oddziaływanie istot żywych na środowisko
-wydzielanie przez org. produktów przemiany materii np. na miejscu kału końskiego wyrastają pieczarki ?
-zmiany środowiska pod wpływem potrzeb życiowych organizmów, np. żeremia bobra, życie kormoranów na wysepkach jezior, które niszczą odchodami środowisko zielone
-zmiana wywołana przez skupienie organizmów w jednym miejscu
-działalność niszczycielska czł.
-modyfikacja i intensyfikacja wprowadzana przez czł. np. modyfikacja genetyczna
-traktowanie środowiska jako podległego czł.
-działalność czł. Liniach- przenoszona jako źródło energii, powietrze (wybuch w Czarnobylu)
Charakterystyka wybranych biocenoz
Charakterystyka ekosystemu:
Ekosystem składa się z:
-biotopu (część nieożywiona)
-biocenozy (cz. ożywiona)
/biotop i biocenoza nie mogą bez siebie istnieć, zawsze są w pewnym układzie
/elementy tworzące biotop i biocenozę są nierozerwalne
/ekosystem charakteryzuje się określoną strukturą która pozostaje niezmienna.
/ekosystem może być różnej wielkości np. akwarium i ocean
Struktura ekosystemu:
-pionowa - dotyczy warstwowego rozmieszczenia organizmów. Głównym czynnikiem tej warstwowości jest dostęp do światła (zarówno w ekosystemie wodnym jak i lądowym np. las, jezioro;
-pozioma- związana jest z nierównomiernym tempem opanowania przestrzeni i tolerancją organizmów (mozaikowatość) np. staw, jezioro- postrzegane z góry - lustro wodne bez roślin, gdyż rośliny nie wytrzymują głębokości)
-troficzna= pokarmowa- ma największe możliwości regulacyjne w ramach ekosystemu
Zasady ekosystemowe.
Zasady ekosystemowe (dotyczy biocenoz)
1. Zasady jednostki biotopu i biocenozy- te dwa elementy są integralne, ich wzajemne oddziaływania prowadzą do zmian odwracalnych (zazwyczaj w biocenozie) i nieodwracalnych (zazwyczaj w biotopie)
np. wydobycie węgla jest nieodwracalne, a rośliny uschnięte przy lepszych warunkach będą się miały lepiej;
2. Zasady organizacji biocenozy- dotyczy pewnego układu, który wytwarza się w ekosystemie, podyktowany jest on związkami pokarmowymi i konkurencyjnymi (układ w którym następuje walka o pokarm, współzawodnictwo, symbioza)
3. Zasada autonomii- sprowadza się do tego, że układ, który wytworzył się wewnątrz ekosystemu powoduje wydzielenie tego ekosystemu- wyznacza granicę funkcjonowania tego ekosystemu, dzięki temu może być on samowystarczalny, samodzielny
4. Zasada równowagi ekologicznej- opisuje możliwości samoregulacyjne ekosystemu, które zapewniają jego trwanie
5. Zasada sukcesji- (naturalny rozwój) ekologicznej- ekosystemy rozwijają się w sposób uporządkowany. Zmiany, które następują w wyniku rozwoju w ekosystemach są b. różne (cykle zaczynają się od nowa) np. wiosną- drzewa kwitną, jesienią- tracą liście itd.
Charakterystyka wybranych ekosystemów wodnych i lądowych.
WODNE: naturalne: jezioro, rzeka, morze, ocean, bagna;
sztuczne: staw, zalew, oczko wodne, akwarium, oceanarium;
LĄDOWE: naturalne: las, łąka, hale; sztuczne: pole, pastwiska, padoki, ogród, sad, park.
AKTYWNOŚĆ DZIECKA NA ZAJĘCIACH Z EDUKACJI ŚRODOWISKOWEJ
Rozumienie i rola aktywności w edu. elementarnej
Aktywizacja- przejście od stanu aktywności słabszej do bardziej intensywnej
Aktywność- potencjalna gotowość jednostki do działania wyrażającego się w różnych formach
Aktywność rozumie się jako:
1-akt działania
2-cecha indywidualna jednostki:
*jednostki bardziej aktywne
*jednostki mniej aktywne
3-udział w zmienianiu otoczenia przyrodniczego, społeczno-kulturowego
Właściwie ukierunkowana aktywność przyczynia się do realizacji celów stojących przed placówką.
Aktywność w wieku przedszkolnym ma formę spontanicznego działania (manipulacja itp.)
W wieku młodszym szkolnym nastawiona jest na cel i charakteryzuje się planowaniem działań. Planowanie podporządkowane jest osiągnięciu konkretnego celu. Potrzeba aktywności w tym wieku może być ukierunkowana na wykorzystanie jej do celów dydaktycznych. Aktywność tą można utrzymać w ryzach. Rozwija się aktywność emocjonalna i poznawcza.
Rodzaje aktywności
Klasyfikacja aktywności dzieci:
1- Karwowska- Struczyk ze względu na cel i poziom organizacji
a) aktywność motoryczno- fizyczna - zapewnia dz. rozwój sprawności fizycznej
b) aktywność ekspresywna- aktywność plastyczna, muzyczna, taneczna, zabawy dramatyczne
c) aktywność społeczna- czynności samoobsługowe, reguły współżycia, zasady obowiązujące w grupie, akceptowanie wymogów dyscypliny, zasady dobrego wychowania;
d) aktywność szkolna- opanowanie języka, mowy, czytania, pisania; nabywanie podstaw matem., edu.-środow.; wyraża się przez uczenie się
e) aktywność poprzez wyrażanie emocji- ucywilizowanie w okazywaniu emocji
f) aktywność domowo-ekonomiczna- włączanie dz. w pewne czynności domowe; wyręczanie dorosłych, współodpowiedzialność za decyzje ekonomiczne podejmowane w domu (np. oszczędzanie wody) Tą aktywność można zaobserwować.
2-ze względu na wyznaczniki aktywności
|
pozytywne |
negatywne |
werbalne |
-dz. zadaje pyt. odnośnie tematu -zapytane trafnie odp. -samorzutnie wypowiada się na dany temat -konsultuje się -stawia hipotezy -formułuje wnioski -wchodzi w wielostronne interakcje |
-okazuje słowne zniechęcenie -rozmawia na zajęciach -wywołane źle odp. -mówi samorzutnie, nie pytane -przerywa -komentuje odp. innych -mówi do siebie -śpiewa |
niewerbalne |
-podnoszenie ręki -stosuje się do poleceń n-la -wypełnia karty pracy -prowadzi obserwacje -bada za pomocą zmysłów -posługuje się narzędziami -eksperymentuje prowadzi pomiary -uśmiechanie się, kiwanie głową |
-ziewanie -gapienie się w okno -przedrzeźnia kolegów -chodzenie po klasie -agresja -rzucie gumy -zabawa przyborami szkolnymi |
Rola doświadczeń w aktywizowaniu uczniów
Aktywność zmierza do tego, że dziecko gromadzi doświadczenia.
Zbieranie doświadczeń jest ważne, bo (rola doświadczeń):
-prowadzi do kształtowania pojęć
-jest punktem wyjścia do kształtowania umiejętności
-jest podstawą do podejmowania czynności badawczych
Podmiotowość a rozwój aktywności
Doświadczanie podmiotowości:
Podmiotowość- swobodny wybór, działanie, czyli aktywność która pochodzi z własnego wyboru, jest wyrazem poczucia sprawstwa i poczucia kontroli.
Uczeń może doświadczać podmiotowości gdy mu dajemy zadania do wyboru.
Podmiotowość może wyrażać się na III poziomach:
(1)dz. samo podejmuje decyzję co chce robić- wybór zadania
(2)poziom realizacji zadania- musimy zapewnić dziecku utożsamianie się z tym co dziecko ma wykonać, aby dziecko czuło odpowiedzialność, związanie dziecka z zadaniem; wybór technik, sposobów, czasu realizacji zadania
(3)kontrola i ocena- dz. musi liczyć się z tym, że będzie oceniane przez innych oraz, że będzie mógł ocenić innych; uczy to dziecka tego, że z wykonanych zadań jest się rozliczanym; umiejętność nabywania krytyki i pochwały oraz umiejętność krytyki i pochwały innych;
Metody i techniki aktywizujące
Metody i techniki aktywizujące:
Strategia oparta na odkrywaniu:
W odkrywaniu mamy:
-metody problemowe, a w nich: obserwację, doświadczenie, eksperyment, pomiar.
Strategia oparta na gromadzeniu:
Gromadzenie przez przeżywanie
-waloryzacyjne (eksponujące) zapewniają emocjonalną aktywność dziecku, wyrażanie emocji
Strategia oparta na działaniu:
-metody praktyczne: metoda ćwiczeń, m. działań praktycznych, m. zadaniowa
Metody aktywizujące- muszą spełnić taki warunek, że każde dz. zafunkcjonuje.
J. Krzyżewska przestrzegała przed nadmiernym ich stosowaniem, gdyż pozostawiają one dzieci w bałaganie, chaosie; jest ona bardziej nastawiona na gromadzenie niż porządkowanie.
EDUKACJA HISTORYCZNA W KL. POCZĄTKOWYCH
Motywy, które kierują ludzi ku historii
I motywy poznawcze (korzenie)
*motywy historyczne
*motywy teoretyczne (poznanie przeszłości, aby przenieść tą wiedzę na tu i teraz)
*motyw genetyczny
II motyw praktyczny
*m. ideologiczny
*m. propagandowy (posługiwanie się historią w celu osiągnięcia celu)
*m. kulturologiczny (wykorzystywanie historii w celach, które ułatwiają poruszanie się w innych dziedzinach życia)
III motywy specjalne
*m. artystyczny (szukanie inspiracji do tworzenia swoich dzieł)
*m. ludyczny (historia w obrzędach, ceremoniałach)
*m. kompensacyjny (sięgamy do historii kiedy jesteśmy rozczarowani obecną sytuacją, obecnymi wydarzeniami)
ROZUMIENIE HISTORII:
- W średniowieczu historia zajmowała się Nowym i Starym Testamentem i opisywaniem żywotów świętych.
- W XV w. do użytku wszedł termin historia- dotyczył zapisywania obecnych wydarzeń, ale też analizy tego co było.
- HISTORIA:
jako dzieło
jako czynność badacza (analiza źródeł, prace z archeologami
jako rezultat czynności badawczych (zbiór twierdzeń o dziejach zapisanych w pracach naukowych, podręcznikach, książkach)
- Do 1980 r. (odzyskanie niepodległości)- historia miała charakter pragmatyczny. Później zmieniło się podejście do nauczania historii. Historia miała być bardziej obiektywna niż użytkowa.
- W 1978r.- przełom- został powołany przedmiot środowisko społ.-przyrodnicze. Nauczanie historii miało mieć charakter epizodyczny (pokazywać historię i wzbudzać zainteresowanie).
Zadania propedeutycznego kursu historii (Okoń):
(1)przedstawienie w możliwie barwny sposób wydarzeń historycznych
(2)sprawianie by dz. wydarzenia, rzeczy i procesy hist. Rozpatrywały jako występujące we wzajemnych zw. czasowych
(3)umiejscawiać wydarzeń, rzeczy i procesów historycznych w przestrzeni historycznej.
(4)ukształtowanie u dzieci elementarnych pojęć historycznych (Kufit)
(5)zaszczepienie w dzieciach przekonania, że przebieg wydarzeń dziejowych jest wynikiem działalności ludzkiej (zarówno całych zbiorowości jak i pojedynczych)
Specyfika wiedzy historycznej
Co jest wspólne we wszystkich programach:
*poznanie dziedzictwa narodowego
*treści o bohaterach narodowych i wielkich ludziach (Kościuszko, Jagiełło, Piłsudski, Kopernik, Szopen, Mickiewicz)
*historia własnego regionu i regionalnych tradycji
*zagadnienia z kręgu kultury materialnej i życia codziennego (świat dawniej i dziś itp.)
Struktura wiedzy historycznej:
-fakty- rzeczy materialne, ludzie itd.
#proste- ludzie, rzeczy materialne
#złożone- wydarzenia i procesy historyczne, wydarzenie- jest czymś co ludzie spowodowali lub przeżyli (odkrycie lądu), procesy hist.- przebiegają bardzo bardzo wolno i niepostrzeżenie (np. uprzemysławianie, rusyfikacja Polski)
-związki- co jest kwintesencją tego po co uczymy historii- czyli rozpatrywanie historii w kontekście przyczyn i skutków
#czasowe- umieszczanie faktu w czasie hist.
#zw. przestrzenne- określają fakt w przestrzenie hist., kontekście hist., a także geograf.
#zw. przyczynowo-skutkowe - przygot. do rozpatrywania historii w kontekście przyczyn i skutków
ŚRODOWISKO SPOŁECZNE DZIECKA W EDU. ELEMENTARNEJ
KONCEPCJA BRONFENBRENERA:
*nisza rozwojowa (Bronfenbrener, teoria ekologiczna)- najbliższe dziecku otoczenie społ. kulturowe pozostające z nim w dynamicznej interakcji czyli transakcji (wymianie)
*wzajemność wpływów (dz. wpływa na środowisko i środ. na dziecko)
*sprawcza rola dziecka
Środowisko społ. dz. to:
1-miejsca i ludzie 2-sytuacje 3- interakcje 4-sprzęty i przedmioty 5-dorobek kulturowy, który wnoszą miejsca i osoby z którymi dz. przebywa
Środowisko społ. powinno służyć:
a =>procesowi uczenia się zachowań (w zależności od miejsca i sytuacji)
b =>opanowaniu umiejętności komunikowania się ze środowiskiem
c =>rozwojowi poznawczemu i moralnemu dziecka
d =>rozwojowi aktywności dziecka w interakcjach ze środowiskiem
J. Gargula- Orzechowska wymienia 3 obszary aktywności społ. dziecka:
I- opanowanie przez jednostkę działania na przedmiotach i narzędziach
II-rozwój umiejętności od współżycia do współdziałania (współżycia i współdziałania)
III-wprowadzanie dz. w świat wartości i ocen
Fazy rozwoju funkcjonowania społecznego (przejawy społecznego funkcjonowania dziecka):
I-zabawa (ograniczona w czasie, kiedy zbrzydnie może być przerwana)
II-wspólnota ludzi (taki moment kiedy z pewnymi osobami lepiej się rozumiemy z innymi gorzej)
III- poznanie drugiego (stwarzanie okazji do bycia w różnych sytuacjach z różnymi ludźmi)
IV- przestrzeń agatologiczna (pełne zrozumienie na płaszczyźnie intelektualnej)
Charakterystyka społ. funkcjonowania dz. 7-letniego
^mają opanowane reguły i zasady funkcjonowania w różnych sytuacjach
^dz. 7-letnie rozumie rolę n-la (wiąże się to z funkcjonowaniem w przedszkolu; n-el zastępuje mamę)
^rozumienie roli ucznia (nie jakie są wobec niego oczekiwania)
^umie współdziałać z rówieśnikami, to współdziałanie jest coraz bardziej nastawione na wykonanie działania i cel
^dz. osiąga zadowalający poziom dojrzałości emocjonalnej
DZIECI DZIELĄ SIĘ ZE WZGLĘDU NA:
-charakter
-osiągnięcia w nauce
-sytuację materialną, bytową
-wygląd zew. indywidualne zdolności i umiejętności
EDUKACJA GEOGRAFICZNA W KSZTAŁCENIU ZINTEGROWANYM
Cechy edukacji geograficznej:
/ ma charakter propedeutyczny
/ treści dobrane są ze względu na możliwości psycho-rozwojowe dzieci
/ opierają się na naukowych podstawach
Geo- Ziemia, grafo- opisuje GEOGRAFIA
Początkowo opisywano Ziemię, w XIXw. zaczęto wyjaśniać zjawiska opisane wcześniej
Geografia- nauka badająca powłokę Ziemi, jej przestrzenie, zróżnicowanie pod względem przyrodniczym i społ. gospodarczym oraz związkami jakie zachodzą pomiędzy środ. geograf., a działalnością społeczeństwa (ta def. Pokazuje interdyscyplinarny charakter)
DZIAŁY geografii:
I geografia fizyczna (przyrodnicza)- charakterystyka krain geograficznych pod względem różnych czynników:
a) geologia b) hydrologia c) klimatologia d) geografia gleb e) geografia roślin
II geografia ekonomiczno gospodarcza działalność czł.: a) demografia b) geogr. rolnictwa c) g. transportu itd.
III g. regionalna- różne kwestie geograf. Sprowadzające się do pewnego regionu
IV astronomia
V kartografia
Specyfika wiedzy geograficznej.
*niektóre treści i pojęcia zawarte w programie nauczania początkowego mają występować jako pojęcia biol., społ., czasem historyczne
*podkreślanie integracyjnego charakteru treści geograficznych w celu uzyskania scalonego obrazu świata
*omawiamy ją zagadnieniowo w sposób kompleksowy
*poznanie elementarnych wiad. z geografii podporządkowane jest wykształceniu u dz. orientacji w otaczającym świecie
*silnie eksponuje się aspekt społeczny
*treści są tak dobrane, że stanowią punkt wyjścia do dalszego nauczania geografii w kl. Starszych
Geograficzna świadomość
Dziecko powinno wiedzieć, że:
-ziemia jest jedną z wielu planet
-Polska jest częścią Europy
-z miejscowością, w której mieszka jest w sposób szczególny powiązane
-zrozumienie, że żadna miejscowość nie może funkcjonować tak naprawdę w izolacji
-w środowisku, które otacza czł. Istnieje szereg zależności, w tym zależności geograf (np. w górach wszystko zależne jest od terenu)
Treści geograficzne w programie
W kl. I-III zakres tematyki:
elementy pogody (wiatry, opady, chmury itp.) połączone z obserwacjami, prowadzeniem kalendarza pogody
-krajobraz (moja miejscowość. Polska , nizina)
-widnokrąg i kierunki na widnokręgu (mech od północy, dz. rozwinięte jest bardziej od str. Południowej)
- mapa.(plan, symbolika, symbolika, legenda, skala, podziałka, posługiwanie się mapą)
-pozorna wędrówka słońca i sprawy z tym związane, układ taneczny i astronomia
-krainy geograficzne Polski
-rzeki, jeziora, morza (rodzaje i źródła wody opadowe i krążenie wody w przyrodzie
-gł. miasta Polski (stolica, stolice krain geograficznych
-struktura administracyjna kraju (województwa, powiaty, gminy)
WYCHOWANIE KOMUNIKACYJNE DZIECI W PROGRAMACH EDU. ELEMENTARNEJ
Charakterystyka rozwojowa dziecka a uczestnictwo w ruchu drogowym
Właściwości psychorozwojowe dziecka:
1.Dziecko w wieku wczesnoszkolnym nie jest w stanie przewidzieć skutków działania, przebywania na drodze
2.Słaba sprawność i koordynacyjna wzrokowo-ruchowa
3.Szybkość reakcji mózgu jest mniejsza u dziecka, czas reakcji na bodziec jest dłuższy
4.Dziecko słyszy to, co chce słyszeć, słabo rozwinięta analiza słuchowa (dziecko nie wyodrębnia dźwięku sygnalizującego zagrożenia ze zgiełku ulicy)
5.Niedoskonałość wzroku; nerw wzrokowy nie jest w pełni rozwinięty; dziecko ma mocno ograniczone pole widzenia
6.Niski wzrost
7.Kwestia odbierania wrażeń wzrokowych (wydaje mu się ze duży samochód jedzie szybciej niż mały)
8.Kolor samochodu też jest istotny- najbardziej widzi czerwony (widzi, więc daleko będący samochód czerwony, ale nie widzi będącego blisko białego)
9.Dziecko myśli, że jeśli ono widzi samochód to on widzi je
10.Niektóre dzieci myślą często, że ma wiele żyć jak bohater gier
Przyczyny wypadków:
-brak opieki dorosłych
-niewiedza dzieci i brak doświadczenia w ruchu drogowym
-właściwości psychorozwojowe dziecka
Edukacja komunikacyjna- jest świadomie zaplanowana i realizowana działalność n-li dzieci, obejmująca wychowanie i samowychowanie, nauczanie i uczenie, której celem jest przygotowanie dzieci do bezpiecznego i kulturalnego uczestnictwa w ruchu drogowym
Aspekty edukacji dziecka do uczestnictwa w ruchu drogowym:
1.Aspekt ogólny- dotyczy cech ogólnorozwojowych, które wpływają na zachowanie na drodze (analiza, synteza, przewidywanie itp. )
2.Aspekt specjalistyczny- bezpośrednio związany z uczestnictwem w ruchu drogowym i kulturą ruchu drogowego
Cele edukacji:
-Wdrażanie dzieci do bezpiecznego i kulturalnego uczestnictwa w ruchu drogowym
-rozwijanie u dzieci umiejętności pełnego i dokładnego ujmowanie przedmiotów ich właściwości, oraz stosunków miedzy nimi
-zapoznanie dzieci z elementami materialnej infrastruktury ruchu drogowego (znaki, rozwiązania komunikacyjne, przejścia-różne podziemne, nadziemne itp.
-kształtowanie postawy odpowiedzialności za zdrowie swoje i innych
-kształtowanie minimum ogólnej kultury politechnicznej (droga hamowania zależy od prędkości, zmiana warunków pogodowych)
- rozbudowanie zainteresowań bezpieczeństwem, kulturą ruchu drogowego i motoryzacją
Zadania edukacji komunikacyjnej:
-placówki powinny stwarzać warunki, żeby dzieci mogły przyswajać zasady ruchu drogowego i przepisy
-przestrzeganie zasad bezpiecznego uczestnictwa jako pieszych w ruchu drogowym
-kształtowanie umiejętności i nawyków właściwego zachowania się na drodze
-uświadomienie niebezpieczeństw wynikających z nieprzestrzegania zasad
-wzbogacenie słownika dzieci o pojęcia z dziedziny ruchu drogowego
-podnoszenie ogólnej sprawności psychoruchowej
Zasady nauczania, uczenia się edu. komunikacyjnej:
-permanentności (ustawiczności)
-systematyczności (regularne powracanie do kwestii poznanych)
-poglądowości (pokazywać)
-wielostronnej aktywności
-stopniowania trudności przy zachowaniu max bezpieczeństwa
-kompleksowości
-indywidualności
-trwałości+ cała reszta z dydaktyki
-odwrócenia ról edukacyjnych (dziecko naucza)
-podwójnego adresowania profilaktyki (dzieci i rodzice)
Środowisko i zdrowie, problematyka zdrowotna
Ekologiczny model zdrowia:
-zakłada, że istnieje szereg skomplikowanych powiązań między środowiskiem a człowiekiem, (które mają określone skutki dla człowieka)
-przesuwa się akcent z profesjonalnej na indywidualną odpowiedzialność za zdrowie
Czynniki, które oddziaływają na zdrowie:
-społeczeństwo jako środowisko społeczne (w środowisku, w którym dobrze się czujemy dobrze funkcjonujemy)
-styl życia (proporcja wypoczynku do pracy; wypoczynku biernego do aktywnego itd)
-biologia człowieka (naturalny rozwój, materiał genetyczny)
-środowisko przyrodnicze i psychospołeczne
Zdrowie-trudno jednoznacznie określić
-nieobecność choroby; niedołęstwa; stan dobrego samopoczucia psychicznego fizycznego i społecznego;
2 sposoby konceptualizacji zdrowia:
-zdrowie to dyspozycja poddająca się zmianom, zdolność człowieka zarówno do osiągania pełni fizycznych, psychicznych i społecznych możliwości, jak i reagowania na wyzwania środowiska
-zdrowie to proces poszukiwania i utrzymywania równowagi w obliczu obciążeń jakie nakłada na nasz organizm otoczenie
Treści z zakresu edukacji zdrowotnej pojawiają się już w przedszkolu, jest to integralna część kształcenia na danym poziomie.
Istota edukacji zdrowotnej polega na:
-wytwarzaniu nawyków związanych pośrednio lub bezpośrednio z ochroną i doskonaleniem zdrowia fizycznego i psychicznego
-na wyrabianiu odpowiednich sprawności
-na nastawieniu woli i kształtowaniu postaw umożliwiających stosowanie zasad higieny, skuteczną pielęgnacją ciała z zapobieganiem chorobom i ich leczeniem
-rozbudowaniu pozytywnego zainteresowania sprawami zdrowie przez systematyczne i epizodyczne wzbogacanie, pogłębianie wiedzy o sobie jak i też o prawach rządzących zdrowiem publicznym;
Cele:
Przeciwdziałanie chorobom, czyli profilaktyka (główny cel)
-kształtowanie postaw zdrowotnych (dzieci młodzieży i dorosłych) przez oddziaływanie na sferę poznawczą i emocjonalną
-umożliwianie zdobycia i dostarczenie wiedzy zdrowotnej stosownie do wieku wychowanka
-rozwijanie pozytywnych uczuć do wszystkiego, co sprzyja zdrowiu, przy jednoczesnej dezaprobacie tego, co zdrowiu szkodzi
-podejmowanie działań prozdrowotnych
-aktywność i aktywizacja fizyczna, która jest zarówno celem jak i środkiem prowadzącym do zdrowia
Większą część zachowań zdrowotnych kształtuje rodzina.
Treści edukacji k. (dobrane są do celów):
-sprawy higieny (ciała, posiłków)
-zasady żywienia się
-zagrożenia
-fizjologia człowieka; procesy zachodzące w organizmie
-pomoc innym
-zdrowy tryb życia
-zachowanie się w stosunku do osób chorych
-znaczenie powietrza dla zdrowia i życia
-zachowanie się u lekarza
Ekologia w edukacji elementarnej
EKOLOGIA- nauka o środowisku życia; zajmuje się badaniem stosunków zachodzących między żywymi organizmami oraz ich relacją ze środowiskiem w którym żyją. Twórcą tego terminu jest Ernest Heackel. Z terminem ekologia wiąże się sozologia czyli nauka o przyczynach i doraźnych skutkach, a także dalszych następstwach przemian zachodzących w środowisku w wyniku działalności gospodarczej człowieka oraz o skutecznych sposobach zapobiegania jej ujemnym następstwom.
Edukacja ekologiczna opiera się na 3 założeniach:
zdobywanie wiedzy o środowisku;
edukacja w środowisku, czyli głównie w bezpośrednim kontakcie z przedmiotami poznania;
edukacja dla środowiska, czyli wychowanie uczniów do odpowiedzialnego działania na rzecz ochrony przyrody, rozwijanie tzw. kultury sozologicznej.
Przez edukację ekologiczną rozumiemy kształcenie wiedzy, umiejętności teoretycznych, praktycznych, a także rozwijanie wrażliwości i emocjonalnej chęci do działania na rzecz ochrony środowiska i jego kształtowania. Edukacja ekologiczna kształtuje świadomość ekol. uczniów, całościowy obraz relacji między człowiekiem, społecz. i przyrodą. Pozytywny i odpowiedni stosunek do przyrody powinien stać się trwałym elementem systemu wartości i kształtującego moralność człowieka
Cele eduk. ekologicznej:
ukształtowanie w uczniach umiejętności poznawania świata, wyposażenie w odpowiednie do tego techniki, metody i narzędzia wywołanie na tej podstawie pozytywnego emocjonalnego stosunku do otaczającej przyrody i innych ludzi;
ukształtowanie tzw. postawy ekologicznej polegającej na wiedzy o ochronie przyrody i sposobach kształtowania środowiska, odpowiedzialności za los własny i przyszłych pokoleń, nowej hierarchii wartości, osobowość otwarta, twórcza i innowacyjna.
Cele wg E i J Frątczak:
poznanie sposobów i motywów ochrony i kształtowania środowiska;
kształcenie umiejętności dostrzegania zjawisk w ekosystemach, przewidywanie następstw czynów człowieka;
kształtowanie emocjonalnego stosunku do określonych zjawisk i obiektów przyrodniczych, a także stosunku do elementów i całości danego środowiska.
Etapy nauczania eduk. ekologicznej:
bezpośredni kontakt z przyrodą- odbiór przyrody wszystkimi zmysłami oraz przeżycia estetyczne;
wyrażanie zdobytej świadomości środowiskowej oraz przeżyć estetycznych poprzez różnorodną aktywność- wzmocnienie pozytywnych uczuć zw. z przyrodą;
prezentacja, analiza i interpretacja prac;
sformułowanie i uświadomienie uczniom celu działania poznawczego;
organizowanie sytuacji dyd- wych. stymulującej uczniów do zdobywania wiedzy;
formułowanie i wskazywanie uczniom celu praktycznego, skierowanego na zmianę w najbliższym otoczeniu, środowisku;
uświadomienie, że efekty działań ekologicznych są odroczone w czasie.