PODSTAWOWE PROBLEMY MAKROEKONOMICZNE
1. CELE, NARZĘDZIA I PRZEDMIOT MAKROEKONOMII
MAKROEKONOMIA analizuje funkcjonowanie gospodarki narodowej jako całości, wyjaśnia od czego zależy wielkość produkcji w skali kraju, zatrudnienie (bezrobocie), poziom cen (inflacja) oraz jaką politykę gospodarczą należy zastosować, żeby na przykład zwiększyć produkcję i zatrudnienie.
CELE I NARZĘDZIA MAKROEKONOMICZNE:
CELE |
NARZĘDZIA (INSTRUMENTY) |
Produkcja - wysoki poziom, szybki wzrost |
Polityka fiskalna (budżetowa) - wydatki i podatki (odpowiada Minister Finansów; Rząd) |
Zatrudnienie - niskie bezrobocie |
Polityka monetarna (pieniężna) - podaż pieniądza (odpowiada Bank Centralny) |
Inflacja - stabilny wzrost cen |
Polityka cenowo-dochodowa (kształtowanie cen i dochodów; cena min. i max) |
Równowaga zewnętrzna - stabilny kurs walutowy, zrównoważony handel zagraniczny |
Zagraniczna polityka gospodarcza - cła, dopłaty, ograniczenia ilościowe |
a) 1 EUR = 4,5 zł. (złotówka słaba)
b) 1 EUR = 3,8 zł. (złotówka silna)
2. PODSTAWOWE WSKAŹNIKI MAKROEKONOMICZNE:
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO (PKB) - wartość wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w danym okresie czasu, z reguły roku.
STOPA WZROSTU GOSPODARCZEGO - jest to procentowy przyrost PKB w stosunku do poprzedniego okresu.
ΔPKB%= PKBt - PKBt-1=ΔPKB
PKBt-1 PKBt-1
PRODUKCJA POTENCJALNA - wartość produkcji, którą by osiągnięto przy pełnym zatrudnieniu (naturalnej stopy bezrobocia)
BEZROBOCIE NATURALNE - obejmuje ludzi, którzy pozostają bez pracy, ponieważ:
- nie posiadają odpowiednich kwalifikacji do podjęcia pracy;
- zmieniają pracę;
- pensje ustalane są na zbyt wysokim poziomie przez związki zawodowe lub rząd.
LUKA PKB - pokazuje procentową różnicę między produkcją potencjalną i rzeczywistą (faktyczną).
LUKA PKB%=PKBR - PKBP R- rzeczywista, P- potencjalna
PKBP
STOPA BEZROBOCIA - procentowy udział bezrobotnych w zasobach siły roboczej.
STOPA BEZROBOCIA % = BEZROBOTNI = 18%
SIŁA ROBOCZA
ZASOBY SIŁY ROBOCZEJ = PRACUJĄCY + BEZROBOTNI
BEZROBOTNY - osoba, która nie ma pracy, szuka pracy, jest zdolna do jej podjęcia.
PRAWO OKUN'A - jeśli luka PKB wzrośnie o 2-3%, to rzeczywista stopa bezrobocia rośnie o 1 punkt procentowy powyżej naturalnej stopy bezrobocia.
PUNKT PROCENTOWY - różnica między procentami liczonymi od różnych podstaw.
1 PUNKT PROCENTOWY = 100 PUNKTÓW BAZOWYCH
INFLACJA - procentowy wzrost cen w stosunku do poprzedniego okresu.
π% |
= |
CPIt - CPIt-1 |
|
|
CPIt-1 |
π% =STOPA INFLACJI - procentowy wzrost w jakimś okresie czasu.
CPI - Consumer Price Index - wskaźnik cen dóbr i usług konsumpcyjnych kupowanych przez konsumentów indywidualnych
Np.: Π%=12-10=0,2=20%
10
DEFLACJA - spadek cen w stosunku do poprzedniego okresu.
SALDO HANDLU ZAGRANICZNEGO (export netto):
EXPORT NETTO=EXPORT - IMPORT
Zadanie
Wyznacz stopę bezrobocia, jeśli ludność w wieku produkcyjnym liczy 25 mln., zasoby siły roboczej wynoszą 22,5 mln., a bezrobotnych jest 2 mln.
STOPA BEZROBOCIA% = BEZROBOTNI
SIŁA ROBOCZA
STOPA BEZROBOCIA% = 2 mln. = 0,09 = 9,9%
22.5 mln.
Zadanie
Produkcja potencjalna wynosi 150 mld. USD, a produkcja rzeczywista 145,5 mld. USD. Ile wynosi stopa bezrobocia rzeczywistego, jeśli naturalna stopa bezrobocia wynosi 4% (prawo Okuna)
LUKA PKB%=PKBR - PKBP
PKBP
LUKA PKB%=145,5 - 150= -4,5 =0,03=3%
150 150
Stopa bezrobocia rzeczywistego: 4% + 1pkt%=5pkt%
Zadanie
Eksport wynosi 28,2 mld., a import 47 mld. Oblicz eksport netto
EXPORT NETTO= Export - Import
EXPORT NETTO=28,2 mld - 47mld=-18,8 mld
MIERNIKI EFEKTÓW PRACY SPOŁECZEŃSTWA:
PKB I SPOSOBY JEGO LICZENIA:
PKB - wartość wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w danym okresie czasu, np. jednego roku.
(w Polsce liczymy kwartalny i roczny)
Są trzy podstawowe sposoby liczenia PKB:
zsumowanie wydatków gospodarstw domowych (C), przedsiębiorstw (I), rządu (G) oraz zagranicy (X-M) na zakup dóbr i usług finalnych;
PKB= C + I + G ← gospodarka zamknięta
PKB= C + I + G + (X-M) ← gospodarka otwarta
GOSPODARKA ZAMKNIĘTA (autarkia) - samowystarczalna gospodarka, nie uwzględniamy czynników handlu zagranicznego (nie eksportujemy, nie importujemy)
zsumowanie wartości dodanych wytworzonych w gospodarce w danym okresie czasu;
WARTOŚĆ DODANA - przyrost wartości danego dobra w procesie produkcyjnym, albo inaczej cena sprzedaży minus koszty rzeczowe i usługi zakupione od innych przedsiębiorstw.
zsumowanie wynagrodzeń czynników produkcji: ziemi, pracy i kapitału.
DOBRA DZIELIMY NA:
FINALNE - trafiają do ostatecznego użytkownika; dzielimy je na:
Kapitałowe - są wykorzystywane w celach produkcyjnych i nie zużywają się w trakcie jednego cyklu produkcyjnego, np.: frezarka, tokarka.
Konsumpcyjne - trafiają bezpośrednio do ostatecznego konsumenta, np.: jedzenie, ubranie.
2. POŚREDNIE - są wykorzystywane do produkcji innych dóbr i zużywają się w trakcie jednego cyklu produkcyjnego, np.: mąka do pieczenia chleba
INWESTYCJE (I): wydatki przedsiębiorstw na zakup maszyn i urządzeń, budowę hal fabrycznych, produkcję w toku i zapasy, oraz wydatki gospodarstw domowych na budowę domów i mieszkań.
AMORTYZACJA - zużycie majątku trwałego w procesie produkcyjnym.
Inwestycje brutto nie uwzględniają amortyzacji.
Inwestycje netto uwzględniają amortyzację.
INWESTYCJA NETTO= INWESTYCJA BRUTTO - AMORTYZACJA
INWESTYCJA NETTO - przyrost wartości majątku.
WYDATKI RZĄDOWE (G) - są to wydatki państwa na zakup dóbr i usług, np.: płace dla nauczycieli, wojskowych, policjantów, wydatki na budowę dróg i mostów.
PŁATNOŚCI TRANSFEROWE - są to wydatki państwa w zamian, za które nie dostaje ono żadnych dóbr ani usług, np.: renty, emerytury, zasiłki dla bezrobotnych, dotacje dla przedsiębiorstw.
W PKB uwzględniamy dobra finalne i nie uwzględniamy pośrednich żeby uniknąć podwójnego liczenia. Do PKB nie wliczamy: wydatków na dobra wytworzone w poprzednich okresach (np.: antyki); płatności transferowych, ponieważ są one zawarte w konsumpcji i inwestycjach.
MIERNIKI POCHODNE OD PKB:
PNB |
+ saldo z własności za granicą |
|
|
|
PKB |
- amortyzacja |
|
|
|
PNN (w cenach rynkowych) |
- dotacje, podatki pośrednie + dotacje |
|
|
|
PNN (w cenie czynników produkcji)
Dochód Narodowy |
PNN= PNB - AMORTYZACJA
PKB to wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju, a PNB jest to wartość dóbr i usług finalnych wytworzona w przedsiębiorstwach należących do obywateli danego kraju.
PKB REALNY I NOMINALNY:
PKB realny - jest wyrażany w cenach stałych z jakiegoś roku bazowego, służy on do mierzenia dynamiki wzrostu gospodarczego.
PKB nominalny - jest wyrażany w cenach bieżących z danego roku, służy on z reguły do pokazania podziału PKB.
DEFLATOR= PKB nominalny
PKB realny
DEFLATOR - wskaźnik wzrostu cen w skali gospodarki (w jakimś okresie czasu)
Zadanie:
Podaj wzór i oblicz PKB, jeśli:
- wydatki nonsumpcyjne=100
- wydatki inwestycyjne=75
- wydatki rządowe = 80
- płatności transferowe =25
PKB=C+I+G
PKB=100+75+80=255
Zadanie:
Odpowiedz „TAK” lub „NIE” na następujące pytania:
1) przyrost wartości majątku trwałego w danym roku = wartości inwestycji brutto? NIE
2) Jeśli Daewoo-FSO wyprodukuje i sprzeda 1000 samochodów za granicę, to nie wzrośnie PKB w Polsce? NIE (PKB wzrośnie; odp. NIE bo w treści jest podwójne przeczenie)
3) Jeżeli przedsiębiorstwo kupi nową maszynę do pisania i pozbędzie się starej to PKB nie zmieni się? NIE (PKB zmieni się)
4) Jeśli Daewoo-FSO nie sprzeda pewnej ilości wyprodukowanych samochodów to PKB wzrośnie mniej niż by sprzedał wszystkie? NIE (bo zapasy wliczają się do inwestycji)
5) PKB mierzy wartość dóbr wyprodukowanych w Polsce, a PNB wartość dóbr wyprodukowanych przez czynniki produkcji należące do Polaków? TAK
6) Bilans w handlu zagranicznym stanowi różnica między importem i eksportem? NIE (bo eksport - import)
7) PKB realny wyrażamy w:
a) EURO
b) USD
c) cenach stałych
d) cenach bieżących
ZASTOSOWANIE PKB JAKO MIERNIKA GOSPODARCZEGO:
1) |
MIERNIK DOBROBYTU= |
PKB |
|
|
LICZBA MIESZKAŃCÓW |
* PKB PER CAPITA („na głowę” mieszkańca)
2) |
MIERNIK WYDAJNOŚCI PRACY= |
PKB |
|
|
PRACUJĄCY |
3) |
WIELKOŚĆ ZADŁUŻENIA= |
DEFICYT BUDŻETU |
|
|
PKB |
4) |
STOPIEŃ OTWARCIA GOSPODARKI= |
EKSPORT + IMPORT |
|
|
PKB |
Np:
STOPIEŃ OTWARCIA GOSPODARKI= |
EKSPORT |
|
PKB |
STOPIEŃ OTWARCIA GOSPODARKI= |
IMPORT |
|
PKB |
* im większy wskaźnik, tym większe powiązania
PKB W POLSCE I W WYBRANYCH KRAJACH (2002 r.):
KRAJ |
PKB CENY BIEŻĄCE |
PKB wg. PSN PER CAPITA |
|
|
OGÓŁEM MLD USD |
PER CAPITA USD |
USD |
POLSKA |
189 |
4.944 |
10.309 |
HISZPANIA |
653,1 |
16.360 |
21.393 |
USA |
10.381,1 |
35.986 |
35.045 |
PSN - parytet siły nabywczej
USD PLN
2,43 = BIG MAC = 5,5 /: 2,43
1 USD=2,26 PLN
SŁABOŚCI PKB JAKO MIERNIKA DOBROBYTU I WIELKOŚCI PRODUKCJI:
PKB nie uwzględnia części produkcji wytworzonej w gospodarce (szarej strefy i produkcji gospodarstw domowych);
PKB nie uwzględnia efektów zewnętrznych, np.: zanieczyszczenia środowiska.
Do PKB wlicza się produkcję, której wpływ na dobrobyt jest wątpliwy, np.: wydatki na zbrojenia
Wysoka cena niektórych usług, np.: prawniczych, może prowadzić do zawyżenia PKB.
PKB nie informuje o jakościowych aspektach życia, np.: dostępie do służby zdrowia, oświaty, o podziale dochodu.
Zadanie:
Oblicz wzrost realnego PKB, jeśli wskaźnik wzrostu PKB w cenach bieżących = 130 a deflator 110.
DEFLATOR= PKB NOMINALNY
PKB REALNY
110= 130
PKB REALNY
PKB REALNY=130 = 1,18
110
Odp.: PKB wzrósł o 18%
Zadanie:
Który z poniższych wydatków powinien być zaliczony do PKB:
zakup używanej kosiarki do trawy
zakup nowych opon do używanego samochodu
zapłata czesnego za szkołę
zakup akcji przedsiębiorstwa na giełdzie
wynajęcie sąsiadki do pilnowania dziecka
KEYNES I NEOKLASYCY:
1. PRZYCZYNY WEWNĘTRZNEGO ZRÓŻNICOWANIA EKONOMII:
EKONOMIA POZYTYWNA - wyjaśnia, jak funkcjonuje gospodarka i co się stanie, jeśli zmienią się warunki gospodarowania. (NIE OCENIA)
EKONOMIA NORMATYWNA - na podstawie przyjętego systemu wartości wyjaśnia, jak gospodarka powinna funkcjonować. (OCENIA CZY DOBRZE, CZY ŹLE).
W przypadku ekonomii pozytywnej przyczyna wewnętrznego zróżnicowania jest ograniczona możliwość stosowania eksperymentów (np.: astrologia, archeologia), które w sposób jednoznaczny weryfikują teorię. W przypadku ekonomii normatywnej taką przyczyną może być zróżnicowanie systemów wartości, które leżą u podstaw teorii ekonomicznych.
T. S. Kuhn wprowadził pojęcia:
PARADYGMAT - obowiązująca w nauce teoria lub twierdzenie
REWOLUCJA NAUKOWA - zamiana jednego paradygmatu na inny
2. PODSTAWOWE CECHY MODELU NEOKLASYCZNEGO I KEYNESA:
Według NEOKLASYKÓW ceny i płace są giętkie, co oznacza, że zmieniają się szybko, albo, że rosną wraz ze wzrostem popytu.
Według KEYNESISTÓW ceny i płace są lepkie, co oznacza, że zmieniają się powoli, nieproporcjonalnie do wzrostu popytu.
Np.: Dochód 100 = 100 (Q)
Cena 1
200 = 200 (ceny lepkie)
1
200 = 100 (ceny giętkie)
2
Zależność między:
wielkością produkcji a ceną ceną dóbr a ilością produkcji
PRZYCZYNY LEPKOŚCI PŁAC:
1. ingerencja rządu w mechanizm rynkowy za pomocą cen maksymalnych i minimalnych;
2. umowy zbiorowe o wynagrodzeniach obowiązujące w dłuższym okresie czasu;
3. niechęć pracodawców do obniżania wynagrodzeń w obawie przed utratą najlepszych pracowników;
4. koszty zmiany menu - związane z wprowadzeniem nowych cen, np.: koszty wydrukowania nowych folderów
Porównanie modelu Keynesa i neoklasycznego (liberalnego)
MODEL KEYNESA: MODEL NEOKLASYCZNY:
AD - globalny popyt
AS - globalna podaż
Y* - produkcja potencjalna
Według ekonomii Keynesowskiej krzywa globalnej podaży na lewo od produkcji potencjalnej jest spłaszczona. Według ekonomii neoklasycznej krzywa globalnej podaży jest pionowa i pokrywa się z krzywą produkcji potencjalnej.
LUKA PKB=Y1 - Y*
Y*
Według ekonomii Keynesowskiej możliwa jest taka sytuacja, kiedy jest równowaga rynku dóbr i usług i nierównowaga na rynku pracy, jeśli produkcja rzeczywista jest mniejsza od potencjalnej. Według tej szkoły przyczyną występowania kryzysów gospodarczych i bezrobocia jest niedostateczny globalny popyt, w związku, z czym ten nurt postuluje interwencję państwa w celu zwiększenia globalnego popytu, produkcji i zatrudnienia za pomocą takich środków, jak: obniżka stóp procentowych, zwiększenie wydatków budżetu państwa, obniżenie podatków.
Według ekonomii neoklasycznej przyczyną kryzysów gospodarczych jest nadmierna ingerencja rządu w gospodarkę, usztywniająca system płac i cen, oraz utrudniająca dostosowanie globalnego popytu do globalnej podaży, w związku, z czym nurt ten postuluje ograniczenie ingerencji rządu w gospodarkę, np.: przez likwidację cen minimalnych i maksymalnych, uelastycznienie rynku pracy.
Zadanie:
Wyjaśnij, co to jest paradygmat i rewolucja naukowa?
PARADYGMAT - obowiązująca w nauce teoria lub twierdzenie
REWOLUCJA NAUKOWA - zamiana jednego paradygmatu na inny
Zadanie:
Model Keynesa zakłada:
lepkość płac i cen
spłaszczoną krzywą globalnej podaży
zależność produkcji od wielkości globalnego popytu
wpływ na wielkość produkcji (w krótkim okresie czasu) za pomocą polityki fiskalnej i monetarnej
Zadanie:
W modelu neoklasycznym wzrost produkcji może być wynikiem:
a) zwiększenia wydatków rządowych
b) zwiększenia podaży pieniądza
c) ekspansywnej polityki fiskalnej i monetarnej
d) polityki propodażowej, np.: ulg inwestycyjnych
(* a+b=c)
DETERMINATY PKB (czynniki wyznaczające PKB), - czyli, od czego zależy PKB:
1. PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA POPYTOWEGO MODELU GOSPODARKI:
wielkość PKB zależy od wielkości globalnego popytu
ceny i płace są lepkie
są niewykorzystane moce produkcyjne
potencjał produkcyjny gospodarki jest dany (określony), co oznacza, że jest analizowany krótki okres czasu.
SKŁADNIKI GLOBALNEGO POPYTU (AD):
Globalny popyt (AD) obejmuje: wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych(C), wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw (I), wydatki rządowe (G) i eksport netto (X-M).
AD=C+I+G +(X-M) → popyt globalny
AD=C+I+G → popyt krajowy
Globalny popyt można analizować jako funkcję cen, albo funkcję dochodu.
PKB= f(AD) = f(C, I, G)
FUNKCJA KONSUMPCJI: wyjaśnia, od czego zależy wielkość wydatków konsumpcyjnych gospodarstw domowych. Według Keynesowskiej funkcji konsumpcji, podstawowym wyznacznikiem wielkości wydatków konsumpcyjnych jest dochód, im większy dochód, tym większe wydatki.
C = CA + KSK x Y
KSK = tgα = ΔC
ΔY
* Jeśli zwiększy się dochód, wówczas następuje przesunięcie wzdłuż linii konsumpcji.
* Jeśli zmieni się KSK wówczas zmienia się kąt nachylenia linii konsumpcji.
* Jeśli zmienia się Ca, wówczas cały układ przesuwa się do góry lub do dołu.
KONSUMPCJA AUTONOMICZNA - jest to konsumpcja niezależna od wielkości dochodu, może być finansowana np.: z oszczędności lub z kredytów.
KRAŃCOWA SKŁONNOŚĆ DO KONSUMPCJI informuje o ile wzrosną wydatki konsumpcyjne, jeśli dochód wzrośnie o jednostkę, np.: KSK=0,7 oznacza, że wzrost dochodu o 1 zł. Powoduje wzrost wydatków konsumpcyjnych o 70 gr.
KONSUMPCJA AUTONOMICZNA ZALEŻY OD:
Wartości posiadanego majątku
Efekt majątkowy - wzrost wartości posiadanego majątku prowadzi do wzrostu wydatków konsumpcyjnych a spadek wartości posiadanego majątku do spadku wydatków konsumpcyjnych.
Poziomu stóp procentowych. Wzrost stóp procentowych podraża kredyt i powoduje, że spadają wydatki konsumpcyjne finansowane z tych kredytów.
Inne czynniki, np.: oczekiwania, co do przyszłego wzrostu cen.
Jeśli rośnie dochód, wówczas następuje przesunięcie wzdłuż krzywej funkcji konsumpcji.
Jeśli zmieni się, KSK wówczas zmienia się kąt nachylenia funkcji konsumpcji.
Jeśli zmienia się konsumpcja autonomiczna, wówczas cały układ przesuwa się do góry lub do dołu.
α
Zadanie:
Zilustruj graficznie, co się stanie z wydatkami konsumpcyjnymi, jeśli:
a) wzrosną stopy procentowe:
b) wzrośnie wartość majątku posiadanego przez gospodarstwo domowe
c) KSK zmniejszyła się z 0,9 do 0,8
FUNKCJA OSZCZĘDNOŚCI: wyjaśnia, od czego zależą oszczędności gospodarstw domowych. W modelu popytowym podstawowym wyznacznikiem oszczędności jest dochód. Im większy dochód, tym większe oszczędności.
1=KSO+KSK
Krańcowa skłonność do oszczędności (KSO) - informuje, o ile wzrosną oszczędności, jeśli dochód wzrośnie o jednostkę.
FUNKCJA INWESTYCJI: wydatki inwestycyjne można analizować jako funkcję dochodu albo jako funkcję stopy procentowej.
ZALEŻNOŚĆ OD WIELKOŚCI STÓP PROCENTOWYCH:
Realna stopa procentowa jest to nominalna stopa procentowa skorygowana o stopę inflacji.
ZALEŻNOŚĆ OD WIELKOŚCI DOCHODU:
Występuje odwrotna zależność między wysokością stóp procentowych a inwestycjami, ponieważ:
a) inwestycje w majątek trwały muszą zapewnić co najmniej taką samą rentowność jak lokata bankowa czy oprocentowanie papierów wartościowych, im wyższa jest stopa procentowa, tym trudniej jest znaleźć inwestycje zapewniające taką rentowność
b) część inwestycji jest finansowana z kredytów, wysokie stopy procentowe podrażają kredyt i zniechęcają do inwestowania
c) im wyższa stopa procentowa, tym wyższy koszt utrzymywania zapasów w postaci odsetek, które by się uzyskało lokując pieniądze zamrożone w zapasach w banku.
Inne czynniki wpływające na inwestycje:
1. oczekiwania co do przyszłej sytuacji gospodarczej (optymistyczne zwiększają inwestycje)
2. podatki (wysokie zmniejszają zyski z inwestycji i skłonność do inwestowania)
3. ceny dóbr inwestycyjnych (wysokie zniechęcają do inwestowania)
4.poziom wykorzystania mocy produkcyjnych (im większy, tym większa skłonność do inwestowania)
Funkcja popytu globalnego pokazuje zależność między wydatkami konsumpcyjnymi gospodarstw domowych, inwestycjami przedsiębiorstw, rządowymi, oraz eksportem netto, a wielkością dochodu. Część globalnego popytu stanowi popyt autonomiczny, tzn. niezależny od wielkości dochodu. W jego skład wchodzą: konsumpcja autonomiczna, inwestycje, wydatki rządowe i eksport. Jeśli zmienia się popyt autonomiczny, to funkcja globalnego popytu przesuwa się równolegle do góry lub do dołu.
α
α
Równowaga krótkookresowa - występuje, jeśli wielkość globalnego popytu jest równa rzeczywistej produkcji. W gospodarce występują mechanizmy prowadzące samoczynnie do równowagi na rynku dóbr i usług. Jeśli popyt jest większy od podaży, wówczas zmniejszają się zapasy i przedsiębiorstwa zwiększają produkcję. Jeśli podaż jest większa od popytu, wówczas rosną zapasy i przedsiębiorstwa ograniczają produkcję.
B
E
A
450
A - nadwyżka popytu
B - nadwyżka podaży
E - równowaga
Y* - produkcja potencjalna
MNOŻNIK INWESTYCYJNY
EFEKT MNOŻNIKOWY - występuje, jeśli relatywnie niewielka zmiana w popycie autonomicznym (np.: w inwestycjach) powoduje relatywnie dużą zmianę w produkcji.
MNOŻNIK INWESTYCYJNY - jest to stosunek przyrostu produkcji do powodującego go przyrostu inwestycji. Mnożnik inwestycyjny informuje o ile wrośnie produkcja, jeśli inwestycje wzrosną o jednostkę, np. o 1 zł.
Mi |
= |
ΔY |
= |
1 |
= |
1 |
|
|
ΔI |
|
1-KSK |
|
KSO |
ΔY - zmiana wielkości dochodu (PKB)
ΔY=Y2 - Y1
ΔI - zmiana w inwestycjach
ΔI=I2 - I1
1=KSO+KSK
KSO=1-KSK
ΔY |
= |
Mi • ΔI |
ΔY |
= |
ΔI |
• |
1 |
|
|
|
|
1-KSK |
ΔY |
= |
1 |
ΔI |
|
1-KSK |
Analiza graficzna mnożnika inwestycyjnego:
E E1
ΔY
450
Zadanie:
Zadanie:
Produkcja wzrosła z 250 do 500, natomiast inwestycje ze 100 do 150. Oblicz mnożnik.
Mi |
= |
ΔY |
= |
Y2 - Y1 |
= |
500-250 |
= |
5 |
|
|
ΔI |
|
I2 - I1 |
|
150-100 |
|
|
Zadanie:
Oblicz mnożnik inwestycyjny i KSO, jeśli KSK = 0,8
Mi |
= |
ΔY |
= |
1 |
= |
1 |
|
|
ΔI |
|
1-KSK |
|
KSO |
1 = KSO + KSK
1 = KSO + 0,8
KSO = 1 - 0,8
KSO= 0,2
Mi |
= |
1 |
|
|
KSO |
Mi |
= |
1 |
= |
5 |
|
|
0,2 |
|
|
Zadanie:
KSK zmniejszyło się z 0,9 do 0,7. Wyjaśnij, jaki to ma wpływ na siłę efektu mnożnikowego?
Mi1 |
= |
1 |
= |
1 |
= |
1 |
= |
10 |
|
|
1-KSK |
|
1-0,9 |
|
0,1 |
|
|
Mi2 |
= |
1 |
= |
1 |
= |
1 |
= |
3,33 |
|
|
1-KSK |
|
1-0,7 |
|
0,3 |
|
|
Odp.: Jeśli KSK zmalała, to maleje też mnożnik.
(Jeśli KSK rośnie to mnożnik również rośnie).
Zadanie:
PKB wzrasta z 200 do 225, a konsumpcja z 200 do 220, Ca=10, oblicz:
a) KSK
KSK= tgα= ΔC= C2 - C1=220-200=20=0,8
ΔY Y2 - Y1 225-200 25
b) KSO
1 = KSO + KSK
1 = KSO + 0,8
KSO = 1 - 0,8=0,2
c) wielkość oszczędności przy dochodzie =300
S= -Ca + KSO • Y
S= -10 + 0,2 • 300=50
Zadanie:
Na wykresie zaznacz nadwyżkę podaży nad popytem, równowagę i nadwyżkę popytu nad podażą:
AD
B
E
A
450
A - nadwyżka popytu B - nadwyżka podaży E - równowaga
Y* - produkcja potencjalna
BUDŻET I POLITYKA BUDŻETOWA
1. Istota polityki fiskalnej (budżetowej)
Polityka budżetowa polega na oddziaływaniu państwa na sytuację gospodarczą za pomocą wydatków budżetu państwa oraz podatków.
Polityka ta ma charakter ekspansywny, jeśli rosną wydatki i/lub maleją podatki.
Polityka ta ma charakter restrykcyjny, jeśli maleją wydatki i/lub rosną podatki.
Za politykę budżetową odpowiada rząd (Minister Finansów).
BUDŻET PAŃSTWA 2003 r. |
MLD PLN |
w % |
|||
DOCHODY |
MLD PLN 152,1 |
% 100 |
WYDATKI |
189,2 |
100 |
Z PODATKÓW |
135,2 |
88,9 |
DOTACJE |
105,8 |
55,6 |
VAT |
60,4 |
35,7 |
FUS |
28,3 |
14,9 |
AKCYZA |
34,4 |
22,6 |
FER |
15,0 |
7,9 |
CIT |
14,1 |
9,3 |
OBSŁUGA DŁUGU PUBLICZNEGO |
24,0 |
12,7 |
PIT |
25,7 |
16,9 |
|
|
|
INNE |
16,9 |
11,1 |
INNE |
59,9 |
31,7 |
SALDO |
-37,0 |
|
|
|
BUDŻET PAŃSTWA
Podstawowym instrumentem polityki budżetowej jest budżet państwa. Jest to zestawienie planowanych wydatków państwa i źródeł ich finansowania. Najważniejsze źródła finansowania, to: PODATKI (VAT, akcyza, podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych). Najważniejsze wydatki, to, między innymi: DOTACJE do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i Funduszu Emerytalno-Rentowego oraz OBSŁUGA DŁUGU PUBLICZNEGO.
Deficyt finansów publicznych jest pojęciem szerszym niż deficyt budżetowy, obejmuje on:
a) deficyt budżetu państwa
b) deficyty samorządów terytorialnych (gmin, województw, powiatów)
c) deficyty funduszy celowych (np.: funduszy ochrony środowiska)
Na podstawie wielkości deficytu budżetowego trudno jest wyciągnąć wnioski o charakterze polityki budżetowej, ponieważ: w okresie recesji rosną wydatki np.: na zasiłki dla bezrobotnych, a maleją wpływy z podatków, w okresie ożywienia występuje zjawisko odwrotne, ponadto ważne jest, czy wzrost wydatków jest wyższy od stopy inflacji. Innymi słowy - czy deficyt się zwiększy, czy zmniejszy.
Mechanizm oddziaływania polityki budżetowej na PKB:
AD
α β
α NT
G
450
YD (dochód do dyspozycji) = Y
YD= Y + (B-T)=Y-NT
t |
= |
NT |
→ |
NT |
= |
t • N |
|
|
Y |
|
|
|
|
YD=Y- NT=Y - t • Y
YD=(1-t) • Y
C=CA+KSK • Y
C'=CA+ KSK • (1-t) • Y
KSK • (1-t) =KSK'
C'=CA+ KSK` • Y
tgα=KSK
tgβ=KSK'
AD=C+I+G
NT- podatek netto
NT= B - T (płatności transferowe minus podatki)
t - stopa podatkowa netto, informuje jaką część dochodów zabiera państwo w postaci podatku.
Zadanie:
KSK=0,8 a t=0,2. Oblicz KSK'
KSK '= KSK • (1-t)
KSK '= 0,8 • (1-0,2)=0,8 • 0,8=0,64
(na wykresie linia zmieni kąt nachylenia i przesunie się do dołu)
MNOŻNIK WYDATKÓW RZĄDOWYCH - jest to stosunek przyrostu produkcji do powodującej go zmiany w wydatkach rządowych. Mnożnik ten informuje, o ile zwiększy się produkcja, jeśli wydatki rządowe zwiększą się o jednostkę, np.: o 1 zł.
MG |
= |
ΔY |
= |
1 |
|
|
ΔG |
|
1-KSK' |
Zadanie:
Oblicz mnożniki dla KSK=0,8 i KSK'=0,64
MG |
= |
1 |
|
|
1-KSK' |
bez
MG1 |
= |
1 |
= |
1 |
= |
5 |
|
|
1-0,8 |
|
0,2 |
|
|
bez
MG2 |
= |
1 |
= |
1 |
= |
2,78 |
|
|
1-0,64 |
|
0,36 |
|
|
Jeżeli jest państwo to mnożnik jest mniejszy.
MNOŻNIK ZRÓWNOWAŻONEGO BUDŻETU
Zadanie
Wydatki rządowe są równe podatkom i wynoszą 200, KSK=0,7. Oblicz zmianę w globalnym popycie.
ΔG=ΔT=200 KSK=0,7
ZMIANY W AD |
|
+ΔG |
+200 |
-ΔC= KSK • Y |
-0,7 • 200 = 140 |
EFEKT NETTO: |
+60 |
Jeśli wzrost wydatków budżetowych jest w całości sfinansowany z podatków, to rośnie globalny popyt, ponieważ państwo wydatkuje całą kwotę, a gospodarstwa domowe część konsumują, a część oszczędzają.
AKTYWNA I PASYWNA POLITYKA BUDŻETOWA
Polityka budżetowa ma charakter aktywny, jeśli takie instrumenty, jak: podatki, ulgi podatkowe, ulgi inwestycyjne są świadomie wykorzystywane przez Rząd w celu kształtowania globalnego popytu.
Polityka budżetowa ma charakter bierny, jeśli instrumenty kształtujące globalny popyt, takie, jak: zasiłki dla bezrobotnych i progresywny system podatkowy uruchamiają się samoczynnie na mocy ustawy i samoczynnie kształtują globalny popyt. Instrumenty te nazywamy automatycznymi stabilizatorami.
OGRANICZENIA POLITYKI BUDŻETOWEJ:
1. ograniczenia o charakterze czasowym:
- potrzeba czasu na diagnozę sytuacji
- potrzeba czasu na podjęcie decyzji i wdrożenie jej
- potrzeba czasu aż się ujawnią skutki działania
2. negatywne skutki ekspansywnej polityki budżetowej - w dużym stopniu zależą od tego, w jaki sposób jest finansowany deficyt budżetowy. Jeśli jest finansowany przez „drukowanie” pieniędzy to pojawia się inflacja. Jeśli jest finansowany przez zaciąganie pożyczki na rynku finansowym, wówczas pojawia się efekt wypychania (wypierania).
EFEKT WYPYCHANIA - zaciąganie kredytu przez państwo na rynku finansowym prowadzi do wzrostu stóp procentowych, co ogranicza prywatną konsumpcję, inwestycje oraz eksport.
3. ograniczenia o charakterze strukturalnym - na przestrzeni lat nastąpiły zmiany w strukturze gospodarki, które osłabiły skuteczność polityki budżetowej:
- gospodarki są współzależne, co powoduje, że ekspansywna polityka budżetowa może prowadzić do wzrostu popytu na towary zagraniczne, a nie krajowe
- w gospodarce są monopole i silne związki zawodowe, w związku, z czym wzrost popytu może spowodować wzrost cen i płac a nie produkcji
- we współczesnej gospodarce bezrobocie ma charakter strukturalny i zwiększenie popytu nie ograniczy go.
BEZROBOCIE STRUKTURALNE - struktura popytu nie jest dostosowana do struktury podaży.
HANDEL MIĘDZYNARODOWY A GLOBALNY POPYT
Zależność między PKB a eksportem i importem:
Eksport ma charakter autonomiczny i jest niezależny od krajowego, import jest zależny od krajowego.
KSI - krańcowa skłonność do importu - informuje o ile wzrośnie import, jeśli dochód wzrośnie o jednostkę.
Wpływ handlu zagranicznego na globalny popyt:
Zadanie:
Oblicz przyrost globalnego popytu, jeśli przyrost wydatków rządowych jest równy 120 i jest w całości pokryty wpływami z podatków, KSK=0,8.
ΔG=120 ΔT=120 KSK=0,8
Zmiany w AD |
|
+ ΔG |
+ 120 |
- ΔC=KSK • Y |
-0,8 •120 = 96 |
Efekt netto: |
+24 |
Zadanie:
Zilustruj graficznie za pomocą linii AD co się stanie z PKB odpowiadającym równowadze, jeśli:
wzrośnie KSO:
α 450
zmaleją podatki:
E
α 450
Zadanie:
Ekspansywna polityka fiskalna i wzrost zadłużenia państwa może prowadzić do:
wzrostu inflacji
wzrostu stopy procentowej
spadku wydatków inwestycyjnych
spadku wydatków konsumpcyjnych
Zadanie:
Jeśli wzrost wydatków rządowych jest w całości sfinansowany z podatków, to popyt globalny i produkcja:
zwiększy się
nie zmieni się
spadnie
POLITYKA PIENIĘŻNA:
POLITYKA PIENIĘŻNA (MONETARNA) polega na oddziaływaniu na sytuację gospodarczą za pomocą podaży pieniądza.
Polityka ta ma charakter ekspansywny, jeśli rośnie podaż pieniądza, spadają stopy procentowe i rośnie globalny popyt.
Polityka ta ma charakter restrykcyjny, jeśli zmniejsza się podaż pieniądza, rosną stopy procentowe i spada globalny popyt.
Za politykę pieniężną jest odpowiedzialny Bank Centralny, w Polsce - Rada Polityki Pieniężnej.
PIENIĄDZ, JEGO FUNKCJE I RODZAJE
PIENIĄDZ - powszechnie akceptowany towar, który spełnia następujące funkcje:
środka płatniczego
miernika wartości
środka tezauryzacji (gromadzenia bogactwa)
FORMY PIENIĄDZA:
PIENIĄDZ TOWAROWY (np.: papierosy, alkohol, złoto) - jest wart tyle, ile towar z którego został wykonany
PIENIĄDZ SYMBOLICZNY (np.: bilon, banknoty) - o jego wartości świadczy informacja na pieniądzu
PIENIĄDZ BEZGOTÓWKOWY - zapisy na koncie bankowym
SUBSTYTUTY PIENIĄDZA - np.: czeki, karty kredytowe, które spełniają funkcję środka płatniczego, ale nie spełniają funkcji środka tezauryzacji.
MIERNIKI PODAŻY PIENIĄDZA:
PODAŻ NOMINALNA PIENIĄDZA - jest to wartość pieniędzy znajdujących się w obiegu.
PODAŻ REALNA - jest to podaż nominalna podzielona przez wskaźnik cen.
PODAŻ REALNA |
= |
MS |
|
|
P |
PŁYNNOŚĆ PIENIĄDZA - szybkość i pewność, z jaką daną formę pieniądza można zamienić na gotówkę.
MIERNIKI PODAŻY PIENIĄDZA:
M0 (BAZA MONETARNA) = gotówka w obiegu pozabankowym + rezerwy gotówkowe banków
M1 (PIENIĄDZ TRANSAKCYJNY) = gotówka w obiegu pozabankowym + wkłady na żądanie
SYSTEM BANKOWY
SYSTEM BANKOWY DZIELIMY NA:
banki komercyjne
Bank Centralny
Banki komercyjne zajmują się pośrednictwem finansowym, przyjmują depozyty i udzielają kredytów.
Bank Centralny spełnia następujące funkcje:
kształtuje podaż pieniądza
sprawuje nadzór nad bankami komercyjnymi, dba, żeby przestrzegały prawa, przyjmuje od nich depozyty i udziela im kredytów, przetrzymuje rezerwy gotówkowe
zarządza długiem publicznym
inne funkcje, np.: sterowanie kursem walutowym i zarządzanie rezerwami walutowymi.
KREACJA PIENIĘDZY PRZEZ BANKI KOMERCYJNE
Rezerwy gotówkowe banku - gotówka w kasach banku przetrzymywana w celu bieżącej obsługi klientów.
Stopa rezerw gotówkowych - jest to stosunek rezerw gotówkowych do depozytów
r |
= |
R |
|
|
D |
Zadanie:
BC wyemitował 150 mld. złotych, z czego 50 mld. pozostało w obiegu pozabankowym, a 100 mld. wpłacono do banku komercyjnego. Wyznacz podaż pieniądza M1, jeśli stopa rezerw gotówkowych wynosi odpowiednio: 10, 20 i 25%, zakładając, że udzielone kredyty wracają do banku jako wkłady.
STOPA REZERW |
WKŁADY |
M1=C + D |
||
|
WPŁATA GOTÓWKOWA |
UDZIELONE KREDYTY |
RAZEM |
|
10% |
100 |
900 |
1000 |
1050 |
20% |
100 |
400 |
500 |
550 |
25% |
100 |
300 |
400 |
450 |
r=10%=0,1 R=90 r=20%=0,2 R=80 r=25%=2,5 R=75
1) D=R/r 2) D=R/r 3) D=R/r
D=90/0,1=900 D=80/0,2=400 D=75/0,25=300
r |
= |
R |
|
|
D
|
D |
= |
R |
|
|
r |
Z powyższego przykładu wynikają następujące konkluzje:
w wyniku działalności banku komercyjnego zwiększa się podaż pieniądza w obiegu, występuje efekt mnożnikowy kreacji pieniądza:
Kp |
= |
M1 |
|
|
M0 |
M1 = Kp • M0
2. Zdolność banku do kreowania pieniądza zależy od wysokości stopy rezerw gotówkowych, im wyższa jest ta stopa, tym mniejsza zdolność banków do kreowania pieniądza.
KREACJA PODAŻY PIENIĄDZA
BAZA MONETARNA (M0=C + R)
C + R
Kp |
= |
M1 |
= |
C+D |
= |
g• D+D |
= |
D(1+g) |
= |
1+g |
|
|
M0 |
|
C+R |
|
g•D+rD |
|
D(g+r) |
|
g+r |
g |
= |
C |
|
C= g •D |
|
|
D |
|
|
r |
= |
R D |
|
R= r • D |
Kp = kreacja pieniądza
C = gotówka w obiegu pozabankowym
R = rezerwy gotówkowe banków
R = stopa rezerw gotówkowych
D = depozyty
g = skłonność podmiotów gospodarczych do przetrzymywania gotówki
CELE I INSTRUMENTY POLITYKI MONETARNEJ
Cele polityki pieniężnej dzielimy na:
CELE FINALNE (stabilizacja cen, wzrost produkcji, wzrost zatrudnienia). Na te cele BC ma najmniejszy wpływ, ponieważ ich osiągnięcie zależy także od innych czynników, jak: polityka budżetowa czy koniunktura za granicą;
CELE POŚREDNIE (podaż pieniądza, poziom stóp procentowych, poziom kursu walutowego). Na te cele BC ma większy wpływ niż na finalne;
CELE BEZPOŚREDNIE - OPERCYJNE (podaż bazy monetarnej lub zadłużenie banków komercyjnych w Banku Centralnym). Na te cele BC ma największy wpływ.
M1 = Kp • M0 AD=f(r)
Instrumenty polityki pieniężnej:
Stopa rezerw obowiązkowych - jest to minimalna relacja rezerw gotówkowych banków do wkładów utrzymywana na mocy prawa przez banki komercyjne.
Operacje otwartego rynku - sprzedaż papierów wartościowych w celu ściągnięcia pieniędzy z rynku, albo skup papierów wartościowych od podmiotów gospodarczych w celu zwiększenia podaży pieniądza. Papiery te (bony pieniężne) są oprocentowane, a stopę ich oprocentowania nazywamy stopą referencyjną.
Operacje depozytowo-kredytowe. BC może przyjmować od banków komercyjnych depozyty oraz udzielać im kredytów. W Polsce jest tzw. kredyt redyskontowy udzielany pod zastaw weksli oraz kredyt lombardowy udzielany pod zastaw obligacji Skarbu Państwa.
Inne instrumenty, np.: zakaz koncentracji kredytów jednego podmiotu gospodarczego w jednym banku.
POPYT NA PIENIĄDZ
Ceną pieniądza jest stopa procentowa.
Występuje odwrotna zależność między wysokością stopy procentowej a popytem na pieniądz, ponieważ im wyższa jest stopa procentowa, tym większy jest koszt utrzymywania pieniądza w formie odsetek, które by się uzyskało po wpłaceniu pieniędzy na oprocentowane konto. Przy danym poziomie stóp procentowych, zapotrzebowanie na pieniądz zależy od wielkości PKB, wzrost PKB przesuwa krzywą popytu w prawą stronę, spadek PKB - w lewą stronę.
RÓWNOWAGA NA RYNKU PIENIĄDZA:
nadwyżka podaży A B
BC zwiększa podaż pieniądza > stopa procentowa maleje
BC zmniejsza podaż pieniądza > stopa procentowa rośnie
Jeżeli spadną ceny będzie ten sam efekt.
Jeśli wzrośnie PKB to stopa procentowa też rośnie.
Jeśli rośnie PKB to rośnie popyt na pieniądz i przy danej podaży pieniądza rosną stopy procentowe. Jeśli spada PKB - występuje efekt odwrotny.
Zadanie:
Baza monetarna (MO) obejmuje:
gotówkę w obiegu pozabankowym
rezerwy gotówkowe banków
wkłady na żądanie
wkłady terminowe
Zadanie:
Oblicz mnożnik kreacji pieniądza, jeśli:
MO = 100, M1=150
Kp |
= |
M1 |
= |
150 |
= |
1,5 |
|
|
M0 |
|
100 |
|
|
Zadanie:
Depozyty na żądanie wynoszą (D): 125, gotówka w obiegu (C): 35, rezerwy gotówkowe (R): 25. Oblicz M0, M1 i mnożnik kreacji pieniądza.
M0 = C + R = 35 + 25 = 60
M1 = C + D = 35 + 125 = 160
Kp |
= |
M1 |
= |
160 |
= |
2,66 |
|
|
M0 |
|
60 |
|
|
Zadanie:
Stopa rezerw gotówkowych banku, to stosunek rezerw gotówkowych do:
wkładów
kapitału akcyjnego
zysków
strat
Zadanie:
Politykę pieniężną prowadzi:
Minister Finansów
Bank Centralny
Minister Gospodarki
Komisja Papierów Wartościowych
Zadanie:
BC może wpływać na podaż pieniądza za pomocą:
stopy rezerw obowiązkowych
skupu papierów wartościowych
sprzedaży papierów wartościowych
obniżania podatku dochodowego
MODEL IS- LM
450
Wielkość PKB wpływa na wysokość stóp procentowych, a stopy procentowe wpływają na wielkość PKB.
1. RYNEK PIENIĘŻNY A RYNEK DÓBR
Mechanizm transmisyjny wyjaśnia, w jaki sposób zjawiska na rynku pieniężnym wpływają na sytuację na rynku dóbr (wielkość PKB):
Wzrost podaży pieniądza → spadek stóp procentowych → wzrost konsumpcji i PKB
E2
E1 ΔY 450
AD = C + I + G + NX
C = Ca + KSK • Y
I = e - dR
e = czynnik niezależny od stopy procentowej
NX = g - mY - dR
g= czynnik autonomiczny, niezależny od tego co się dzieje w kraju
m, d = elastyczności
Eksport netto: NX =X - M
Zwiększenie podaży pieniądza przez BC powoduje zmniejszenie stóp procentowych, co z kolei powoduje wzrost globalnego popytu i produkcji oraz wzrost popytu na pieniądz.
Skuteczność polityki pieniężnej ogranicza efekt tłumienia: wzrost podaży pieniądza → spadek stopy procentowej → wzrost globalnego popytu i produkcji, co z kolei powoduje wzrost popytu na pieniądz, wzrost stóp procentowych oraz ograniczenie globalnego popytu i produkcji.
Oddziaływanie sytuacji na rynku dóbr na rynek pieniężny, przykładowo:
Ekspansywna polityka pieniężna prowadzi do wzrostu globalnego popytu i produkcji, co powoduje, że na rynku pieniężnym rośnie popyt na pieniądz, (ponieważ zależy on od wielkości PKB) i rosną stopy procentowe.
Restrykcyjna polityka budżetowa wywołuje odwrotny efekt (prowadzi do spadku globalnego popytu i produkcji, co powoduje, że na rynku pieniężnym maleje popyt na pieniądz i spadają stopy procentowe).
EFEKT WYPYCHANIA: ekspansywna polityka budżetowa → wzrost globalnego popytu i produkcji → wzrost popytu na pieniądz → wzrost stopy procentowej → spadek globalnego popytu i produkcji.
2. Linia IS
Linię IS wyznaczają wszystkie kombinacje stóp procentowych i PKB, przy których jest równowaga na rynku dóbr. Zmienną objaśnianą jest PKB, a objaśniającą jest stopa procentowa.
E2
E1
450
A
B
Linia IS jest nachylona ujemnie, co oznacza, że jest odwrotna zależność między wysokością stopy procentowej a wielkością PKB, to znaczy, że spadek stopy procentowej prowadzi do wzrostu PKB i odwrotnie. Kąt nachylenia linii IS zależy od wrażliwości globalnego popytu na zmianę stopy procentowej oraz od wielkości mnożnika. Jeśli popyt jest wrażliwy, a mnożnik duży, to krzywa IS jest spłaszczona. Jeśli popyt jest niewrażliwy, a mnożnik mały, to krzywa IS jest stroma.
Ekspansywna polityka budżetowa przesuwa krzywą IS w prawą stronę, co oznacza, że przy tym samym poziomie stóp procentowych jest większa produkcja.
Restrykcyjna polityka budżetowa przesuwa krzywą IS w lewą stronę, co oznacza, że przy tym samym poziomie stóp procentowych jest mniejsza produkcja.
Zadanie:
Linia IS przesuwa się w prawo, jeśli:
a) rosną wydatki rządowe
b) spadają podatki
c) rośnie podaż pieniądza
d) żaden z powyższych
3. Linia LM
Linię LM wyznaczają wszystkie kombinacje PKB i stopy procentowe, przy których jest równowaga na rynku pieniężnym. Zmienną objaśnianą jest stopa procentowa, a zmienną objaśniającą jest wielkość PKB.
Linia LM jest nachylona dodatnio, ponieważ wzrost PKB zwiększa popyt na pieniądz, co przy stałej podaży pieniądza prowadzi do wzrostu stopy procentowej.
Kąt nachylenia linii LM zależy od wrażliwości popytu na pieniądz, na zmiany w PKB i stopy procentowej. Linia jest stroma, jeśli popyt na pieniądz jest wrażliwy na zmiany PKB i niewrażliwy na zmianę stopy procentowej.
Ekspansywna polityka pieniężna przesuwa linię LM w prawo, restrykcyjna - w lewo.
RÓWNOWAGA NA RYNKU DÓBR I RYNKU PIENIĘŻNYM:
E
Równowaga na rynku dóbr i rynku pieniężnym występuje dla takiego poziomu stopy procentowej i wielkości produkcji, przy której linia IS przecina się z linią LM ponieważ na linii IS jest zawsze równowaga na rynku dóbr, a na linii LM jest zawsze równowaga na rynku pieniężnym.
W gospodarce są siły, które prowadzą samoczynnie do takiego stanu równowagi.
4. Zarządzanie globalnym popytem
EKSPANSYWNA POLITYKA
FISKALNA (BUDŻETWOWA) MONETRANA (PIENIĘŻNA)
RESTRYKCYJNA POLITYKA
FISKALNA (BUDŻETWOWA) MONETRANA (PIENIĘŻNA)
Zadanie:
Zilustruj graficznie za pomocą modelu IS-LM jednoczesną politykę monetarną i fiskalną.
3
2
MAKRO_ĆWICZENIA_sem II
MAKRO_ĆWICZENIA_sem II
PNB- produkt narodowy brutto
PNN - produkt narodowy netto
C - konsumpcja gospodarstw domowych
I - inwestycje (wydatki przedsiębiorstw)
G - wydatki rządowe
X - eksport
M - import
Δ - zmiana
t - okres czasu
C - konsumpcja (zależna i niezależna od dochodu)
CA - konsumpcja autonomiczna
Y - dochód
ΔY - zmiana w Y
ΔC - zmiana w C
C = Ca + KSK • Y
tgα=KSK
C
B
A
Ca
Y
Y1 Y2
C
C
C'
Ca
Ca'
Y
C
C'
C
Ca'
Ca
Y
C
C
C'
Ca
β
α
Y
S
S= -Ca + KSO • Y
tgα=KSO= ΔS
ΔY
∆S
α
∆Y
Ca-
0
α
Y = PKB
R
R - realna stopa procentowa
I - inwestycje
D - elastyczność „I” względem „R”
e - inwestycje niezależne od „R”
A
I= d - eR
R1
R2
B
I
I
I = IA
PKB (Y)
AD - popyt globalny
B
AD =C + I
AD
I
Ca
A
C = Ca + KSK • Y
tgα=KSK= ΔC
ΔY
Ca
Y1 Y2 PKB (Y)
AD'
AD
B
AD =C + I
AD2
AD1
A
Y1 Y2 PKB (Y)
linia pomocnicza
AD
AD = C + I
Y1 YE Y2 Y* PKB(Y)
AD' =C + I +ΔI
E2
AD
ΔI
AD=C+I
0 Y1 Y2 PKB (Y)
AD = C + I
Y1 YE Y2 Y* PKB(Y)
AD2
AD3
AD1
AD1=C+I
AD2=C+I+G
AD3=C'+I+G
Y1 Y3 Y2 PKB(Y)
* bez państwa
* z państwem
KSK” krańcowa skłonność do konsumpcji dóbr krajowych
KSK' z dochodu rozporządzanego
AD
Tgα=KSK
KSK + KSO = 1
KSK' = (1 - t) KSK
AD'
Y1
E
AD
PKB
AD'
AD
AD
PKB
Y1 Y2
M0= C + R
M1 = C + D
M2 = M1 + WKŁADY
TERMINOWE
M3 = M2 + INNE
FORMY
PIENIĄDZA
PIENIĄDZA
C - gotówka w obiegu
pozabankowym
D - wkłady na żądanie
R - rezerwy gotówkowe
Banków
M1
M2
M3
M0
M1
C + D
MD |
= |
K • Y- hR |
P |
|
|
MD = (K • Y- hR) • P
M= pieniądz
MD = popyt na pieniądz
Y = produkcja
R= stopa procentowa
k i h = elastyczności
P= ceny
MD
MD'
B
A
M1 M2 M
Stopa procentowa
r2
r1
MS |
realna podaż pieniądza |
P |
|
MS = podaż pieniądza
MD = popyt na pieniądz
r= stopa procentowa
MS1 MS MS2 MS
P
nadwyżka popytu
MS
MD
E
MS
MD
r
r2
rE
r1
MD
MS MS' MS
P
r
r1
r0
MD1 = f(PKB1)
MD2 = f(PKB2)
PKB2 > PKB1
MD2
MD1 = f(r, PKB1)
MD2 = f(r, PKB2)
PKB2 > PKB1
MD2
MD1
MD1
MS1 MS
P
r
r2
r1
AD
MD1
MD2
MD1
MS1 M
R
r2
r1
AD
AD2
AD1
PKB
AD2
AD1
M0 M1 M Y1 Y2 PKB
R AD
MD2 f(Y2)
M1 f(Y1)
MD1
r2
r1
AD2
AD1
AD
Y1 = f (r2)
Y2 = f (r1)
Y1 Y2 PKB
R
r2
r1
IS
Y1 YR PKB
LM
R
RE
IS
PKB
YE
LM1
R R
LM
LM2
r2
r1
r2
r1
IS2
IS
IS1
Y1 Y2 PKB Y1 Y2 PKB
LM2
R R
LM
LM1
r2
r1
r2
r1
IS1
IS
IS2
Y1 Y2 PKB Y1 Y2 PKB
LM1
LM2
r2
r1
IS2
IS1
Y1 Y2 Y3 PKB