Blisko 96% terytorium Polski jest położone poniżej 350m n.p.m. a jedynie 2,9 leży na wysokości powyżej 500m n.p.m. Tereny rolnicze stanowią 54%teryt. Kraj, tereny leśne około 29,1. Trwałe użytki zielone obejmują swym zasięgiem 11,4 obszaru kraju; łąki 8,1%; pastwiska 3,3% -co stanowi 21,1 terenów rolniczych polski.

RODZAJE PRODUKCJI ROSLINNEJ

*polowa produkcja roślinna na gruntach ornych *produkcja ogrodnicza ( sadownictwo, warzywnictwo, kwiaciarstwo, prod. Roślin leczniczych, roślin nasiennych) * prod. roślin wodnych w naturalnych i sztucznych zbiornikach * prod. leśna .

TEORETYCZNE PODSTAWY UPRAWY ROLI

Zadaniem ogólnej uprawy roli i roślin jest: opracowanie najwłaściwszych sposobów oddziaływania rolnika na środowisko w celu stworzenia w nim optymalnych warunków dla odpowiednio dobranych roślin, objętych wspólnym systemem uprawy

. SYSTEMY PRODUKCJI ROSLINNEJ System rolniczy

jest to zagospodarowanie przestrzeni rolniczej w zakresie prod. roślinnej, zwierzęcej oraz ich przetwarzania wyceniony kryteriami ekologicznymi i ekonomicznymi.

Konwencjonalny-ukierunkowany na osiąganie zysku, oparty na technologiach zużywających duże ilości przemysłowych środków produkcji.

Ekologiczny- łączący produkcję roślinną i zwierzęcą, bazuje na środkach pochodzenia naturalnego, nieprzetwarzanych technologicznie.

Integrowany-pozwala uzyskać stabilną wydajność i odpowiedni dochód rolniczy. Łączy w sobie najważniejsze elementy rolnictwa ekologicznego i konwencjonalnego.

PODSTAWOWE ZADANIA UPRAWY ROLI* stworzenie dla roślin uprawnych korzystnych warunków w środowisku glebowym * nadanie glebie struktury gruzełkowatej * poprawienie jej wł. Wodnych powietrznych, cieplnych * uaktywnienie procesów biologicznych * nadanie roli sprawności i kultury * zwalczanie chwastów, chorób, szkodników * przykrycie resztek pożniwnych, nawozów organicznych oraz wymieszanie z glebą nawozów mineralnych * przygotowanie roli pod zasiew, czyli sadzenie * przeciwdziałanie erozji.

GLEBA jest jednocześnie najbardziej skomplikowanym i najtrudniej dostępnym do obserwacji środowiskiem i częścią ekosystemu, jest środowiskiem nieożywionym, ale składa się również z części nieożywionej( cz. mineralne 45%, subst. organiczne5%, powietrze 25%, woda 25%).

ROLA powierzchniowa warstwa gleby, na którą działają bezp. narzędzia i maszyny glebowe, grubość warstwy określają zabiegi mechaniczne i głębokość, na którą je wykonujemy.

Zależność niektórych właściwości gleby od stopnia rozdrobnienia ( dyspersji)

MAŁA DYSPERSJA: mała pojemność wodna, dobra przepuszczalność, mała zawartość składników pok., dobre fizyczne, ale złe chemiczne właściwości, gleby ciągle łatwe do uprawy, przewiewne

DUŻA DYSERSJA duża poj. wodna , zła przepuszczalność, wysoka zawartość skł. Pokarmowych, złe fizyczne, ale dobre chemiczne właściwości, gleby zimne, trudne do uprawy, nie przewiewne.

AGRONOMICZNE WŁAŚCIWOŚCI ROLI

sprawność roli- taki stan, w którym warunki życia uprawianej roślin są optymalne albo do nich zbliżone. W tym stanie wszelkie fizyczne, chemiczne i fizykochemiczne i biologiczne właściwości roli kształtują się w sposób optymalny

kultura gleby rozumie się taką jej cechę, która pozwala szybko i stosunkowo niedużymi środkami doprowadzić rolę do stanu sprawności utrzymującego się przez dłuższy czas. PLON jest miarą wydajności rośliny uprawnej, czyli ilości użytecznej masy roślinnej ( ziarna, korzeni, bulw, słomy, owoców) zebraną z jednostki powierzchni. Plon: biologiczny (ogólny), rzeczywisty( handlowy), brutto, netto PLON GŁÓWNY-roślina zajmująca pole przez większą część okresu wegetacyjnego PRZEDPLON-uprawiane aby poprawić strukturę roli POPLON- rośliny zajmujące pole po plonie głównym w celu przygotowania podłoża na następne nasadzanie sianie itd.

ZMIANOWANIEM nazywa się następstwo roślin, które uwzględnia ich wymagania i warunki przyrodnicze, siedliska oraz jest gospodarczo uzasadnione. Jeśli zmianowaniem obejmuje się określoną liczbę pól w gospodarstwie i będzie się na każdym z nich kolejno uprawiać zaplanowane rośliny uzyskując coroczne zbiory wszystkich roślin to będzie to płodozmian jest to zmianowanie zaplanowane z góry na szereg lat dla określonego obszaru gospodarstwa.

ZASOBNOŚĆ GLEBY to sumaryczna zawartość składników mineralnych makro i mikroskładników oraz próchnicy i szczątków organicznych w różnym stopniu rozkładu w glebie. Rozróżniamy zasobność naturalną oraz agrotechniczną (antropogeniczną).

Żyzność gleby

Warunkuje współudział gleby we wzroście, rozwoju i planowaniu roślin

Przejawia się w zdolności gleby do przekazywania bytującym na niej roślinom składników pokarmowych, wody, powietrza, ciepła itp.oraz wymianie gazowej

Dzieje się to na skutek współdzianlania określonych fizycznych, chemicznych i biologicznych właściwości gleby z innymi czynnikami ekologicznymi.

Czynnikami warunkujące określony stan żyzności gleby

Morfologiczne: właściwości makro-, mezo- i mikromorfologiczne profilu glebowego ( te w którym powstała)

Fizyczne

Chemiczne i fizykochemiczne

Biochemiczne i biologiczne - zawartość subst. Organicznej, zwł. Próchnicy

Urodzajność gleby - zdolność gleby do wytworzenia plonów, wyraża się ją plonem z podstawowej jednostki przestrzeni produkcyjnej. Ma charakter zmienny (w tym samym miejscu, czasie lub okresie wegetacyjnym plony mogą być różne na skutek różnego wpływu człowieka).

Urodzajność potencjalna

Urodzajność aktualna

Nawożenie i jego cele:

Uzyskać wyższe plony roślin

Poprawa jakości plonów

Wyższa opłacalność uprawy roślin

Poprawa zdrowotności roślin

Zwiększenie odporności roślin na niektóre choroby i szkodniki

Dostarczanie roślinom skł.pokarmowych w odpowiednich ilościach, terminach i we właściwej formie

Utrzymanie i poprawę żyzności gleby aby wzrost i rozwój był jak najbardziej korzystny.

Niezbędne nawożenie wynika z konieczności:

Poprawy właściwości gleby, jako podłoża do uprawiania roślin

Uzupełnienia naturalnych często niedostatecznych zapasów składników pokarmowych w glebie

Uzupełnienia pobranych z plonami roślin lub utraconych z gleby skł.pokarmowych(wymywanie, uwstecznianie, ulatnianie się itp.)

Przy wyborze składnika najczęściej sugerujemy się ceną za 1 kg czystego składnika.

Fertygacja

Zalety:

- Bardziej precyzyjne dostosowanie dawek nawozowych do potrzeb danej rośliny

- Ochrona rośliny przed stresami wywołanymi nadmierną koncentracją soli w podłożu lub w glebie

- Ograniczenie zużycia nawozów i wody

- Możliwość szybkiej regulacji składu pożywki

- Większa możliwość dostosowania składu pożywki do fazy rozwojowej rośliny

- Równomierne zaopatrzenie roślin w wodę

- Wzrost plonów

- Ograniczenie zanieczyszczenia środowiska nadmiernymi dawkami nawozu

Gleba a podłoże

- Podłoże - środowisko wzrostu korzeni

- Uprawy bezglebowe

- Aeroponika

- Podłoża bierne (inertne):wełna mineralna, wełna szklana, pianka polifenolowa, keramzyt, żwir(nie maja kompleksu sorpcyjnego i roztworu glebowego, nie ma skł.pokarmowych)

- Torf, plewki ryżowe, włókno

Nowe technologie :

- Uprawy bezglebowe,

- Podłoża inertne

- Fertygacja

- Układ zamknięty z recyrkulacją

Uprawy bezglebowe:

Uprawy hydroponiczne

- Bez podłoża stagnującą NFT, aeroponika

- Podłoża mineralne:wełna miner., wełna szklana, keramzyt, perlit, lawa wulkaniczna, piasek, zeolit

- Podłoża syntetyczne:pianka poliuretanowa, pianka polifenolowa, pianka aminowa

- Podłoża organiczne:torf, włókno kokosowe, kora, słoma, węgiel brunatny, trociny, włókno drzewne, łuska kokosowa, łuska kakaowa

Niehydroponiczne:

- Podłoża organiczne:torf, włókno kokosowe, kora, słoma, węgiel brunatny, trociny, włókno drzewne, łuska kokosowa , łuska kakaowa

Podłoża inertne:

- Charakteryzuja się one biernością chemiczną i mikrobiologiczną

- Nie wchodzą w reakcje chemiczne z pożywkami

- Nie ulegają rozkładowi mikrobiologicznemu

- Nie stwarzają dogodnych warunków do rozoju patogenów w środowisku korzeniowym

-Nie mają KS(nie zachodzi sorpcja wymienna)

Zalety :

- Optymalne i stabilne warunki powietrzne

- Brak patogenów i subst.toksycznych

- Zwiększenie wydajności z jednostki powierzchni

- Lepsza jakość i ilość plonu

- Wcześniejsze i bardziej wyrównane kwitnienie i plonowanie

- Oszczędność zużycia podłoża

- Oszczędność zużycia wody i nawozów(30-40%)

- Oszczędność zużycia energii (ok.10%)

- Możliwośc precyzyjnego utrzymania optymalnych poziomów skł.pokarmowych i odczynu w rizosferze

- Umożliwienie stosowania nawożenia w układach zamkn. Z recyrkulacją pożywki jako podstawowej technologii nie zanieczyszczającej środowisko

Wady:

- Większe ryzyko pojawienia Się chorób rizosfery przy układach z recyrkulacja pożywki

- Większe koszty założenia i utrzymania systemu hydroponicznego

- Większe wymagania profesjonalne producenta ze względu na bardzo mały dopuszczalny margines błędu

Systemy nawożenia:

- otwarty

- zamknięty: z recyrkulacja ,bez recyrkulacji

Zalety upraw aeroponicznych:

- wyzsze plony

- optymalna ich jakość

- lepsze wykorzystanie powierzchni szklarniowej

- zwiększenie cykli uprawowych

- poprawa warunków fitosanitarnych

- wyższy poziom automatyzacji

- redukcja kosztów produkcji

- Schładzanie systemów korzeniowych

Woda i jej cechy:

Woda jest przezroczysta, bezbarwna, nie pachnie i nie ma smaku, posiada twardość ogólną powodują ją rozpuszczone węglany, siarczany, azotany, chlorki i inne zw. Chemiczne, oraz twardość węglanową wywołaną przez węglany wapnia i magnezu.

Jakość wody: Cl, Na, S-SO₄, Fe, B, Li, twardość wody `dH, Fe ogółem (Fe (OH)₃), zawartość dwuwęglanów HCO₃^-

Zawartość składników: Stężenie hydroponiczne-zawartość składnika w pożywce, optymalna dla wzrostu danej rośliny. N-NH₄ do 10% N-NO₃, Cu do 2001 była norma dla wody pitnej do 0,5mg/dm³, teraz jest 1,0 mg/dm³, dla roślin 0,048, Na do 60 mg/dm³, Cl do 60 mg/dm³

Przykłady metod uzdatniania wody: stosowanie filtrów piaskowych, deskowych, stosowanie układów z odwrotną osmozą, mieszanie wody studziennej z wodą deszczową (miękka, ma mało składników), mieszanie wody wodociągowej z wodą studzienną (w zależności od źródła może być dobra ale może być też zanieczyszczona azotem)

Nawozy wykorzystywane w systemach fertygacji: Saletra amonowa N-NH₄ ( 17,5%), N-NO₃ (17,5%); saletra wapniowa Ca (18,5%), N-NH₄ (0,8%), N-NO₃ (14,7%); saletra potasowa N-NO₃ (13%), K (38,2%); Siarczan potasu K (44,8%), S (17%); Siarczan magnezu Mg (9,9%), S (13%); Saletra magnezowa Mg (9,5%), N-NO₃ (11%); Fosforan amonu P (26,2%), N-NH₄ (12%); Fosforan monopotasowy K (28,2%), P (22,3%).

Podłoża inertne: Charakteryzują się one biernością chemiczną i mikrobiologiczną, nie wchodzą w reakcje chemiczne z pożywkami, nie ulegają rozkładowi mikrobiologicznemu, nie stwarzają dogodnych warunków do rozwoju patogenów w środowisku korzeniowym, podłoża te nie mają kompleksu sorbcyjnego ( nie zachodzi sorbcja wymienna)

Choroby gleby - Siseases of soil

- skorupa glebowa

- koleiny

- zbrylenie warstwy ornej

- podeszwa płużna

- nadmierne zagęszczanie podglebia

Skorupa Glebowa

Wytwarza się w skutek:

- Wyschnięcia uwodnionej, zagęszczonej wierzchniej warstwy gleby

- podatne gleby o dużej zawartości części spławianych ( powyżej 35% o średnicy 0,02mm)

- mała zawartość próchnicy

Skorupa Glebowa

- stawia opór mechaniczny kiełkującym roślinom

- prowadzi do nasilenia parowania wody

- ogranicza wymianę gazową między glebom a atmosferom

- sprzyja rozwojowi grzybów

Zapobieganie powstawaniu skorupy glebowej

- unikanie nadmiernego rozpylenia gleby w czasie zabiegów mechanicznych

- stosowania nawożenia organicznego

- wapnowanie gleb - wpływa na polepszenie struktury gruzełkowatej, tworzy ją

- ściółkowanie powierzchni gleby

Podeszwa płużna

Nadmiernie zagęszczona górna część warstwy podornej, utrudniająca krążenie wody i powietrza, przenikanie korzeni

Powstaje na skutek:

- Wieloletniej uprawy roli na jednakowej głębokości

- zgniatania zbyt wilgotnego dna bruzdy kołami ciągnika, płozami pługów

- na tak ubitym dnie zatrzymują się drobne cząstki glebowe wymywane z górnej warstwy

Nadmierne zagęszczanie podglebia

Powstaje poprzez:
- poruszaniu się po polu ciężkich maszyn

- duża ilość zabiegów mechanicznych

- wysoki poziom wód gruntowych

Stopień ugniecenia gleby zależy od:

- siły nacisku maszyny na podłoże

- czasu działania obciążenia

- rodzaju gleby i jej właściwości

- udziału piasku, pyłu i iłu

- zawartości substancji organicznej

- wilgotności w okresie ugniatania

Nadmierne zagęszczenie prowadzi do:

- rozpadu agregatów glebowych

- zmniejsza udział porów dużych

- zwiększenie porów małych

- zmniejszenie rozpuszczalności wodnej i powietrznej gleby

- korzenie nie przerastają zbitych warstw gleby i nie rozgałęziają się w nich

Ograniczenia w uprawie roli

Uprawa płużna: zalety

- dobre spulchnianie

- odwrócenie i rozdrobnienie warstwy ornej

- łatwość wprowadzania do głębszych warstw gleby resztek pożniwnych

- wyrównanie zawartości składników pokarmowych w całej warstwie ornej

- system czystej, starannej uprawy roli

Orka

- orki zasadnicze: podorywka, orka siewna, orka przedzimowa

Zabiegi doprawiające rolę:

- włóknowanie

- bronowanie

- kultywatorowanie

- wałowanie

Uproszczone systemy uprawy

- minimum uprawy, czyli uprawa zminimalizowana

- siew bezpośrednie - bez uprawy roli, czyli uprawa zerowa

Uprawa zminimalizowana

- uproszczenie zmianowa, nawożenia, siewu, pielęgnacji i zbioru

- spłycenie uprawy płużnej stosowanie aktywnych narzędzi do uprawy roli

- stosowanie płytkiej uprawy bez orkowej

- stosowanie głębokiej uprawy bez orkowej

Siew bezpośredni - uprawa zerowa

Sposób przygotowania pola

- siew w scierń

- siew w czarne pole

- siew w mulcz

- siew w rośliny okrywowe

Sposób umieszczenia nasion

- siewnikiem talerzowym

- siewnikiem rotacyjnym

- siewnikiem kultywatorowym

- siewnikiem kombinowanym

Siew w ścierń

- po usunięciu z pola plonu ubocznego w postaci słomy, łodyg lub liści

- chwasty oraz zielone części roślin niszczy się herbicydami, odpowiednio dobranymi do gatunku chwastów i rośliny uprawnej

Siew w czarne pole

- gdy pozostałości po zbiorze rośliny przedplonowej, a wiec słomę, łodygi, ściern itp. spala się

- zaletą jest uzyskanie czystej wolnej powierzchni, na której latwo można dokonac siewu oraz wyraźnie zmniejszyć liczby nasion chwastów zdolnych do kiełkowania, a także niektórych szkodników

- wadami są, obniżenia aktywności biologicznej w 2 - 3 cm warstwie gleby i niebezpieczeństwo niesienia się ognia

Siew mulcz

- gdy pozostałości resztek roślinnych rozdrabnia się i pozostawia na polu

- zaletą tego sposobu jest zapobieganie parowaniu i zachwaszczaniu, ale jednocześnie pojawiają się trudności wynikające z konieczności zastosowania specjalnego siewnika, który będzie przed umieszczeniem nasion usuwał na bok mulcz, oraz koniecznośc dokonania rozdrobnienia pozostałości roślinnych

Siew w rośliny okrywowe

- gdy na polu, na którym mamy zamiar wykonać siew znajdują się rośliny zapobiegające wodnej lub wietrznej np. ( lucerna, koniczyna czy trawa )

- przed siewem lub po jego wykonaniu stosujemy odpowiednio dobrane herbicydy niszczące warstwę okrywową

Warunkami wprowadzenia siewu bezpośredniego do praktyki:

- brak czasu lub możliwości organizacyjnych, aby przeprowadzić uprawę roli

- brak wystarczającej ilości ludzi do prac polowych lub deficyt mocy pociągowej

- obawa przed erozją lub nadmiernym przesuszaniem gleby

- brak możliwości prawidłowego wykonania podstawowej uprawy roli, ze względu na niekorzystne warunki klimatyczne

- warunki ekonomiczne

Podstawowe warunki, jakie muszą być spełnione, aby siew bezpośredni dal oczekiwane rezultaty to:

- specjalny siewnik

- urozmaicony asortyment herbicydów

- odpowiednie nawozy mineralne i środki ochrony roślin

- właściwie dobrana gleba i stanowiska

- właściwy gatunek, a nawet odmiana rośliny uprawnej

Kryteria jakimi musi odpowiadać gleba, aby mogła być obsiana metodą siewu bezpośredniego

- pole powinno być prawidłowo zdrenowane i o dużej przepustowości wodnej

- gleba powinna być : strukturalna, nie podlegająca zamulaniu, zaskorupieniu

- gleba powinna być : aktywna biologicznie, zasobna w makro i mezofaune glebową oraz o właściwej porowatości

Siew bezpośredni nie może być wykonywany na dwóch kategoriach gleb

- na glebach zlewnych, nieprzepuszczalnych, oglejonych, ilastych lub gliniastych, o małej zawartości substancji organicznej

- na glebach piaszczystych lekkich, nie strukturalnych o małej zawartości substancji organicznej i zbytnio zagęszczonych

Siewnik do siewu bezpośredniego powinien posiadać:

- zdolność rozcinania lub rozgarniania resztek po żniwnych w taki sposób, aby nasiona trafiały wprost w glebę

- możliwość równoczesnego umieszczania nawozów mineralnych i nasion w taki sposób aby nasiona były oddzielone warstwą gleby od nawozów mineralnych

- możliwość regulacji głębokości umieszczania nasion, odpowiedniej rozstawie redlici ilości wysiewu

- zdolność rozgęszczania gleby wokół nasion i dobrze je przykryć

Wieloletnie stosowanie upraw uproszczonych przyczynia się do:

- ograniczenia erozji gleb

- utrzymania substancji organicznej w glebie

- ograniczenia spływu wody i zwiększenia wilgotności gleb

- poprawy struktury gleby i wzrostu trwałości agregatów glebowych

- wzrostu liczby maleroporów w glebie

- obniżenia nakładu energii na jednostkę produktu rolnego

- wzrostu plonowania roślin

Czynniki powodujące rozpad agregatów

- duże uwilgotnienie gleby

- wysycenie kationami sodu, potasu

- krople deszczu

- wykonywanie nieodpowiednio zabiegów uprawowych

- silne wiatry

Uprawka, zabieg uprawowy-

każda czynność wykonywana jakimkolwiek narzędziem uprawowym lub maszyna uprawową(dotyczy wszystkich zabiegów uprawowych).

Zespół uprawek- szereg uprawek wykonywanych w określonej porze roku dla uzyskania zamierzonych celów.

Narzędzia bierne- działają na glebę w wyniku ruchu postępowego uzyskanego przez zastosowanie siły pociągowej żywej lub mechanicznej. Sposób działania tych narzędzi na glebę zależy od kształtu i wielkości elementów roboczych ich zagłębienia w roli oraz od prędkości poruszania się na polu.

Maszyny uprawowe czynne- zwane aktywnymi, różnią się od narzędzi biernych tym, że ich elementy robocze oprócz ruchu postępowego wykonują ruchy obrotowe, wahadłowe lub wibracyjne, niezgodne pod względem kierunku i prędkości z ruchem całej maszyny. Wymagają nie tylko uciągu, ale i napędu elementów roboczych.

Rodzaje uprawek: odwracające, spulchniające i wyrównujące, ugniatające i kruszące, specjalne, międzyrzędowe.

ORKA-

we współczesnym płużnym systemie uprawy roli orka jest czynnością zasadniczą, najsilniej zmieniającą uprawianą warstwę.

Zadania orki- odcięcie, podniesienie, obrócenie skiby, kruszenie, rozluźnianie roli, zwiększenie jej pulchności, zwiększenie ilości i wielkości pasów, wzrost objętości, wymieszanie składników pokarmowych.

Efekty pracy pługa zależą od: konstrukcji elementów roboczych, od wilgotności i kultury gleby, głębokości i szerokości roboczej, prędkości wykonywania orki, ukształtowania terenu.

Odkładnica- decyduje o stopniu poruszania się i spulchniania roli.

Rodzaje: cylindryczna (silnie kruszy, słabo odwraca), cylindroidalna (dostatecznie kruszy i odwraca), półśrubowa (lepiej odwraca, gorzej kruszy), śrubowa (całkowicie odwraca, minimalnie kruszy), ażurowa (dobrze kruszy gleby ciężkie), romboidalna (dobrze obraca i kruszy).

Lemiesz- jest to klin podciągający skibę od spodu i jednocześnie unoszący ją ku górze, powodując wstępne kruszenie.

Przedpłużek- mały korpus podłużny przyczepiany przed korpusem głównym, zapewniający lepsze kruszenie i odwracanie skiby (mocno zadarniony teren, trawa itp.)

Pogłębiacz- przyczepiany do ramy za korpusem płużnym w celu spulchnienia warstwy podornej do 6-8 cm.

Krój- element roboczy w kształcie ostrego noża lub tarczy, przyczepiany do ramy przed korpusem pługa, odcina skibę, ułatwiając pracę odkładnicy.

Parametry orki- głębokość orki, szerokość skiby, prędkość orki.

Głębokość orki zależy od- celu orki, rodzaju uprawianej gleby.

Rozróżnia się orki (pomiar głębokości i wyrażenie jej w wartościach bezwzględnych cm)

Orki płytkie (do 15cm), średnio głębokie (20-25cm), głębokie(do 30cm), pogłębione (powyżej 30cm).

Szerokość skiby- stosunek jej szerokości do głębokości orki, wpływa na odwrócenie skiby: -szeroki stosunek(skiba bardziej odwracalna), -wąski stosunek( zewnętrzna powierzchnia roli po orce jest największa).

Prędkość orki- najniższa- zapewnia maksymalne wykształcenie skiby (4-5km/h), średnia-lepsze kruszenie i dołożenie skiby, największa-zapewnia maksymalne obrócenie skiby(maks. 10-15 km/h).

Wymagana wilgotność gleby-optymalna wilgotność uprawowa. Wilgotność uzależniona jest od rodzaju gleby, o wilgotności decyduje zwięzłość i lepkość gleby. Gleba ciężka 45-60% wilgotności względnej, 40-60% optymalna wilgotność względna gleby.

Sposoby wykonywania orek-

-orka w składy- kolejne zaorywanie wzdłuż dłuższego boku szerokich zagonów, na które pole zostało uprzednio podzielone: orka w zgon, w rozgon, orka kombinowana(każde pole wykonywane inna metodą).

- orka w wąskie zagony.

- orka figurowa- zaorana rola nie ma grzbietów ani bruzd(orka płaska):orka w okółkę, orka w figurę.

- orka jednostronna .

- orka na stokach (skiba odrzucana do góry).

Rodzaje orek-

- orki zasadnicze: podorywka, orka siewna, razówka, orka przedzimowa (ziębla).

- orki uzupełniające: odwrotka, orka wiosenna(działa negatywnie wysusza glebę).

- orki specjalne- agromelioracyjna, pomelioracyjna.

Podorywka- jest pierwszą orka po zbiorze roślin schodzących z pola latem. Zadaniem podorywki jest: przykrycie ścierni, przyspieszenie rozkładu ścierni, zahamowanie strat wody, poprawienie wilgotności głębszych warstw, poprawienie wilgotności głębszych warstw, zapoczątkowanie zwalczania chwastów, niszczenie części szkodników i chorób.

Ważniejsze cechy podorywki- powinna być wykonywana jak najszybciej, bezpośrednio po zbiorze roślin, powinna być płytka (6-8cm), stosunek głębokości do szerokości 1:2, łatwo wykonać przy optymalnej wilgotności, stosować wieloskibowe pługi.

Orka siewna- wykonywana przed siewem, parę tygodni po podorywce. Powinna dobrze kruszyć i „dosypywać”, głębokość 15-22cm, orać starannie i na tyle wcześnie by rola do czasu siewu dostatecznie osiadła, odkładnice kulturalne, na glebach ciężkich stosować przedpłużek.

Razówka- spełnia zadania podorywki i orki siewnej za jednym razem, wykonywana jest gdy jest mało czasu do od zbioru przedplonu do siewy rośliny następnej, jest orką średnią lub płytką.

Orka przedzimowa (ziębla)- orka najgłębsza, pozostawiająca role na zimę w ostrej skibie; wykonuje się jesienią, służy do przykrycia resztek pożniwnych, obornika, wapna i nawozów głównie fosforowych i potasowych., powoduje dobre przemarznięcie i pokruszenie skiby, na glebach ciężkich uzyskanie stanu sprawności roli wiosną, głębokie spulchnienie i wyskibienie, nagromadzenie większej ilości wody opadowej pochodzącej z roztopów, nie powinna być orką kruszącą (zbyt wczesne osiadanie roli), stosunek głębokości do szerokości 1:1, 1-1,3.

Odwrotka- służy do przykrycia obornika w okresie między podorywką a zięblą, wykonywana głównie na glebach bardzo ciężkich, wykonywana na średnią głębokość, termin- parę tygodni przed zięblą (początek października), stwarza lepsze warunki rozkładu obornika.

Orka wiosenna- stosowana: gdy wiosną stosuje się obornik, na glebach ciężkich i zlewnych, przy uprawie roślin późnego siewu, na glebach wilgotnych, gdy nie zaorano pól przed zimą.

Ujemne skutki orki wiosennej- silne wysuszenie roli, przemieszczenie do wierzchniej warstwy nasion chwastów, powoduje silne zachwaszczenie roślin uprawnych.

Uprawki zastępujące orkę- stosowane są następujące narzędzia- pługi talerzowe, brony talerzowe, glebogryzarki, pługofrezarki, kultywator uprawowy o łapach sztywnych.

Kultywatorowanie- (15cm) polega na spulchnieniu, kruszeniu, mieszaniu, roli bez jej odwracania.

Główne zadania stawiane kultywatorom:

- przyspieszanie osiadania roli po orce przez pokruszenie skiby,

- spulchnienie roli zbyt zagęszczonej, po dawno wykonywanej orce,

- zastąpienie orki siewnej, wyciągnięcie z roli rozłogów perzu przemieszczonych przez podorywkę bliżej powierzchni,

- niszczenie chwastów nasiennych,

- wymieszanie nawozów mineralnych (jednakowe stężenie w całej warstwie).

Bronowanie:

Płytkie powierzchniowe spulchnianie roli, wykonuje się je po orkach, kultywatorach, wyrównanie powierzchni roli, pokruszenie skib i brył, zmniejsza wysychanie roli, zmniejszenie parowania wody z gleby (przerywa kapilary, wytwarza pulchną warstwę izolacyjną), przykryw się nasiona wysiane rzutowo, przyspiesza nagrzewanie roli wiosna, niszczy skorupę powstałą po obfitych deszczach czy ostrym słońcu, wzmaga oddychanie roli, niszczy chwasty, wytrzepuje ziemię z rozłogów perzu wyciągniętych kultywatorem.

Podział bron ze względu na ich dzialanie:

Ciezkie-120kg rzadko rozstawiane dlugie o kwadratowym przekroju zęby; głębokość do 10cm, na 1m2 ramy wypada 25-30; nacisk na jeden ząb ok20N

Średnie-do 80kg zęby krótsze, czworokątne, glebokosc 4-6cm nacisk na 1 ząb 15N

Lekkie-posiewne, 30-50kg zęby okrągłe głębokość 2-5cm nacisk na 1 ząb 10N

Zastosowanie bron zimą na polach niedosianych : bezposrednio po uprawkach odwracających, bezpośrednio po wałowaniu, po siewie niewielkich dawek nawozow mineralnych (wymieszanie ich), po pojawieniu się siewek chwastow na polu w celu ich zniszczenia, po zastosowaniu kultywatorow do wyciagniecia perzu w celu oczyszczenia rozłogow i usuniecia ich z pola, bezpośrednio przed siewem roślin w celu spulchnienia roli do siewu

Zastosowanie bron na polach obsianych: bezpośrednio po siewie w celu: wyrownaia powierzchni, równomiernego przykrycia nasion, zatarcia śladów po redliczkach i w kolach,

W kilka dni po siewnie jeśli rola się zaskarbi w celu ułatwienia wschodow, w fazie wschodow lub po ich zakończeniu, w celu utrzymania sprawności roli, po zakończeniu wschodow w celu przerzedzenia niektórych roślin, po dobrym ukorzenieniu się siewek w celu niszczenia chwastow, po stosowaniu nawożenia pogłównego, wprowadzenie składników w glab gleby, na polach roślin ozimych lub wieloletnich wieloletnich celu pokruszenia skorupy ladowej, na polach roślin ozimych lub wieloletnich wieloletnich celu usuniecia obumarłych czesci toslin, i w celu pobudzenia roślin do krzewienia

Włókowanie-jest najpłycej dzialajaca uprawka spulchniajaca i wyrownujaca zaorana role, wykonywanie wiosna po ziębli, wiosna przyspiesza ogrzewanie się roli, na glebach ciezkich i bardzo ciezkich, wyrownuje i kruszy zaskarbienie,wtlacza bryly w role,gdzie ulegaja nawilżeniu, zmniejszenie ogolnejpowierzchni parowania gleby, dzialania krotkotrwale (od kilku do kilkunastu dni)

Wałowanie- ma działanie przeciwne do zabiegów spulchniających, zwiększa ilość przestworów drobnych (kapilarnych) oraz zmniejsza ilość przestworów większych, poprawia podsiąkanie wody z głębszych warstw gleby. Zmniejsza się zawartość powietrza. Lepsze zetknięcie nasion z cząsteczkami gleby i szybsze i równomierne kiełkowanie nasion.Może niszczyć skorupę glebową.

Aktualne kryteria oceny jakości nawozów

Zakres Dyrektyw nawozowych

- Nawozy mineralne: -klasyfikacja. -wymagania jakościowe, -identyfikacja/etykiety, -zawartość składników nawozowych. -sposób pobierania próbek i metody badań.

- Nawozy azotowe na bazie saletry amonowej o zawartości N >28% azotu całkowitego -wymagania i metody badań

Nawozy jednoskladnikowe w polsce: azotowe, potasowe, fosforowe, wapniowe, magnezowe= dzielą się ze względu na działanie, formy, rozpuszczalności związków, szybkość działania.

Nawozy wieloskładnikowe: kompleksowe -(powstają w wyniku reakcji chemicznej), mikroelementowe, helatowe-(mikroelementy zespolone z helenem), mieszane-(każdy może sam zrobić według zasad mieszania).

Metody analizy chemicznej:- uniwersalna do oznaczania składników w roślinach ozdobnych, warzywach, fertygacjach i donicach. -gleby rolnicze, mineralne i sadownicze azot metodą Fotym, Mg metodą ( Schach-Schabel), potas, fosfor (metodą egnera-Richma).

Podstawowe cele prowadzenia wspólnej legislacji nawozowej UE:-Ujednolicenie wymogów technicznych, składu chemicznego, definicji typów nawozów, identyfikacji oraz opakowań.- określenie dopuszczalnych tolerancji deklarowanych składników pokarmowych,- określenie procedur kontroli jakości nawozów,- ustanowienie dodatkowych przepisów dla nawozów zawierających więcej niż 28% N w formie azotanu amonu,- wprowadzenie procedury znakowania nawozów znakiem Nawóz Fertilizer.

Produkty przeznaczone do dostarczania roślinom produktów pokarmowych lub zwiększania żyzności gleby:

Nawozy w UE-nawozy UE (EC Fertilizer) podlegające obrotowi.

Czym jest EC Fertilizer ( nawóz UE)-Grupa nawozów objętych wprowadzoną w UE wspólną legislacją dotyczącą: - jakości agronomicznej, - jakości zdrowotnej,- bezpieczeństwa dla środowiska.

Podział nawozów w UE:

A- nieorganiczne proste zawierające podstawowe składniki pokarmowe,

B- wieloskładnikowe nieorganiczne zawierające podstawowe składniki pokarmowe,

C- nieorganiczne płynne,

D- zawierające drugorzędne składniki pokarmowe,

E- nieorganiczne zawierające mikroelementy. ( lista czynniko\ów helatujących i kompleksujących)

SKAŻENIE GLEB I ROŚLIN METALAMI CIĘŻKIMI

Mechaniczne zanieczyszczenia gleb:

wprowadzone do gleby cząstki substancji stałych o wymiarach większych od 1mm

odpady budowlane

odpady rozproszone w procesie eksploatacji surowców mineralnych

opakowania po różnych towarach

nieorganiczne odpady

Chemiczna degradacja gleb polega na wprowadzeniu do niej różnych związków chem. Pochodzenia zewn., które wpływają na ograniczenie bądź całkowite zniszczenie jej aktywności biologicznej, nie powodują zmian w morfologii gleby natomiast wywołują istotne zmiany ich chemizmu.

Zanieczyszczenia chemiczne:

Oddziaływujące ujemnie na glebę i roślinę; obojętne dla gleby i roślin, ale szkodliwe dla organizmów zwierzęcych i ludzi; wpływające na ogólne właściwości gleby i odczyn, właściwości sorpcyjne; powodujące zasolenie; zw. toksyczne powstające w wyniku niewłaściwego metabolizmu gleby;

Wzrost zawartości metali ciężkich w środowisku (gleba, powietrze, woda) związany jest z: Urbanizacją; Rozwojem przemysłu; Rozwojem motoryzacji; Intensyfikacją produkcji rolniczej.

Zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi:

opadanie pyłów atmosferycznych

stosowanie ścieków, odpadów komunalnych, nawozów mineralnych i organicznych, preparatów ochrony roślin

wodna migracja pierwiastków

opadanie substancji pochodzących ze spalin(benzyny, ropy, węgla)

Metale ciężkie - pierwiastki o gęstości przewyższającej 6g/cm³

Właściwościami chemiczne metali ciężkich:

właściwości oksydo-redukcyjne, określające ich podatność na wytrącenie i rozpuszczalność

zdolność tworzenia kompleksów ze związkami organicznymi i nieorganicznymi, co decyduje o ich zatrzymaniu lub przemieszczeniu w glebie

stabilność w środowisku i trwałość połączeń szczególnie organicznych

Do najważniejszych właściwości fizycznych należą właściwości adsorpcyjne, decydujące o ich labilności w glebie i przyswajalności dla żywych organizmów.

Wpływem met. c. na organizmy żywe:

Metale ciężkie odznaczają się silnym wpływem na organizmy żywe. Pod tym względem cechuje je:

Toksyczność jonów tych metali oraz ich związku dla żywych organizmów, najczęściej w wyniku zaburzenia przemian enzymatycznych

bioakumulacja przez rośliny, zwierzęta, ludzi

długi czas zalegania w organizmie, np. biologiczne półtrwanie dla kadmu wynosi 10-30 lat

Kadm (Cd)

w glebie od 0,07 do 1,1 mg/kg s.m. (w Polsce od 0,5 do ponad 32 mg/kg s.m.)

średnia zawartość w roślinach 0,6 mg/kg

jest pierw. Ruchliwym, łatwo pobierany przez rośliny, wchodzi do łańcucha pokarmowego

wprowadzony do gleby jest łatwo rozpuszczalny, zwłaszcza w środowisku kwaśnym.

Ołów (Pb)

zawartość ołowiu w glebach polskich waha się od 12,5 do ponad 1600 mg/kg s.m.

w roślinach od 0,1 do 10 mg/kg s.m.

Koncentracja pierwiastków zależy od: rodzaju utworu glebowego; przebiegu procesów glebotwórczych.

Wyróżnia się ze względu na źródło i właściwości metali ciężkich następujące ich rodzaje:

litogeniczne (związane ze skałą macierzystą);

antropogeniczne (wprowadzone do gleby w wyniku działalności człowieka, a pozostające w formach pierwotnych);

peologeniczne (pochodzące z różnych źródeł, ale forma ich występowania ulega przeobrażeniu wskutek działania procesów glebotwórczych);

Wyróżnia się 5 form, w jakich metale ciężkie są gromadzone w glebie:

W roztworze glebowym; formy zjonizowane lub skompleksowane oraz wymienne; specyficznie sorbowane na substancji organicznej; sorbowane na materiale ilastym; sorbowane na wolnych tlenkach; wbudowane w siatki materiałów ilastych.

Czynniki glebowe oraz nawozowe:

a) zawartość fitodostępnych frakcji metali ciężkich w glebie;

b) poziom akumulacji metali ciężkich w roślinach.

Czynniki glebowe:

Typ gleby; skład granulometryczny; odczyn; potencjał oksydoredukcyjny; zawartość substancji organicznej; właściwości sorpcyjne.

Substancja organiczna ogranicza pobieranie metali ciężkich przez roślinę, wnikanie ich do części jadalnej.

Rozpuszczalność metali ciężkich pozostaje w ścisłym odwrotnie proporcjonalnym związku z obecnością w podłożu zw. organicznych.

Związki humusowe tworzą z metalami ciężkimi kompleksy o różnej trwałości przyczyniając się do detoksykacji gleb.

Podkreśla się również znaczenie kwasów huminowych, szczególnie przy pH > 7.

Kwasy huminowe znacznie mocniej wiążą ołów niż kw. fulwowe, przy czym stabilność kompleksów związana jest ze stopniem humifikacji.

Kwasy huminowe, fulwowe mają wolne ujemne ładunki, które tworzą się na grupach funkcyjnych R-COOH, R-OH, R-NH₂. Grupy karboksylowe odgrywają największą rolę w tworzeniu się tych ładunków.

Kwasy fulwowe mogą sorbować więcej metali ponieważ mają wiecej tych grup.

Mniej rozpuszczalne chelaty z metalami ciężkimi powstają w glebie przy większej zawartości próchnicy. Kompleksy kwasów fulwowych ze względu na mniejszą masę cząsteczkową i większą zawartość grup funkcyjnych, są bardziej rozpuszczalne niż kompleksy kw. huminowych.

Metale dwuwartościowe są unieruchomione najtrwalej, by nie były wchłaniane przez roślinę; grupy funkcyjne kwasów humusowych mogą łączyć się z metalami 1, 2 lub 3 wartościowymi.

Kwasy te mają strukturę pierścieniową tworząc chelaty pierścieniowe lub strukturę łańcuchową - chelaty łańcuchowe.

Powstawanie kompleksów chelatowych z metalami szkodliwymi powoduje detoksykację gleb.

Właściwości sorpcyjne:

Metale są sorbowane wymiennie (k.s.); Sorbowane biologicznie (mikrobiologiczna immobilizacja); Zawartość minerałów ilastych; Wysycenie kompleksu sorpcyjnego zasadami; Szereg wejścia do k.s. - Pb > Cu > Zn > Cr > Ni > Co > Cd

Odczyn gleby:

Jeden z najważniejszych czynników wpływających na formę, w jakiej metale ciężkie występują w środowisku.

Odczyn lekko kwaśny i kwaśny - wzrost stężenia w roztworze glebowym (wzrost wskaźnika akumulacji w roślinach).

pH > 7 powoduje zmniejszenie dostępności metali ciężkich dla roślin.

Potencjał oksydoredukcyjny:

Wpływa na fitodostępność metali ciężkich; uzależniony jest od działalności mikroflory glebowej, właściwości fizyko chemicznych gleby (odczyn i wilgotność)

Nawozy mineralne:

n. azotowe (fizjologicznie zasadowe: saletra wapniowa, sodowa)

n. fosforowe (nawozy III grupy - trudnorozpuszczalne)

n. potasowe (siarczanowe)

n. wapniowe (niezanieczyszczone)

Kadm na terenach rolniczych pochodzi w 54% z nawozów fosforowych, 5% ze ścieków, 41% z powietrza atmosferycznego.

EKOLOGIA CHWASTÓW I ICH ZWALCZANIE

CHWASTY

roślinnośc nie pożądana z punktu widzenia człowieka.

Są to rośliny obce w określ. rośliny uprawnej w polu, na łące i lesie.

Nauka zajm. się ekologią chwastów, ich rolę w agrocenozie oraz metodami ich ograniczania, praktycznymi aspektami stosowania herbicydów ich wpływem na środowisko oraz tolerancją i wrażliwością roślin na ich fitotoksyczne dział. zajm. się HERBOLOGIA.

Szkodliwość chwastów:

- konkuruje z roślinami uprawnymi o wodę, składniki pokarmowe, światło,

- zużycie wody i skł. pokarmowych

- zacienienie,

-obniża temp., gleby

- mogą być pasożytami i półpasożytami

- wpływa na wartość plonów

- zebranie wraz z roślinami uprawnymi mogą powodować zatrucia pokarmowe ludzi i zwierząt

-rozprzestrzenianie chorób i szkodników,

- utrudnia prace polowe,

- podnosi koszt produkcji

CECHY CHWASTÓW

- większa żywotność

- szybciej rosną

- łatwiej przystosowują się do nie sprzyjającej warunków wzrostu

- bardzo duża ilość nasion w glebie

- wysoka zdolność kiełkowania

- długa żywotność nasion w glebie

ŹRÓDŁA ZACHWASZCZANIA

Gleba

*materiał siewny

*niewłaściwy płodozmian czy zmianowanie;

*powierzchnie nie uprawiane;

*obornik i komposty

Pozytywne oddziaływanie chwastów:

- niektóre posiadają właściwości lecznicze(cenny dodatek do pasz na pastwiskach)

- ochraniają wierzchnia warstwę gleby przed zaskorupianiem i erozja

- zatrzymują składniki pokarmowe

- stwarzają korzystne warunki dla rozwoju organizmów pożytecznych

- mogą przez działanie allopeptyczne stymulować wzrost roślin uprawnych

- uczestniczą w tworzeniu mikroklimatu

Pochodzenie chwastów:

* archeofity - zalicza się tu rośliny które występują na polach od czasów prehistorycznych

- pochodzenie ich jest często nieznane

- przypuszcza się ze wędrowały z roślinami uprawnymi

- w PL jest ok. 190 gatunków . np., perz właściwy, owies głuchy, chaber bławatek, mak polny, gorczyca polna

* epekofity - dostały się na nasze pola w nowych czasach

- ich ochodzenie jest znane

- rozprzestrzeniają się dzięki człowiekowi

- w PL występuje ok. 230 gatunków np., włośnica zielona, jasnota biała, rzepień pospolity, żółtnica drobnolistna

* apofity - zalicza się tu chwasty krajowe, które zbiegły z naturalnych zbiorowisk(lasy, łąki, zarośla) i usiłują zadomowić się na polach lecz nie zawsze znajda się odpowiednie warunki np. podbiał pospolity, stokłosa bezostna,

* ergazjofigofity- rośliny, które człowiek wyodrębnił z naturalnego środowiska, ale na drodze hodowli nie zdążyły się przystosować do własnych potrzeb np. tatarak, chrzan

* efemerofity - gatunki obce , które pojawiły się niedawno , nie zdążyły się one przystosować w pełni do nowych warunków siedliskowych, grupa stosunkowo nie liczna np. rzepień kolczasty

Wpływ warunków siedliska na zachwaszczanie:

- zachwaszczanie tych samych upraw i użytków jest różne w różnych szerokościach geograficznych

- w PL wzrasta ze wschodu na zachód i południe a maleje w kierunku północno wschodnim

- różnice ilościowe i jakościowe np. owies głuchy, zaraza gałęziasta,

- chwasty kosmopolityczne występują we wszystkich warunkach geograficznych np., tasznik pospolity, rdest ptasi, mniszek pospolity, mlecz polny,

- na luźnych piaskach ubogich w próchnicę; chroszcz nagołodygowy, chłodek drobny

- na glebach piaszczystych i słabo gliniastych; sporek polny, szczaw polny, czerwiec polny, mak piaskowy, przyczoty kanadyjskie

- na glebach ciężkich gliniastych ; szczaw kędzierzawy, rumian polny, komasa biała, mlecz kolczasty

- na glebach czarnych i madach; bodziszek drobny, szczaw żółty, dymnica pospolita

- na glebach wapiennych i redzinach; groszek bulwiasty, czyściec roczny, groszek bulwiasty

Metody zwalczania chwastów:

metody mechaniczne

metody chemiczne

metody biologiczne (wykorzystuje się chorobotwórcze mikroorganizmy lub roślinożerne owady)

metody zintegrowane

Niszczenie chwastów środkami chemicznymi - działanie selektywne

Selektywne działanie powodują:

- substancja aktywna herbicydu

- jej rozpuszczalność

- jej ilość przypadająca na jednostkę powierzchni

- różnice w terminach faz rozwojowych i wzrostowych między roślinami uprawnymi a chwastami

róznice:

-morfologiczne

-anatomiczne

-fizjologiczne

Niszczenie chwastów środkami chemicznymi:

- herbicydy kontaktowe (parzące) niszczą tkankę lokalnie, w miejscu kontaktu uszkadza komórki wskutek, padania na liście poprze ich odwodnieni, koagulacja białka, rozpuszczanie tłuszczów i węglowodanów.

- Herbicydy doglebowe - pobierane głównie przez korzenie

- Herbicydy systemiczne - układowe- przenikają przez tkankę okrywającą, przemieszcznie przez mezofil do tkanki przewodzącej:

Zaburzenia we wzroście

-Łodygi zaczynają się skręcać

-Zachodzą zmiany w ustawieniu się blaszek liściowych

-Tkanki kruche, częste pęknięcia

Zakres dawki zależy od:

*Gatunków i fazy rozwojowej chwastów:

- dla wieloletnich, zaawansowanych w rozwoju roślin dawki wyższe

- dla jednorocznych i młodych siewek dawki niższe

*składu mechanicznego, aktywności biologicznej gleby:

*przebiegu pogody (temp, wilgotność powietrza, nasłonecznienia):

- w temp niższych i wyższej wilgotności dawki wyższe.

---