Farmakologia W 3.12.2005

• Leki p/bólowe

Leki opioidowe:

1. Powinowactwo do receptora opioidowego

2. Fizjologicznymi ligandami receptorów opioidowych są: enkefaliny, endorfiny i dynorfiny.

3. Efekt działania:

• p/bólowe

• ze strony OUN: zmiany nastroju, euforia, zależności psychiczne i fizyczne

• układ oddechowy: hamowanie ośrodka oddechowego i odruchu kaszlowego

• układ pokarmowy: zahamowanie perystaltyki, skurcze odźwiernika, wzrost napięcia zwieraczy

• układ moczowy: upośledzenie opróżniania pęcherza moczowego

• zwężenie źrenicy.

Typ działania na receptor opioidowy:

• Agonistyczne (morfina, kodeina, petydyna, metadon, tramadol)

• Agonistyczno-antagonistyczne (pentazocyna, buprenorfina)

• Antagonistyczne (nalokson, naltrekson)

• Leki agonistyczne:

• Morfina

• Działanie ośrodkowe: działanie p/bólowe, depresja ośrodka oddechowego, hamowanie kaszlu, działanie hipotermiczne, spowolnienie myślenia, obniżenie progu pobudliwości, zmniejszenie uczucia lęku, poprawa nastroju, działanie euforyzujące, zwężenie źrenic, pobudzenie ośrodka wymiotnego.

• Działanie obwodowe: działanie kurczące mięśnie gładki przewodu pokarmowego, dróg żółciowych, moczowych, skurcz odźwiernika, zwolnienie perystaltyki, zaparcia, wzrost stężenia histaminy w osoczu.

• Początek działania po podaniu iv 2-3 min, im, sc - po 15 min, po podaniu doustnym- 30 min.

• Średni czas działania 4-5 godz.

• Metabolizowana w wątrobie.

• Wydalana z kałem i moczem

• Nie ulega kumulacji w organizmie.

• Wskazania: silne dolegliwości bólowe o różnej etiologii; zespoły bólowe przebiegające z silnym kaszlem

• P/wskazania:

• Niewydolność ostra i przewlekła układu oddechowego

• Urazy czaszki i OUN

• Nadciśnienie śródczaszkowe

• Porfiria

• Karmienie piersią

• Stany spastyczne jelit, dróg żółciowych i moczowych

• Zatrucie alkoholem i drgawki

• Działanie niepożądane:

• Depresja ośrodka oddechowego

• Zaburzenia psychiczne

• Bradykardia, hipotensja, zawroty głowy

• Nudności, wymioty

• Nadmierne poty, zaczerwienie twarzy

• Odczyny alergiczne, świąd

• Zatrucie:

Objawy: śpiączka, bezdech, niewydolność oddechowa, zwężone źrenice, sinica, drgawki, zapaść krążeniowa.

Leczenie: podanie antagonistów receptorów opioidowych - Nalokson 0,4 - 2 mg

• Kodeina

• Metylowa pochodna morfiny (10x słabsza od Morfiny)

• Działanie: p/bólowe, p/kaszlowe, p/biegunkowe

• Okres półtrwania: ok. 3 godz.

• Wskazania: p/kaszlowo, p/bólowo w mniejszych dolegliwościach, jako lek zapierający w biegunkach.

• P/wskazania: astma oskrzelowa, niewydolność oddechowa, przewlekły nieżyt oskrzeli, uzależnienie od opioidów, niewydolność nerek, wątroby, ciąża, dzieci poniżej 1 roku życia.

• Leki:

• Codeinum phosphoricum

• Antidol

• Ardinex

• Ascodan

• Dafalgan

• Efferalgan

• Petydyna/ Dolargan

• Syntetyczna pochodna fenylopiperydny z grupy czystych antagonistów receptorów opioidowych

• Działa: cholinolitycznie - zmniejsza napięcie mięśni gładkich, nie zwiększa ciśnienia w drogach żółciowych i układzie moczowym, rozszerza źrenice.

• Podana im, sc działa po 15 min.

• Efekt p/bólowy trwa około 3-4 godz.

• Wskazania: silne bóle o różnej etiologii (pourazowe, pooperacyjne, w przebiegu chorób nowotworowych), w kolce nerkowe, bóle porodowe, nerwobóle, drobne zabiegi chirurgiczne

• P/wskazania: stosowanie inhibitorów MAO, niewydolność wątroby, nerek, urazy czaszki, nadciśnienie śródczaszkowe, zaburzenia oddychania.

Fentanyl / durogesic-plastry

• Czysty agonista receptora opioidowego

• Silniejszy 100 x od morfiny

• Efekt p/bólowy występuje szybko i trwa krótko

• Podawany iv działa po 30 sek. , efekt trwa 20-30 min

• Wskazania: ostre bóle urazowe, pooperacyjne, w znieczuleniu ogólnym, zwalczanie bólu przewlekłego

• P/wskazania: łączenie z inhibitorami MAO

Metadon

• Wskazania: leczenie substytucyjne uzależnienia od heroiny i morfiny; zespół abstynencji od alkaloidów opium; jako lek drugiego rzutu w zwalczaniu silnych bólów okołooperacyjnych

• P/wskazania: jak dla innych leków narkotycznych

Tramadol

• Wskazania: silne dolegliwości bólowe, neurologiczne, zabiegi diagnostyczne terapeutyczne, bóle wieńcowe

• P/wskazania: zatrucie alkoholem lub lekami psychotropowymi, nasennymi; stosowanie inhibitorów MAO

• Działanie niepożądane: zawroty głowy, spadki ciśnienia, zmęczenie, oszołomienie, senność, suchość w jamie ustnej, uzależnienie.

Leki agonistyczno-antagonistyczne:

• Pentazocyna /Fortral

• Wskazania: bóle pooperacyjne, pourazowe, kolka moczowa, żółciowa, zapalenie pęcherzyka żółciowego

• P/wskazania: zaburzenia oddychania, nadciśnienie śródczaszkowe, niewydolność nerek lub wątroby, karmienie piersią, I trymestr ciąży.

• Działanie niepożądane: depresja oddechowa, zaburzenia psychomimetyczne, halucynacje, omamy, euforia, senność, nudności, wymioty, przyspieszenie akcji serca.

Leki antagonistyczne:

Nalokson

• Wskazania: zatrucie narkotykami, lekami p/bólowymi; w anestezjologii po przeprowadzeniu znieczulenia ogólnego; diagnostyczne

• P/wskazania: ciąża, nadwrażliwość na lek

• Leki p/reumatyczne

Leki p/ reumatyczne:

• Leki I rzutu - NLPZ

• Leki II rzutu - modyfikujące procesy zapalne: Sulfasalacyna, sole złota,

D-penicylamina, lewramidazol, metotreksat, pochodne chinoliny

• Leki III rzutu - glikokortykosteroidy, leki immunosupresyjne, leki immunomodulujące

• Antybiotyki stosowane gdy podłożem stanu zapalnego jest zakażenie bakteryjne

Sulfasalacyna

Działanie p/zapalne zależy od 2 metabolizmów:

• Działanie p/zapalne przez hamowanie syntezy prostaglandyn i leukotrien

• Drugi jest stosowany w leczeniu zakażenia jelit

Glikokortykosteroidy

Działanie p/zapalne- hamowanie fosfolipazy A2 i obniżenie uwalniania z błon kwasu arachidonowego, stabilizacja błony komórkowej.

• Leki stosowane w chorobach układu oddechowego

Podział leków:

• Leki wykrztuśne i sekretolityczne

• Leki p/kaszlowe

• Leki p/astmatyczne

• Leki wykrztuśne

Pobudzanie gruczołów oskrzelowych do wydzielania płynnej wydzieliny, którą łatwiej usunąć w odruchu kaszlowym.

Leki o drażniącym mechanizmie działania:

• Działanie wykrztuśne działające przez drażnienie nabłonka oskrzeli (olejki eteryczne, pochodne gwajakolu)

• Działanie wykrztuśne działające przez drażnienie błony śluzowej żołądka (korzeń wymiotnicy, saponiny)

• Solne środki wykrztuśne (wodorowęglan sodowy)

• Leki wykrztuśne o drażniącym mechanizmie działania:

Działające bezpośrednio na gruczoły oskrzelowe

• olejki eteryczne: sosnowy, eukaliptusowy, tymiankowy, terpentynowy, miętowy

• związki kreozotu

• Działanie wykrztuśne poprzez drażnienie błony śluzowej żołądka - na drodze odruchowej

• Korzeń wymiotnicy

• Saponiny

• Benzoesan sodowy

• Solne środki

• Działają bezpośrednio:

• Jodek potasu

Działanie niepożądane: obrzęk ślinianek, zaburzenia żołądkowo-jeltowe, uczulenie, wyprysk skórny

• Działające pośrednio:

• Wodorowęglan sodu

• Chlorek amonowy

Leki sekretolityczne (mukolityczne)

• Upłynniają wydzielinę oskrzeli przez zmniejszenie zawartości mukoprotein w wydzielinie dróg oddechowych.

• Nasilone działanie przy miejscowym stosowaniu.

Leki mukolityczne:

• Pochodne cysteiny - zmniejszają lepkość wydzieliny poprzez rozrywanie wiązań dwusiarczkowych w polipeptydach śluzu

• Należą tu acetylocysteina i karbocysteina

• Detergenty

• Surfaktant

• Stosowany bezpośrednio po porodzie u noworodków z prawdopodobieństwem rozwoju zespołu zaburzeń oddychania

• Leki p/kaszlowe

• Hamują odruch kaszlu, nie likwidują jego przyczyny

W zależności od mechanizmu działania rozróżnia się:

• o działaniu ośrodkowym

• o działaniu obwodowym

Działanie ośrodkowe:

• Hamują ośrodek odksztuszania w rdzeniu przedłużonym. Duża skuteczność - opioidy, nieopioidowe leki mniej skuteczne.

• Morfina

• Kodeina

• Dekstrometorfan

• Okseladyna (nie hamuje ośrodka oddechowego, słabo dział; Oxeladin)

• Pentoksyweryna (toklase)

Działanie obwodowe:

• Benzonatat

• Śluzy roślinne

Działanie polega na osłanianiu błony śluzowej. Łagodzą uczucie dyskomfortu (drapanie, pieczenie), działają osłaniająco.

• Leki p/astmatyczne

Cele leczenia astmy oskrzelowej:

• Opanowanie objawów choroby (duszność)

• Zapobieganie zaostrzeniom

• utrzymanie wydolności układu oddechowego na poziomie zbliżonym do prawidłowego

• Utrzymanie pełnej aktywności życiowej

• Unikanie skutków niepożądanego działania leków stosowanych w terapii

• Niedopuszczenie do rozwoju nieodwracalnego zwężenia oskrzeli

• Zapobieganie nagłym zgonom

• Leki rozkurczające mięśnie gładkie oskrzeli

• Leki pobudzające receptory beta-adrenergiczne

• Leki cholinolityczne

• Metyloksantyny

• Leki beta-adrenergiczne:

• Pobudzają receptory α i β - epinefryna, efedryna

• Pobudzają receptory β_{2 i} β₁ (nieselektywne) izoprednalina, orcyprednalina (Alupent)

• B-adrenomimetyki- nowa generacja leków (selektywne), Salbutamol (Serevent), Bambutrol, Formoterol

• Leki cholinolityczne:

• Hamują skurcz oskrzeli wywołany acetycholiną - blokowanie receptora muskarynowego

• Atropina nie jest stosowana

• Bromek ipratropium (Atrovent, Berodual)

Metyloksantyny:

• Działają rozkurczająco na mięśnie gładkie oskrzeli, naczynia krwionośne i przewód pokarmowy

• Teofilina

• Działa przez hamowanie fosfodiediesterazy, co prowadzi do wzrostu cAMP, cGMP w komórkach. Hamuje receptory adenozynowe.

• Wchłaniana z przewodu pokarmowego w 90-100%, metabolizowana w wątrobie w 90%

• pokarm hamuje wchłanianie

• Działanie niepożądane:

• Zaburzenia rytmu serca

• Bóle wieńcowe

• Bóle i zawroty głowy

• Wzmożenie perystaltyki

• Nasilenie choroby wrzodowej

• Refluks żołądkowy

• Aminofilina

Aminofilina = Teofilina + Etylenodiamina

• Diprofilina

Leki zapobiegające reakcji alergicznej i hamujące alergiczne zapalenia

• Kromony

• Hamują degranulację mastocytów i nie dochodzą do uwalniania mediatorów reakcji alergicznej

• Kromoglikan disodowy

• Nedokromil

• Ketotifen

• Glikokortykosteroidy

Zmniejszają napływ komórek zapalnych do dróg oddechowych. Hamują aktywność fibroblastów, zmniejszają obrzęk błony śluzowej i procesy wytwórcze, hamują rozwój alergicznego zapalenia i nadreaktywność oskrzeli. Podawane do drzewa oskrzelowego.

Działanie niepożądane:

• zakażenie grzybicze

• chrypka

• kaszel

• alergia kontaktowa

• wpływ na metabolizm kości i wzrost

Podawane do drzewa oskrzelowego:

• Budesonid

• Beklometazon

• Flutikazon

Podawane doustnie:

• Prednizon

Podawane pozajelitowo:

• Hydrocortizon

Leki p/leukotrienowe

Hamują syntezę leukotrienów LTC₄, LTD₄, LTE₄ lub blokują receptor leukotrienowy.

• Monteluksast

• Zafirlukast

Leki wspomagające leczenie stanów skurczowych oskrzeli

• Gimnastyka oddechowa

• Leki p/histaminowe blokujące receptor H

Postępowanie w ostrym napadzie duszności:

1. Glikokortykosteroidy dożylnie (0,1-0,2 g Hydrokortyzonu, 0,02 g Prednizolonu co 4-6h)

2. Β- adrenomimetyki (Salbutamol 5ug/min)

3. Teofilina (4-5 mg/kg mc)

4. Bromek ipratropium - w postaci nebulizacji

5. Nawodnienie i leki mukolityczne

6. potas

7. antybiotyki

8. tlenoterapia

• Leki stosowane w chorobach układu pokarmowego

• Leki stosowane w zaburzeniach motoryki przewodu pokarmowego

• Leki p/biegunkowe

• Wyrównanie zaburzeń wodnych i elektrolitowych

• Doustne sole nawadniające

• Leki zapierające

• Zmniejszają perystaltykę jelit

• Środki ściągające

• Środki adsorbujące

• Leki p/bakteryjne

Doustne środki nawadniające:

• Zawierające elektrolity: Na⁺, K⁺, Cl^-, HCO₃^-

• Zapobiegające kwasicy i zaburzeniom elektrolitowym

• Zmniejszające wydzielanie żołądkowo-jelitowe

• Gastrolit

• Saltoral

Leki zmniejszające perystaltykę jelit:

• Morfina, opioidy

• Zwalniające pasaż jelitowy - utrudniają wydalanie bakterii i ich toksyn

• Loperamid

• W niewielkim stopniu wchłaniany z przewodu pokarmowego

• Działanie niepożądane: suchość w jamie ustnej, nudności, wymioty, zmęczenie, senność, zawroty głowy

• P/wskazania: rzuty zapalne jelita grubego i odbytnicy, niedrożność jelit, I trymestr ciąży, dzieci do 2 roku życia.

• Loperamid, Imodium

• Difenoksylat

• Częściowo wchłania się z przewodu pokarmowego, przenika do OUN - wywołuje typowe jak na opioidy działanie ośrodkowe.

• Działanie niepożądane: suchość w jamie ustnej, nudności, zaburzenia snu, uzależnienia, depresja oddechowa

• Interakcja z lekami p/depresyjnymi

• P/wskazania: niedrożność przewodu pokarmowego, biegunka poantybiotykowa, ciąża, karmienie piersią, dzieci do 6 roku życia

• Reasec (z atropina)

• Środki ściągające:

• Ścinając białka i śluz tworzą na powierzchni błony śluzowej nieprzepuszczalną warstwę ochronną- zmniejszony wysięk zapalny.

• Tanninum albuminatum

Środki adsorbujące:

• Wiążą i pochłaniają bakterie i toksyny bakteryjne, wydzieliny zapalne.

• Zmniejszają zawartość wody w stolcach.

• Nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego

• Węgiel leczniczy

• Smekta

• Leki przeczyszczające

Nasilają czynność motoryczną jelit, ułatwiają wydalanie mas kałowych.

Działanie niepożądane:

• Porażenie i stany zapalne błony śluzowej

• Wzdęcia i bóle brzucha

• Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej

• Upośledzenie wchłaniania pokarmów, witamin i leków

• Zanik naturalnych odruchów defekacyjnych

P/wskazania:

• Niedrożność przewodu pokarmowego

• Stany zapalne jamy brzusznej lub miednicy mniejszej

• Bóle brzucha o nieustalonej przyczynie

• Ciąża

• Karmienie piersią

Środki zwiększające objętość mas kałowych:

• Otręby pszenne i żytnie

• Pieczywo razowe

• Kasze i niektóre warzywa

• Agar

• Środki półsyntetyczne

Środki osmotyczne:

• Są to związki nieorganiczne i półsyntetyczne nie wchłaniające się z przewodu pokarmowego. Poprzez zwiększenie ciśnienia osmotycznego treści jelitowej zatrzymują wodę w świetle jelita.

• Wskazania: zatrucia pokarmowe

• P/wskazania: odwodnienie, porażenie perystaltyki, przeszkody mechaniczne

• Siarczan magnezu (sól gorzka)

• Siarczan sodu (sól glauberska)

• Fosforan sodu

• Laktuloza

Środki zmiękczające kał:

• Laxal

• Laxopal

Środki poślizgowe:

• Olej parafinowy

Środki przeczyszczające drażniące jelita:

• Glikozydy antrachinowe: kora kruszyny, liście senesu, sok aloesu

• Bisakodyl- pobudza podśluzówkę

Leki wpływające na funkcje wydzielnicze przewodu pokarmowego

2500 ml kwaśnego soku żołądkowego; zawiera kwas solny, pepsynę, czynnik wewnętrzny (Castle'a), śluz.

Leki pobudzające wydzielanie żołądkowe:

• Kwas solny- pobudza wydzielanie soku żołądkowego

• Gorycze (Tinctura amara) pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, trzustkowego i żółci

• Leki hamujące wydzielanie żołądkowe:

• Blokowanie receptorów histaminowych H₂

• Blokowanie receptorów muskarynowych lub gastrynowych

Leki hamujące wydzielanie kwasu solnego

Antagoniści receptora H₂:

• Działają wybiórczo, konkurencyjni i odwracalni antagoniści receptora H_2. Znoszą wydzielanie kwasu solnego nasilone przez histaminę, nie hamują jej kurczliwego wpływu na mięśnie gładkie. Hamują wydzielanie i aktywność pepsyny, nie wpływają na wydzielanie soku trawiennego i żółci. Wchłaniane z przewodu pokarmowego.

• Wskazania: choroba wrzodowa żołądki dwunastnicy, zespół Zollingera- Ellisona, nowotwory trzustki, refluks.

• Działanie niepożądane: przenika do OUN (zaburzenia świadomości, omamy, halucynacje, śpiączka); zaburzenia hormonalne, zaburzenie rytmu serca.

Antagoniści receptora H₂:

• Cymetydyna, Ranitydyna, Nizatydyna, Femotydyna.

• Inhibitory pompy protonowej:

• Hamowanie aktywności H⁺/K⁺- ATP-azy (pompy protonowej), odpowiedzialnej za aktywny transport jonów wodorowych z komórek okładzinowych do światła żołądka.

• Omeprazol, Pantoprazol, Lansoprazol

• Leki wzmacniające barierę śluzówkową

1. Prostaglandyny - działają cytoprotekcyjnie na błonę śluzową żołądka i dwunastnicy

• Mizoprostol (Cytotec)

Leki osłaniające

• Sukralfat - jest nie rozpuszczalnym w wodzie połączeniem wodorotlenku glinu i siarczanu sacharozy

• Dicytrynian tripotasowo- bizmutawy

• Leki neutralizujące kwas solny

• Chemiczne zobojętnianie kwasu solnego (słabo zasadowe sole, tlenki lub wodorotlenki metali)

• Są lekami wspomagającymi

• Zmniejszają dolegliwości pacjenta

• Neutralizują się dłużej niż 1godz.

• Działanie niepożądane: zaburzenia w oddawaniu stolca, zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej, kamica dróg moczowych, zaburzenia OUN, nefrotoksyczność.

• Związki glinu, związki magnezu, preparaty złożone

• Leki żółciotwórcze i żółciopędne

1. Leki żółciotwórcze:

• Kwas dehydrocholowy i deoksycholowy

• Osalmid

• Hydroksymetylonikotynamid / Cholamid

• Hymekromon /Cholestil

• Olejki eteryczne

• Leki żółciopędne:

• Leki cholinergiczne

• Osmotyczne leki przeczyszczające

• Niektóre produkty pokarmowe: oliwa, żółtko jaja, czekolada, śmietana

• Leki p/wymiotne

• 1. Metoklopramid

• Blokuje receptory dopaminergiczne D₂ i serotoninergiczne 5-HT₃

• Pobudza czynność skurczową górnego odcinka przewodu pokarmowego

• Przyspiesza opróżnianie żołądka

• Jest skuteczny w wymiotach różnego pochodzenia

2. Neuroleptyki

• 3. Leki cholinolityczne (Skopolamina)

4. Antagoniści receptora H₁ (Dimenhydrynat /Aviomarin)

5. Antagoniści receptora serotoniowego 5-HT₃ (Ondasetron /Atossa)

6. Kannabinoidy (Nabilon)

Leki wpływające na układ krwiotwórczy

• Krew i preparaty krwiopochodne

Wskazania do stosowania krwi i jej preparatów:

• Nagła utrata krwi około 20%

• Pogorszenie zdolności przenoszenia tlenu przez krew do tkanek na skutek niedokrwistości

• Niedobory osoczowych czynników krzepnięcia

• Ciężkie niedobory białek osocza

• Małopłytkowość z objawami skazy i granulocytoza z ciężkimi zakażeniami

• Przetoczenie wymienne

• Krążenie pozaustrojowe

• Przeszczepianie szpiku

Krew pełna:

1. Preparaty komórkowe:

• Koncentrat krwinek czerwonych KKCz

• Koncentrat krwinek czerwony przemywanych KKP

• KKP otrzymywany metodą aferezy od jednego dawcy

• Koncentrat granulocytarny

2. Preparaty osocza

• Alubuminy

• Immunoglobuliny

• Koncentrat czynnika VIII

• Koncentrat czynnika IX (kompleks czynnika IX, II, VII, X i inne białka) oraz nowszy koncentrat czynnika IX (zawiera czynnik II, VII, X, IX)

• Krioprecypitat -stężony preparat niektórych białek osocza(czynnik VIII, koncentrat czynnika VIII, fibrynogen, czynnik XIII, fibronektyna)

• Świeżo mrożone osocze - FFP

• Środki krwiozastępcze

• Dekstran, pochodne hydroksyetylenowej skrobi oraz roztwory elektrolitów i glukozy.

• Roztwór 6% i 10% - Dekstran 40

• Roztwór 6% -Dekstran 70

Wskazania do Dekstranu 70:

• Ostra hipowolemia

• Profilaktyka wstrząsu

• Zapobieganie powikłaniom zakrzepowo-ztorowym

• Leczenie wczesnej zakrzepicy

• Operacje naczyniowe

• Ostra hemoliza wewnątrznaczyniowa

Wskazania do dekstranu 40:

• Późne okresy wstrząsu

• Przeszczepy narządowe

• Krążenie pozaustrojowe

• Chirurgia naczyniowa

• Zawał mięśnia sercowego

P/wskazania: nadwrażliwość, skaza krwotoczna, ciężka niewydolność krążenia i nerek.

Leki stosowane w niedokrwistościach:

1. Leki w niedokrwistości z braku żelaza:

• Preparaty: Ferrum, Ferrlecit, Ferro- Gradument, Resoferon, Sorbifer durules, Hemofer F prolongatum

2. Leki w niedokrwistości megaloblastycznej

• Vitaminum B₁₂

• Kwas foliowy

Leki stosowane w niedokrwistości:

Rekombinowany czynnik pobudzający wzrost komórek układu erytroblastycznego.

• Leki wpływające na czynność układu krwiotwórczego szpiku

• Hematopoetyczny czynnik wzrostu CSF wytworzony w szpiku przez komórki zrębu (fibroblasty, makrofagi, komórki siateczki, komórki endoterialne) i komórki krwi (limfocyty T i B, monocyty).

• Czynnik wzrostu

• Rekombinowane preparaty ludzkich czynników wzrostu

• Wskazania: niektóre niedokrwistości, granulocytopenia, małopłytkowość, osłonowo w chemioterapii, w procedurach przeszczepowych szpiku.

Granulocytopoetyczne czynniki wzrostu:

• Interleukin 3 (czynnik CSF)

• G-CSF - Filgrastim

• GM-CSF - Molgramostin

• Trombopoetyna

• Interleukin 2

• Interferazy alfa, beta i gamma

Leki wpływające na krzepnięcie krwi

Hemostaza- utrzymanie zamkniętego obiegu krwi i proces krzepnięcia

• Ściany naczyń krwionośnych

• Osoczowe czynniki krzepnięcia

• Elementy morfotyczne krwi

Hemostaza

• Ściana naczyń

• Płytki

• Osoczowe czynniki krzepnięcia

Proces krzepnięcia:

• Aktywacja czynnika X

• Przemiana protrombiny w trombinę

• Przekształcenie fibrynogenu w fibrynę

• Proces aktywacji czynnika X przebiega dwoma torami:

• w układzie zewnątrzpochodnym (tkankowym) i wewnątrzpochodnym (osoczowym)

Czynniki krzepnięcia:

• Fibrynogen

• Protombina

• Jony wapnia

• Proakcelryna

• Prokonwertyna

• Globulina przeciwhemofilowa A

• Czynnik Christmasa

• Czynnik Stuarta-Prowera

• Czynnik Rosenthalta

• Czynnik Hagemana

• Czynnik stabilizujący włóknik

• Czynnik Fletchera

• Czynnik Fitzgeralda

• Naturalne inhibitory krzepnięcia:

• Antytrombina III

• Białko C

• Białko S

• Kofaktor heparynowy II

• α₁ antytrpsyna

• α₂ makroglobulina

• Układ krzepnięcia

• W procesie krzepnięcia krwi po uszkodzeniu naczyń naczelną rolę pełni układ zewnątrzpochodny.

• Zakrzep wewnętrzny - tętniczy - główną rolę odgrywają płytki krwi; żylny- osoczowe czynnik krzepnięcia, wewnątrzsercowy- oba razem.

Przyczyny powstania zakrzepów wewnątrznaczyniowych:

• Wzrost poziomu fibrynogenu w osoczu

• Wzrost poziomu czynnika V i VI

• Wrodzony lub nabyty niedobór AT III oraz białek C i S

• Zmiany miażdżycowe w naczyniach

• Palenie tytoniu

• Leki stosowane w terapii chorób zakrzepowo - zatorowych

• Leki hamujące krzepnięcie krwi

• 1. Heparyna

• Zwiększa aktywność At III (unieczynnienie tromibny, czynnika Xa, IXa, XIa, XIIa)

• Zastosowanie: stany zakrzepowo-zatorowe; zakrzepy żylne, zatory płuc, nerek, śledziony.

• Heparyna niefrakcjonowana

• Heparyna drobnocząsteczkowa

2. Leki p/zakrzepowe

• doustne antywitaminy K, hamują aktywność biologiczną witaminy K,

• zredukowana witamina K jest kofaktorem reakcji karboksylacji reszt czynników krzepnięcia II, VII, IX, X.

• Zastosowanie: kontynuacja leczenia heparyną, zapobiegawczo po operacjach, po leczeniu trombolitycznym, po wszczepianiu sztucznych zastawek.

• P/wskazania: skaza krwotoczna, choroba wrzodowa, niewydolność wątroby i nerek

• Kontrola czasu protrombinowego

• Warfarin (Coumadin), Fenprokumon

3. Leki defibrynujące

• Zawierają enzymy rozkładające fibrynogen

• 4. Lek p/płytkowe

• Kwas acetylosalicylowy- hamowanie cytooksygenaz, zmniejszenie płytek prostaglandyny i tromboksanu A₂

• Dazoksyben

• Tiklopidyna

• Klopidogrel

• Witamina E

• P/ciała płytkowe blokujące receptory płytkowe

Leki trawiące fibrynę (fibrynolityczne, trombolityczne)

1. Leki fibryynolityczne I generacji

• Streptokinaza

• Urokinaza

2. Leki fibrynolityczne II generacji - Leki trombolityczne

• Aktywują tylko plazminogen w skrzepie, aktywują fibrynomiolizę miejscowo

• Alteplaza (rekombinowany tkankowy aktywator plazminogenu).

Leki stosowane w leczeniu skazy krwotocznej

Przyczyny krwawienia:

• Brak lub niedobór jednego lub więcej czynników krzepnięcia

• Niedobór witaminy K

• Przedawkowanie leków fibrynolitycznych

• Kruchość i łamliwość naczyń

• Trombocytopenia

1. Leki działające miejscowo:

• Epinefryna

• Woda utleniona

• Środki o działaniu ściągającym

• Trombina

• Gąbki fibrynowe

2. Leki stosowane w skazach małopłytkowych:

• Glikokortykosteroidy

• Leki immunosupresyjne

• Immunoglobuliny

3. Leki stosowane w skazach wywołanych niedoborem osoczowych czynników krzepnięcia

• Desmopresyna

• Leki antyfibrynolityuczne

4. Leki stosowane w skazach fibrynolitycznych:

• Zwiększają aktywację układu fibrynolitycznego

• Kwas E-aminokapronowy

• Kwas traneksamowy

16

---