Pedagogika specjalna jest nauką szczegółową pedagogiki, a jej przedmiotem jest opieka, terapia, kształcenie i wychowanie osób z odchyleniami od normy, najczęściej jednostek mniej sprawnych lub niepełnosprawnych, bez względu na ro­dzaj, stopień i złożoność objawów oraz przyczyn i skutków za­istniałych anomalii, zaburzeń, trudności lub ograniczeń.

Pedagogikę specjalną charakteryzuje specjalny cel - rewalidacja spo­łeczna dzieci upośledzonych, chorych, niedostosowanych społecznie lub w inny sposób odchylonych od normy" (M. Grzegorzewska, 1968, s. 3). Spe­cyfika przedmiotu jej zainteresowań wyraża się głównie w zasadach i me­todach postępowania profilaktycznego, usprawniającego, naprawczego i kompensacyjnego, z wykorzystaniem specjalnych urządzeń i pomocy naukowo-dydaktycznych, stosowanych przez odpowiednio przygotowanego nauczyciela wychowawcę.

Niepełnosprawną jest osoba, której stan fizyczny lub/i psychiczny trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza albo uniemożliwia wy­pełnianie zadań życiowych i ról społecznych zgodnie z normami prawnymi i społecznymi.

Dysfunkcjonalność nie jest równoznaczna z niepełnosprawnością, gdyż dotyczy zdrowia fizycznego, dotyczy też uszkodzenia narządu ruchu W jej ocenie należałoby posługiwać się kryteriami biologicznymi lub medycznymi dotyczącymi organizmu ludzkiego i uwzględniać czas trwania (krótki) oraz zakres istniejącego uszkodzenia (wąski).

Inwalidztwo - według A. Hulka (1969, s. 18) inwalidą jest „jednostka, u której istnieje naruszenie sprawności i funkcji w stopniu wyraźnie utrud­niającym (w porównaniu z osobami zdrowymi w danym kręgu kulturowym) pobieranie nauki w normalnej szkole, wykonywanie czynności życia co­dziennego, pracę zawodową, udział w życiu codziennym oraz w zajęciach w czasie wolnym od pracy".

Wyrównywanie szans -jest długotrwałym procesem udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym, aby mogły one - choćby nawet w odległej przyszłości - wziąć na siebie pełną lub częściową odpowiedzialność kreo­wania swojego życia jako pełnoprawni członkowie społeczeństwa.

GRUPY OSÓB NIPEŁNOSPRAWNYCH PEDAGOGIKI SPECJALNEJ

-upośledzenie umysłowe- oligofrenopedagogika- rewalidacja- usprawnianie osób upośledzonych umysłowo

*upośledzenie w stopniu lekkim

*up w st umiarkowanym

*u w s znacznym

*u w s głębokim

-osoby z wadami słuchu- surdopedagogika- rewalidacja- usprawnianie osób z wadami słuchu (niesłyszący i niedosłyszący)

-osoby z wadami wzroku- tyflopedagogika- (niewidomi i niedowidzący)

-pedagogika terapeutyczna- zajmuje się rehabilitacją- usprawnianiem fizycznym. Osoby przewlekle chore i kalekie.

-pedagogika resocjalizacyjna- zajmuje się resocjalizacją- (naprawa), zajmuje się osobami niedostosowanymi społecznie. Uzależnienia (alkohol, prostytucja, narkotyki)

-logopedia- osoby z wadami wymowy

-pedagogika szczególnie uzdolnionych IQ=wiek umysłowy/wiek życia x 100 norma 85-115; powyżej 115 supnorma; poniżej 85 upośledzenie umysłowe

OLIGOFRENOPEDAGOGIKA

Upośledzenie umysłowe-zaburzenia, mniejsza sprawność umysłowa, niższa dojrzałość społeczna, wolniejsze tępo dojrzewania i rozwoju.

Przyczyny:

Prenatalne- przed okresem narodzenia (niewłaściwie dobrane leki, środowisko-niedobór jodu, szkodliwe dymy, telefony, radar, promieniowania; choroby-różyczka,toksoplazmoza; używki-narkotyki, papierosy, alkohol)

Postnatalne- po narodzeniu (leki-niewłaściwe leczenie; zaniedbania rodziców; wypadki;choroby- cukrzyca, nowotwory; brak wyobraźni)

UPOŚLEDZENIE W STOPNIU LEKKIM

Niepełnosprawność intelektualna, dotychczas najczęściej nazy­wana upośledzeniem umysłowym, jest reprezentowana przez najliczniejszą grupę dzieci i młodzieży. Dotyczy ona 60% - 70% ogółu niepełnosprawnych osób w Polsce. W upośledzeniu umysłowym dają się wyróżnić trzy składni­ki: organiczny, psychologiczny i społeczny. Każdy z nich dotyczy nieco in­nego aspektu upośledzenia: składnik organiczny - zaburzeń i uszkodzeń w budowie i fizjologii układu nerwowego, składnik psychologiczny - obniże­nia sprawności intelektualnej i jego różnych konsekwencji dla psychicznego funkcjonowania jednostki, komponent społeczny - szczególnych uwarun­kowań roli społecznej osoby upośledzonej.

Epidemiologia jako nauka o przyczynach, wyznacznikach i rozkładzie chorób w populacji dzieci i młodzieży traktuje upośledzenie umysłowe jako pewną formę zaburzeń, w której najistotniejszy jest niedorozwój intelektu.

IQ=50-70

-osoby te są w stanie nauczyć się tyle co 12 letnie dzieci program realizowany 9lat=6klas

-te dzieci pozbawione są myślenia abstrakcyjnego

*zawody ogólnobudowlane

*krawieckie najczęściej tylko sprzątają

*gastronomiczne

-nad tymi osobami musi być kontrola

-jeśli nie znajda pracy mogą uczestniczyć w Warsztatach Terapii Zajęciowej od 8-14

-bardzo wolno się uczą ale szybko zapominają

Uczęszczają do szkół specjalnych w których realizowany jest inny program nauczania

Szkoła integracyjna kl ma 15 -20 uczniów w tym 3-5 niepełnosp jest 2nauczycieli kierunkowy mający nadzór i pomocniczy nauczyciel specjalny, pomagający indywidualnie uczyć

Szkoła masowa-indywidualny program nauczania.

rewalidacja wymienionych dzieci prowadzona jest w następujących formach:

• oddziały klas specjalnych w szkołach podstawowych,

• oddziały klas integracyjnych w szkołach podstawowych i zawodo­wych,

• indywidualne włączanie uczniów do klas w szkołach podstawowych,

• szkoły integracyjne i specjalne.

UP W ST UMIARKOWANYM I ZNACZNYM

Umiarkowanym- szkoła specjalna

Znacznym- szkoła życia od 10-21 (24) lat

Głębokim- zakłady opieki społecznej

Szkoła życia- uczy się właściwie jeść, liczenie w zakresie 10, podpisywane się, uczy się tego 11 lat.

-kiedy dziecko wraca nic już nie umie

-uczy się ubierania adekwatnego do pory roku, kolejności zakładania

-jest to opieka , przygotowanie dosamodzielności- ktoś jednak caly czas czuwa.

-osoby te przystępują do 1komuni Świętej, mają prawo do zawierania związków małżeńskich

Istota upośledzenia umysłowego zawiera się w kilku aspektach:

• upośledzenie dotyczy nie tylko funkcjonowania intelektualnego osoby nim dotkniętej, lecz również wszystkich innych sfer rozwoju; emocji, uspołecznienia, sprawności motorycznej;

• upośledzenie umysłowe jest stanem, który można dzięki różnym za­ biegom poprawić, lecz nie można go wyeliminować, co oznacza, że osoby z upośledzeniem umysłowym muszą nauczyć się z nim żyć;

• upośledzenie umysłowe powstaje w okresie rozwojowym, a więc do 18 roku życia i spowodowane jest wieloma czynnikami. Im głębsze jest upośledzenie umysłowe, tym bardziej za jego powstanie odpowie­dzialne są czynniki biologiczne (prowadzące do uszkodzenia ośrodko­wego układu nerwowego);

• upośledzenie umysłowe to istotne, czyli wyraźne względem przyję­tych norm, obniżenie ogólnego poziomu sprawności intelektualnej i możliwości zachowania przystosowawczego (por. Obuchowska, 1995).

UPOSLEDZENI W ST GŁĘBOKIM

-mają chory układ oddechowy i krwionośny

-górny poziom rozwoju umysłowego 2-3 lata

Rozwój do 15lat---------20lat spadek

-przebywają w domach rodzinnych albo Zakładach Opieki Społecznej (ZOS)

-najlepsze miejsce dla czł- dom rodzinny 65lat

-osoba żyjąca w ZOS 25lat

Osoby z ZOS możemy podzielić na:

-leżące

-chodzące

*wszystko musi być zabezpieczone, aby nie zrobiły sobie krzywdy, ani nie połknęły czegoś

Problemy:

-leczenie- zrobienie zastrzyku, os która waży 60kg, leczenie zębów, skaleczenie

-kontakty seksualne bo ludzie potrzebują bliskości innych ludzi

charakterystyka podstawowych ograniczeń i możliwości w zależność, od stopnia upośledzenia umysłowego

Sfera funk-	Stopień upośledzenia umysłowego
cjonowania	umiarkowany	znaczny	głęboki
	Spostrzeganie niedokładne, wolne,	Spostrzeganie niedokładne, bardzo	Duże zróżnicowanie: od uraku percepcji, uwagi
Czynności	dominuje uwaga	wolne, uwaga	mimowolnej i pamięci do
Orientacyjno-	mimowolna, słaba	mimowolna, skupiona	cząstkowego ich
poznawczer	koncentracja uwagi, wąski jej zakres. Pamięć	edynie na silnych Bodźcach, słaba trwałość	występowania. Mowa: nieartykułowane dźwięki
	nietrwała, głównie	uwagi, pamięć	(osoby te na ogół nie
	mechaniczna. Myślenie	krótkotrwała, bardzo	mówią i nie rozumieją
	konkretno-obrazowe, brak	ograniczona. Mowa:	mowy). Czasem
	zdolności dokonywania operacji logicznych,	zdania proste, dwuwyrazowe, częste	pojedyncze proste wyrazy, rozumienie prostych słów
	trudności w tworzeniu	wady. Inteligencja	i poleceń.
	pojęć abstrakcyjnych.	sensory cznomotoryczna.
	Mowa z częstymi wadami,
	ubogie słownictwo.
	Widoczne potrzeby	Widoczne potrzeby	Proste emocje zadowolenia
Procesy Emocjonalno-	psychiczne, intuicyjne uczucia moralne, słaba	psychiczne. Częste zaburzenia zachowania,	i niezadowolenia, czasem wyrażanie emocji gestami -
Motywacyjne	kontrola nad popędami.	intuicyjne uczucia moralne, oznaki przy-	uśmiech, przywiązywanie się do osób. Częste
		wiązania do osób, rzeczy.	wahania nastroju.
Rozwój społeczny	Widoczne potrzeby	Osoby często samodzielne	Prawie całkowity brak
	kontaktów społecznych. Osoby te na ogół są samodzielne w samo-	w załatwianiu potrzeb fizjologicznych, poruszaniu się w bliskiej	czynności regulacyjnych (życie chwilą bieżącą); osoby te nie potrafią
	obsłudze, mogą	okolicy. Rozumieją proste	samodzielnie dbać o
	wykonywać proste prace domowe i zarobkowe. Rozumieją proste sytuacje	sytuacje, wykonują proste prace domowe i zarobko­we. Potrafią porozumieć	bezpieczeństwo. Mogą nauczyć się prostych nawyków, wymagają stałej
	społeczne, na ogół potrafią	się w prostych sprawach.	opieki.
	wyrazić swoje potrzeby,
	porozumiewać się i współ-
	pracować z innymi.

SURDOPEDAGOGIKA

Audiogram- jest to wykres na którym zaznacza się jak czł słyszy

Surdopedagogika jest działem pedagogiki specjalnej, zajmują­ cym się teorią i praktyką kształcenia osób z wadą słuchu, a więc osób niesłyszących (głuchych) i słabo słyszących (niedosłyszą­cych, z resztkami słuchu).

Surdopedagogika określa cele działań rewalidacyjnych, m.in.:

• przywracanie sprawności uszkodzonego zmysłu słuchu przez umożli­wienie korzystania z posiadanych resztek słuchowych drogą odpowied­nich ćwiczeń bądź pobudzanie nerwu słuchowego i centralnego układu
  nerwowego przez zastosowanie wszczepu ślimakowego i rewalidacje;

• przywracanie sprawności psychicznej przez usprawnianie procesów poznawczych, zaburzonych wskutek ograniczenia percepcji bodźców słuchowych, w tym mowy dźwiękowej.

Nadrzędnym celem pracy surdopedagoga jest przygotowanie osób z wa­dą słuchu do funkcjonowania w warunkach życiowo zmienionych wskutek istniejącej wady i do możliwie samodzielnego życia.

Klasyfikacja

Surdopedagogika stosuje różne klasyfikacje osób z wadą słuchu, zależnie od kryterium, np.:

a) ze względu na czas wystąpienia wady mówimy o osobach z wa­dą słuchu:

• prelingwalną, gdy uszkodzenie wystąpiło przed okresem nabycia mo­wy ustnej;

• interlingwalną, gdy dziecko zaczęło uczyć się mowy, ale nie opano­wało jeszcze całego systemu symboli słownych

• postlingwalną, gdy uszkodzenie słuchu nastąpiło po opanowaniu mo­wy

b) ze względu na stopień uszkodzenia określamy osoby jako:

- niesłyszące - głuche. Są to osoby z tak znaczną wadą słuchu, która uniemożliwia odbieranie mowy za pomocą słuchu, w sposób natu­ralny. Niesłyszący odbiera informacje głównie drogą wzrokową. Dużą pomocą są urządzenia wzmacniające dźwięki, tzw. aparaty słuchowe.

- niedosłyszące, słabo słyszące. Są to osoby, u których wada słuchu ogranicza odbiór mowy drogą słuchową. Odbiór informacji słownej jest pełniejszy przy stosowaniu aparatu słuchowego. Słabo słyszący w odróżnieniu od niesłyszących mogą opanować mowę ustną drogą naturalną, poprzez słuch.

c) ze względu na dodatkowe (sprzężone) uszkodzenia rozróżniamy głuchoniewidomych, osoby z wadą słuchu i z upośledzeniem umysłowym, z wadą słuchu i kalectwem narządu ruchu i in.

d) ze względu na miejsce uszkodzenia określa się tę część analizatora słucho­wego, która uległa uszkodzeniu lub zniszczeniu.

e) czas występowania przyczyny powodującej wadę słuchu wada wrodzona i nabyta.

Przyczyny wad słuchu:

-wada wrodzona- mogą ją powodować czynniki genetyczne (dziedziczne) lub te które zadziałają na dziecko w okresie życia płodowego lub w czasie porodu

-wada nabyta- mogą ją powodować m.in.; ostre lub przewlekłe choroby ucha, choroby zakaźne, wysokogorączkowe antybiotyki, urazy chemiczne, mechaniczne lub psychiczne.

metody porozumiewania się:

Metoda migowa - Polega na porozumiewaniu się głuchych z głuchymi, przy pomo­cy umownych znaków migowych, określających dane pojęcie (osoby, rze­czy, zjawiska, czynności itp.). Jej cechą jest specyficzna struktura gramatycz­na bez zakończeń fleksyjnych.

Daktylografia - mowa palcowa. oparta na odpowiednich układach palców jednej lub obydwu dłoni. Każdej literze lub liczbie odpowiada określony znak daktylograficzny. Daktylografia przestrzega reguł gramatycznych.

Fonogesty - Cued Speech opracowany przez O. Cornetta w Waszyngto­nie w obecnym wieku i przystosowany do języka polskiego przez K. Krako­wiak. Są to umowne ruchy jednej lub drugiej dłoni, wykonywane na wyso­kości twarzy osoby mówiącej. Fonogesty uzupełniają niewidoczne ruchy artykulacyjne.

Mowa kombinowana- stosowanie mowy ustnej w formie graficznej lub dźwiękowej, alfabetu palcowego i znaków migowych

Metoda totalnej komunikacji- droga migowa, daktylografia, mowa ustna

Metoda ustna.

Instytucje opieki i kształcenia osób z wadą słuchu

1. Poradnie Rehabilitacyjne dla Dzieci i Młodzieży z Wadą Słuchu lub Specjalistyczne Ośrodki Diagnozy i Rehabilitacji Dzieci i Młodzieży z Wadą Słuchu Polskiego Związku Głuchych. Placówki te prowadzą opiekę ambula­toryjną, zapewniają diagnozę, naukę porozumiewania się, uwrażliwienie słuchu bez odrywania dziecka ze środowiska domowego

b) Specjalne Ośrodki Szkolno-Wychowawcze, w skład których mogą wchodzić przedszkola specjalne, szkoły podstawowe, zawodowe, internaty i inne. Zadaniem tych placó­wek jest zapewnienie opieki, kształcenia i rewalidacji dzieciom i młodzieży z wadą słuchu, które nie mogą sprostać wymaganiom programowym przed­szkoli i szkół masowych.

TYFLOPEDAGOGIKA

Tyflopedagogika (gr. typhlós - ślepy) jest nauką o kształceniu i rewali­dacji niewidomych, ociemniałych i niedowidzących. Według danych Pol­skiego Związku Niewidomych w 1998 roku było 82 545 członków Polskiego Związku Niewidomych, z tego całkowicie niewidomych ok. 10-15%

Rezolucja Światowej Organizacji do Spraw Osób w ONZ uznaje się ślepotę:

-zupełny brak wzroku

-ostrość wzroku nie przekraczająca 1/20 ostrości widzenia w lepszym oku, przy zastosowaniu szkieł wyrównujących wadę wzroku

-ograniczenie pola widzenia do przestrzeni zawartej w 20 stopniach

Mimo zaburzenia wrażeń zmysłowych poznanie świata przez niewidomych może być adekwatne, umożliwiające ich przystosowanie społeczne i operatywność.

Warunkiem tego są następujące czynniki:

1 normalny poziom intelektualny, umożliwiający im logiczne myślenie i rozwój mowy.

2 prawidłowa działalność pozostałych analizatorów a zwłaszcza dotyku i słuchu, dzięki którym mogą wytworzyć się kompensacyjne układy strukturalne.

3 sprzyjające rozwojowi warunki środowiskowe i kontakty społeczne

4 prawidłowe oddziaływanie wychowawcze i dydaktyczne aktywizujące siły adaptacyjne niewidomego i ukierunkowujące jego procesy poznawcze

Przyczyny utraty lub znacznego uszkodzenia wzroku:

1 czynniki wrodzone

2 wady wrodzone analizatora wzrokowego i uszkodzenia okołoporodowe

3 choroby analizatora wzrokowego

4 choroby zakażne przebiegające z wysoką temp oraz nowotwory

5 zatrucia

6 urazy mechaniczne, termiczne i chemiczne

7 awitaminoza

8 zamiany starcze

9 choroby przewlekłe np. cukrzyca

Wpływ braku wzroku na rozwój dziecka:

1 niemożność odbierania wrażeń wzrokowych będących podstawą przebiegu spostrzeżeń i postępu myśli

2 ograniczenie możliwości uczestniczenia w powszechnych przyjemnościach i możliwościach życiowych

3 ograniczenie samodzielności w różnych okolicznościach oraz osiąganiu celu

4 zawężenie możliwości oraz rozwinięcia własnej osobowości w życiu zawodowym i społecznym.

Niewidomy- człowiek, który nie widzi od urodzenia lub utracił wzrok przed 5 rokiem życia.

Ociemniały- czł który utracił wzrok po 5roku życia

Brak wrażeń zmysłowych powoduje:

1. nierozróżnialnie barw

2. niemożność osiągnięcia pewnych sprawności przez naśladownictwo otoczenia

3. trudności w nabywaniu pojęć o otoczeniu, świecie organicznym, kształtach przedmiotów żywych i martwych, o tym co przekracza zasięg rąk niewidomego

4. brak spostrzeżeń o wszystkim tym, co jest w ruchu, działaniu, rozwoju

5. trudności kształtowania pojęcia odległości, rozpoznania przeszkód spotykanych na drodze, brak poczucia perspektywy

6. w kontaktach międzyludzkich niemożności widzenia wyrazu twarzy, jej mimiki związanej z jej przeżyciami emocjonalnymi

7. niemożność widzenia krajobrazów i różnych zjawisk natury

8. pozbawienie wrażeń wzrokowych, których znana część nie da się zastąpić działaniami innych zmysłów

Metody poznawania rzeczywistości niewidomych:

-kompensja zmysłów- uszkodzone poprzez inne zmysły (zdrowe) np. smaku, słuchu, są bardziej wyczulone. Najważniejsze zmysły słuchu i dotyku- są najbardziej rozwinięte

-wyobrażenia surogatowe- zastępcze np. wyobrażenia kolorów, nierzeczywiste to co wyobrażone przez osobę niewidomą niekoniecznie są takie jak w rzeczywistości

* piszą za pomocą alfabetu „brayla” i czytają. Piszą od prawej do lewej a czytają od lewej do prawej, są również płyty, czytniki.

Laski- zakład obok warszawy- kształcą się osoby niewidome.

PEDAGOGIKA TERAPEŁTYUCZNA - zajmują się osobami przewlekle chorymi i kalekami. Twórczynią była p. Janina Doroszewska. Stworzono ten dział pedagogiki ponieważ sytuacja tych osób jest inna niż osób pełnosprawnych.

Choroby przewlekłe:

-astma

-alergie

-hemofilia

-białaczka

-padaczka

-cukrzyca

-choroby pulmonologia-płucne

-choroby ukł. Krążenia

-choroby ukł. Trawienia

-choroby ukł. Oddechowego

Profesor Grzegorzewska- twórca całej pedagogiki

Nauczyciel wedle dziecka chorego:

-powinien umieć pomóc

-w ataku uchronić przed urazami

Psychika osób przewlekle chorych i kalekich:

- poczucie ograniczenia np. swobody, pewnych sytuacji życiowych.

-niemożność wykonywania niektórych zawodów

-lęk

Osoby kalekie to osoby z dysfunkcjami narządów ruchu:

-braki

-porażenia

Poruszają się na wózku inwalidzkim lub za pomocą kul

Takie osoby przez długi czas przebywają w szpitalu, poddawane są bolesnym zabiegom.

Miejsca w których uczą się osoby przewlekle chore lub kalekie:

-szkoły masowe

-szkoły sanatoryjne

-szkoły przyszpitalne

-nauczanie indywidualne (ma miejsce albo w domu ,lub w szkole poza lekcjami)

Uczone są przedmiotów podstawowych, brak muzyki, plastyki, techniki.

Hemofilia-choroba polegająca na braku hormonu krzepnięcia krwi. Kobiety są nosicielkami tej choroby. Gdy rodza; synów-zachorują; córki- będą nosicielkami. Hemofilia jest dominująca. Choroba ta powoduje ograniczanie w ruchu fizycznym, nie mogą uczestniczyć w zajęciach wych-fiz. Itp. Podczas transfuzji można się zarazić, np. wirusem ADIS.

Epilepsja- padaczka, dzieci chore na padaczkę uczęszczaja do szkół masowych. Bez opieki nie powinny jeździć na wycieczki szkolne.

Astma- powstaje na skutek alergii lub nie leczenia górnych dróg oddechowych. Człowiekowi brak powietrza „może się udusić”.

Alergie- wziewne pyłki, kurz, kwiaty, zapach, meble, zapach kleju, kolor (czarny bardzo często uczula), białko, czekoladę, na owoce:kiwi. Nie leczone alergie przeradzają się w astmę.

Cukrzyca- 70-110/poziom cukru nad czczo. Z ust wydobywa się kwaśny zapach. Człowiek jest ospały, chwiejny krok.

Białaczka- zanik odporności organizmu. Jest podatna na bakterie, wirusy. Musi uczęszczać na lekcje indywidualnie. Duża ilość białych krwinek: norma 6-7 tys, chory ma 200-300tys. Białaczki są uleczalne. Białaczki ostre- ujawniają się od razu przewlekle.

---