22.02.2005r.
egzamin pisemny - 5 pytań, nie ma zerówki
Literatura:
Michałek, Siwiński, Socha - Od liberalizmu do integracji Polski z UE, PWN, W-wa, 2003r.
Winiarski - Polityka gospodarcza, PWN, W-wa, 2004r.
Kawecka - Wyrzykowska, Synowiec - Unia Europejska. Przygotowania Polski do członkostwa - IKiCHZ, 2004r.
Biernat - Polityka gospodarcza Polski w latach 1995-2003 ze szczególnym uwzględnieniem równowagi zewnętrznej, 2004r.
Molle - Ekonomika integracji europejskiej, Gdańsk, 2000r.
Ciamaga, Latoszek, Michałowska - Gorywoda, Oręziak, Teichman - Unia Europejska, PWN, 1998r.
Kisiel-Łowczyc - Współczesna gospodarka światowa, 2003r.
1.03.2005r.
SYSTEM GOSPODARCZY
Polityka gospodarcza - działalność regulacyjna państwa i jego organów
System gospodarczy - jest to układ powiązań między społecznymi i gospodarczymi podmiotami
Gospodarka naturalna
Jest to gospodarka słabo rozwinięta, bazująca na surowcach. Oparta jest o zaspokojenie własnych potrzeb. Nie ma nadwyżki na sprzedaż. Zajmuje się bezpośrednim wykorzystaniem zasobów. Wykorzystuje się głównie zasoby ludzkie. Istotą systemu jest skłonność do inwestowania poprzez oszczędności. Podmioty muszą odbierać to co się dzieje w gospodarce jako szansę na rozwój. Oszczędności mogą pochodzić od podmiotów gospodarczych (niski dochód jest pochodną niskiego poziomu rozwoju)
Wewnętrzne możliwości rozwoju wynoszą 0.
Zewnętrzne możliwości rozwoju osiągane są poprzez bezpośrednie inwestycje zagraniczne, przy których liczy się dochodowość (rentowność) tych inwestycji oraz układ instytucjonalny (czyli polityka gospodarcza).
Gospodarka rynkowa (towarowa)
Podstawowymi podmiotami są jednostki, które znacznie różnią się od siebie. W tym typie gospodarki istnieje nadwyżka towarowa. Jeśli jest nadwyżka tzn. że dobrze funkcjonują poszczególne branże, gospodarka jest rentowna. Są to gospodarki, które stanowią większość w świecie.
na decyzje gospodarcze wpływa rynek
dominuje własność prywatna
system motywacyjny (motywatorem jest osiągnięcie dochodu => konsumpcja)
system motywacyjny - powiększanie korzyści oraz zysku ze swej działalności
cel gospodarczy - rozwój jednostki
wysoka efektywność
wolna konkurencja
swobodne decyzje przedsiębiorstw
przewaga zdecentralizowanego funkcjonowania systemu podejmowania decyzji w sprawach produkcji i obrotu ekonomicznego
Gospodarka administrowana
Nazywana jest tak ze względu na sposób zarządzania gospodarką
państwo (rząd) decyduje o przebiegu procesów gospodarczych
własność państwowa
system motywacyjny - zagwarantowanie minimum socjalnego
cel gospodarczy - gwarancja określonej stopy życiowej
niska efektywność
brak konkurencji
środki rzeczowe osobowe i kapitałowe na realizację zadań planowanych są określane przez centrum gospodarcze
samodzielność przedsiębiorstw jest ograniczona głównie do bieżących decyzji gospodarczych i wykonawczych
gospodarka środkami finansowymi jest scentralizowana, tzn. podatki i nadwyżka ekonomiczna przedsiębiorstw (zysk, akumulacja) są ściągane i dysponowane głównie przez centrum gospodarcze (a nie przez same przedsiębiorstwa) w postaci ich podziału i przeznaczania na preferowane przez centrum cele gospodarcze oraz społeczne
Gospodarka mieszana
elementy gospodarki rynkowej -np. USA, Irlandia, Nowa Zelandia, Australia, Japonia, Hong Kong, Dania, Wielka Brytania, Estonia
elementy gospodarki administrowanej - Polska, Czechy, Francja, Niemcy, kraje Beneluksu.
15.03.2005r.
INTERWENCJONIZM PAŃSTWOWY
Argumenty za i przeciw udziałowi państwa w gospodarce
za:
konieczność istnienia systemu prawnego regulującego problem własności i zasady zawierania umów
niedoskonałości rynku - monopole, kryzysy
dobra publiczne - dostępne dla osób, które nie zapłaciły - ludzie dążą do bycia „gapowiczem”
efekty zewnętrzne - działalność jednych podmiotów wpływa (negatywnie) na inne, można je eliminować poprzez dobry system praw własności
dobra społeczne korzystne i niekorzystne
sprawiedliwy podział DN - akceptowalne warunki egzystencji (system świadczeń społecznych)
brak samoczynnego mechanizmu przywracania równowagi, niestabilności
przeciw
nierównowaga rynkowa - niedobory i nadwyżki
zniekształcone informacje - mniej obiektywne
niska elastyczność systemu gospodarczego
wysokie koszty interwencjonizmu, niska efektywność działań, koszty transakcyjne
osłabienie bodźców rynkowych
niereprezentatywność państwa
ograniczanie wolności jednostki i hamowanie inicjatyw indywidualnych
Do metod i narzędzi polityki gospodarczej państwa zalicza się różne sposoby, środki i instrumenty, za pomocą których państwowe organy gospodarcze oddziałują (wpływają) na podmioty i procesy gospodarcze w celu osiągnięcia zakładanych celów i zamierzeń gospodarczych i społecznych.
Sposoby ingerencji państwa w gospodarkę:
regulacja, doskonalenie i transformacja systemów ekonomicznych
pobudzanie i stabilizacja koniunktury oraz ograniczanie bezrobocia
określanie strategii rozwoju gospodarczego
wspomaganie i rozwój rynku, równowagi i stabilizacji w gospodarce
alokacja i zmiany strukturalne w gospodarce (polityka strukturalna, przemysłowa, regionalna)
podział i redystrybucja dochodów, usług społecznych, infrastruktury gospodarczej i społecznej
ochrona własnej gospodarki i polityki powiązań gospodarczych z innymi krajami lub ugrupowaniami gospodarczymi oraz oddziaływanie na wielkość i kierunki eksportu i importu.
22.03.2005r.
Funkcje ekonomiczne państwa
System gospodarczy - sfera realna (zasobowa) i regulacyjna (iformacyjna)
Funkcje państwa:
alokacyjna - działania służące alokacji zasobów gospodarczych (własność prywatna i rynek); instrumenty: prawo, podatki i subsydia, informacja o konkurencji, prywatyzacja ii nacjonalizacja
stabilizacyjna - stabilizacja gospodarcza poprzez wzrost gospodarczy, spadek bezrobocia i inflacji, ograniczenie wahań koniunktury, wykorzystanie czynników produkcji; instrumenty: polityka fiskalna i monetarna
redystrybucyjna - akceptowalny społecznie podział dochodu narodowego; instrumenty: podatki i wydatki
Klasyfikacja celów interwencjonizmu:
mikroekonomiczne - (industrial policy, wydajność pracy, struktura branżowa i przestrzenna, działalność antymonopolowa, postęp techniczny, ekspansja międzynarodowa)
makroekonomiczne - polityka fiskalna i pieniężna
krótkookresowe - oddziaływają na bieżące problemy np. inflacja, walka z bezrobociem
długookresowe - rozwój gospodarczy np. postęp techniczny
koniunkturalne i strukturalne - inflacja, bezrobocie, postęp techniczny
gospodarcze, społeczne (pewien status społeczny, socjalny) i polityczne (utrzymanie zdobycie władzy)
Cele interwencjonizmu:
krótkookresowe - przeciwdziałanie bezrobociu, zwalczanie inflacji, przeciwdziałanie wahaniom koniunktury, dążenie do równowagi bilansu płatniczego
długookresowe - regulowanie stopy wzrostu gospodarczego, przemiany strukturalne gospodarki, oddziaływanie kierunku postępu naukowo technicznego, ochrona środowiska
koniunkturalne - pełne zatrudnienie, poprawa alokacji czynników produkcji, zaspakajanie potrzeb społecznych, poprawa podziału dochodów, majątków, poprawa modelu konsumpcji indywidualnej, ochrona podaży ważnych produktów podstawowych, ochrona zasobów naturalnych ludzkości oraz skracanie czasu pracy
tradycyjne - przeciwdziałanie bezrobociu, szybki wzrost gospodarczy, stabilizacja ogólnego poziomu cen oraz równowaga bilansu płatniczego
nowoczesne - kształtowanie postępu naukowo-technicznego, wprowadzenie nowych technologii, oddziaływanie na przemiany strukturalne, ochrona środowiska
gospodarcze - związane z kształtowaniem wzrostu gospodarczego, utrzymanie równowagi gospodarczej
społeczne - związane z kształtowaniem szeroko pojętych warunków bytu społeczeństwa i jakości życia
polityczne - utrzymanie w danym kraju form ustrojowych
Rodzaje interwencjonizmu:
antycykliczny - oddziaływuje na bieżącą sytuację gospodarczą
długookresowy - dotyczy postępu technicznego, struktury gospodarczej
oparty na strategii wydajności i na strategii państwa opiekuńczego (dofinansowanie, zasiłki, transfery), wspieranie przedsiębiorczości, rynku
w skali mikroekonomicznej - dotyczy przedsiębiorstw
w skali mezoekonomicznej - oddziaływanie na branże, sektory
w skali makroekonomicznej - oddziaływanie na całą gospodarkę
Typy ekonomicznych funkcji państwa:
(A) adaptacyjny (B) zachowawczy
długookresowe krótkookresowe
zewnętrzne wewnętrzne
mikroekonomiczne makroekonomiczne
Typ (A) - nowe trendy w gospodarce (1)
przesunięcia w układzie sił między regionami
zmiany w strukturze obrotów handlowych
nowe formy współpracy
zmiany w międzynarodowych stosunkach gospodarczych
Otwartość gospodarki zmusiła do zmiany podejścia gospodarek
Typ (A) - nowe trendy w gospodarce (2)
zmiany w międzynarodowym podziale pracy (kraje rozwijające się)
rosnąca konkurencja na rynkach międzynarodowych (zadłużenia, protekcjonizm)
rosnąca współzależność gospodarcza
wzrost obrotów kapitałowych
transformacja społeczeństw (informatyzacja)
mniejsza rola produkcji masowej
rosnąca współzależność między sferą gospodarczą i polityczną
Cechy ekonomicznej roli państwa:
koordynacja funkcji długo- i krótkookresowych
zdolność do metainterwencji
stosowanie rachunku ekonomicznego
niezależność zaangażowania
niezależność polityki ekonomicznej od celów politycznych
niezależność od grup nacisku przy formułowaniu celów
wiarygodność prowadzonej polityki.
12.04.2005r.
POLITYKA FISKALNA
Polityka fiskalna jest to osiąganie przez państwo określonych celów ekonomicznych i społecznych poprzez wykorzystanie podatków i wydatków państwa.
Celem polityki budżetowej jest tworzenie warunków ekonomiczno-finansowych do sprawnego funkcjonowania i zrównoważonego rozwoju gospodarki.
Polityka fiskalna => cele ekonomiczne i społeczne <= podatki i wydatki państwa
podatki - element dochodowy
wydatki - element wydatkowy
Państwo jak każdy podmiot musi stworzyć budżet. Polityka fiskalna realizowana jest poprzez budżet państwa.
Budżet państwa - jest finansowym systemem ogólnonarodowego rachunku działalności gospodarczej państwa w ramach jego polityki ekonomicznej. Może mieć dodatnie lub ujemne saldo dochodów i wydatków. Udział budżetu państwa w PKB jest uważany za ważny wskaźnik stopnia ingerencji państwa w gospodarkę.
Podatki i opłaty budżetowe są formą ceny za wartość świadczonych przez państwo dóbr i usług dla ludności oraz podmiotów gospodarczych w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego, administracji, sądownictwa, infrastruktury komunikacyjnej, energetycznej, wodnej, komunalnej, ochrony środowiska itp., a także pokrycie kosztów usług społecznych - opieki zdrowotnej, oświaty i nauki, kultury i sztuki, renty i emerytury itd.
Źródła dochodów budżetowych:
podatki (T) - ok. 93%
bezpośrednie - PIT (27%), CIT (podatki od przedsiębiorstw - 71%), podatki od gier i zabaw (2%)
pośrednie (ok. 65% całości wpływów podatkowych)
VAT - 0, 3 ,7, 22%
Akcyza - kwota wartości od pewnej wielkości (np. alkohol od hektolitrów)
cła, opłaty graniczne
dywidendy od udziałów i akcji państwa w przedsiębiorstwach
dochody zagraniczne
PIT - podatek progresywny, podatek od osób fizycznych; celem jest opodatkowanie wyższych dochodów większymi podatkami, a niskich dochodów niskimi (jest to podatek od wartości dodanej do cen towarów i usług)
CIT - podatek od przedsiębiorstw, ma charakter liniowy - wszyscy płacą takie same podatki (19%)
Pierwszy podatek pośredni został wprowadzony we Francji w 1974r. Są to podatki naliczane od ceny (w Polsce 22%). Są podatkami łatwiej ściągalnymi niż podatki bezpośrednie.
W budżecie wyraźnie rośnie znaczenie podatków pośrednich
Wydatki:
tradycyjne (wydatki konieczne)
wojsko
policja ok. 30% wydatków - podatki sztywne
wymiar sprawiedliwości
administracja
społeczne (socjalne) - ok. 45%
emerytury
renty
zasiłki
sfera budżetowa (ci co są na etatach państwowych)
inwestycyjne
finansowe:
zadłużenie zewnętrzne (pożyczki od innych krajów)
zadłużenie wewnętrzne (pożyczki od obywateli)
inne
dochody = wydatki => równowaga budżetowa
dochody > wydatki => nadwyżka budżetowa
dochody < wydatki => deficyt budżetowy
Deficyt budżetowy jest skutkiem rosnącej roli państwa.
Źródła finansowania deficytu:
kredyty z banków komercyjnych
pożyczki z Banku Centralnego
zaciąganie długu publicznego (pożyczki od obywateli) - nie może przekroczyć 60% PKB
pożyczki od innych krajów - dług zewnętrzny - nie mogą stanowić 25% eksportu
druk pieniądza
18.04.2005r.
Zadłużenie 113 mld $ (nie większe niż 25% eksportu )
Dług publiczny - 60% PKB
nowa pożyczka
druk pieniądza - pojawia się nadwyżka podaży pieniądza, która skutkuje inflacją
Prawo Fishera - inflacja będzie rosła w takim samym tempie jak ilość pieniądza
ΔTMS/TMS = ΔP/P = ∏
TMS - podaż pieniądza
P - cena
∏ - inflacja
Wydatki Polski - 46% PKB - jest to zarazem wskaźnik ingerencji państwa w gospodarkę
Jeżeli wzrastają wydatki, to rośnie też udział państwa w gospodarce.
Efekt wypychania - jest to przejmowanie przez państwo różnego typu działalności od podmiotów gospodarczych i z zagranicy:
państwo wydaje więcej
podmioty gospodarcze wydają mniej
efekt wyniesie 100% jeżeli podatki = wydatki rządowe
koszty transakcyjne - państwo powinno oddać część podatków jako koszty transakcyjne
Wypychanie pośrednie - jest to wskaźnik wyznaczający rosnącą rolę państwa poprzez deficyt budżetowy. Państwo zgłosi popyt na środki pieniężne (aby móc zmniejszyć deficyt). Popyt będzie zgłaszany do obywateli, a później do banków komercyjnych. Jeżeli będzie rosło zapotrzebowanie państwa na pieniądz to nastąpi wzrost ceny pieniądza (czyli stopy procentowe).
Jeżeli stopa procentowa wzrośnie:
inwestorzy:
wzrośnie cena kredytu
wzrośnie oczekiwana stopa zwrotu (Wigor 14%; min 15%)
gospodarstwa domowe
wzrośnie cena kredytu
wzrośnie oczekiwana stopa zwrotu
rośnie skłonność do oszczędzania
państwo
jest to neutralne
zagranica
kurs walutowy - kiedy waluta krajowa staje się mocniejsza to spada eksport, wzrasta import => deficyt w bilansie handlowym
deficyt budżetowy + deficyt bilansu handlowego => twin deficits (bliźniaczy deficyt)
Funkcje polityki budżetowej:
alokacyjna - kształtowanie podziału czynników wytwórczych między sektor prywatny i sektor publiczny, a następnie ich dalsza alokacja wewnątrz tych sektorów
sektor publiczny - bezpośrednie określenie wielkości środków przeznaczonych na konkretne zadanie
sektor prywatny - korygowanie cen dóbr, usług i czynników produkcji za pomocą dotacji i podatków
Realizacji tej funkcji służą zarówno dochody, jak i wydatki budżetowe, jednak zasadniczym odzwierciedleniem alokacji budżetowej jest wydatkowa strona budżetu, określająca zakres działalności sektora publicznego.
Funkcja redystrybucyjna - polega na świadomym oddziaływaniu przez państwo na ostateczny podział dochodów indywidualnych
Trzy płaszczyzny bezpośrednie redystrybucji dochodów pieniężnych:
za pomocą systemu podatków i pieniężnych transferów socjalnych (świadczenia społeczne)
bezpłatne zaspokajanie pewnych potrzeb, poprzez wykonywanie przez sektor publiczny określonych usług społecznych (oświata, ochrona środowiska, itd.)
oddziaływanie na warunki, w jakich się kształtuje pierwotna dystrybucja dochodów (np. wydatki na szkolenia zawodowe).
Instrumenty funkcji redystrybucyjnej:
podatek - dokonywane przez władzę publiczną przymusowe pobranie, którego podstawowym celem jest pokrycie obciążeń publicznych, repartycja zaś uwzględnia zdolności podatkowe obywateli. Celem podatku jest konieczność zapewnienia środków finansowych na pokrycie wydatków publicznych.
Rodzaje opodatkowania: stały (ryczałt), linowy (w stałej proporcji do dochodu), degresywny lub progresywny.
System podatkowy - jest to zespół podatków pobieranych w danym państwie
Funkcja stabilizacyjna - polega na wykorzystywaniu dochodów i wydatków budżetowych do osiągnięcia makroekonomicznych celów gospodarczych: wysokiego stopnia wykorzystania potencjału wytwórczego (ograniczenie bezrobocia), stabilności ogólnego poziomu cen, wysokiego, zrównoważonego tempa wzrostu gospodarczego oraz stabilności bilansu płatniczego.
Pasywna polityka budżetowa jest oparta na założeniu, że określone elementy dochodów i wydatków budżetowych cechuje tendencja do automatycznego reagowania na zmiany sytuacji gospodarczej w celu wyzwalania impulsów kompensujących, będących przeciwwagą wahań koniunktury; opiera się na działaniu automatycznych stabilizatorów.
Działanie automatycznych stabilizatorów koniunktury prowadzi do określonych zmian salda budżetu państwa. W okresie ekspansji automatyczne stabilizatory wywołują tendencję do powstawania nadwyżki budżetowej (czy też zmniejszenia się deficytu), a w okresie recesji przyczyniają się do powstania (czy też powiększenia) deficytu budżetowego.
Aktywna (dyskrecjonalna) polityka budżetowa ma miejsce wówczas, gdy rząd stosuje wybrane środki w celu przeciwdziałania cyklicznym wahaniom oraz w celu stabilizacji cen czy ograniczania bezrobocia.
Podstawowe rodzaje aktywnych posunięć z zakresu polityki budżetowej:
zmiany stawek podatków
zmiany podziału transferów z budżetu państwa
zmiany wydatków na roboty i inwestycje publiczne.
Działania podejmowane w ramach aktywnej polityki budżetowej i mające na celu neutralizację tych zakłóceń zaczynają dawać efekty dopiero po upływie pewnego czasu - działają z opóźnieniem.
POLITYKA PIENIĘŻNA
Polityka pieniężna polega na oddziaływaniu za pomocą pieniądza na preferowane przez państwo cele i procesy gospodarcze.
Głównym celem polityki pieniężnej jest zapewnienie stabilności cen.
Realizowana jest przez bank centralny. Polityka pieniężna dotyczy osiągania celów monetarnych przez gospodarkę. Chodzi przede wszystkim o wpływanie na podaż pieniądza.
Instrumenty polityki pieniężnej banku centralnego:
stopa procentowa
stopa rezerw obowiązkowych
operacje otwartego rynku
kurs walutowy
Instrumenty sterowania bezpośredniego:
stopa procentowa:
stopa redyskontowa
stopa lombardowa
stopa refinansowa
weksel - jest to zobowiązanie krótkoterminowe do spłaty zadłużenia wraz z odsetkami w określonym czasie (do 270 dni).
Stopa redyskontowa - jest to stopa wykupu krótkoterminowych papierów wartościowych przez bank centralny od banków komercyjnych (4,5%).
Jeżeli stopa redyskontowa wzrasta:
rośnie cena krótkoterminowych papierów wartościowych (weksli)
rezerwy gotówkowe banków komercyjnych będą maleć
akcja kredytowa będzie spadać (mniej udzielanych kredytów)
gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa będą mniej pożyczać
inwestycje zaczną maleć
gospodarstwa domowe będą brać mniej kredytów
popyt w gospodarce zmaleje
spadek dochodów przedsiębiorstw
rośnie bezrobocie
kryzys
Celem podwyższenia stopy procentowej jest ograniczenie inflacji.
26.04.2005r.
Stopa lombardowa - jest to stopa kredytów lombardowych udzielanych pod zastaw papierów wartościowych.
Stopa lombardowa: jeżeli bank podnosi => polityka restrykcyjna; jeżeli obniża => polityka ekspansywna
Stopa kredytów refinansowych udzielanych przez bank centralny bankom komercyjnym
Jeżeli stopa refinansowa rośnie => polityka restrykcyjna; jeżeli spada => polityka ekspansywna
Stopa rezerw obowiązkowych - jest to minimalna część rezerw gotówkowych banków komercyjnych odprowadzana do banku centralnego w postaci gotówki i nie na oprocentowany rachunek
Rg - R o = Rc
Rg - rezerwy główne
Ro - rezerwy obowiązkowe
Rc - rezerwy całkowite
Ilość emitowanego pieniądza musi być odprowadzana do banków komercyjnych.
Md = Ro
Md - mnożnik depozytowy (mnożnik kreacji pieniądza bankowego, który pokazuje ile pieniądza można wykreować w zależności od poziomu rezerw obowiązkowych
Ro - stopa rezerw obowiązkowych (wyrażona w %)
ΔDb = ΔMd*ΔRg
ΔDb - liczba nowych depozytów
ΔDb = Δ(1/Ro) * ΔRg
Przykład:
Rezerwy gotówkowe w banku wynoszą 100 000 zł, a rezerwy obowiązkowe 5%
ΔDb = 100 000 * 1/0,05 = 2000 000
Do kontroli pieniądza służy rezerwa obowiązkowa.
Stopa rezerw obowiązkowych nie służy do gwarancji wypłacalności banków komercyjnych. Fundusz na wypadek zagrożenia bankructwem.
Kredytodawca ostatniej instancji - bank centralny dofinansowuje banki komercyjne zagrożone bankructwem
Operacje otwartego rynku jest to skup i sprzedaż papierów wartościowych przez bank centralny na otwartym rynku; kontrola ilości pieniądza
Gdy bank centralny sprzedaje papiery wartościowe - ograniczanie ilości pieniądza; polityka restrykcyjna
Gdy bank centralny skupuje papiery wartościowe - zwiększanie ilości pieniądza; polityka ekspensywna
Każdy może sprzedawać i kupować za pośrednictwem banku centralnego.
Jest to instrument o najszerszym i najbardziej bezpośrednim oddziaływaniu.
Kurs walutowy jest to wartość jednej waluty wyrażonej w drugiej.
Wykorzystywany jest do wpływania na efektywność handlu zagranicznego. Bank centralny może osiągać większe korzyści z eksportu lub importu.
Waluta:
mocna - podwyższenie stopy % - wzrost popytu na walutę krajową
słaba - niska stopa %
Relatywne ceny produktów krajowych stają się bardziej konkurencyjne, bardziej opłacalne.
Mocna, gdy chcemy prowadzić politykę proimportową.
Polityka ekspansywna (miękka, taniego pieniądza) - zwiększanie podaży pieniądza; popieranie rozwoju w formie taniego pieniądza, czyli łatwiejszego do niego dostępu ze strony różnych podmiotów gospodarczych; obniżenie stopy redyskontowej, zakupy na otwartym rynku, obniżanie poziomu rezerw obowiązkowych.
Niekorzystnymi skutkami tej polityki może być: spadek oszczędzania oraz szybszy wzrost masy pieniądza niż produkcji, co wpływa na wzrost inflacji w gospodarce.
Polityka restrykcyjna (twarda, drogiego pieniądza) - zmniejszanie podaży pieniądza; podwyższanie stopy redyskontowej, sprzedaż na otwartym rynku, podwyższanie poziomu rezerw obowiązkowych.
Przy tej polityce następują utrudnienia w dostępie nie tylko do kredytów, ale także do pieniądza na płace, inwestycje i obroty zagraniczne (niedobory środków płatniczych, na usługi społeczne, itd.)
Funkcje banku centralnego:
emisja pieniądza gotówkowego w kraju
odpowiada za właściwą podaż pieniądza w kraju
finansowanie deficytu budżetowego państwa
udzielanie kredytów bankom komercyjnym
Kurs walutowy
Deprecjacja - obniżenie kursu krajowego pieniądza, tj. zmniejszenie jego wartości w warunkach kursu swobodnie zmiennego
Deprecjacja - ↑ ceny pieniądza zagranicznego => ↑ eksportu (ze względu na wzrost dochodów i efektywność dla eksporterów) => ↓ import (ze względu na drogą walutę zagraniczną)
Dewaluacja - obniżenie urzędowego (oficjalnego) kursu waluty krajowej w stosunku do walut obcych
Dewaluacja - ↑ kursu waluty krajowej => ↑ zapotrzebowanie na waluty obce na rynku dewizowym => ↓rezerw obowiązkowych => ↑ deficytu bilansu obrotów bieżących (zwłaszcza bilansu handlowego)
Rewaluacja (aprecjacja) - wzrost wartości wymiennej waluty krajowej w stosunku do walut obcych
Rewaluacja wpływa na pogorszenie warunków i motywacji do eksportu towarów i usług ze względna na tanią walutę zagraniczną oraz zachęca z tego powodu do zwiększenia importu. Podmioty zagraniczne motywuje natomiast do ograniczenia importu z Polski i zwiększenia eksportu na jej rynek.
Operacje otwartego rynku - to działania polegające na kupowaniu i sprzedawaniu przez bank centralny publicznych papierów wartościowych. Transakcje te wywierają bezpośredni wpływ na wielkość rezerw banków komercyjnych, a tym samym na rozmiary dostępnego kredytu oraz na ilość pieniądza w obiegu.
Bank centralny skupuje papiery wartościowe - ↑ rezerw gotówkowych banków komercyjnych => ↑ ilość pieniądza w obiegu => ↑ operacji kredytowych
Bank centralny sprzedaje papiery wartościowe - ↓ ilości pieniądza w obiegu => ↓ rezerw banków komercyjnych
Rezerwy obowiązkowe - to ta część rezerw całkowitych znajdujących się w dyspozycji banku, która nie może być wykorzystywana do tworzenia pieniądza przez udzielanie pożyczek
↑ stopy rezerw obowiązkowych - ↑ rezerw banków komercyjnych => ↓ podaży kredytów
↓ stopy rezerw obowiązkowych - ↓rezerw banków komercyjnych =>↑ udzielnych kredytów
Stopy procentowe
stopa procentowa - jest ceną płaconą przez pożyczkobiorcę posiadaczowi kapitału pożyczkowego lub oszczędzającemu, który zdeponował w banku swój pieniądz
↑ stopy - ↓ popyt na kredyty => ↓ masa pieniądza w obiegu => ↓ inflacja => ↓ produkcja => ↑ bezrobocie
Stopa dyskontowa - jest to stopa % stosowana przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym
↑ stopy dyskontowej => ↓ pożyczki z banku centralnego => ↓ udzielanych kredytów przez banki komercyjne
↓ stopy dyskontowej => ↑ popytu banków komercyjnych na pożyczki banku centralnego => ↑ udzielnych kredytów przez banki komercyjne
Zwiększenie podaży pieniądza:
obniżyć stopę dyskontową w celu zwiększenia rozmiarów pożyczek udzielnych bankom komercyjnym
zakup wyemitowanych przez rząd papierów wartościowych na otwartym rynku
obniżyć poziom wskaźnika rezerw obowiązkowych
Zmniejszenie podaży pieniądza:
ograniczenie ogólnej sumy pożyczek udzielnych bankom komercyjnym przez podwyższenie stopy dyskontowej
sprzedaż wyemitowanych przez rząd papierów wartościowych przez bank centralny
podwyższenie poziomu wskaźnika rezerw obowiązkowych.
10.05.2005r.
POLITYKA ZATRUDNIENIA
Polityka zatrudnienia - czynne oddziaływanie władz państwowych na rynek pracy pod kątem potrzeb gospodarki kraju oraz godzenia interesów pracodawców i robotników
Rynek pracy:
popyt na pracę - zapotrzebowanie przedsiębiorstw
podaz pracy - liczba osób dostępnych na rynku
Obie kategorie muszą być zależne od tej samej zmiennej. Kategorią, która wpływa na te zachowanie jest cena pracy.
LD
Vr LF
płaca realna
L1 L2 L (zasób siły roboczej)
Nominalna płaca to wyrażona w procentach, a realna siła nabywcza płacy nominalnej.
LD = f (Vr) - funkcja malejąca
LF = f (Vr) - funkcja rosnąca
Podaż pracy
LD AJ LF
Vr
L1 L2
LD = AJ
AJ - rzeczywista podaż pracy - są to chętni do pracy (grupa osób, które pracują lub aktywnie poszukują pracy)
LF - AJ - naturalna stopa bezrobocia (nie pracują z wyboru)
Gdy płace realne rosną, rośnie chęć do pracy
Vr - czas wolny (wyrażony w jednostkach pieniężnych)
Vr
Vr max
24h H (liczba godzin pracy)
Istotą rynku jest konkurencja
Gdy płace są coraz niższe to popyt na pracę ↑, a podaż ↓.
Polityka zatrudnienia reguluje rynek pracy.
Podejścia:
ma służyć bezpośredniemu oddziaływaniu na miejsca pracy
mikroekonomiczne - bezpośrednie oddziaływania na przedsiębiorstwa: aktywne - np. szkolenia; pasywne - zasiłki, odprawy
makroekonomiczne - polityka pieniężna: ↓ stóp procentowych, ↑ podaż pieniądza, skupować papiery wartościowe, ↓ rezerw obowiązkowych; polityka fiskalna: ↓ podatki, ↑ wydatki.
ukierunkowana na wzrost elastyczności rynku pracy
POLITYKA INNOWACYJNA
Polityka innowacyjna służy wspieraniu wprowadzania do praktyki gospodarczej wyników badań naukowych, nowych osiągnięć wiedzy, wynalazków i usprawnień
Postęp techniczny = innowacyjność
Technika jest to sposób wytwarzania produktu
technologia to tylko zmiany (elementy) rzeczowe procesu
organizacja pracy - ludzie
Postęp techniczny prowadzi do przedsiębiorczości - (jest to rynkowe zastosowanie efektu postępu technicznego)
Przedsiębiorczość to to samo co innowacyjność
Rynek weryfikuje czy jest coś innowacją czy nie
Proces innowacyjny:
inwencja to pierwszy etap procesu innowacyjnego:
potrzeba
działalność badawczo-rozwojowa (testy, badania, eksperymenty itp.)
innowacja
konkurencja cykl życia produktu
zyski np. high-tech - 3 tyg.
imitacja (dyfuzja)
Schumpeter:
Wg niego innowacja jest to:
zmiany produktów - nowe, zmodyfikowane (wzrost przychodów)
zmiany procesowe - nowe, zmodernizowane (obniżka kosztów)
Nowe produkty wprowadza się do zwiększenia przychodów.
Innowacje procesowe - najczęściej ceny się nie zmieniają, ale przedsiębiorstwo daje sobie możliwość konkurowania z innymi.
Gdy nie ma rywalizacji między branżami można przypuszczać, że firmy zaczną stosować innowację produktowi (jest ona tańsza).
nowy rynek zbytu - jeżeli jesteśmy w stanie więcej sprzedaż to też jest to innowacja. Zdobywanie nowych klientów, konsumentów to też innowacja.
nowe surowce - np. gaz ziemny, wodór
nowa struktura rynku - np. struktura wiekowa, przybywanie nowego typu konsumentów (np. emigracje), gdy zmieniają się przyzwyczajenia konsumentów.
Schumpeter powiedział, że tam, gdzie nie ma rynku, nie ma innowacji.
Koncepcja popytowa - głównym czynnikiem tworzącym innowacje są potrzeby, których rozpoznanie, a następnie przekazanie informacji o ich istnieniu z rynku do placówek naukowo-badawczych, powoduje rozpoczęcie procesu tworzenia nowych wyrobów, technologii, usług itd. (Schmookler, Marguis, Myers).
Cztery sposoby zaspokojenia popytu rynkowego tworzenia nowych wyrobów wg Schmooklera:
zaspokojenie popytu z użyciem istniejących urządzeń
zaspokojenie popytu z użyciem istniejących technik, a także inwestowanie w urządzenia dodatkowe
dwa pozostałe sposoby są ścieżkami innowacyjnymi - różnią się między sobą tylko pod względem inwestycji w dziedzinie badań i rozwoju
Schmookler uważał, że wiedza techniczna rozwija się w kierunkach określonych przez potrzeby człowieka. Głównym czynnikiem przesądzającym o pojawieniu się nowego produktu nie musi być pomysł samego wynalazku czy innowacji, może nim być także rozwój potencjalnego popytu na takie rozwiązanie.
Teoria potażowa stwierdza, że źródło kreacji innowacji znajduje się po stronie podaży (Schumpeter). Schumpeter położył nacisk na tzw. naukę wewnętrzną, czyli na własne zakłady badawcze i laboratoria przedsiębiorstw wdrażających innowacje. Siłą napędową tworzenia innowacji są procesy zarządzania.
Cele polityki innowacyjnej:
zwiększanie konkurencyjności gospodarki i polepszanie jakości życia społeczeństwa
przekształcanie systemu badawczo-rozwojowego ze skierowanego do wewnątrz na zorientowany na potrzeby kraju oraz gospodarki z opartej na pracy, kapitale i surowcach w gospodarkę opartą na wiedzy
zwiększanie wzajemnych powiązań między nauką, techniką, rynkiem, administracją państwową i terytorialną, organizacjami pozarządowymi, edukacją.
Podaż pracy - czyli ile ludzie są gotowi pracować (liczba godzin pracy oferowana na rynku pracy, zależna od decyzji ekonomicznych konsumenta, który dzieli swój czas na czas pracy i czas wolny)
Popyt na pracę - czyli ile firmy są gotowe zatrudniać (zapotrzebowanie, określone przez poziom płacy realnej w porównaniu z wielkością zatrudnienia)
Podaż pieniądza - to ilość pieniądza, która trafia na rynek w gospodarce; całkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów pieniądza, występującego w roli środka wymiany
Popyt na pieniądz - ilość pieniądza, którą podmioty gospodarcze pragną posiadać w danym momencie.
Stopa lombardowa określa najwyższy poziom oprocentowania na rynku, według niej bank centralny udziela bankom komercyjnym pożyczek pod zastaw papierów wartościowych.
Stopa depozytowa określa oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Stopa ta określa najniższe możliwe oprocentowanie na rynku.
Stopa redyskontowa określa cenę, po której bank centralny kupuje od banków komercyjnych weksle.
1
11
EUROPEJSKA POLITYKA GOSPODARCZA