22.02.2005r.

egzamin pisemny - 5 pytań, nie ma zerówki

Literatura:

1. Michałek, Siwiński, Socha - Od liberalizmu do integracji Polski z UE, PWN, W-wa, 2003r.

2. Winiarski - Polityka gospodarcza, PWN, W-wa, 2004r.

3. Kawecka - Wyrzykowska, Synowiec - Unia Europejska. Przygotowania Polski do członkostwa - IKiCHZ, 2004r.

4. Biernat - Polityka gospodarcza Polski w latach 1995-2003 ze szczególnym uwzględnieniem równowagi zewnętrznej, 2004r.

5. Molle - Ekonomika integracji europejskiej, Gdańsk, 2000r.

6. Ciamaga, Latoszek, Michałowska - Gorywoda, Oręziak, Teichman - Unia Europejska, PWN, 1998r.

7. Kisiel-Łowczyc - Współczesna gospodarka światowa, 2003r.

1.03.2005r.

SYSTEM GOSPODARCZY

Polityka gospodarcza - działalność regulacyjna państwa i jego organów

System gospodarczy - jest to układ powiązań między społecznymi i gospodarczymi podmiotami

1. Gospodarka naturalna

Jest to gospodarka słabo rozwinięta, bazująca na surowcach. Oparta jest o zaspokojenie własnych potrzeb. Nie ma nadwyżki na sprzedaż. Zajmuje się bezpośrednim wykorzystaniem zasobów. Wykorzystuje się głównie zasoby ludzkie. Istotą systemu jest skłonność do inwestowania poprzez oszczędności. Podmioty muszą odbierać to co się dzieje w gospodarce jako szansę na rozwój. Oszczędności mogą pochodzić od podmiotów gospodarczych (niski dochód jest pochodną niskiego poziomu rozwoju)

Wewnętrzne możliwości rozwoju wynoszą 0.

Zewnętrzne możliwości rozwoju osiągane są poprzez bezpośrednie inwestycje zagraniczne, przy których liczy się dochodowość (rentowność) tych inwestycji oraz układ instytucjonalny (czyli polityka gospodarcza).

2. Gospodarka rynkowa (towarowa)

Podstawowymi podmiotami są jednostki, które znacznie różnią się od siebie. W tym typie gospodarki istnieje nadwyżka towarowa. Jeśli jest nadwyżka tzn. że dobrze funkcjonują poszczególne branże, gospodarka jest rentowna. Są to gospodarki, które stanowią większość w świecie.

• na decyzje gospodarcze wpływa rynek

• dominuje własność prywatna

• system motywacyjny (motywatorem jest osiągnięcie dochodu => konsumpcja)

• system motywacyjny - powiększanie korzyści oraz zysku ze swej działalności

• cel gospodarczy - rozwój jednostki

• wysoka efektywność

• wolna konkurencja

• swobodne decyzje przedsiębiorstw

• przewaga zdecentralizowanego funkcjonowania systemu podejmowania decyzji w sprawach produkcji i obrotu ekonomicznego

3. Gospodarka administrowana

Nazywana jest tak ze względu na sposób zarządzania gospodarką

• państwo (rząd) decyduje o przebiegu procesów gospodarczych

• własność państwowa

• system motywacyjny - zagwarantowanie minimum socjalnego

• cel gospodarczy - gwarancja określonej stopy życiowej

• niska efektywność

• brak konkurencji

• środki rzeczowe osobowe i kapitałowe na realizację zadań planowanych są określane przez centrum gospodarcze

• samodzielność przedsiębiorstw jest ograniczona głównie do bieżących decyzji gospodarczych i wykonawczych

• gospodarka środkami finansowymi jest scentralizowana, tzn. podatki i nadwyżka ekonomiczna przedsiębiorstw (zysk, akumulacja) są ściągane i dysponowane głównie przez centrum gospodarcze (a nie przez same przedsiębiorstwa) w postaci ich podziału i przeznaczania na preferowane przez centrum cele gospodarcze oraz społeczne

4. Gospodarka mieszana

• elementy gospodarki rynkowej -np. USA, Irlandia, Nowa Zelandia, Australia, Japonia, Hong Kong, Dania, Wielka Brytania, Estonia

• elementy gospodarki administrowanej - Polska, Czechy, Francja, Niemcy, kraje Beneluksu.

15.03.2005r.

INTERWENCJONIZM PAŃSTWOWY

Argumenty za i przeciw udziałowi państwa w gospodarce

1. za:

• konieczność istnienia systemu prawnego regulującego problem własności i zasady zawierania umów

• niedoskonałości rynku - monopole, kryzysy

• dobra publiczne - dostępne dla osób, które nie zapłaciły - ludzie dążą do bycia „gapowiczem”

• efekty zewnętrzne - działalność jednych podmiotów wpływa (negatywnie) na inne, można je eliminować poprzez dobry system praw własności

• dobra społeczne korzystne i niekorzystne

• sprawiedliwy podział DN - akceptowalne warunki egzystencji (system świadczeń społecznych)

• brak samoczynnego mechanizmu przywracania równowagi, niestabilności

2. przeciw

• nierównowaga rynkowa - niedobory i nadwyżki

• zniekształcone informacje - mniej obiektywne

• niska elastyczność systemu gospodarczego

• wysokie koszty interwencjonizmu, niska efektywność działań, koszty transakcyjne

• osłabienie bodźców rynkowych

• niereprezentatywność państwa

• ograniczanie wolności jednostki i hamowanie inicjatyw indywidualnych

Do metod i narzędzi polityki gospodarczej państwa zalicza się różne sposoby, środki i instrumenty, za pomocą których państwowe organy gospodarcze oddziałują (wpływają) na podmioty i procesy gospodarcze w celu osiągnięcia zakładanych celów i zamierzeń gospodarczych i społecznych.

Sposoby ingerencji państwa w gospodarkę:

• regulacja, doskonalenie i transformacja systemów ekonomicznych

• pobudzanie i stabilizacja koniunktury oraz ograniczanie bezrobocia

• określanie strategii rozwoju gospodarczego

• wspomaganie i rozwój rynku, równowagi i stabilizacji w gospodarce

• alokacja i zmiany strukturalne w gospodarce (polityka strukturalna, przemysłowa, regionalna)

• podział i redystrybucja dochodów, usług społecznych, infrastruktury gospodarczej i społecznej

• ochrona własnej gospodarki i polityki powiązań gospodarczych z innymi krajami lub ugrupowaniami gospodarczymi oraz oddziaływanie na wielkość i kierunki eksportu i importu.

22.03.2005r.

Funkcje ekonomiczne państwa

System gospodarczy - sfera realna (zasobowa) i regulacyjna (iformacyjna)

Funkcje państwa:

• alokacyjna - działania służące alokacji zasobów gospodarczych (własność prywatna i rynek); instrumenty: prawo, podatki i subsydia, informacja o konkurencji, prywatyzacja ii nacjonalizacja

• stabilizacyjna - stabilizacja gospodarcza poprzez wzrost gospodarczy, spadek bezrobocia i inflacji, ograniczenie wahań koniunktury, wykorzystanie czynników produkcji; instrumenty: polityka fiskalna i monetarna

• redystrybucyjna - akceptowalny społecznie podział dochodu narodowego; instrumenty: podatki i wydatki

Klasyfikacja celów interwencjonizmu:

• mikroekonomiczne - (industrial policy, wydajność pracy, struktura branżowa i przestrzenna, działalność antymonopolowa, postęp techniczny, ekspansja międzynarodowa)

• makroekonomiczne - polityka fiskalna i pieniężna

• krótkookresowe - oddziaływają na bieżące problemy np. inflacja, walka z bezrobociem

• długookresowe - rozwój gospodarczy np. postęp techniczny

• koniunkturalne i strukturalne - inflacja, bezrobocie, postęp techniczny

• gospodarcze, społeczne (pewien status społeczny, socjalny) i polityczne (utrzymanie zdobycie władzy)

Cele interwencjonizmu:

1. krótkookresowe - przeciwdziałanie bezrobociu, zwalczanie inflacji, przeciwdziałanie wahaniom koniunktury, dążenie do równowagi bilansu płatniczego

2. długookresowe - regulowanie stopy wzrostu gospodarczego, przemiany strukturalne gospodarki, oddziaływanie kierunku postępu naukowo technicznego, ochrona środowiska

3. koniunkturalne - pełne zatrudnienie, poprawa alokacji czynników produkcji, zaspakajanie potrzeb społecznych, poprawa podziału dochodów, majątków, poprawa modelu konsumpcji indywidualnej, ochrona podaży ważnych produktów podstawowych, ochrona zasobów naturalnych ludzkości oraz skracanie czasu pracy

4. tradycyjne - przeciwdziałanie bezrobociu, szybki wzrost gospodarczy, stabilizacja ogólnego poziomu cen oraz równowaga bilansu płatniczego

5. nowoczesne - kształtowanie postępu naukowo-technicznego, wprowadzenie nowych technologii, oddziaływanie na przemiany strukturalne, ochrona środowiska

6. gospodarcze - związane z kształtowaniem wzrostu gospodarczego, utrzymanie równowagi gospodarczej

7. społeczne - związane z kształtowaniem szeroko pojętych warunków bytu społeczeństwa i jakości życia

8. polityczne - utrzymanie w danym kraju form ustrojowych

Rodzaje interwencjonizmu:

• antycykliczny - oddziaływuje na bieżącą sytuację gospodarczą

• długookresowy - dotyczy postępu technicznego, struktury gospodarczej

• oparty na strategii wydajności i na strategii państwa opiekuńczego (dofinansowanie, zasiłki, transfery), wspieranie przedsiębiorczości, rynku

• w skali mikroekonomicznej - dotyczy przedsiębiorstw

• w skali mezoekonomicznej - oddziaływanie na branże, sektory

• w skali makroekonomicznej - oddziaływanie na całą gospodarkę

Typy ekonomicznych funkcji państwa:

(A) adaptacyjny (B) zachowawczy

długookresowe krótkookresowe

zewnętrzne wewnętrzne

mikroekonomiczne makroekonomiczne

Typ (A) - nowe trendy w gospodarce (1)

• przesunięcia w układzie sił między regionami

• zmiany w strukturze obrotów handlowych

• nowe formy współpracy

• zmiany w międzynarodowych stosunkach gospodarczych

Otwartość gospodarki zmusiła do zmiany podejścia gospodarek

Typ (A) - nowe trendy w gospodarce (2)

• zmiany w międzynarodowym podziale pracy (kraje rozwijające się)

• rosnąca konkurencja na rynkach międzynarodowych (zadłużenia, protekcjonizm)

• rosnąca współzależność gospodarcza

• wzrost obrotów kapitałowych

• transformacja społeczeństw (informatyzacja)

• mniejsza rola produkcji masowej

• rosnąca współzależność między sferą gospodarczą i polityczną

Cechy ekonomicznej roli państwa:

• koordynacja funkcji długo- i krótkookresowych

• zdolność do metainterwencji

• stosowanie rachunku ekonomicznego

• niezależność zaangażowania

• niezależność polityki ekonomicznej od celów politycznych

• niezależność od grup nacisku przy formułowaniu celów

• wiarygodność prowadzonej polityki.

12.04.2005r.

POLITYKA FISKALNA

Polityka fiskalna jest to osiąganie przez państwo określonych celów ekonomicznych i społecznych poprzez wykorzystanie podatków i wydatków państwa.

Celem polityki budżetowej jest tworzenie warunków ekonomiczno-finansowych do sprawnego funkcjonowania i zrównoważonego rozwoju gospodarki.

Polityka fiskalna => cele ekonomiczne i społeczne <= podatki i wydatki państwa

podatki - element dochodowy

wydatki - element wydatkowy

Państwo jak każdy podmiot musi stworzyć budżet. Polityka fiskalna realizowana jest poprzez budżet państwa.

Budżet państwa - jest finansowym systemem ogólnonarodowego rachunku działalności gospodarczej państwa w ramach jego polityki ekonomicznej. Może mieć dodatnie lub ujemne saldo dochodów i wydatków. Udział budżetu państwa w PKB jest uważany za ważny wskaźnik stopnia ingerencji państwa w gospodarkę.

Podatki i opłaty budżetowe są formą ceny za wartość świadczonych przez państwo dóbr i usług dla ludności oraz podmiotów gospodarczych w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego, administracji, sądownictwa, infrastruktury komunikacyjnej, energetycznej, wodnej, komunalnej, ochrony środowiska itp., a także pokrycie kosztów usług społecznych - opieki zdrowotnej, oświaty i nauki, kultury i sztuki, renty i emerytury itd.

Źródła dochodów budżetowych:

• podatki (T) - ok. 93%

• bezpośrednie - PIT (27%), CIT (podatki od przedsiębiorstw - 71%), podatki od gier i zabaw (2%)

• pośrednie (ok. 65% całości wpływów podatkowych)

• VAT - 0, 3 ,7, 22%

• Akcyza - kwota wartości od pewnej wielkości (np. alkohol od hektolitrów)

• cła, opłaty graniczne

• dywidendy od udziałów i akcji państwa w przedsiębiorstwach

• dochody zagraniczne

PIT - podatek progresywny, podatek od osób fizycznych; celem jest opodatkowanie wyższych dochodów większymi podatkami, a niskich dochodów niskimi (jest to podatek od wartości dodanej do cen towarów i usług)

CIT - podatek od przedsiębiorstw, ma charakter liniowy - wszyscy płacą takie same podatki (19%)

Pierwszy podatek pośredni został wprowadzony we Francji w 1974r. Są to podatki naliczane od ceny (w Polsce 22%). Są podatkami łatwiej ściągalnymi niż podatki bezpośrednie.

W budżecie wyraźnie rośnie znaczenie podatków pośrednich

Wydatki:

• tradycyjne (wydatki konieczne)

• wojsko

• policja ok. 30% wydatków - podatki sztywne

• wymiar sprawiedliwości

• administracja

• 
  społeczne (socjalne) - ok. 45%

• emerytury

• renty

• zasiłki

• sfera budżetowa (ci co są na etatach państwowych)

• inwestycyjne

• finansowe:

• zadłużenie zewnętrzne (pożyczki od innych krajów)

• zadłużenie wewnętrzne (pożyczki od obywateli)

• inne

dochody = wydatki => równowaga budżetowa

dochody > wydatki => nadwyżka budżetowa

dochody < wydatki => deficyt budżetowy

Deficyt budżetowy jest skutkiem rosnącej roli państwa.

Źródła finansowania deficytu:

• kredyty z banków komercyjnych

• pożyczki z Banku Centralnego

• zaciąganie długu publicznego (pożyczki od obywateli) - nie może przekroczyć 60% PKB

• pożyczki od innych krajów - dług zewnętrzny - nie mogą stanowić 25% eksportu

• druk pieniądza

18.04.2005r.

Zadłużenie 113 mld $ (nie większe niż 25% eksportu )

Dług publiczny - 60% PKB

• nowa pożyczka

• druk pieniądza - pojawia się nadwyżka podaży pieniądza, która skutkuje inflacją

Prawo Fishera - inflacja będzie rosła w takim samym tempie jak ilość pieniądza

ΔTMS/TMS = ΔP/P = ∏

TMS - podaż pieniądza

P - cena

∏ - inflacja

Wydatki Polski - 46% PKB - jest to zarazem wskaźnik ingerencji państwa w gospodarkę

Jeżeli wzrastają wydatki, to rośnie też udział państwa w gospodarce.

Efekt wypychania - jest to przejmowanie przez państwo różnego typu działalności od podmiotów gospodarczych i z zagranicy:

• państwo wydaje więcej

• podmioty gospodarcze wydają mniej

efekt wyniesie 100% jeżeli podatki = wydatki rządowe

koszty transakcyjne - państwo powinno oddać część podatków jako koszty transakcyjne

Wypychanie pośrednie - jest to wskaźnik wyznaczający rosnącą rolę państwa poprzez deficyt budżetowy. Państwo zgłosi popyt na środki pieniężne (aby móc zmniejszyć deficyt). Popyt będzie zgłaszany do obywateli, a później do banków komercyjnych. Jeżeli będzie rosło zapotrzebowanie państwa na pieniądz to nastąpi wzrost ceny pieniądza (czyli stopy procentowe).

Jeżeli stopa procentowa wzrośnie:

1. inwestorzy:

• wzrośnie cena kredytu

• wzrośnie oczekiwana stopa zwrotu (Wigor 14%; min 15%)

gospodarstwa domowe

• wzrośnie cena kredytu

• wzrośnie oczekiwana stopa zwrotu

• rośnie skłonność do oszczędzania

• państwo

• jest to neutralne

• zagranica

• kurs walutowy - kiedy waluta krajowa staje się mocniejsza to spada eksport, wzrasta import => deficyt w bilansie handlowym

deficyt budżetowy + deficyt bilansu handlowego => twin deficits (bliźniaczy deficyt)

Funkcje polityki budżetowej:

1. alokacyjna - kształtowanie podziału czynników wytwórczych między sektor prywatny i sektor publiczny, a następnie ich dalsza alokacja wewnątrz tych sektorów

• sektor publiczny - bezpośrednie określenie wielkości środków przeznaczonych na konkretne zadanie

• sektor prywatny - korygowanie cen dóbr, usług i czynników produkcji za pomocą dotacji i podatków

Realizacji tej funkcji służą zarówno dochody, jak i wydatki budżetowe, jednak zasadniczym odzwierciedleniem alokacji budżetowej jest wydatkowa strona budżetu, określająca zakres działalności sektora publicznego.

2. Funkcja redystrybucyjna - polega na świadomym oddziaływaniu przez państwo na ostateczny podział dochodów indywidualnych

Trzy płaszczyzny bezpośrednie redystrybucji dochodów pieniężnych:

• za pomocą systemu podatków i pieniężnych transferów socjalnych (świadczenia społeczne)

• bezpłatne zaspokajanie pewnych potrzeb, poprzez wykonywanie przez sektor publiczny określonych usług społecznych (oświata, ochrona środowiska, itd.)

• oddziaływanie na warunki, w jakich się kształtuje pierwotna dystrybucja dochodów (np. wydatki na szkolenia zawodowe).

Instrumenty funkcji redystrybucyjnej:

• podatek - dokonywane przez władzę publiczną przymusowe pobranie, którego podstawowym celem jest pokrycie obciążeń publicznych, repartycja zaś uwzględnia zdolności podatkowe obywateli. Celem podatku jest konieczność zapewnienia środków finansowych na pokrycie wydatków publicznych.

Rodzaje opodatkowania: stały (ryczałt), linowy (w stałej proporcji do dochodu), degresywny lub progresywny.

System podatkowy - jest to zespół podatków pobieranych w danym państwie

3. Funkcja stabilizacyjna - polega na wykorzystywaniu dochodów i wydatków budżetowych do osiągnięcia makroekonomicznych celów gospodarczych: wysokiego stopnia wykorzystania potencjału wytwórczego (ograniczenie bezrobocia), stabilności ogólnego poziomu cen, wysokiego, zrównoważonego tempa wzrostu gospodarczego oraz stabilności bilansu płatniczego.

Pasywna polityka budżetowa jest oparta na założeniu, że określone elementy dochodów i wydatków budżetowych cechuje tendencja do automatycznego reagowania na zmiany sytuacji gospodarczej w celu wyzwalania impulsów kompensujących, będących przeciwwagą wahań koniunktury; opiera się na działaniu automatycznych stabilizatorów.

Działanie automatycznych stabilizatorów koniunktury prowadzi do określonych zmian salda budżetu państwa. W okresie ekspansji automatyczne stabilizatory wywołują tendencję do powstawania nadwyżki budżetowej (czy też zmniejszenia się deficytu), a w okresie recesji przyczyniają się do powstania (czy też powiększenia) deficytu budżetowego.

Aktywna (dyskrecjonalna) polityka budżetowa ma miejsce wówczas, gdy rząd stosuje wybrane środki w celu przeciwdziałania cyklicznym wahaniom oraz w celu stabilizacji cen czy ograniczania bezrobocia.

Podstawowe rodzaje aktywnych posunięć z zakresu polityki budżetowej:

• zmiany stawek podatków

• zmiany podziału transferów z budżetu państwa

• zmiany wydatków na roboty i inwestycje publiczne.

Działania podejmowane w ramach aktywnej polityki budżetowej i mające na celu neutralizację tych zakłóceń zaczynają dawać efekty dopiero po upływie pewnego czasu - działają z opóźnieniem.

POLITYKA PIENIĘŻNA

Polityka pieniężna polega na oddziaływaniu za pomocą pieniądza na preferowane przez państwo cele i procesy gospodarcze.

Głównym celem polityki pieniężnej jest zapewnienie stabilności cen.

Realizowana jest przez bank centralny. Polityka pieniężna dotyczy osiągania celów monetarnych przez gospodarkę. Chodzi przede wszystkim o wpływanie na podaż pieniądza.

Instrumenty polityki pieniężnej banku centralnego:

• stopa procentowa

• stopa rezerw obowiązkowych

• operacje otwartego rynku

• kurs walutowy

Instrumenty sterowania bezpośredniego:

• stopa procentowa:

• stopa redyskontowa

• stopa lombardowa

• stopa refinansowa

weksel - jest to zobowiązanie krótkoterminowe do spłaty zadłużenia wraz z odsetkami w określonym czasie (do 270 dni).

Stopa redyskontowa - jest to stopa wykupu krótkoterminowych papierów wartościowych przez bank centralny od banków komercyjnych (4,5%).

Jeżeli stopa redyskontowa wzrasta:

• rośnie cena krótkoterminowych papierów wartościowych (weksli)

• rezerwy gotówkowe banków komercyjnych będą maleć

• akcja kredytowa będzie spadać (mniej udzielanych kredytów)

• gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa będą mniej pożyczać

• inwestycje zaczną maleć

• gospodarstwa domowe będą brać mniej kredytów

• popyt w gospodarce zmaleje

• spadek dochodów przedsiębiorstw

• rośnie bezrobocie

• kryzys

Celem podwyższenia stopy procentowej jest ograniczenie inflacji.

26.04.2005r.

Stopa lombardowa - jest to stopa kredytów lombardowych udzielanych pod zastaw papierów wartościowych.

Stopa lombardowa: jeżeli bank podnosi => polityka restrykcyjna; jeżeli obniża => polityka ekspansywna

Stopa kredytów refinansowych udzielanych przez bank centralny bankom komercyjnym

Jeżeli stopa refinansowa rośnie => polityka restrykcyjna; jeżeli spada => polityka ekspansywna

Stopa rezerw obowiązkowych - jest to minimalna część rezerw gotówkowych banków komercyjnych odprowadzana do banku centralnego w postaci gotówki i nie na oprocentowany rachunek

Rg - R o = Rc

Rg - rezerwy główne

Ro - rezerwy obowiązkowe

Rc - rezerwy całkowite

Ilość emitowanego pieniądza musi być odprowadzana do banków komercyjnych.

Md = Ro

Md - mnożnik depozytowy (mnożnik kreacji pieniądza bankowego, który pokazuje ile pieniądza można wykreować w zależności od poziomu rezerw obowiązkowych

Ro - stopa rezerw obowiązkowych (wyrażona w %)

ΔDb = ΔMd*ΔRg

ΔDb - liczba nowych depozytów

ΔDb = Δ(1/Ro) * ΔRg

Przykład:

Rezerwy gotówkowe w banku wynoszą 100 000 zł, a rezerwy obowiązkowe 5%

ΔDb = 100 000 * 1/0,05 = 2000 000

Do kontroli pieniądza służy rezerwa obowiązkowa.

Stopa rezerw obowiązkowych nie służy do gwarancji wypłacalności banków komercyjnych. Fundusz na wypadek zagrożenia bankructwem.

Kredytodawca ostatniej instancji - bank centralny dofinansowuje banki komercyjne zagrożone bankructwem

Operacje otwartego rynku jest to skup i sprzedaż papierów wartościowych przez bank centralny na otwartym rynku; kontrola ilości pieniądza

Gdy bank centralny sprzedaje papiery wartościowe - ograniczanie ilości pieniądza; polityka restrykcyjna

Gdy bank centralny skupuje papiery wartościowe - zwiększanie ilości pieniądza; polityka ekspensywna

Każdy może sprzedawać i kupować za pośrednictwem banku centralnego.

Jest to instrument o najszerszym i najbardziej bezpośrednim oddziaływaniu.

Kurs walutowy jest to wartość jednej waluty wyrażonej w drugiej.

Wykorzystywany jest do wpływania na efektywność handlu zagranicznego. Bank centralny może osiągać większe korzyści z eksportu lub importu.

Waluta:

1. mocna - podwyższenie stopy % - wzrost popytu na walutę krajową

2. słaba - niska stopa %

Relatywne ceny produktów krajowych stają się bardziej konkurencyjne, bardziej opłacalne.

Mocna, gdy chcemy prowadzić politykę proimportową.

Polityka ekspansywna (miękka, taniego pieniądza) - zwiększanie podaży pieniądza; popieranie rozwoju w formie taniego pieniądza, czyli łatwiejszego do niego dostępu ze strony różnych podmiotów gospodarczych; obniżenie stopy redyskontowej, zakupy na otwartym rynku, obniżanie poziomu rezerw obowiązkowych.

Niekorzystnymi skutkami tej polityki może być: spadek oszczędzania oraz szybszy wzrost masy pieniądza niż produkcji, co wpływa na wzrost inflacji w gospodarce.

Polityka restrykcyjna (twarda, drogiego pieniądza) - zmniejszanie podaży pieniądza; podwyższanie stopy redyskontowej, sprzedaż na otwartym rynku, podwyższanie poziomu rezerw obowiązkowych.

Przy tej polityce następują utrudnienia w dostępie nie tylko do kredytów, ale także do pieniądza na płace, inwestycje i obroty zagraniczne (niedobory środków płatniczych, na usługi społeczne, itd.)

Funkcje banku centralnego:

• emisja pieniądza gotówkowego w kraju

• odpowiada za właściwą podaż pieniądza w kraju

• finansowanie deficytu budżetowego państwa

• udzielanie kredytów bankom komercyjnym

Kurs walutowy

Deprecjacja - obniżenie kursu krajowego pieniądza, tj. zmniejszenie jego wartości w warunkach kursu swobodnie zmiennego

Deprecjacja - ↑ ceny pieniądza zagranicznego => ↑ eksportu (ze względu na wzrost dochodów i efektywność dla eksporterów) => ↓ import (ze względu na drogą walutę zagraniczną)

Dewaluacja - obniżenie urzędowego (oficjalnego) kursu waluty krajowej w stosunku do walut obcych

Dewaluacja - ↑ kursu waluty krajowej => ↑ zapotrzebowanie na waluty obce na rynku dewizowym => ↓rezerw obowiązkowych => ↑ deficytu bilansu obrotów bieżących (zwłaszcza bilansu handlowego)

Rewaluacja (aprecjacja) - wzrost wartości wymiennej waluty krajowej w stosunku do walut obcych

Rewaluacja wpływa na pogorszenie warunków i motywacji do eksportu towarów i usług ze względna na tanią walutę zagraniczną oraz zachęca z tego powodu do zwiększenia importu. Podmioty zagraniczne motywuje natomiast do ograniczenia importu z Polski i zwiększenia eksportu na jej rynek.

Operacje otwartego rynku - to działania polegające na kupowaniu i sprzedawaniu przez bank centralny publicznych papierów wartościowych. Transakcje te wywierają bezpośredni wpływ na wielkość rezerw banków komercyjnych, a tym samym na rozmiary dostępnego kredytu oraz na ilość pieniądza w obiegu.

Bank centralny skupuje papiery wartościowe - ↑ rezerw gotówkowych banków komercyjnych => ↑ ilość pieniądza w obiegu => ↑ operacji kredytowych

Bank centralny sprzedaje papiery wartościowe - ↓ ilości pieniądza w obiegu => ↓ rezerw banków komercyjnych

Rezerwy obowiązkowe - to ta część rezerw całkowitych znajdujących się w dyspozycji banku, która nie może być wykorzystywana do tworzenia pieniądza przez udzielanie pożyczek

↑ stopy rezerw obowiązkowych - ↑ rezerw banków komercyjnych => ↓ podaży kredytów

↓ stopy rezerw obowiązkowych - ↓rezerw banków komercyjnych =>↑ udzielnych kredytów

Stopy procentowe

stopa procentowa - jest ceną płaconą przez pożyczkobiorcę posiadaczowi kapitału pożyczkowego lub oszczędzającemu, który zdeponował w banku swój pieniądz

↑ stopy - ↓ popyt na kredyty => ↓ masa pieniądza w obiegu => ↓ inflacja => ↓ produkcja => ↑ bezrobocie

Stopa dyskontowa - jest to stopa % stosowana przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym

↑ stopy dyskontowej => ↓ pożyczki z banku centralnego => ↓ udzielanych kredytów przez banki komercyjne

↓ stopy dyskontowej => ↑ popytu banków komercyjnych na pożyczki banku centralnego => ↑ udzielnych kredytów przez banki komercyjne

Zwiększenie podaży pieniądza:

• obniżyć stopę dyskontową w celu zwiększenia rozmiarów pożyczek udzielnych bankom komercyjnym

• zakup wyemitowanych przez rząd papierów wartościowych na otwartym rynku

• obniżyć poziom wskaźnika rezerw obowiązkowych

Zmniejszenie podaży pieniądza:

• ograniczenie ogólnej sumy pożyczek udzielnych bankom komercyjnym przez podwyższenie stopy dyskontowej

• sprzedaż wyemitowanych przez rząd papierów wartościowych przez bank centralny

• podwyższenie poziomu wskaźnika rezerw obowiązkowych.

10.05.2005r.

POLITYKA ZATRUDNIENIA

Polityka zatrudnienia - czynne oddziaływanie władz państwowych na rynek pracy pod kątem potrzeb gospodarki kraju oraz godzenia interesów pracodawców i robotników

Rynek pracy:

• popyt na pracę - zapotrzebowanie przedsiębiorstw

• podaz pracy - liczba osób dostępnych na rynku

Obie kategorie muszą być zależne od tej samej zmiennej. Kategorią, która wpływa na te zachowanie jest cena pracy.





LD



Vr LF


płaca realna








L1 L2 L (zasób siły roboczej)





Nominalna płaca to wyrażona w procentach, a realna siła nabywcza płacy nominalnej.

LD = f (Vr) - funkcja malejąca

LF = f (Vr) - funkcja rosnąca

Podaż pracy







LD AJ LF




Vr











L1 L2

LD = AJ

AJ - rzeczywista podaż pracy - są to chętni do pracy (grupa osób, które pracują lub aktywnie poszukują pracy)

LF - AJ - naturalna stopa bezrobocia (nie pracują z wyboru)

Gdy płace realne rosną, rośnie chęć do pracy

Vr - czas wolny (wyrażony w jednostkach pieniężnych)





Vr




Vr max










24h H (liczba godzin pracy)

Istotą rynku jest konkurencja

Gdy płace są coraz niższe to popyt na pracę ↑, a podaż ↓.

Polityka zatrudnienia reguluje rynek pracy.

Podejścia:

• ma służyć bezpośredniemu oddziaływaniu na miejsca pracy

• mikroekonomiczne - bezpośrednie oddziaływania na przedsiębiorstwa: aktywne - np. szkolenia; pasywne - zasiłki, odprawy

• makroekonomiczne - polityka pieniężna: ↓ stóp procentowych, ↑ podaż pieniądza, skupować papiery wartościowe, ↓ rezerw obowiązkowych; polityka fiskalna: ↓ podatki, ↑ wydatki.

• ukierunkowana na wzrost elastyczności rynku pracy

POLITYKA INNOWACYJNA

Polityka innowacyjna służy wspieraniu wprowadzania do praktyki gospodarczej wyników badań naukowych, nowych osiągnięć wiedzy, wynalazków i usprawnień

Postęp techniczny = innowacyjność

Technika jest to sposób wytwarzania produktu

• technologia to tylko zmiany (elementy) rzeczowe procesu

• organizacja pracy - ludzie

Postęp techniczny prowadzi do przedsiębiorczości - (jest to rynkowe zastosowanie efektu postępu technicznego)

Przedsiębiorczość to to samo co innowacyjność

Rynek weryfikuje czy jest coś innowacją czy nie

Proces innowacyjny:

1. inwencja to pierwszy etap procesu innowacyjnego:

• potrzeba

• działalność badawczo-rozwojowa (testy, badania, eksperymenty itp.)

• innowacja

• 
  
  konkurencja cykl życia produktu

• zyski np. high-tech - 3 tyg.

3. imitacja (dyfuzja)

Schumpeter:

Wg niego innowacja jest to:

• zmiany produktów - nowe, zmodyfikowane (wzrost przychodów)

• zmiany procesowe - nowe, zmodernizowane (obniżka kosztów)

Nowe produkty wprowadza się do zwiększenia przychodów.

Innowacje procesowe - najczęściej ceny się nie zmieniają, ale przedsiębiorstwo daje sobie możliwość konkurowania z innymi.

Gdy nie ma rywalizacji między branżami można przypuszczać, że firmy zaczną stosować innowację produktowi (jest ona tańsza).

• nowy rynek zbytu - jeżeli jesteśmy w stanie więcej sprzedaż to też jest to innowacja. Zdobywanie nowych klientów, konsumentów to też innowacja.

• nowe surowce - np. gaz ziemny, wodór

• nowa struktura rynku - np. struktura wiekowa, przybywanie nowego typu konsumentów (np. emigracje), gdy zmieniają się przyzwyczajenia konsumentów.

Schumpeter powiedział, że tam, gdzie nie ma rynku, nie ma innowacji.

Koncepcja popytowa - głównym czynnikiem tworzącym innowacje są potrzeby, których rozpoznanie, a następnie przekazanie informacji o ich istnieniu z rynku do placówek naukowo-badawczych, powoduje rozpoczęcie procesu tworzenia nowych wyrobów, technologii, usług itd. (Schmookler, Marguis, Myers).

Cztery sposoby zaspokojenia popytu rynkowego tworzenia nowych wyrobów wg Schmooklera:

• zaspokojenie popytu z użyciem istniejących urządzeń

• zaspokojenie popytu z użyciem istniejących technik, a także inwestowanie w urządzenia dodatkowe

• dwa pozostałe sposoby są ścieżkami innowacyjnymi - różnią się między sobą tylko pod względem inwestycji w dziedzinie badań i rozwoju

Schmookler uważał, że wiedza techniczna rozwija się w kierunkach określonych przez potrzeby człowieka. Głównym czynnikiem przesądzającym o pojawieniu się nowego produktu nie musi być pomysł samego wynalazku czy innowacji, może nim być także rozwój potencjalnego popytu na takie rozwiązanie.

Teoria potażowa stwierdza, że źródło kreacji innowacji znajduje się po stronie podaży (Schumpeter). Schumpeter położył nacisk na tzw. naukę wewnętrzną, czyli na własne zakłady badawcze i laboratoria przedsiębiorstw wdrażających innowacje. Siłą napędową tworzenia innowacji są procesy zarządzania.

Cele polityki innowacyjnej:

• zwiększanie konkurencyjności gospodarki i polepszanie jakości życia społeczeństwa

• przekształcanie systemu badawczo-rozwojowego ze skierowanego do wewnątrz na zorientowany na potrzeby kraju oraz gospodarki z opartej na pracy, kapitale i surowcach w gospodarkę opartą na wiedzy

• zwiększanie wzajemnych powiązań między nauką, techniką, rynkiem, administracją państwową i terytorialną, organizacjami pozarządowymi, edukacją.

Podaż pracy - czyli ile ludzie są gotowi pracować (liczba godzin pracy oferowana na rynku pracy, zależna od decyzji ekonomicznych konsumenta, który dzieli swój czas na czas pracy i czas wolny)

Popyt na pracę - czyli ile firmy są gotowe zatrudniać (zapotrzebowanie, określone przez poziom płacy realnej w porównaniu z wielkością zatrudnienia)

Podaż pieniądza - to ilość pieniądza, która trafia na rynek w gospodarce; całkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów pieniądza, występującego w roli środka wymiany

Popyt na pieniądz - ilość pieniądza, którą podmioty gospodarcze pragną posiadać w danym momencie.

Stopa lombardowa określa najwyższy poziom oprocentowania na rynku, według niej bank centralny udziela bankom komercyjnym pożyczek pod zastaw papierów wartościowych.

Stopa depozytowa określa oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Stopa ta określa najniższe możliwe oprocentowanie na rynku.

Stopa redyskontowa określa cenę, po której bank centralny kupuje od banków komercyjnych weksle.

1

11

EUROPEJSKA POLITYKA GOSPODARCZA

---