EKOTURYSTYKA wykłady 2011

 

1.PROBLEMATYKA:

• Wpływ turystyki na środowisko naturalne

• Turystyka przyjazna środowisku

• Rynek ekoturystyczny

• Ekoturystyka w Polsce i na świecie.

 

2. LITERATURA

 

„Ekoturystyka” - Dominika Zaręba, wyd. 2006r.

 

Chłonność naturalna - maksymalna liczba turystów, która może swobodnie penetrować dany obszar bez obawy o ujemne zmiany ekologiczne.

 

Pojemność turystyczna - Maksymalna liczba turystów, która w tym samym czasie może korzystać z infrastruktury turystycznej bez uszczerbku dla natury czy ekonomii regionu.

 

3. W jaki sposób turystyka wpływa na środowisko naturalne?

 

• Uszczuplenie zasobów naturalnych (woda np. baseny hotelowe, drewno - wylesianie)

• Zanieczyszczenie :        - powietrza, hałas ; ścieki, odpady stałe, transport lotniczy, transport autokarowy

• Zaburzenia estetyki

 

ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA: 

Międzynarodowe przewozy pasażerskie obsłużyły w latach 70tych 88mln ludzi, w latach 90tych ok. 340mln

 Największym wrogiem dla środowiska jest samolot. 1 lot to suma rocznego wytworzenia dwutlenku węgla przez 1 osobę.

 Autokary są największym zanieczyszczeniem w krajach gdzie klimatyzacja jest niezbędna. Gdyż ich silniki pracują nawet podczas postoju na parkingu, aby temperatura wewnątrz pojazdu była odpowiednia.

 

HAŁAS:

 

W parku Yellowstone emisja hałasu wytwarzanego przez turystów zakłóca odgłosy natury np. gejzeru. Park ten rocznie odwiedza ok. 76mln osób. 70-90% hałasu generowane jest przez skutery śnieżne 

 

ŚCIEKI

 

Na obszarach śródziemnomorskich  1 turysta dziennie zużywa 440l wody, a mieszkaniec 200l. W Tajlandii rocznie na nawodnienie pól golfowych zużycie wody jest równe zużyciu jej przez 600 tyś osób.

 

ŚMIECI, ODPADY STAŁE

 

 Statki wycieczkowe na Karaibach wytwarzają ponad 70 tys ton śmieci rocznie, co powoduje  zmianę temp wody morskiej; zanieczyszczenie wody, co jest śmiercionośne dla zwierząt morskich (np. żółwie)

 

Alpiniści, Himalaiści zostawiają swój ekwipunek podczas zdobywanie szczytów

 

Śmieci w lasach - dzikie wysypiska

 

Bezpośredni  oddziaływanie na środowisko:

• Rozwój infrastruktury turystycznej:

 

Na Półwyspie Helskim współwłaściciele pól namiotowych usypują plażę zasypując zatokę Gdańską. Budowa portu i falochronów we Władysławowie spowodowała powstanie prądów morskich, przy czym następuje wymywanie plaży

• Wylesienie i intensywne użytkowanie gruntu:

 

W górach następuje wycinanie lasów aby stworzyć nowa trasę narciarską. Ma to swoje negatywne skutki np. osuwanie gruntu wraz z jego wyjałowieniem, powodzie,

• Rozwój przystani wodnych (mariny):

Zasypywanie lagun w Nicei i na Malediwach , żeby stworzyć przystanie dla jachtów.

• Proces „zadeptywania”:

 Tramplink - używanie tych samych szlaków górskich przez kilkanaście lat powoduję zadeptywanie korzeni, zmniejszenie porowatości gleby, zmniejsza się regeneracja ekosystemów

 Z roku na rok liczba turystów zmienia się. Polskie Tatry odwiedza rocznie 2,5-2,7 mln osób. W weekend majowy w ciągu jednego dnia, na szlakach odnotowano ponad 30tys ludzi.

 

Wpływ na środowisko:

• Zmniejszenie bioróżnorodności

• Zniszczenie powłoki ozonowej

• Zmiany klimatu

 

 4. Szkody w środowisku kulturowym

• komercjonalizacja

• akulturacja - społeczność lokalna wyzbywa się swoich tradycji i dostosowuje się do potrzeb turystów, zatracając własne wartości moralne. (rezerwaty indiańskie)

• zanik autentyczności krajobrazu generowany dla turystów

• niszczenie struktur społecznych i rozbijanie wspólnot lokalnych

• wzrost postaw konsumpcyjnych

• szkody w materialnych dobrach kultury- (zanikanie Akropolu)

   

5. W jaki sposób środowisko oddziałuje na turystykę:

• katastrofy naturalne  (tsunami, powodzie, trzęsienia ziemi)

• zmiany klimatu podtapianie obszarów, reinprodukcja owadów - komary przenoszące malarie pojawiły się na terenie Hiszpanii, co odpycha turystów; pożary lasów na terenie Kanady, Hiszpanii, zmniejszenie pokrywy śnieżnej)

6. Ochrona środowiska naturalnego, jak dzięki turystyce można chronić środowisko naturalne:

• wsparcie finansowe opłaty klimatyczne

• rozwój i gospodarka zrównoważona rozsądne wykorzystywanie zasobów naturalnych przez turystów

• wzrost świadomości ekologicznej

• ochrona prawna obszarów parki narodowe, rezerwaty przyrody

• działanie na rzecz ekologii programy ekologiczne

• regulacje prawne wprowadzanie limitów na zwiedzanie jaskini i rygorystyczny regulamin jej zwiedzania.

 

Ekoturystyka- turystyka przyjazna środowisku

Świadomość ekologiczna - sposób myślenia i działania

• interakcje człowiek- środowisko

• zagrożenia pochodzenia antropogenicznego

• ochrona środowiska

• szacunek, poczucie przynależności do natury

Świadomość ekologiczną największą mają w Polsce osoby wykształcone o wysokich dochodach, mieszkańcy miast, również Stany Zjednoczone i kraje wysokorozwinięte.

Ekorozwój- rozwój zrównoważony- to rozwój gospodarczy nie naruszający w sposób istotny i nieodwracalny środowiska życia człowieka.

 

To rozwój, który respektuje prawa przyrody, ekonomii i kultury

Turystyka zrównoważona (sustainable tourism) - ma na celu:

• Dostosowanie do rodzaju i wielkości zasobów środowiskowych

• Aktywny udział społeczności lokalnej w tworzeniu oferty ekoturystycznej

• Oferta turystyczna opierająca się na lokalnych zasobach naturalnych, ludzkich, materialnych

• Rozwój turystyki integrowany z miejscowym rozwojem gospodarczym

Wg GSTC turystyka zrównoważona to nowa turystyka, która opiera się na partnerstwie sektora publicznego i korzyści ......

 

To forma rozwoju turystyki, zarządzania i aktywności turystycznej, która podtrzymuje ekologiczną, społeczną i ekonomiczną integralność terenów, a także zachowuje dla przyszłych pokoleń w niezmienionym stanie zasoby naturalne i kulturowe tych obszarów.

Zasady The Global Partnership for Sustainable Tourism Criteria (GSCT Partnership):

• propagowanie zrównoważonego rozwoju

• zrównoważone planowanie i gospodarowanie

• maksymalizacja korzyści ekonomicznych i społecznych ludności żyjącej na terenach atrakcyjnych turystycznie

• uwidacznianie dziedzictwa kulturowego

• redukcja negatywnego wpływu na środowisko

Kryteria, które wskazują co należy robić:

• dowieść skuteczności zrównoważonego zarządzania:

• długofalowy system zarządzania

• dbałość o jakość i zadowolenie konsumentów

• przestrzeganie lokalnych regulacji prawnych

• ochrona dziedzictwa naturalnego i kulturowego

• maksymalizować społeczne i ekonomiczne korzyści dla społeczności lokalnej oraz zmniejszać negatywne efekty oddziaływania turystyki:
  

• popieranie inicjatyw prospołecznych, wpierających rozwój gospodarki regionu       

• wspieranie lokalnych producentów i promocja lokalnych produktów

• maksymalizować korzyści dla dziedzictwa kulturowego oraz zmniejszać negatywne efekty oddziaływania turystyki

• ochrona miejsc dziedzictwa naturalnego i kulturowego

• promocja lokalnych walorów kulturowych, architektonicznych, kulturalnych itp. przy poszanowaniu praw autorskich lokalnych

• maksymalizować korzyści dla środowiska oraz zmniejszyć negatywne efekty oddziaływania turystyki

• redukcja zanieczyszczeń

• ochrona zasobów naturalnych, bioróżnorodności i krajobrazu

Trendy determinujące zapotrzebowanie na proekologiczne formy turystyki

• zdrowie

• świadomość i edukacja

• zrównoważony rozwój

• doznania i emocje

• style życia

Ekoturystyka (ecotourism, nature tourism, green tourism) to forma turystyki zrównoważonej, ekologicznie odpowiedzialne podróżowanie i zwiedzanie stosunkowo nietkniętych obszarów przyrodniczych w celu czerpania zadowolenia i korzystania z bogactw natury i kultury. Jest to podróżowanie, które promuje ochronę przyrody i ma niewielki negatywny wpływ na środowisko. Jest formą aktywnego i dogłębnego zwiedzania obszaru o wybitnych walorach przyrodniczych i kulturowych. Strzeże harmonii ekosystemów przyrodniczych i odrębności kulturowej lokalnej społeczności. Dostarcza środków finansowych skutecznej ochronie. Ma na celu połączenie ochrony zrównoważonego podróżowania i jednoczenia społeczności lokalnych.

Deklaracja dotycząca ekoturystyki- QUEBEC 2002

Partner dla ekoturystyki - mały lokalny biznes.

Sami turyści powinni być świadomi turystyki zrównoważonej.

Ekoturystyka obejmuje różne rodzaje turystyki:

• kwalifikowaną

• przygodową

• krajobrazową

• agroturystyczną

• wypoczynkową

Charakter podróżowania w ekoturystyce:

• liczba osób -> ograniczona

• czas podróży -> dłuższy pobyt

• program wycieczki -> elastyczny

• styl życia podczas podróży -> różnorodny

• kontakt z walorami przyrodniczymi -> aktywny, entuzjastyczny

• przygotowanie merytoryczne -> dogłębne

• pamiątki -> własne, pamiątki twórców lokalnych
  

Kim jest ekoturysta?

Jest przeciwstawieniem konsumenta o braku wiedzy ekologicznej. Ma wysoką świadomość proekologiczna, szanuje kulturę i naturę.

 

Ekoturystyka - dr Hanna Michniewicz-Ankiersztajn, wykład II/III

Ekoturystyka obejmuje różne rodzaje turystyki:

• wędrówki, wspinaczki wysokogórskie

• wędrówki piesze

• wycieczki rowerowe

• wycieczki kajakowe i canoe, wycieczki łodziami

• rejsy, wyprawy żeglarskie

• wycieczki konne

• wyprawy ornitologiczne

• wędrówki na nartach biegowych

• wyprawy faunistyczne - safari, tematyczne

• wyprawy florystyczne

• wycieczki edukacyjne

• wyprawy badawcze, wyjazdy z celu pracy społecznej

• wyprawy przyrodniczo- przygodowe

 

 

ZNACZENIE OBSZARÓW CHRONIONYCH W EKOTURYSTYCE

 

Kategorie obszarów chronionych wg IUCN

 

Ia - ścisły rezerwat przyrody

Ib - obszary natury

II - parki narodowe

III - pomniki przyrody

IV - obszar chroniony

V - obszar chronionego krajobrazu / morza

VI - obszar ochroniony o użytkach zasobów

 

Obszary chronione w Polsce:

• parki narodowe

• rezerwaty przyrody

• parki krajobrazowe

• obszary chronionego krajobrazu

• obszary natura 2000

• pomniki przyrody

• stanowiska dokumentacyjne przyrody

• użytki ekologiczne

• zespoły przyrodniczo - krajobrazowe

• ochrona gruntowa roślin, zwierząt i grzybów

 

Prawidłowy rozwój ekoturystyki na obszarach ochronnych powinny spełniać 3 grupy celów:

• Ekologiczne

• Społeczne

• Ekonomiczne

 

 

Program „Parki dla życia”

 

            Celem jest budowa właściwej, skutecznej i dobrze zarządzającej sieci obszarów ochrony w Europie, dzięki której możliwa będzie ochrona całości krajobrazu i różnorodności biologicznej….

            Istotę założeń programu stanowi przekonanie, że obszary prawnie chronione będą spełniać swoje funkcję tyko pod warunkiem, że ich funkcjonowanie będzie powiązane z rozwojem społeczno - gospodarczym i politycznym na poziomie regionu, kraju, świata.

 

Etapy procesu planowania turystyki zrównoważonej na obszarach chronionych:

 

1. Jasne sprecyzowanie celów ochrony przyrody

2. Określenie walorów

3. Współpraca z lokalną społecznością

4. Określenie zasobów i pożądanego wizerunku regionu

5. Pomiar chłonności naturalnej i pojemności turystycznej regionu

6. Sprecyzowanie, które rodzaje działalności są zgodne z celami ochrony przyrody

7. Wybór produktów turystycznych, które można zaoferować

8. Oszacowanie wpływu turystyki na środowisko naturalne

9. Określić techniki zarządzania

10. Opracować system informowania i edukacji

11. Kampania promocyjna

12. Przygotowanie programu kontroli i monitoringu

13. Oszacować zasoby ludzkie, zgromadzić kadrę i fundusze

 

 

RYNEK EKOTURUSTYCZNY

 

Produkt turystyczny to zespół elementów, w tym dóbr i usług, także wyobrażenie o nich, które są nabywane przez turystów w celu zaspokojenia potrzeb związanych z uprawianiem turystyki.

Elementy produktu turystycznego : - walory środowiska naturalnego i kulturowego

                                                - infrastruktura turystyczna z usługami dodatkowymi

                                                - dostępność komunikacyjna

 

Cechy produktu turystycznego:

• Złożoności i komplementarność -

• Jedność procesu wytwarzania

• Nieuchwytność

• Niemożliwość wytworzenia na zapas

• Sezonowość

• Trudność standaryzacji świadczenia usług turystycznych

• Duży udział i rola pracy ludzkiej

• dodatkowe funkcje społeczne

 

Ekologiczny produkt turystyczny:

• Jego wytwarzanie jest zlokalizowane w nieskazitelnym środowisku

• Niska zasobochłonność

• Bazowanie na lokalnych zasobach naturalnych, materialnych i ludzkich

• Czyste technologie wytwarzania

ATRAKCJE EKOTURUSTYCZNE:

         Środowisko przyrodnicze

W ekoturystyce największym walorem jest środowisko przyrodnicze w niewielkim stopniu przekształcone przez człowieka, charakteryzujące się obfitością i dużą różnorodnością fauny i flory, ciekawym położeniem geograficznym, unikatowym krajobrazem, oryginalnymi formami przyrody nieożywionej itd.( w zależności od konkretnej formy ekoturystyki).

         Środowisko kulturowe

Do dóbr kultury szczególnie atrakcyjnych, jeżeli chodzi o potrzeby ekoturystyki, trzeba zaliczyć: muzea etnograficzne, regionalne, skanseny, izby regionalne, zabytki archeologiczne, pozostałości po starożytnych cywilizacjach, sztukę ludową: wybory rzemiosła artystycznego, malarstwo, rzeźbę, muzykę, taniec, podania legendy; imprezy kulturalne: festiwale, przeglądy osiągnięć artystycznych itp.

         Infrastruktura ekoturystyczna

      Baza noclegowa

Do celów zielonej turystyki jest potrzebna skromna baza noclegowa w kwaterach u miejscowej ludności, gospodarstwach ekoagroturystycznych, małych pensjonatach, schroniskach

 

      Baza gastronomiczna

Uczestnicy ekoturystyki poszukują zwykle tradycyjnych, charakterystycznych dla danego regionu potraw, przygotowanych ze zdrowych produktów pochodzących z małych, lokalnych gospodarstw rolnych, oferowanych w restauracjach, gospodarstwach agroturystycznych, domowych jadłodajniach.

 

      Baza towarzysząca

Szlaki turystyczne - dobrze zorganizowana i różnorodna sieć szlaków turystycznych (rowerowych, konnych, pieszych, dla narciarstwa biegowego i turystycznego itp.) oraz innych tras i ścieżek tematycznych i dydaktycznych stanowi bardzo ważny element i wyróżnik infrastruktury regionów ekoturystycznych i produktów ekoturystycznych oferowanych przez biura podróży.

Wypożyczalnie sprzętu turystycznego i sportowego oraz środków transportu - w regionach ekoturystycznych są niezbędne wypożyczalnie oraz serwisy sprzętu turystyczni i sportowego.

Usługi pilotów i przewodników - pilotami wycieczek ekoturystycznych są wyszkoleni i doświadczeni pracownicy biura organizującego dana wyprawę. Jeżeli chodzi o przewodników w docelowych miejscach podróży. Trzeba korzystać z usług miejscowych osób specjalizujących się np. w wyprawach górskich, wspinaczkowych, spływach tratwami lub katamaranami itp.

Siec sprzedaży detalicznej - wspieranie lokalnej przedsiębiorczości i wytwórczości jest jednym z podstawowych założeń ekoturystyki. Turyści powinni być odpowiednio stymulowani do dokonywania zakupów w małych miejscowych sklepikach, galeriach sztuki, na jarmarkach z artykułami spożywczymi, rzemieślniczymi i rękodzielnictwa artystycznego, wystawach i targach, bezpośrednio u wytwórców i artystów ludowych.

Usługi dodatkowe - wyprawom ekoturystycznym towarzyszą dodatkowe imprezy, takie jak koncerty muzyki ludowej i pokazy tańca regionalnego, ogniska - biesiady z opowieściami ludowymi, spotkania z ciekawymi lokalnymi indywidualnościami i wiele innych.

Informacja turystyczna - uczestnicy wycieczek ekoturystycznych powinni być bardzo dokładnie i szeroko poinformowani o odwiedzanym regionie, jego bogactwach naturalnych i kulturowych, a także o problemach ekonomiczno- społecznych, ekologicznych itp. Niezbędne są ośrodki edukacyjno - informacyjne przy każdym większym obiekcie, będącym atrakcją turystyczną, oraz zapewnienie dostępu do odpowiedniej literatury, przewodników, map, broszur, folderów itp.

CHARAKTERYSTYKA POPYTU EKOTURYSTYCZNEGO

 

Popyt turystyczny określa gotowość turysty do nabycia określonej ilości produktów turystycznych za określona sumę pieniędzy.

 

Wielkość popytu turystycznego zależy od:

         Czynników ekonomicznych, takich jak dochody konsumentów, ceny produktów. Kursy wymiary walut. Ważna cechą popytu turystycznego jest to, że turyści nie zawsze chcą zaspokoić potrzeby najtaniej.

         Czynników demograficznych, m.in. wieku, płci, wykształcenia, wielkości gospodarstwa domowego;

         Czynników geograficznych: miejsca zamieszkania, warunków klimatycznych, stopnia zanieczyszczenia i industrializacji w miejscu zamieszkania itp.;

         Czynników społeczno - kulturowych: poglądów, postaw społecznych, religii, tradycji rodzinnych itp.;

         Osobistych motywacji i zainteresowań turystów;

         Mobilności turystycznej, intensywności podróżowania turystów;

         Regulacji rządowych dotyczących ruchu granicznego, sytuacji polityczno - prawnej docelowego miejsca podróży;

         Środków masowego przekazu.

 

Segmentacja polega na podziale rynku turystycznego na grupy konsumentów o podobnych cechach ( społeczno - ekonomicznych, demograficznych, geograficznych, psychograficznych itp.), nabywających lub zainteresowanych zakupem podobnych produktów turystycznych.

 

Najważniejsze kryteria segmentacji:

• Opisujące, czyli społeczno - ekonomiczne (dochody, zawód, wykształcenie, grupa społeczna), demograficzne ( wiek, płeć, wielkość gospodarstwa domowego) oraz geograficzne ( miejsce zamieszkania)

• Związane z motywami podróżowania i przyczynami podejmowania określonych decyzji;

• Psychograficzne, określające styl życia turystów

 

 

Typologia turystów wg E. Cohena:

• zorganizowany turysta masowy, najbardziej klasyczny typ turysty, który odwiedza popularne, standardowe atrakcyjne miejsca, praktycznie nie wchodzi w interakcje z odwiedzanym środowiskiem, kulturą, zwiedza powierzchownie i nie zmienia podczas podróży stylu życia i zwyczajów;

• indywidualny turysta masowy, bardziej dogłębnie poznaje otaczające środowisko, czerpie z podróży więcej przeżyć i doświadczeń, ale nie zmienia podczas podróży stylu bycia ani przyzwyczajeń podąża zwykle utartymi ścieżkami;

• „wygodny indywidualista”, pragnie poznawać i odkrywać nowe miejsca i środowiska kulturowe, ale podczas podróży wymaga pewnej wygody i komfortu, do których przywykł, i nie potrafi z nich zrezygnować;

• „ambitny podróżnik - odkrywca”, poszukuje niekonwencjonalnych miejsc do odwiedzania i chce najpełniej zintegrować się z odwiedzanym środowiskiem, poznać jego kulturę. Rządzące nim prawa, w czasie podróży zrezygnuje z podróży i stylu życia.

 

Typologia turysty wg J. Krippendorfa:

• turysta naiwny - jest niedoświadczony w podróżach, nie znaj języków, nie posiada informacji o odwiedzanym regionie kraju;

• turysta zorganizowany - wyjeżdża tylko z grupa i przewodnikiem, bez których nie poradziłby sobie w podróży;

• turysta szkaradny - zachowuje się tak jakby świat należał do niego;

• turysta akulturalny - przez cały czas urlopu odpoczywa i nie interesuje go kraj, w który spędza wakacje;

• turysta bogaty - wszystko chce kupić i chce być przez wszystkich obsługiwany;

• turysta zanieczyszczający otoczenie - śmieci, hałasuje, czyli niszczy środowisko naturalne

• alternatywny ( ucieka od cywilizacji do dzikich miejsc na ziemi, otwierając furtkę do turystyki masowej)

Ekoturyści :
- urodzeni ekoturyści (wybierają ekoturystykę świadomie)
- ekoturyści wykreowani ( łapią bakcyla ekoturystyki będąc już na łonie natury)

Ekoturystyka -dr Hanna Michniewicz-Ankiersztajn , Wykład Strona 11

---