Ochrona powietrza

Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego następuje wskutek wprowadzenia do niego substancji stałych, ciekłych lub gazowych w ilościach, które mogą oddziaływać szkodliwie na zdrowie człowieka, klimat, przyrodę żywą, wodę, glebę, albo też powodować inne szkody w środowisku. Substancje zanieczyszczające atmosferę ze względu na swój charakter i łatwość rozprzestrzeniania się, oddziałują na wszystkie elementy środowiska, na żywe zasoby przyrody, na zdrowie człowieka i wytwory jego działalności.

Powietrze atmosferyczne - zanieczyszczenia:

• zanieczyszczenia pochodzenia naturalnego - powstałe na skutek wybuchów wulkanów, pożarów lasów, burz piaskowych, huraganów, procesów rozkładu materii organicznej, np. na bagnach

• zanieczyszczenia pochodzenia antropogenicznego (związane z działalnością człowieka) - pyły i gazy

Metody ochrony:

1. Zredukowanie do niezbędnego minimum produkcji substancji zanieczyszczających, takich jak freony i pestycydy. Substancje te należy zastąpić związkami mniej szkodliwymi.

W wyniku zanieczyszczeń antropogenicznych zanieczyszczeniu ulega ozonosfera, która chroni biosferę przed szkodliwych promieniowaniem ultrafioletowym. Najbardziej niebezpieczne są freony (związki fluorochlorowcowe) masowo produkowane na potrzeby chłodnictwa oraz związki chlorowcowopochodne wytwarzane głównie przy produkcji mas plastycznych i w niektórych innych gałęziach przemysłu.

Kurczenie się warstwy ozonowej, aż do jej zaniku na pewnych obszarach , czyli do utworzenia dziury ozonowej, jest związane ze zjawiskiem powolnego wędrowania freonów do górnej warstwy atmosfery, gdzie są one rozkładane przez silne promieniowanie ultrafioletowe właśnie w powłoce ozonowej, a uwolniony w ten sposób chlor atomowy niszczy ozon. Freony wchodzą w ozonosferze w reakcje z tlenkami azotu, tworząc azotany chloru. W niskich temperaturach gazy te wchodzą w skład chmur zawierających drobne kryształki lodu, gdzie z azotanu chloru uwalnia się chlor o dużej reaktywności chemicznej, który pod wpływem promieni ultrafioletowych rozpada się na chlor atomowy , reagujący następnie z ozonem - rozbija go na O₂ i O, który tworzy cząsteczki O₂. W ten sposób jeden atom chloru może rozbić wiele tysięcy molekuł ozonu. Gdyby chlorofluorokarbony (CFC) mogły rozkładać się w niższych warstwach atmosfery, takie negatywne zjawisko nie zachodziłoby. W troposferze promieniowanie jest zbyt słabe, by rozłożyć cząsteczki freonów. Ze wszystkich freonów najbardziej destrukcyjne działanie na ozon charakteryzuje właśnie grupę związków CFC.

W wyniku niszczenia ozonosfery szkodliwe ultrafioletowe promieniowanie Słońca przenika do biosfery, co stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt; powoduje np. raka skóry i zaćmę. Promieniowanie to uszkadza DNA, powodując niekontrolowane zmiany genetyczne; pojawiają się mutacje w genotypie niektórych roślin, co powoduje zmniejszenie asymilacji dwutlenku węgla, a w konsekwencji zwiększenie stężenia tego związku w atmosferze.

Jednak nie tylko freony mają właściwość niszczenia ozonu. Groźniejszymi pod tym względem substancjami są tzw. balony. Są to związki, w których atomy wodoru w cząsteczce zostały zastąpione - oprócz atomów chloru i fluoru - jeszcze atomami bromu. Na przykład halon H-1301 wykazuje dziesięciokrotnie wyższy potencjał niszczenia ozonu w porównaniu z najgroźniejszymi pod tym względem freonem CFC-11.

W ostatnich latach stwierdzono również, że znaczny udział w niszczeniu warstwy ozonowej mają także tlenki azotu (N₂O, NO i NO₂ oraz metan (CH₄).

2. Eliminowanie gazy i pyły pochodzące z przemysłu za pomocą wydajnych filtrów.

Wszystkie wymienione wyżej gazy przyczyniają się do wzrostu tzw. efektu cieplarnianego. Zjawisko to polega na tym, że gazy i pary (chmury) zawarte w atmosferze ograniczają możliwość swobodnej ucieczki promieniowania podczerwonego z powierzchni Ziemi. Gdyby promieniowaniu temu pozwolono bez żadnych przeszkód uciekać w przestrzeń kosmiczną, spowodowałoby to ochłodzenie naszej planety, a średnie temperatury mogłyby spaść do około -20 ^oC, podczas gdy obecnie wynoszą +15 ^oC. Atmosfera chroni naszą planetę przed takim ochłodzeniem na zasadzie efektu cieplarnianego, który zachodzi w troposferze. Światło słoneczne ogrzewa powierzchnię Ziemi do 20-30 ^oC. Przy tej temperaturze emisja promieni z Ziemi odbywać musi się w zakresie znacznie dłuższych fal. Jest to promieniowanie podczerwone zwane cieplnym. Promieniowanie to jest absorbowane w atmosferze za pośrednictwem pary wodnej i dwutlenku węgla, które nagrzewają się i same wypromieniowują ciepło, zwracając je do powierzchni Ziemi. W ten sposób ciepło to nie ucieka, a Ziemia ogrzewa się, powodując jednocześnie powstawanie efektu cieplarnianego. Im więcej CO₂, pary wodnej, metanu, freonów tym bardziej nagrzewać będzie się powierzchnia Ziemi.

3. Szybka realizacja programu ograniczania emisji gazów (zwłaszcza SO₂) z zakładów energetyczno - ciepłowniczych.

W celu ograniczania emisji dwutlenku siarki możemy:

• stosować paliwa o niewielkiej zawartości siarki,

• zastępować paliwo węglowe gazem ziemnym,

• budować instalacje wzbogacania węgla,

• instalować kotły fluidalne (pyłowe), umożliwiające związanie 80 - 90% siarki oraz ograniczające emisję azotu do atmosfery (z powodu niższej temperatury spalania),

• odsiarczać spaliny przez przepuszczanie ich przez płyny alkaliczne (mokra metoda wapienna i amoniakalna),

• stosować suchą metodę wapienną, polegającą na wprowadzeniu do komory paleniskowej kotła minerałów zawierających węglany wapnia i magnezu,

• Stosować metodę radiacyjną, polegającą na równoczesnym odsiarczaniu i odazotowanie spalin. Metoda ta jest bardzo obiecująca, polega na przepływie spalin przez reaktory radiacyjne, gdzie w wyniku aktywizacji wiązką elektronów uzyskuje się nawozy azotowe - siarczan amonowy (NH₄) ₂SO₄ i azotan amonowy (NH₄ NO₃).

4. Poprawa skuteczności urządzeń odpylających w zakładach energetyki zawodowej i przemysłowej.

Ze względu na stosowane metody oczyszczania urządzenia te możemy podzielić na:

1. Urządzenia absorpcyjne;

2. Urządzenia adsorpcyjne;

3. Urządzenia do katalicznego utleniania i redukcji;

4. Urządzenia do spalania płomieniem;

5. Urządzenia skraplające;

6. Urządzenia kompresyjne

Metody absorpcyjne polegają na przenoszeniu masy z fazy gazowej do ciekłej przez warstwę graniczną. Stosuje się przy tym absorbery powierzchniowe, rozpryskowe, absorbery mechaniczne, absorbery barbotażowe i kolumny wypełnione. Metody te stosuje się do usuwania gazów zarówno dobrze, jak i źle rozpuszczonych.

Metody adsorpcyjne polegają na koncentracji zanieczyszczeń na powierzchni ciała stałego. Najczęściej jako adsorbent stosuje się węgiel aktywny. Proces przebiega w zbiornikach cylindrycznych ustawionych poziomo lub pionowo. Metody te służą do usuwania różnych zanieczyszczeń organicznych i nieorganicznych .

Metody katalitycznego utleniania i redukcji wykorzystują zjawisko katalitycznego przyspieszania reakcji chemicznych. Jako katalizatory stosowane są niektóre metale, półprzewodniki oraz niektóre sole. Metody te stosuje się do usuwania tlenków węgla i azotu, formaldehydu i siarki w związkach organicznych.

Metody spalania płomieniem bezpośrednim prowadzą do przekształcenia palnych składników zawartych w odrazach, a stosowane są głównie do usuwania par węglowodorów.

Metoda kompresyjna polega na zmniejszeniu objętości gazów przez sprężanie, aż do przekroczenia koncentracji nasycenia, co umożliwia kondensację.

5. Eliminować zanieczyszczające atmosferę, wodę i glebę źródła energii takie jak: ropa naftowa, gaz ziemny i węgiel.

Nieopłacalne jest odsiarczanie węgla brunatnego przede wszystkim, dlatego, że zawarte w tym paliwie związki mineralne w postaci popiołu mogą wiązać w procesie energetycznego spalania nawet do 50% siarki organicznej.

Najlepszą metodą zmniejszenia zanieczyszczenia powodowanego przez spalanie węgla brunatnego jest jego gazyfikacja. Gazyfikacja węgla to proces wykorzystujący węgiel do produkcji wodoru. Jest to silnie endotermiczna reakcja w której węgiel reaguje z parą wodną, a produktami są: wodór i tlenek węgla, który z kolei po chwili reaguje z pozostałą parą wodną (o ile reakcja nie była idealnie stechiometryczna), czego produktem jest wodór oraz dwutlenek węgla. Ta druga reakcja jest lekko egzotermiczna, jednak cały proces wymaga dostarczenia znacznej ilości energii.

Uzyskiwany w jej wyniku gaz może być używany w elektrowni, w której do wytwarzania energii elektrycznej stosowana jest kombinacja turbin gazowych i parowych.

6. Rozbudowa zakładów wzbogacania i odsiarczania paliw.

Odsiarczanie węgla jest jednym z tańszych sposobów ograniczania emisji tego pierwiastka do atmosfery. Ogranicza ilość odpadów powstających w miejscu spalania tego paliwa. Zmniejsza koszty transportu.

Odpirytowanie węgla może odbywać się dwiema metodami: flotacyjną i grawitacyjną. Flotacja polega na wykorzystaniu właściwości przylepiania się drobno zmielonych cząstek węgla do pęcherzyków powietrza i wypływania wraz z nimi w postaci piany na powierzchnię wody. Proces ten powoduje usunięcie około 40% siarczku żelaza zawartego w węglu.

Metoda grawitacyjna polega na rozdzieleniu węgla i pirytu w specjalnych młynach węglowych i separatorach. W ten sposób usuwa się do 80% siarki pirytowej. Uzyskany siarczek żelaza może służyć do produkcji kwasu siarkowego i czystego żelaza.

7. Wprowadzać czyste odnawialne źródła energii; przede wszystkim energię słoneczną, wiatru, geotermiczną, wody oraz ze spalania wodoru .

W ostatnim okresie coraz popularniejsze stają się takie źródła energii, jak:

1. promieniowanie słoneczne,

2. siła wiatru,

3. energia wnętrza Ziemi (tzw. energia geotermalna),

4. energia przypływów i odpływów mórz.

Energetyka słoneczna - najmniej znana forma energii. Ze względu na charakter rozkładu gęstości strumienia energii promieniowania i jego strukturę, istnieją pewne ograniczenia w możliwościach jego wykorzystania, zwłaszcza w okresie zimowym. W kilku regionach kraju stosowane są kolektory słoneczne (cieczowe i powietrzne). Kolektory powietrzne mają najczęściej zastosowanie w rolnictwie do suszenia płodów rolnych. Ogólną ich ilość ocenia się na 50 - 60 szt. a ich powierzchnię na 6000 m². Są one wykorzystywane średnio przez 300 - 600 godzin rocznie. Kolektory cieczowe znajdują zastosowanie przede wszystkim do podgrzewania wody w mieszkaniach, domkach kempingowych, letniskowych obiektach sportowych i rekreacyjnych, w budynkach inwentarskich, paszarniach, a także do podgrzewania wody w zbiornikach, basenach oraz wody technologicznej w małych zakładach przemysłowych.

Energetyka wiatrowa - za wybitnie korzystny dla rozwoju energetyki wiatrowej można uznać obszar wybrzeża Bałtyku. Podobne warunki występują na terenie województwa suwalskiego, nieco gorsze w środkowej Polsce.

Energetyka wodna - energetyczne zasoby wodne Polski są niewielkie ze względu na niezbyt obfite i niekorzystnie rozłożone opady, dużą przepuszczalność gruntów i niewielkie spadki terenów.

Biomasa - jej udział w bilansie paliwowym energetyki odnawialnej w Polsce rośnie z roku na rok. Biomasa może być używana na cele energetyczne w procesach bezpośredniego spalania biopaliw stałych (drewna, słomy), gazowych w postaci biogazu lub przetwarzana na paliwa ciekłe (olej, alkohol). Energetyczne wykorzystanie biopaliw stałych jest najszybciej rozwijającym się rodzajem energetyki odnawialnej w Polsce.

Wody geotermalne - na obszarze Polski wykorzystywane były od dawna do celów leczniczych. W ostatnich latach w kraju zostały przeprowadzone badania mające na celu określenie możliwości wykorzystania wód geotermalnych do celów grzewczych.

Energetyka jądrowa - sposób zmniejszania emisji zanieczyszczeń do atmosfery. Metoda jest oparta na rozpadzie pierwiastków promieniotwórczych. Plusy to brak emisji dwutlenku siarki i tlenków azotu w procesie pozyskiwania energii oraz możliwość wstrzymania globalnych zmian klimatycznych, spowodowanych m.in. emisją do atmosfery ogromnych ilości CO₂, przy wykorzystaniu tego typy elektrowni. Jednak nie jest to bezpieczna technologia, mając na względzie awarię w Czarnobylu i wielu innych elektrowniach jądrowych na świecie. Nie ma bezpiecznych i jednoznacznie pewnych metod utylizacji odpadów promieniotwórczych powstających podczas pracy elektrowni jądrowych.

8. Opracować i egzekwować międzynarodowe przepisy prawne dotyczące ochrony atmosfery.

9. Zwracać uwagę na lokalizację obiektów przemysłowych i nowych miast.

Budując obiekty, które potencjalnie mogą być źródłami emisji zanieczyszczeń do atmosfery, konieczne jest uwzględnienie możliwości zmniejszenia lub zwiększenia stężeń substancji szkodliwych w zależności od lokalizacji źródeł emisji.

Lokalizując emitory prostopadle do kierunku najczęściej wiejących wiatrów, uzyskuje się dobre warunki do rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. Jednakże przy zmianie kierunków wiatrów o 900 może to doprowadzić do pokrywania się smug spalin, co grozi przekroczeniem dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń na tym obszarze.

Niebezpieczeństwo przekroczenia dopuszczalnych stężeń zachodzi również wtedy, gdy źródło emisji zlokalizowane jest na dnie doliny. Przy pewnych warunkach rozkładu temperatury w atmosferze może dojść do wytworzenia się warstwy inwersyjnej, uniemożliwiającej rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń. W niektórych wypadkach istotne jest stworzenie strefy izolacji przestrzennej pomiędzy źródłem emisji a miejscem podlegającym szczególnej ochronie. Celem tego typu stref jest nie tylko zmniejszenie stężeń zanieczyszczeń w powietrzu do granic określonych normami lecz również optyczne oddzielenie chronionego obszaru od źródła emisji.

10. Realizacja programu znacznego wzrostu lesistości obszaru Polski.

11. Doskonalenie mechanizmów prawnych i ekonomicznych wymuszających dbałość o stan środowiska.

12. Zapewnienie spójności pomiędzy długotrwałą polityką ekologiczną państwa a bieżącą polityką gospodarczą.

13. Wprowadzanie zakazu rejestrowania pojazdów bez katalizatorów i stopniowe wycofywania benzyn ołowiowych.

14. Wprowadzanie w przemyśle nowych technologii o znacznie niższych wskaźnikach emisji zanieczyszczeń.

Głównym aktem prawnym dotyczącym ochrony środowiska jest:

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska

Art.85

Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez:

1. utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach

2. zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane

Art.86

Minister właściwy do spraw środowiska, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia, określi, z zastrzeżeniem ust. 3, w drodze rozporządzenia:

1. dopuszczalne poziomy niektórych substancji w powietrzu,

2. alarmowe poziomy niektórych substancji w powietrzu, których nawet krótkotrwałe przekroczenie może powodować zagrożenie dla zdrowia ludzi,

3. warunki, w jakich ustala się poziom substancji, takie jak temperatura i ciśnienie

4. oznaczenie numeryczne substancji, pozwalające na jednoznaczną jej identyfikację

5. okresy, dla których uśrednia się wyniki pomiarów - odrębnie dla dopuszczalnych poziomów substancji i odrębnie dla alarmowych poziomów substancji w powietrzu

6. zróżnicowane dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu dla:

a. terenu kraju, z wyłączeniem obszarów parków narodowych i obszarów ochrony uzdrowiskowej

b. obszarów parków narodowych

c. obszarów ochrony uzdrowiskowej

Akty prawne związane z ochroną powietrza:

Dz.U.02.87.798

rozp. Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r.

w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu

wydane na podstawie art. 90 ust. 3 Prawa ochrony środowiska

Dz.U.02.115.1003

rozp. Ministra Środowiska z dnia 5 lipca 2002 r.

w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza

wydane na podstawie art. 91 ust. 4 Prawa ochrony środowiska

Dz.U.02.122.1055

rozp. Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r.

w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości

wydane na podstawie art. 201 ust. 2 Prawa ochrony środowiska

Dz.U.04.283.2839

rozp. Ministra Środowiska z dnia 22 grudnia 2004 r.

w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia

wydane na podstawie art. 153 ust. 1 Prawa ochrony środowiska

Dz.U.04.283.2840

rozp. Ministra Środowiska z dnia 22 grudnia 2004 r.

w sprawie przypadków, w których wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza z instalacji nie wymaga pozwolenia

wydane na podstawie art. 220 ust. 2 Prawa ochrony środowiska

Dz.U.04.283.2842

rozp. Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2004 r.

w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji

wydane na podstawie art. 148 ust. 1 Prawa ochrony środowiska

Dz.U.02.87.796

rozp. Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r.

w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji

wydane na podstawie art. 86 ust. 1 i 2 oraz art. 89 ust. 4 Prawa ochrony środowiska

Dz.U.03.163.1584

rozp. Ministra Środowiska z dnia 4 sierpnia 2003 r.

w sprawie standardów emisyjnych z instalacji

wydane na podstawie art. 145 ust. 1 pkt 1 oraz art. 146 ust. 2 i 4 Prawa ochrony środowiska

Dz.U.02.204.1727

rozp. Ministra Środowiska z dnia 26 listopada 2002 r.

w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza

wydane na podstawie art. 94 ust. 3 Prawa ochrony środowiska

Dz.U.03.1.12

rozp. Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 r.

w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu

wydane na podstawie art. 222 ust. 2 Prawa ochrony środowiska

Dz.U.04.122.1271

rozp. Ministra Środowiska z dnia 22 kwietnia 2004 r.

w sprawie wymagań, jakie powinny spełniać statki powietrzne ze względu na ochronę środowiska

wydane na podstawie art. 53 ust. 2 Prawa lotniczego

Dz.U.04.281.2784

ustawa z dnia 22 grudnia 2004 r.

o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji

Metody ochrony powietrza i ich skuteczność na terenie Warszawy

Na obszarze Dzielnicy Bielany m. st. Warszawy znajduje się automatyczna stacja pomiarowa zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego. Stacja zlokalizowana jest na terenie Zespołu Szkół Ogólnokształcących Nr 49 przy ul. Tołstoja 2.
Lokalizacja na terenie szkoły, w środku osiedla mieszkaniowego spełnia wymagania pod względem oddalenia od głównych szlaków komunikacyjnych oraz obiektów przemysłowych i pozwala oceniać stan zanieczyszczenia powietrza pod kątem wpływu na zdrowie mieszkańców.
Prowadzone są tam badania jakości powietrza atmosferycznego. Urządzenia pomiarowe dokonują co 10 sekund pomiaru koncentracji dwutlenku siarki, tlenków azotu, tlenku węgla, ozonu, węglowodorów aromatycznych (benzen, toluen, ksylen) i pyłu. Mierzone są również czynniki meteorologiczne: siła i kierunek wiatru, temperatura, ciśnienie oraz wilgotność.

Tabela przedstawia średnioroczne stężenia dwutlenku siarki (SO₂) i dwutlenku azotu (NO₂ ) w powietrzu w Warszawie w latach 2001 - 2010:

Rok pomiaru	Stężenie dwutlenku siarki (SO2) [g/m³]	Stężenie dwutlenku azotu (NO2) [g/m³]
2001	14,9	34,2
2002	15,9	33,6
2003	17,5	32,4
2004	17,1	27,7
2005	12,4	24,1
2006	12,4	22,6
2007	10,5	22,0
2008	7,8	19,8
2009	8,4	19,6
2010	8,2	19,2

Wraz z wdrążaniem w życie rozporządzeń dotyczących ochrony atmosfery, można zauważyć zdecydowaną poprawę jakości powietrza. Zmniejsza się ilość szkodliwych gazów na metr sześcienny powietrza. Te możliwe do zaobserwowania zmiany są skutkiem wprowadzenia w życie programu ochrony powietrza w województwie mazowieckim. Rozporządzenia Wojewody Mazowieckiego wydane zostały 8 grudnia 2003 roku. Określono w nich 4 bloki podstawowych kierunków działań zmierzających do zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza:

W zakresie ograniczenia emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych: zwiększenie płynności ruch, ograniczenie tworzenia „korków”; budowa obwodnic drogowych miast, kierowanie ruchu tranzytowego z ominięciem części centralnych miasta, które są najbardziej zanieczyszczone; wytworzenie stref z zakazem ruchu samochodów; tworzenie stref z zakazem ruchu określonych typów pojazdów, w szczególności pojazdów ciężkich; rozwój systemu transportu publicznego ; podjęcie polityki cenowej opłat za przejazdy zachęcającej do korzystania z systemu transportu publicznego ; tworzenie systemu ścieżek rowerowych; tworzenie systemu płatnego parkowania w zatłoczonym centrum miasta; wprowadzenie nowych niskoemisyjnych paliw i technologii, szczególnie w systemu transportu publicznego; intensyfikacja okresowego czyszczenia ulic; wprowadzenie ograniczeń prędkości na drogach o pylącej nawierzchni; modernizacja i utwardzanie dróg, ulic i parkingów z zastosowaniem materiałów i technologii ograniczających pylenie.

W zakresie ograniczenia emisji z istotnych źródeł punktowych - energetyczne spalanie paliw:

Zmiana paliw na inne, o mniejszej zawartości popiołu; stosowanie technik gwarantujących niską emisyjność procesów; stosowanie technik odpylania pali o dużej efektywności; stosowanie odnawialnych źródeł energii; zmniejszenie strat przesyłu energii; likwidacja źródeł emisji.

W zakresie ograniczenia emisji z istotnych źródeł punktowych - źródła technologiczne:

Stosowanie technik odpylania gazów odlotowych; zmiana technologii produkcji, w tym likwidacja źródeł o znaczącej emisji pyłu; zmiana profilu produkcji wpływająca na ograniczenie emisji pyłu;.

W zakresie ograniczenia niskiej rozproszonej emisji komunalno-bytowej i technologicznej: rozbudowa centralnych systemów zaopatrywania w energię cieplną; zmiana paliwa na inne oraz zastosowanie energii elektrycznej i indywidualnych źródeł energii odnawialnej; zmniejszenie strat ciepła - termomodernizacja budynków; ograniczenie emisji z niskich rozproszonych źródeł emisji technologicznych; zmiana surowców stosowanych w rzemiośle, usługach drobnej wytwórczości.

Ochrona powietrza polega przede wszystkim na ograniczeniu emisji szkodliwych związków chemicznych. Można to osiągnąć, z jednej strony, poprzez odpowiednie filtrowanie spalin powstających w wyniku działalności przemysłu i w transporcie i wprowadzenie oszczędnych energetycznie technologii, z drugiej strony poprzez zastępowanie dotychczasowych źródeł energii (węgla, ropy, gazu) innymi sposobami pozyskiwania energii np. energii wiatru czy słonecznej - są to dwa podstawowe rodzaje czystej energii, w procesie jej pozyskiwania nie dochodzi do powstawania żadnych szkodliwych produktów ubocznych.

Zanieczyszczenie powietrza jest problemem w skali globalnej, dlatego walka z nim stała się jednym z ważniejszych zadań organizacji międzynarodowych. Rozwiązania globalne w zakresie ochrony powietrza są niezbędne. Zanieczyszczenia te, generowane w jednym kraju, mogą się rozprzestrzeniać, wraz z cyrkulacją powietrza, po właściwie nieograniczonym obszarze, stąd też konieczność międzynarodowej współpracy w zakresie monitoringu i ochrony atmosfery. Główne instrumenty służące do propagowania działań proekologicznych to instrumenty prawne, ekonomiczne i techniczno - organizacyjne. Wprowadza się przede wszystkim przepisy prawne regulujące zasady monitoringu i limitowania zanieczyszczeń (limity emisji), czynniki ekonomiczne motywujące do ograniczania emisji zanieczyszczeń to podatki, cła, kary i różnego rodzaju ulgi podatkowe czy dofinansowania, czynniki technologiczno - organizacyjne, wiążą się z kolei ze zmianami technologii produkcji na bardziej oszczędne pod względem energetycznym, wprowadzaniem substytutów dotychczas stosowanych paliw, oczyszczaniem emitowanych spalin poprzez coraz dokładniejsze ich filtrowanie. Obowiązujące konwencje międzynarodowe wprowadzają ścisłe limity emisji spalin do atmosfery, limity dotyczą zarówno emisji globalnych jak i emisji generowanych w poszczególnych krajach, dodatkowo tworzone są też programy promujące ochronę powietrza przed zanieczyszczeniami - polegają głównie na dofinansowywaniu, ze środków międzynarodowych, działań proekologicznych w zakresie wdrażania nowych przyjaznych dla środowiska technologii.

Oczywiście jak w każdym przypadku związanym ze środowiskiem tak i w tym konieczne jest przede wszystkim uświadomienie, jak największej liczbie ludzi, istniejących zagrożeń. Ludzie chcąc poprawić komfort życia prowadzą liczne działania, które przyczyniają się do zanieczyszczeń i degradacji środowiska naturalnego. Problemem nie są tylko zanieczyszczenia powietrza. Pestycydy, węglowodory, fenole, metale ciężkie powodują zanieczyszczenia także wód i powietrza. Stosując metody zmniejszenia emisji tych substancji poprawimy ogólny stan środowiska. Myślę, że możemy nie szkodzić naszemu otoczeniu, a nawet polepszyć jego stan przez najprostsze czynności:

1. Nie powinno się używać:

• Aerozoli zawierających freony (jeśli dany produkt nie ma freonów jest to wyraźnie zaznaczone na opakowaniu).

• Opakowań, pojemników wytworzonych z plastiku o porowatej strukturze (różnego typu tacki na jedzenie).

• Artykułów AGD wykonanych tworzyw sztucznych o porowatej strukturze.

2. Oszczędzanie energii (w celu zmniejszenia emisji gazów szklarniowych odpowiedzialnych za efekt cieplarniany) przez:

• Włączanie ogrzewania w rzeczywiście niskich temperaturach.

• Wyłączanie oświetlenia w pokoju, gdy z niego wychodzimy.

• Zastąpienie urządzeń elektrycznych pracą własnych mięśni (np. przy pracach w kuchni czy majsterkowaniu).

• Segregacja odpadów nadających się do powtórnego użycia, co czyni spalarnie niektórych śmieci zbędnymi.

3. Zmniejszanie ilości i segregacja odpadów:

• Należy oszczędzać papier, zbierać makulaturę do specjalnie wyznaczonych pojemników.

• Używać butelek zwrotnych, zbędne szkło oddawać do punktów skupu lub wyrzucać do specjalnie oznaczonych pojemników.

• Unikać kupowania rzeczy z plastiku, na zakupy zabierać ze sobą reklamówki, aby nie trzeba było przynosić kolejnej torby plastikowej ze sklepu.

• Zużyte baterie umieszczać w specjalnie oznaczonych do tego celu pojemnikach (często są takie miejsca w sklepach elektrycznych, czy punkty zbiórki w szkołach).

• Nie wyrzucać ze zwykłymi śmieciami opakowań po farbach, środkach owadobójczych, rozpuszczalnikach, przeterminowanych leków - są na nie specjalne punkty zbiórki. Nie należy wylewać również takich rzeczy do zlewu, grozi to zanieczyszczeniem wód.

• Kupować artykuły w szkle a nie w puszkach (produkcja szkła jest tańsza i może być ono powtórnie wykorzystane).

4. Oszczędność wody przez:

• korzystanie z kąpieli pod prysznicem zamiast w wannie.

• W spłuczce w toalecie założyć zawór ograniczający.

• Ograniczyć pranie (rzecz raz założona przeważnie nadaje się do powtórnego wykorzystania np. bluzy, spodnie, swetry).

• Oszczędzać wodę przy zmywaniu.

• Kontrolować szczelność kranów.

• Kupować sprzęty oszczędzające wodę (pralki, zmywarki do naczyń).

5. Zmniejszanie zanieczyszczeń wody:

• Nie należy wylewać farb, lakierów, rozpuszczalników do kanalizacji.

• Samochód należy myć w takim miejscu, aby resztki benzyny i olejów nie przedostały się do kanalizacji.

• Używać środków czyszczących bezpiecznych dla środowiska (patrzeć na etykietki).

• Włączać się czynnie w różne akcje ochrony wód i innych elementów środowiska.

Wzrost temperatury, spowodowany zanieczyszczeniem środowiska, może mieć poważne skutki na terenach polarnych. Z powodu zalegającej tam wiecznej zmarzliny warstwa gleby biologicznie aktywnej znajduje się na powierzchni. Warstwy zmarzliny kumulują duże ilości materii organicznej, jednakże jest ona niedostępna dla destruentów. Zwiększenie stężenia CO₂, a w efekcie wzrost temperatury i zwiększenie parowania w arktycznej tundrze, może doprowadzić do tego, że biocenozy, które do tej pory są magazynem CO₂, staną się jego źródłem, gdyż ulegną rozłożeniu. Tempo zmian klimatu jest obecnie znacznie szybsze niż dawniej. Działalność człowieka doprowadziła do przerwania ciągłości wielu zwartych zespołów roślin i masywów leśnych. Jeśli zasięg i skład gatunkowy zbiorowisk roślinnych będą się zmieniać, to będą się również zmieniać zespoły faunistyczne, a to może doprowadzić do wielu niekorzystnych zmian w funkcjonowaniu ekosystemu. Dlatego bardzo ważne są działania każdego człowieka, nawet te najmniejsze, które mogą sprawiać wrażenie bezcelowych. W rzeczywistości są one jednak pierwszym krokiem do zapoczątkowania nowej ery, w której zanieczyszczenie środowiska będzie niewielkim problemem.

Bibliografia:

• Głowiak B., Kempa E., Winnicki T., Podstawy ochrony środowiska, Warszawa 1985.

• Malej J., Ochrona środowiska. Wybrane zagadnienia., Koszalin 2006.

• Godlewska - Lipowa W., Ostrowski J., Problemy współczesnej cywilizacji i ekologii, Olsztyn 2007.

• http://pl.wikipedia.org/

• http://info.wyborcza.pl/temat/wyborcza/ochrony+%C5%9Brodowiska

• Program ochrony powietrza dla województwa mazowieckiego

11

---