TEMAT: Administracja centralna:

• administracja rządowa

• administracja ministerialna

• administracja urzędów centralnych

Administracja centralna to cały złożony układ organizacyjno-funkcyjny, który tworzą organy, urzędy i inne podmioty oraz instytucje powołane do realizowania zadań administracji publicznej w ramach ich właściwości obejmującej skałę całego państwa.

Administracja centralna stanowi część składową administracji publiczne, sięgającą najwyższego piętra władzy i mającą przymioty administracji rządowej.

Kształt administracji centralnej wyznaczony jest przez Konstytucję Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997r.

W ramach złożonego układu administracji centralnej wyróżniamy dwa zasadnicze segmenty tworzące ten układ. Są to:

1.Segment polityczno-rządowy

2.Segment administracyjny(wykonawczy)

Jednym z elementów składowych administracji centralnej jest urząd Prezydenta RP.

Prezydent, organ władzy wykonawczej, ma uprawnienia dotyczące wszystkich sfer działania w państwie. Wiele z tych uprawnień ma pierwszoplanowe znaczenie polityczne, ich całokształt umożliwia zaś Prezydentowi aktywne wpływanie (przez pobudzanie, współdziałanie, korygowanie, blokowanie) na działalność wszystkich trzech władz. Wśród uprawnień Prezydenta związanych z funkcjonowaniem parlamentu są kompetencje techniczno-organizacyjne, takie jak zarządzanie wyborów do Sejmu, czy Senatu, zwoływanie ich pierwszego posiedzenia po wyborach lub wyznaczanie marszałków- seniorów (przewodniczących inauguracyjnych posiedzeń izb). W tej grupie mieszczą się także kompetencje o dużym znaczeniu politycznym, jak skrócenie kadencji sejmu, podpisywanie ustaw i z tym związane prawo ustawodawczego weta zawieszającego, prawo zwracania się do Trybunału Konstytucyjnego o rozstrzygnięcie kwestii zgodności z konstytucją ustawy przekazanej mu do podpisu, wygłaszanie w parlamencie orędzi, prawo inicjatywy ustawodawczej. Prezydent jest reprezentantem państwa w stosunkach zewnętrznych. Dysponuje w tej dziedzinie konkretnymi kompetencjami, jak ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych, mianowanie i odwoływanie pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach oraz przyjmowanie listów uwierzytelniających i odwołujących akredytowanych przed nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw. Prezydent ma także, jeśli Sejm nie może się zebrać na posiedzenie, nadzwyczajną kompetencję do podejmowania postanowienia o stanie wojny. W razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa Prezydent zarządza powszechną lub częściową mobilizację i użycie sił zbrojnych do obrony kraju. Może także wprowadzić stan wojenny na części lub na całym terytorium państwa. Tylko Prezydent ma prawo występowania do Sejmu z wnioskiem o powołanie i odwołanie prezesa NBP. Do niego należy powoływanie prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego oraz pierwszego prezesa i prezesów Sądu Najwyższego, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego i - na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa- wszystkich pozostałych sędziów. Przysługują mu także uprawnienia normatywne. Na podstawie ustaw i w celu ich wykonania Prezydent wydaje rozporządzenia i zarządzenia. Organem pomocniczym Prezydenta jest Kancelaria Prezydenta, której szefa powołuje on sam. On także nadaje Kancelarii statut.

Do władzy wykonawczej w świetle Konstytucji zaliczana jest Rada Ministrów. Nie jest ona tożsama z rządem. Kategoria rządu przesunięta jest w swej treści w kierunku politycznym. Od strony organizacyjnej formuła „rządu” obejmuje różne przedmioty, w pierwszej kolejności radę Ministrów oraz Prezesa Rady Ministrów, a także ministrów niekoniecznie zebranych na posiedzeniu Rady Ministrów.

Rada ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów i ministrów. W jej skład mogą być powoływani również wiceprezesi. Prezes Rady Ministrów jak i wiceprezesi mogą pełnić równocześnie funkcje ministrów. W skład Rady Ministrów mogą być również powoływani przewodniczący komitetów w określonych ustawach, np. Komisji Badań Naukowych, a także Komitetu Integracji Europejskiej.

Trwałość funkcjonowania Rady Ministrów związana jest z kadencją parlamentu.

Ukonstytuowanie się bowiem nowego Sejmu powoduje złożenie dymisji rządu i utworzenie nowej Rady Ministrów.

W niektórych sytuacjach możliwa jest dymisja rządu, złożona przez Prezesa Rady Ministrów. Szczególnym powodem dymisji Rady Ministrów jest uchwalenie wobec niej wotum nieufności przez Sejm.

Rada Ministrów kieruje administracją rządową. Zajmuje tu pozycję rządową i kierowniczą. Zespala ona na szczeblu centralnym cały aparat administracyjny i na jej poziomie łączą się poszczególne opinie tego aparatu.

Rada Ministrów w szczególności:

1.Zapewnia wykonanie ustaw oraz wydaje rozporządzenia

2.chroni na podstawie ustaw interesy Skarbu Państwa

3. uchwala projekt budżetu i kieruje jego wykonaniem oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdania z wykonania budżetu.

4.utrzymuje stosunki i zawiera umowy z rządami innych państw oraz z organizacjami międzynarodowymi.

5. Zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa

6.Koordynuje i kontroluje pracę organów administracji rządowej.

Rada Ministrów ma pośredni oraz bezpośredni udział w tworzeniu przepisów praw. Oznacza to, że jest upoważniona do występowania z inicjatywą ustawodawczą, a także wydawania stosownych aktów normatywnych lub rozporządzeń. Kolegialna struktura Rady Ministrów oraz liczny jej skład powoduje, że bardzo ważna jest wewnętrzna organizacja i tryb działania tego organu.

Możliwe są dwie formy działania tego organu:

1. działania na formalnie zwołanych posiedzeniach

2. działania w drodze obiegowej (korespondencyjnego uzgodnienia stanowisk) w celu rozstrzygania poszczególnych spraw.

Posiedzenie Rady Ministrów zwołuje Prezes Rady ministrów; on też ustala ich porządek i przewodniczy obradom.

Przygotowanie posiedzeń rządu i ich obsługa stanowi funkcję sekretarza Rady Ministrów. Członkowie Rady Ministrów mają obowiązek uczestniczenia w posiedzeniach. W przypadku usprawiedliwionej nieobecności ministra za zgodą Prezesa Rady Ministrów może go zastąpić sekretarz lub podsekretarz stanu.

Z posiedzenia sporządzany jest pełny zapis jego przebiegu oraz protokół ustaleń.

Posiedzenia mają charakter poufny.

Ustawa o rządzie przewiduje w ramach mechanizmu działania Rady Ministrów instytucję pełnomocnika rządu.

Przed Sejmem rząd może być reprezentowany przez upoważnionego przez Radę Ministrów członka Rady Ministrów, czyli ministra.

Ponadto Prezes Rady Ministrów może na wniosek ministra udzielić upoważnienia do reprezentowania rządu przed Sejmem Sekretarzowi Stanu lub Podsekretarzowi Stanu w danym ministerstwie, pełnomocnikowi rządu lub kierownikowi urzędu centralnego.

W systemie organizacyjnym rządu mogą działać różne organy pomocnicze, których rola polega na spełnianiu funkcji inicjatorskiej, wnioskodawczej, projektodawczej lub opiniującej.

Mają one jednak status organów wewnętrznych Rady Ministrów, działających na jej użytek.

Do grupy tych organów należą stałe komitety Rady Ministrów

• Komitet Ekonomiczny RM

• Komitet Społeczny RM

• Komitet Spraw Obronnych RM

• Komitet Rady Ministrów do Spraw Polityki Regionalnej i Zrównoważonego Rozwoju (od 1998 roku)

W skład tych komitetów wchodzą członkowie Rady Ministrów wyznaczeni przez premiera w porozumieniu z przewodniczącym komitetu. Przewodniczący tych komitetów powoływani i odwoływani przez premiera.

Innym rodzajem organów wewnętrznych Rady Ministrów są komitety do rozpatrywania określonych spraw, a także rady i zespoły.

Mogą być również ustanawiane organy w postaci tzw. Komisji wspólnych, np. Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego.

Wreszcie odrębne miejsce wśród omawianych organów zajmuje Rada Legislacyjna. Obecnie jest to organ ustawowy, usytuowany przy premierze pełniący rolę opiniodawczą i doradczą w zakresie projektów rządowych ustaw oraz projektów aktów wykonawczych do ustaw. Członków Rady Legislacyjnej powołuje premier, który określa także w drodze rozporządzenia zadania oraz szczegółowe zasady i tryb funkcjonowania Rady.

W segmencie rządowym w ramach administracji centralnej szczególną pozycję zajmuje Prezes Rady Ministrów, ponieważ jest on jednocześnie przewodniczącym Rady Ministrów oraz monokratycznym samodzielnym organem administracji państwowej.

Premier kieruje pracami Rady Ministrów, reprezentuje ją, koordynuje i kontroluje prace ministrów oraz wykonuje zadania określone w odrębnych przepisach.

Jako przewodniczący Rady Ministrów zwołuje posiedzenie, ustala porządek dzienny posiedzeń, przewodniczy posiedzeniom, podpisuje akty podjęte prze Rade Ministrów.

Kieruje również merytoryczną działalnością Rady Ministrów i jest szefem rządu odpowiedzialnym politycznie za efekty jego działania.

Koordynuje pracę poszczególnych ministrów. Jest podmiotem rozstrzygającym o kształcie i składzie rządu. Ustala w drodze rozporządzenia szczegółowy zakres działania ministra oraz określa ministerstwo lub inny urząd administracji rządowej, który obsługiwać ministra.

Główne funkcje premiera to:

1. funkcja prawodawcza- wydawanie rozporządzeń na podstawie ustaw, kierowanie procesem legislacyjnym rządu, wydawanie Dziennika Ustaw RP oraz Monitora Polski.

2. Funkcja personalna- dokonywanie obsad personalnych na stanowiska kierownicze w administracji centralnej jak i terenowej(np. wojewodów)

Jest jednocześnie zwierzchnikiem służbowym wszystkich pracowników administracji rządowej zarówno na szczeblu centralnym jak i terenowym oraz zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej.

c) nadzór nad licznymi urzędami centralnymi np. Urzędem Patentowym RP,

Urzędem Kultury Fizycznej i Sportu.

d) funkcje kierownicze i nadzorcze w stosunku do terenowych organów

administracji rządowej.

Prezesowi Rady Ministrów w wykonywaniu jego rozległych funkcji może pomagać wiceprezes Rady Ministrów lub wiceprezesi.

Aparatem pracy powołanym do obsługi Rady Ministrów oraz Prezesa Rady Ministrów jest Kancelaria Prezesa RM. Kancelaria jest urzędem administracyjnym nie posiadającym własnych kompetencji i zadań.

Zapewnia jedynie obsługę merytoryczną, organizacyjno-techniczną i biurową Rady Ministrów i Premiera, wiceprezesów, stałych komitetów RM oraz Kolegium do Spraw Służb Specjalnych.

Kancelarią kieruje szef kancelarii, który jest powoływany i odwoływany przez Premiera.

Bardzo istotnym składnikiem administracji rządowej są ministrowie. Pozycja prawna ministra (kształtowania w pierwszym rzędzie przez Konstytucję, a także przez ustawę o rządzie tudzież ustawę o działach administracji rządowej) przedstawia się w sposób złożony i zróżnicowany. Sama kategoria ministrów jest przez to niejednolita i obejmuje ministrów o odmiennie ujętym statusie prawnym. Niewątpliwie jednak to, co spaja tę kategorię podmiotów, to powiązanie ich w mechanizm politycznie pojmowanego rządu (i realizowania funkcji rządzenia).

Zgodnie z Konstytucja, minister jest powołany do kierowania określonym działem administracji rzędowej lub do wypełniania zadań wyznaczonych przez Prezesa Rady Ministrów (art. 149 ust. 1). Przytoczona formuła oznacza więc, że zasadniczo mamy do czynienia z dwoma rodzajami ministrów. Pierwszy z nich to ministrowie kierujący wyodrębnionymi działami administracji. Drugi rodzaj ministrów natomiast stanowią ministrowie, którzy zostali ustanowieni do wykonywania określonych zadań, wyznaczonych przez Prezesa Rady Ministrów i realizowanych z jego upoważnienia. Istnienie tych ministrów zależy przede wszystkim od decyzji Prezesa Rady Ministrów; są Oni zatem swego rodzaju ministrami „z powierzenia” Premiera.

Pierwszą z wymienionych kategorii ministrów można określić z tej racji, że „wyodrębniony dział administracji” wiąże się tradycyjnie z pojęciem resortu administracyjnego mianem ministrów resortowych, aczkolwiek precyzyjniejsza jest formuła „ministrów kierujących działami administracji” (czy też niezbyt dobrze brzmiąca nomenklatura .„ministrowie działowi”). skoro przepisy prawne unikają dziś określenia „resort administracyjny”. Na marginesie można zauważyć, że dystans, jaki dzisiejszy prawodawca (a także doktryna i praktyka) zachowuje względem pojęcia i instytucji „resortu administracyjnego”. ma swoje źródło raczej w dążności do odzwierciedlenia nowych zasad tworzenia i funkcjonowania stanowisk ministrów (i odejścia od tradycyjnego układu resortowego), niż wynika z konieczności uwzględniania jakiejś nowej jakości w warstwie merytorycznej.

Przypomnijmy w tym miejscu, że w doktrynie prawniczej pojęcie resortu definiowane jest w znaczeniu szerszym i w znaczeniu ścisłym. Resort w znaczeniu szerszym jest to wyodrębniony pod względem organizacyjnym dział gałąź) administracji państwowej. grupujący sprawy jednorodne lub pokrewne, kierowany przez jeden organ centralny1. Natomiast resort w znaczeniu ścisłym oznacza wyodrębniony organizacyjnie dział administracji grupujący sprawy jednorodne im pokrewne, kierowany ze szczebla centralnego przez organ naczelny, tj. ministra lub przewodniczącego komitetu będącego naczelnym organem administracji państwowej.

Takie wyróżnienie pojęcia resortu w szerokim sensie i w sensie ścisłym służy odróżnieniu resortów właściwych (tj. kierowanych przez ministrów) od samodzielnych urzędów centralnych podległych Radzie Ministrów lub Prezesowi Rady Ministrów. Skojarzenie resortu w znaczeniu właściwym z kierownictwem ministra ma tu zdecydowanie konwencjonalny charakter (uwzględniający tradycję doktrynalną). skoro merytorycznie z wyodrębnionym działam administracji mamy do czynienia zarówno wtedy, gdy na jego czele stoi minister, jak i wtedy, gdy kieruje nim inny organ centralny.

Warto podkreślić, że charakterystyczne dla określenia resortu „wyodrębnienie działu administracji” jest wyodrębnieniem natury organizacyjnej, co oznacza sprawowanie administracji w zgrupowanych jednorodnych lub pokrewnych sprawach przez osobne organy, urzędy i inne jednostki organizacyjne, poddane jednolitemu kierownictwu ze szczebla centralnego. Tym samym resort administracyjny nie może być pojmowany jedynie w sensie równym. tj. jako wydzielona merytorycznie gałąź administracji, lecz równocześnie skojarzony być musi z substratem organizacyjnym obejmującym system organów i innych jednostek organizacyjnych realizujących ten wybielony kompleks spraw. W pojęciu resortu aspekt rzeczowy (przedmiotowy) oraz organizacyjny (podmiotowy) pozostają więc ze sobą integralnie splecione.

Organizacyjna struktura resortu (działu) może być różna mniej lub bardziej rozbudowana — w zależności od konkretnego resortu. Z samego założenia jednak wynika. że koniecznym elementem organizacyjnym resortu musi być minister oraz jego urząd, czyli ministerstwo.

Zakres działania ministra

Zgodnie z ustawą o rządzie (art. 32 ust. 1), podstawowy zakres działania ministra wynika z nazwy jego urzędu, która określona jest w:

a) Konstytucji w stosunku do ministrów w niej wymienionych,

b) akcie powołania do składu Rady Ministrów w stosunku do pozostałych ministrów.

Konstytucja wspomina o Ministrze Obrony Narodowej (art. 134 ust. 2) oraz Ministrze Sprawiedliwości (art. 187 ust. I pkt 1). Oznacza to, jak się wydaje, że przy powierzaniu działów administracji kierownictwu ministrów działy „.obrona narodowa” oraz .„sprawiedliwość” powinny być powierzone wzmiankowanym w Konstytucji ministrom.

W odniesieniu do pozostałych ministr6w podstawowy zakres ich działania sygnalizują ich nazwy ustalone w aktach powołania (np. minister właściwy do spraw administracji i spraw wewnętrznych). Mimo że formalnego aktu powołania dokonuje Prezydent RP, to rzeczywistym kreatorem nazwy ministra. a tym samym przydzielenia ministrowi działu czy działów administracji rządowej, jest Prezes Rady Ministrów.

Zakres działania ministra wynikający z nazwy jego urzędu określony jest oczywiście w sposób ogólny, kierunkowy. Szczegółowy zakres działania ministra, w myśl ustawy o rządzie (art. 33 ust. 1), ustala w drodze rozporządzenia Prezes Rady Ministrów. Czyni on to niezwłocznie po powołaniu Rady Ministrów, a jeżeli minister został powołany w innym czasie

po jego powołaniu. Na tle przepisu Konstytucji stwierdzającego, że zakres działania ministra określają ustawy (art. 149, ust. 1 zd. 2) może powstać pytanie, czy cytowany art. 33 ust. I ustawy o rządzie nie zawiera zobowiązania sprzecznego z Konstytucją. Moim zdaniem, sprzeczność taka nie zachodzi, a możliwość określania szczegółowego zakresu działania ministra przez

rozporządzenie Prezesa RM jest rozwiązaniem zgodnym z ustawą zasadniczą. Konstytucyjna formuła o zakresie działania odnosi się do ustalenia

w drodze właśnie ustaw konkretnych kompetencji i działań ministra. Natomiast zakres działania, o którym i mowa w ustawie, a który szczegółowo określić ma Premier w drodze rozporządzenia. oznacza szczegółowe ustalenie spraw w których funkcjonować będzie minister wykonując ustalone przez ustawy kompetencje i zadania dotyczące tych Spraw.

Premier określając szczegółowy zakres działania ministra wskazuje — z uwzględnieniem przepisów ustawy o działach administracji dział lub działy administracji, którymi kieruje minister. Zasadniczo owo przydzielenie działu (działów) ministrowi obejmuje cały zakres spraw objętych działem administracji. Prezes Rady Ministrów może jednak wyłączyć określony obszar spraw zaliczonych do danego działu zgodnie z przepisami ustawy i przekazać te zadania innemu ministrowi. Takie przekazanie ministrowi tylko części spraw z danego działu nie może pociągać za sobą zmiany właściwości w zakresie:

wydawania aktów normatywnych,

wydawania decyzji administracyjnych i innych aktów w toku postępowania administracyjnego,

— sprawowania nadzoru lub wykonywania czynności nadzorczych w stosunku do określonej państwowej osoby prawnej.

W ramach określenia szczegółowego zakresu działania poszczególnych ministrów Prezes Rady Ministrów ustała też, z zastrzeżeniem przepisów odrębnych, zakres uprawnień ministrów jako dysponentów wyodrębnionej lub wyodrębnionych części budżetu państwa. Ponadto Prezes Rady Ministrów w rozporządzeniu tym ustala również ministerstwo lub inny urząd administracji rządowej, który ma obsługiwać ministra, jak również organy i jednostki organizacyjne jemu podległe i przez niego nadzorowane. Dyspozycja Prezesa Rady Ministrów w zakresie ustalenia tych jednostek i organów podległych nie dotyczy jednostek organizacyjnych i organów podległych ministrowi i nadzorowanych przez niego na podstawie uprawnień wynikających z przepisów ustawowych.

Wskazane kompetencje premiera stanowią prawny instrument spełniania przez niego funkcji szefa rządu w politycznym znaczeniu. W zależności od uwarunkowań w postaci politycznej wizji działania rządu i podejmowanych przez niego zadań, Prezes Rady Ministrów „rozdysponowuje” działy administracji rządowej, powierzając poszczególne działy pojedynczym ministrom bądź też ustanawiając kierownictwo ministrów w stosunku do zgrupowanych działów.

Prezes Rady Ministrów dokonuje tu więc pewnego organizacyjnego zabiegu o charakterze koncepcyjnym, logistycznym. w wyniku którego powstaje układ działów administracji rządowej (resortów administracyjnych) wraz z kierującymi nimi ministrami, dyktowany potrzebami prowadzenia przez rząd przyjętej polityki i realizowania określonego programu.

Powyższe rozwiązanie tworzące elastyczny mechanizm kształtowania rządu oznacza z personifikowanie w znacznym stopniu urzędu i stanowiska ministra. Powierzenie kierownictwa działem (działami) administracji — wraz z ustaleniem ministerstwa czy innego urzędu, określeniem jednostek podporządkowanych czy wreszcie wskazaniem zakresu dysponowania częściami budżetu państwa -- nie odnosi się do urzędu ministra „in abstracto”, lecz dotyczy określonej osoby, która obejmuje stanowisko ministra. Takie personalne ujęcie stanowiska ministra potwierdzają przepisy ustawy o rządzie przewidujące, że rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawach szczegółowych zakresów działania ministrów tracą moc z dniem powołania nowej Rady Ministrów, tudzież z dniem powołania dla danego działu administracji rządowej nowego (nowej osoby) ministra (art. 33 ust. 2). W przypadku uchylenia przepisów rozporządzenia określającego zakres działania danego ministra, do dnia wejścia w życie nowych przepisów Prezes Rady Ministrów wykonuje zadania ministra, którego uchylony przepis dotyczy (art. 33 ust. 3).

Obowiązki ministra

Obowiązkiem ministra jako członka Rady Ministrów jest realizowanie polityki ustalonej przez Radę Ministrów. W ramach realizacji tej polityki minister w szczególności (art. 7 ust. 4); — współdziała z członkami Rady Ministrów, nadzoruje działalność terenowych organów administracji rządowej, współdziała z samorządem terytorialnym, organizacjami społecznymi i przedstawicielstwami środowisk zawodowych i twórczych, występuje do Prezesa Rady Ministrów o powołanie zespołów międzyresortowych do wykonywania zadań wykraczających poza zakres jego działania,

— po zawiadomieniu Prezesa Rady Ministrów powołuje rady i zespoły jako organy pomocnicze w sprawach należących do zakresu jego działania.

Ustawa o rządzie podkreśla obowiązek ministra jako członka rządu polegający na identyfikowaniu się z działaniami i rozstrzygnięciami rządu. Minister ma w swoich wystąpieniach — niezależnie od okazji i okoliczność — reprezentować stanowisko zgodne z ustaleniami przyjętymi przez Radę Ministrów (art. 8).

Regulacje ustawowe dotyczące pozycji ministrów jako członków Rady Ministrów odnoszą się zarówno do ministrów resortowych, jak i ministrów, którym zadania wyznacza Prezes Rady Ministrów. W przypadku ministrów powołanych do kierowania określonym działem administracji rządowej pozycja ministra nie wyczerpuje się jednak w wypełnianiu funkcji członka Rady Ministrów. Na status prawny tego ministra składa się również rola samodzielnego organu administracji, odpowiedzialnego za funkcjonowanie całego podległego mu działu (resortu) i realizację konkretnych zadań składających się na ten wydzielony dział administracji. Zadania ministra kierującego działem administracji określa dodatkowo ustawa o działach administracji rządowej (rozdział 3 ustawy). Główny akcent w przepisach pada na funkcje polityczne ministra. I tak obowiązany jest on do inicjowania i opracowywania polityki rządu w odniesieniu do działu, którym kieruje, jak również do przedkładania w tym zakresie inicjatyw i odpowiednich projektów aktów normatywnych na posiedzenia Rady Ministrów. W zakresie działu. którym kieruje, minister realizuje politykę ustaloną przez Radę Ministrów i koordynuje jej wykonanie przez inne organy administracji rządowej (art. 34). Ustawa podkreśla, że minister w zakresie działu, którym kieruje, jest naczelnym organem administracji w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym (art. 35). W bardzo szerokim zakresie przepisy ustawy wskazują na współdziałanie ministra z innymi organami i jednostkami organizacyjnymi rządowymi i samorządowymi oraz z organizacjami społecznymi (art. 38). W ramach roli naczelnego organu administracji minister posiada własne wyodrębnione kompetencje wynikające z ustaw ustrojowych oraz normujących poszczególne dziedziny spraw. tworzące określony dział administracji rządowej. W tej też przede wszystkim płaszczyźnie położenie prawne ministra kierującego działem administracji różni się od sytuacji ministra realizującego zadania wyznaczone przez Prezesa Rady Ministrów. Minister .„działowy” funkcjonuje w ramach swoich kompetencji we własnym imieniu, podczas gdy minister wykonujący zadania wyznaczone przez Premiera działa z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów.

Ten kierunek działań ministra ma charakter podstawowy i odnosi się do organów, urzędów i jednostek ustalonych przez Premiera w ramach działu administracji powierzonego danemu ministrowi (por. art. 33 ust. 2). Przytoczone kompetencje ministra do tworzenia jednostek organizacyjnych i dokonywania obsad personalnych na stanowiskach kierowników różnych jednostek są tu zasadą, od której wyjątki mogą wprowadzać odrębne przepisy.

Ponadto minister nadzoruje i kontroluje działalność organów i jednostek, w stosunku do których uzyskał uprawnienia nadzorcze na podstawie przepisów ustawowych (poza ustawą o rządzie). Takimi jednostkami są m.in. organy centralne (tzw. urzędy centralne) ustanowione jako podległe określonym ministrom.

Minister, do którego zakresu działania należy sprawowanie nadzoru nad urzędem centralnym. przedstawia sprawy dotyczące tego urzędu na posiedzeniu Rady Ministrów (art. 35 ust. 1). Ponadto ma on w ramach tego nadzoru określone w ustawie o rządzie pewne standardowe kompetencje, które mogą być zmieniane przez odrębne przepisy. Minister nadzorujący określony urząd centralny:

składa Prezesowi Rady Ministrów wniosek o nadanie urzędowi centralnemu statutu,

- składa Prezesowi Rady Ministrów wnioski o powołanie i odwołanie kierownika urzędu centralnego,

powołuje zastępców kierownika urzędu centralnego,

organizuje kontrolę sprawności działania, efektywności gospodarowania oraz przestrzegania prawa przez urząd centralny (art. 3 ust. 2).

Należy wspomnieć, iż minister kierujący działem administracji ma kompetencje prawodawcze, mianowicie w celu wykonania ustaw i na podstawie udzielonych upoważnień wydaje on rozporządzenia. Minister może też wydawać zarządzenia, które mają jednak charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki podległe ministrowi. Rada Ministrów, na wniosek Prezesa Rady Ministr6w, może uchylić rozporządzenie lub zarządzenie ministra.

Ministrowie powoływani 54 w ramach procedury konstytuowania się rządu. Po jego utworzeniu zmian na stanowiskach poszczególnych ministrów może dokonywać Prezydent na wniosek Prezesa Rady Ministrów. Sam minister może złożyć rezygnację z dalszego pełnienia funkcji w formie dymisji przedstawionej Prezesowi Rady Ministrów.

Dymisja ministra może też zostać wymuszona przez Sejm poprzez udrn2- lenie ministrowi wotum nieufności. Sejm uchwała wotum nieufności bezwzględną większością głosów, na wniosek zgłoszony przez co najmniej 6! posłów. Minister, wobec którego uchwalone zostało wotum nieufności, zostaje odwołany przez Prezydenta. W razie nie uchwalenia wotum nieufności powtórny wniosek w tej sprawie może być zgłoszony po upływie 3 miesięcy od daty głosowania poprzedniego wniosku. Termin ten nic ma jednak zastosowania, jeżeli z wnioskiem takim wystąpi co najmniej 115 posłów.

W razie nie obsadzenia stanowiska ministra lub jego czasowej niezdolności do wykonywania obowiązków, ministra zastępuje Prezes Rady Ministrów lub wskazany przez Prezesa Rady Ministrów członek Rady Ministrów.

Sekretarze i podsekretarze stanu oraz ministerstwo

Minister wykonuje swoje zadania i kompetencje przy pomocy sekretarzy i podsekretarzy stanu oraz poprzez aparat pracy, jakim jest ministerstwo. Sekretarza stanu i podsekretarzy stanu powołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek właściwego ministra. Odwołania z tych stanowisk dokonuje również Prezes Rady Ministrów. ale nie jest już tu wymagany wniosek ministra.

Zakres czynności sekretarza i podsekretarza stanu ustała właściwy minister, zawiadamiając o tym Prezesa Rady Ministrów. Sekretarze i podsekretarze stanu pełnią rolę bezpośrednich, politycznych pomocników ministra i jego zastępców w określonym zakresie. Zgodnie z ustawą o rządzie, W zakresie ustalonym przez ministra zastępuje go sekretarz stanu, a jeżeli sekretarz nie został powołany ministra zastępuje podsekretarz stanu. Od strony funkcji i roli stanowiska sekretarza stanu i podsekretarza stanu w zasadzie nie różnią się między sobą (poza wspomnianą kolejnością w zastępowaniu ministra). Różnica tkwi jedynie w randze tych stanowisk z punktu widzenia urzędowej hierarchii i prestiżu.

Stanowiska te należą do stanowisk tzw. politycznych, w związku z tym ustawa o rządzie przewiduje, że w razie przyjęcia dymisji Rady Ministrów przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, dymisje składają sekretarze i podsekretarze stanu. O przyjęciu dymisji Prezes Rady Ministrów rozstrzyga w ciągu trzech miesięcy od dnia powołania Rady Ministrów (art. 38).

Aparatem pracy ministra, przy pomocy którego wykonuje on przypisane mu zadania i kompetencje, jest ministerstwo. Funkcje te polegają wyłącznie na działaniach ściśle wykonawczych względem poleceń ministra oraz funkcjach natury technicznej. Ministerstwo spełnia w dużej mierze również twórczą rolę, polegającą na przygotowywaniu koncepcji rozstrzygnięć, projektów aktów generalnych. występowaniu z wnioskami i propozycjami działań, inicjowaniu przedsięwzięć w określonych dziedzinach spraw, świadczeniu fachowego doradztwa itd. Na ministerstwo, a ściślej jego komórki organizacyjne i pracowników, minister może też scedować realizację niektórych swoich kompetencji, polegających na podejmowaniu różnego rodzaju rozstrzygnięć i decyzji; kompetencje te wykonywane są w imieniu i na rachunek ministra.

Ministerstwa tworzy, znosi lub przekształca Rada Ministrów w drodze rozporządzenia. Strukturę organizacyjną ministerstwa wyznacza ustawa o rządzie (art. 39). przewidując następujące komórki organizacyjne ministerstwu:

a) departamenty — do realizacji merytorycznych zadań ministerstwa,

b) biura do realizacji zadań w zakresie obsługi ministerstwa,

c) sekretariaty do obsługi ministra oraz komitetów, rad i zespołów,

d) wydziały jako komórki organizacyjne, które mogą być tworzone w rumach departamentów oraz biur.

W każdym ministerstwie przewidziany jest gabinet polityczny ministra a ponadto ust4wa wskazuje, iż w ministerstwie należy ustanowić komórki organizacyjne, biura, wydziały lub wyodrębnione stanowiska do spraw: prawnych, informacji, budżetu i finansów, kadr, szkolenia i organizacji, integracji europejskiej I współpracy z zagranicą, informatyki, zamówień publicznych, administracyjno-gospodarczych, obronnych, kontroli, skarg i wniosków.

W ministerstwie przewidziane jest stanowisko dyrektora generalnego jako bardzo istotnego ogniwa w strukturze i mechanizmie działania aparatu pracy, jakim jest ministerstwo. Dyrektor generalny sprawuje bezpośredni nadzór nad departamentami, biurem i sekretariatami, a także komórkami organizacyjnymi realizującymi wskazane wyżej sprawy; zapewnia również prawidłowe wykonywanie zadań określonych przez ministra, sekretarza stanu i podsekretarza stanu. Prawa i obowiązki dyrektora generalnego precyzują przepisy ustawy o służbie cywilnej. Szczegółową strukturę organizacyjną poszczególnych ministerstw określają postanowienia statutów ministerstw, nadawanych przez Prezesa Rady Ministrów w drodze rozporządzenia.

Przy ministrze mogą funkcjonować różnego rodzaju organy pomocnicze i doradcze. Rada Ministrów może powołać przy ministrze komitet doradcy i określić jego zadaniu (art. 34 ust. 3 ustawy o rządzie). Obok tego typu organów mogą występować organy opiniodawcze, doradcze, konsultatywne w postaci rad, komisji, zespołów. Część z nich stanowią organy, które swój byt prawny opierają na ustawach. Ustawy określają też ich organizacja i zakres działania. Są to stałe i trwałe organy usytuowane „przy” ministra i powołane do realizacji funkcji opiniodawczo-doradczych na rzecz tych organów administracji państwowej. Przykładowo można tu wskazać takie organy jak: Państwowa Rada Ochrony Przyrody, Państwowa Rada Ochrony Środowiska, Rada Geologiczna, działające przy Ministrze Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Komisja do Spraw Przeciwdziałania Alkoholizmowi przy Ministrze Zdrowia i Opieki Społeczni, Rada Pomocy Społecznej przy Ministrze Pracy i Polityki Społecznej.

Oprócz tych ustawowych organów opiniodawczo-doradczych przy ministrze działać mogą organy o takich samych funkcjach, ale o charakterze doraźnym. Ministrowie mogą bowiem — po zawiadomieniu Prezesa Rady Ministrów powoływać rady oraz zespoły jako organy pomocnicze w zakresie działania ministrów, określając ich nazwę, skład osobowy, zakres i tryb działania. Są to organy kreowane w zależności od konkretnych potrzeb i oceny przydatności do rozwiązywania określonych zadań.

Na marginesie przedstawiania problematyki prawnej dotyczącej ministrów można odnotować, iż w systemie aparatu państwowego i obok wspomnianych kategorii ministrów mogą występować inne jeszcze stanowiska ministerialne. Takim było np. (nie przewidziane obecnie przez Konstytucję) stanowisko ministra stanu w Kancelarii Prezydenta. Tego typu stanowiskiem jest także stanowisko ministra nadzwyczajnego i pełnomocnego, oznaczające określoną rangę przedstawiciela dyplomatycznego jednego państwa w” innym państwie. Wszystkie tego rodzaju stanowiska nie posiadają charakteru naczelnych organów administracji państwowej, a osoby je zajmujące nie wchodzą w skład Rady Ministrów.

Centralne organy administracji są zasadniczym i rozbudowanym segmentem administracji centralnej. Urzędy centralne stanowią kategorię która obejmuje dużą grupę organów. Różnią się one nazwą, strukturą organizacyjną i funkcją. W przeszłości kategoria urzędów centralnych miała swe źródło w specyficznej konstrukcji prawnej. Polegała na przypisaniu charakterowi organu administracji państwowej do prawa urzędowego. Obecnie ustawodawstwo preferuje by organ administracyjny związany był z kierownikiem urzędu. Urząd traktowany jest jako aparat pracy jednoosobowo określonego organu.

Do organów centralnych zaliczamy Prezesa Krajowego Urzędu Pracy, Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, Prezesa Głównego Urzędu Miar, Prezesa Urzędu Patentowego RP, Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych, Szefa Obrony Cywilnej Kraju, Komendanta Głównego Policji, Komendanta Głównego Straży Granicznej, Szefa Urzędu Ochrony Państwa, Komitet Kinematografii, Komisję Papierów wartościowych, Głównego Geodetę Kraju, Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów itd.

Wszystkie te urzędy centralne posiadają pozycję prawna samodzielnych organów administracji a także własne kompetencje

Urzędy centralne stoją na niższym szczeblu niż organy rządowe. Są one podporządkowane organom rządowym. To podporządkowanie określonym organom płaszczyzny rządowej jest więc w konsekwencji decydującym wyznacznikiem konkretnego miejsca urzędów w aparacie administracji centralnej. Urzędy centralne Są wpisane w struktury działów administracyjnych lub zajmują pozycję organów wyodrębnionych z ram działów administracji, podlegając Prezesowi Rady Ministrów.

Urzędy centralne dzielą się na resortowe oraz pozaresortowe. Do urzędów resortowych należą np. Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej, Prezes Krajowego Urzędu Pracy, Komendant Główny Policji, szef Obrony Cywilnej Kraju, Komendant Główny Straży Granicznej. Urzędami centralnymi poza resortowymi Są takie urzędy jak np. prezes Głównego Urzędu Statystycznego, Prezes Urzędu Zamówień Publicznych, Komisja Papierów Wartościowych, Urząd Patentowy RP, Prezes Głównego Urzędu Miar. Spośród urzędów poza procesowych jedynie Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i konsumenta podlega Radzie Ministrów, pozostałe zaś są podporządkowane Prezesowi Rady Ministrów. Podporządkowanie urzędów centralnych ministrom czy też Radzie Ministrów lub Prezesowi Rady Ministrów nie jest dokonywane według z góry określonych reguł. Trudno wskazać ogólne wyznaczniki, które decydują o ustanowieniu urzędów centralnych jako resortowych lub pozaresortowych. O podporządkowaniu poszczególnych urzędów centralnych organom rządowym decyduje ocena wszystkich przesłanek dokonywana w każdym konkretnym przypadku ustanawiania urzędu centralnego. Organy szczebla rządowego, sprawują nad tymi urzędami nadzór. Decydują o tym przepisy powołujące do życia te urzędy centralne. Można powiedzieć, że organy nadzorujące mają zagwarantowany wpływ na obsadę stanowisk kierowników urzędów centralnych, będących organami administracji na strukturę tych urzędów. Organy nadzoru reprezentują też urzędy i dziedziny spraw przez nie zarządzane na forum Rady Ministrów. Urzędy centralne są zróżnicowane strukturalnie. Występują tu typowe organy monokratyczne, jak np. Szef Obrony Cywilnej Kraju, Komendant Główny Straży Granicznej, Szef Urzędu Ochrony Państwa czy Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych, oraz organy kolegialne, jak Komisja Papierów Wartościowych czy Komitet Kinematografii. Można niekiedy dostrzec ujęcie struktury organu w postaci bezosobowego urzędu. W doktrynie rozwiązanie tego typu odczytywane jest najczęściej jako zastosowany przez ustawodawcę pewien skrót myślowy, za którym kryje się konstrukcja obejmująca jednoosobowy organ administracji w postaci kierownika urzędu wraz z podległym mu urzędem jako aparatem pracy. W kierunku kształtowania takiej konstrukcji zmierza praktyka ustawodawcza ostatnich lat. Podejmowane regulacje prawne odnoszące się do urzędów centralnych stwierdzają wprost, iż centralnymi urzędami administracji są kierownicy stojący na czele określonych urzędów.
Urzędy centralne stanowią bardzo ważny merytorycznie składnik administracji centralnej. Roli i znaczenia urzędów centralnych nie można oceniać, wydaje się natomiast, że punktem wyjścia dla takiej oceny jest kwestia charakteru i treści wspomnianego zawiadywania przez urzędy centralne. Chodzi przede wszystkim o to, czy można mu przypisać walor kierownictwa państwowego w danych dziedzinach, którego wyróżnikiem jest ustalanie zasadniczej linii polityki, wytyczanie ogólnych kierunków działania, wybór opcji strategicznych, stanowienie aktów normatywnych podporządkowanych bezpośrednio ustawie. Jeżeli w obszarze administracji publicznej wyróżnimy warstwę polityki administracyjnej oraz płaszczyznę administracji będące bieżącą realizacją zadań i stosowaniem prawa, to urzędy centralne są sprzęgnięte z tą drugą płaszczyzną. Ich rola i znaczenie w całym aparacie administracyjnym polega na trwałym. powtarzalnym spełnianiu funkcji administrowania na podstawie przepisów prawnych określonymi dziedzinami spraw. Te dziedziny w znacznej mierze związane są ze sferą reglamentacji administracyjnej i funkcjami policyjno-ochronnymi, w dużym stopniu reprezentują też swego rodzaju służby państwowe. Administrowanie obejmuje podejmowanie rozstrzygnięć o charakterze generalnym, jak i indywidualnym, a po części także współudział poprzez działania inicjatorskie, projektodawcze itp. Dominujące jednak treści funkcji i działań urzędów centralnych polegać mają na bieżącym stosowaniu prawa i realizacji wynikających ze zadań administracyjnych. Przy takiej roli urzędy centralne pozostają stabilne i uniezależnione od zmian politycznych na szczeblu rządowym czy resortowym. Są one trwałym i niezbędnym składnikiem aparatu centralnego. Tymczasem zarówno przepisy Konstytucji z 1952 r., jak i przepisy Małej Konstytucji nie dały wyrazu istnieniu tych organów centralnych. Nowa Konstytucja — całościowo normująca system administracji w Państwie - niestety również pomija tak istotny element tego systemu, jakim są urzędy centralne. Istotny jest problem inspekcji specjalnych, które są grupą w miarę jednorodną, o określonym stopniu samodzielności instytucji, będącą istotnym składnikiem całegosystemu kontroli w Państwie, a także elementem składowym aparatu administracyjnego. Do takich inspekcji należą: Inspekcja Sanitarna, Inspekcja Ochrony Środowiska., Inspekcja Ochrony Roślin, Państwowa Inspekcja Weterynaryjna, Państwowa Inspekcja Telekomunikacyjna. Rolę podobną do inspekcji spełniają instytucje dozorów czy nadzorów specjalistycznych, jak np. Urząd Dozoru Technicznego, Nadzór Farmaceutyczny, Inspektorat Dozoru Jądrowego.
Konstrukcja prawna inspekcji charakteryzuje się specyficznym ujęciem przez przepisy strukturalnej strony pozycji inspekcji, a częściowo także strony kompetencyjnej. W przepisach prawnych inspekcja nie jest tożsama z określonym podmiotem, lecz traktowana jest jako ogólna instytucja powołana do wypełnienia określonych zadań, głównie kontrolnych. Jednocześnie tak ujęta inspekcja powiązana jest z wyodrębnionym substratem organizacyjnym, który ma realizować zadania inspekcji.
Główni Inspektorzy działający przy pomocy Głównych Inspektoratów, zajmują pozycję centralnych organów administracji. W większości przypadków taki status centralnych ogniw inspekcji wynika wprost z przepisów ustaw ustanawiających inspekcje. Prawo wyposaża Głównych Inspektorów we własne zadania i kompetencje, mieszczące się w sferze zadań i celów inspekcji jako takiej. Główni Inspektorzy podporządkowani są określonym ministrom i funkcjonują w strukturach działów administracji. Terenowe organy inspekcji funkcjonują w ramach zespolonej administracji wojewódzkiej oraz w formule zespolenia administracji pod zwierzchnictwem starosty powiatowego.
Z kolei strona kompetencyjna sytuacji prawnej inspekcji jest szczególna z tego powodu, że inspekcje nie są instytucjami monofunkcyjnymi, tzn. posiadającymi wyłącznie zadania i kompetencje kontrolne. Mimo że przepisy prawne ustalają cele tworzonych inspekcji w postaci przede wszystkim realizacji funkcji kontrolnych. to jednak w sferze ich zadań i kompetencji znajdują się również zadania i kompetencje typowe dla organów administracji państwowej. Rola inspekcji jest więc bardziej złożona niż rola instytucji kontrolnych, co oznacza, że na inspekcje można patrzeć nic tylko przez pryzmat systemu kontroli, lecz należy traktować je jako składniki aparatu administracyjnego. Tym bardziej że organizacyjnie są one w ten aparat wmontowane.
Profil działania inspekcji każe je zaliczać do sfery administracji obejmującej realizację reglamentacji administracyjnej w różnych dziedzinach. Inspekcje występują jako charakterystyczne „policje administracyjne”, wyposażone w silne atrybuty władzy administracyjnej sprawowanej w formie nakazów i zakazów. Wydaje się, że w tej właśnie reglamentacyjnej i nadzorczej płaszczyźnie tkwi zasadniczy ich sens jako składnika aparatu administracyjnego. Z perspektywy całości tego aparatu inspekcje stanowią wyspecjalizowane służby administracyjne o funkcjach nadzorczo-regulatywnych i kontrolnych w wydzielonych dziedzinach spraw. co zbliża je do roli urzędów centralnych i podległych im jednostek organizacyjnych. Naczelne oraz centralne organy administracji państwowej stanowią zasadniczy trzon aparatu centralnego administracji, ale struktury organizacyjnej tego aparatu w szerokim ujęciu nie wyczerpują. W strukturze tej występują dalsze jeszcze podmioty, jednostki organizacyjne o zróżnicowanym statusie i formie prawnej, które zaangażowane są w wykonywanie funkcji administracji publicznej ze szczebla centralnego, tj. w skali całego kraju. Do takich jednostek należą jednostki występujące pod nazwą agencji. Niekiedy sytuacja prawna tych agencji zbliżona jest bardzo do pozycji organów centralnych administracji. Tak np. Prezes Państwowej Agencji Atomistyki wykonuje— funkcje centralnego organu administracji państwowej. Potwierdza ten jego charakter sfera kompetencyjna. Zbliżony status ma Państwowa Agencja Radiokomunikacyjna, która jest organem ministra właściwego do spraw łączności w zakresie kontroli i nadzoru sieci i urządzeń radiokomunikacyjnych. Oprócz prezesów agencji o statusie centralnych organów administracji występują instytucje o podobnych nazwach, lecz zupełnie innym charakterze prawnym. Są to agencje mające status państwowych osób prawnych lub państwowych jednostek organizacyjnych, a nie organów administracji państwowej.

Poniżej znajdują się przykłady urzędów centralnych w Polsce wraz z ich głównymi zadaniami i strukturą.

Urząd Służby Cywilnej

Urząd Służby Cywilnej działa na podstawie Statutu nadanego przez Prezesa Rady Ministrów rozporządzeniem z dnia 28 września 1999 roku. Szef Służby Cywilnej kieruje urzędem przy pomocy swojego zastępcy, dyrektora generalnego urzędu oraz dyrektorów departamentów (komórek równorzędnych). W skład Urzędu wchodzą następujące komórki organizacyjne:

1. Sekretariat Szefa Służby Cywilnej

2. Biuro Dyrektora Generalnego Urzędu

3. Departament Rekrutacji i Selekcji w Służbie Cywilnej

4. Departament Zarządzania Kadrami Służby Cywilnej

5. Departament Szkolenia i Rozwoju Służby Cywilnej

Urząd zapewnia także techniczną i kancelaryjno-biurową obsługę prac Wyższej Komisji Dyscyplinarnej Służby Cywilnej.

Główny Urząd Miar

Struktura administracji miar w Polsce jest trzystopniowa:

- Główny Urząd Miar (siedziba centrali w Warszawie),

- 9 okręgowych urzędów miar (mających siedziby w: Bydgoszczy, Gdańsku, Łodzi, Katowicach, Krakowie, Poznaniu, Szczecinie, Warszawie i Wrocławiu),

 - 62 obwodowe urzędy miar

Główny Urząd Miar jest urzędem administracji rządowej, właściwym w sprawach miar i probiernictwa. Prezes Głównego Urzędu Miar podlega Ministrowi Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej zgodnie z rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej (Dz. U. Nr 1 poz. 5). 

 

       Prezes Urzędu powoływany przez Prezesa Rady Ministrów, jest centralnym organem administracji rządowej. Organizację Głównego Urzędu Miar określa statut nadany zarządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 2 sierpnia 2005 r. w sprawie nadania statutu Głównego Urzędu Miar.

      W zakresie kompetencji Głównego Urzędu Miar znajdują się zagadnienia związane z metrologią naukową, prawną i przemysłową. Istnieje ścisła współpraca w tych trzech dziedzinach, co ułatwia koordynację wykonywania zadań powierzonych administracji miar.

      Główny Urząd Miar jest również odpowiedzialny za sprawdzanie i cechowanie wyrobów z metali szlachetnych wprowadzanych do obrotu handlowego na terytorium Polski.

Zadania Głównego Urzędu Miar

Podstawowym zadaniem Głównego Urzędu Miar jest zapewnienie wzajemnej zgodności i określonej dokładności wyników pomiarów przeprowadzanych w Polsce oraz ich zgodności z międzynarodowym systemem miar. Wymagana dokładność wynika ze współczesnych oczekiwań nauki, techniki i handlu oraz ochrony zdrowia i środowiska naturalnego.

Szczegółowe zadania Głównego Urzędu Miar to:

• ustanawianie i utrzymywanie państwowych wzorców jednostek miar i ich odniesienie do wzorców międzynarodowych,

• opracowywanie i realizacja hierarchicznych układów sprawdzań przyrządów pomiarowych stosowanych w Polsce w odniesieniu do wzorców państwowych, zgodnie z układami hierarchicznymi,

• prowadzenie prac badawczych w dziedzinie metrologii i współpraca w tej dziedzinie z innymi instytucjami w Polsce i za granicą,

• określanie nazw, definicji i oznaczeń legalnych jednostek miar,

• opracowywanie projektów aktów prawnych dotyczących kontroli metrologicznej przyrządów pomiarowych, tj. zatwierdzenia typu, legalizacji a także dokumentów dotyczących probiernictwa,

• badanie i zatwierdzanie typu przyrządów pomiarowych oraz prowadzenie rejestru zatwierdzonych typów przyrządów pomiarowych,

• legalizacja i wzorcowanie przyrządów pomiarowych o najwyższej dokładności, ekstremalnych zakresach pomiarowych i nietypowej konstrukcji,

• opracowywanie projektów przepisów metrologicznych opisujących wymagania techniczne i warunki stosowania przyrządów pomiarowych oraz metody ich badania,

• szkolenie zawodowe pracowników administracji miar i przedstawicieli przemysłu,

• udzielanie upoważnień do wykonywania napraw lub instalacji określonych rodzajów przyrządów pomiarowych,

• nadzór nad przestrzeganiem przepisów prawa o miarach i prawa probierczego,

• upowszechnianie informacji z dziedziny metrologii i probiernictwa, w tym wydawanie Dziennika Urzędowego Głównego Urzędu Miar, prowadzenie biblioteki oraz historycznych zbiorów metrologicznych,

• współpraca z międzynarodowymi i regionalnymi organizacjami metrologicznymi oraz z instytucjami metrologicznymi za granic

Główny Urząd Statystyczny

Centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach statystyki jest Prezes Głównego Urzędu Statystycznego wykonujący swoje zadania przy pomocy służb statystyki publicznej.

Główny Urząd Statystyczny jest urzędem administracji rządowej obsługującym Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego i działającym pod jego bezpośrednim kierownictwem.

Prezes kieruje Urzędem przy pomocy wiceprezesów, Dyrektora Generalnego i dyrektorów komórek organizacyjnych GUS.

Prezes Głównego Urzędu Statystycznego

jest centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach statystyki wykonujący swoje zadania przy pomocy służb statystyki publicznej.

Do zadań Prezesa GUS należy (art. 25 ust. 1 ustawy o statystyce publicznej):

rozpoznawanie zapotrzebowania na informacje i analizy statystyczne i przygotowywanie na tej podstawie projektów programów badań statystycznych statystyki publicznej oraz ich przedstawianie Radzie Statystyki,
 

• organizowanie i prowadzenie badań statystycznych oraz ustalanie ich metodologii,
   

• zbieranie, gromadzenie i opracowywanie danych statystycznych oraz ich analizowanie,
   

• przeprowadzanie spisów powszechnych,
   

• przechowywanie danych statystycznych,
   

• opracowywanie standardowych klasyfikacji, nomenklatur i definicji podstawowych kategorii, ustalanie wzajemnych relacji między nimi oraz ich interpretacja,
   

• udostępnianie i rozpowszechnianie wynikowych informacji statystycznych, w tym podstawowych wielkości i wskaźników,
   

• opracowywanie i ogłaszanie prognoz demograficznych oraz statystycznych prognoz demograficznych oraz statystycznych prognoz gospodarczych i społecznych,
   

• przedstawianie Prezydentowi, Sejmowi i Senatowi, organom administracji rządowej, Najwyższej Izbie Kontroli, Narodowemu Bankowi Polskiemu, organom samorządu terytorialnego oraz innym instytucjom rządowym wynikowych informacji statystycznych w zakresie, terminach i w formach określonych w programie badań statystycznych,
   

• prowadzenie krajowych rejestrów urzędowych: podmiotów gospodarki narodowej i podziału terytorialnego kraju,
   

• prowadzenie badań i analiz statystycznych wynikających z przyjętych przez Rzeczpospolitą Polską zobowiązań międzynarodowych,
   

• dokonywanie statystycznych porównań międzynarodowych i ogłaszanie ich wyników,
   

• wykonywanie przyjętych przez Rzeczpospolitą Polską zobowiązań przekazywania danych statystycznych organizacjom międzynarodowym,
   

• współpraca z wyspecjalizowanymi w dziedzinie statystyki organizacjami międzynarodowymi, regionalnymi oraz organami i urzędami innych krajów,
   

• prowadzenie prac naukowych i badawczo-rozwojowych w zakresie metodologii badań statystycznych i standardów klasyfikacyjnych oraz zastosowań metod matematycznych i informatyki w statystyce,
   

• prowadzenie szkolenia, dokształcania i doskonalenia w dziedzinie statystyki,
   

• popularyzacja wiedzy o statystyce.

Urząd do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców

Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców jest centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach repatriacji, wjazdu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przejazdu przez to terytorium, pobytu na nim i wyjazdu z niego, nadawania statusu uchodźcy i udzielania cudzoziemcom azylu, a także w sprawach związanych z obywatelstwem polskim wynikających z zakresu zadań administracji rządowej. Nadzór nad Prezesem sprawuje Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji.

 

Urząd Transportu Kolejowego

Urząd Transportu Kolejowego został utworzony 1 czerwca 2003 r., w drodze przekształcenia Głównego Inspektoratu Kolejnictwa. Stworzenie nowego organu państwa podyktowane było wymogiem implementacji prawa unii europejskiej do porządku prawnego Rzeczpospolitej Polskiej. Przed nowo powołanym Urzędem postawiono wiele zadań, których realizacja ma zapewnić prawidłowy rozwój rynku usług kolejowych i poprawę bezpieczeństwa w transporcie kolejowym.

Do podstawowych funkcji Urzędu Transportu Kolejowego należą:

1. regulacja transportu kolejowego;

2. licencjonowanie transportu kolejowego;

3. nadzór techniczny nad eksploatacją i utrzymaniem linii kolejowych oraz pojazdów kolejowych;

4. nadzór nad bezpieczeństwem ruchu kolejowego.

Urząd Transportu Kolejowego został również powołany do monitorowania rozwoju rynku kolejowego, podnoszenia standardów bezpieczeństwa w transporcie kolejowym oraz współpracy z europejskimi instytucjami odpowiedzialnymi za funkcjonowanie i rozwój wspólnego rynku usług kolejowych.

Bibliografia:

• „Prawo administracyjne”- praca zbiorowa pod red. Marka Wierzbowskiego, Wydawnictwo Prawnicze PWN, W-wa 1999 rok.

• „Historia Administracji”- Grzegorz Górski Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, W-wa 2002

• `Kompendium wiedzy o społeczeństwie, państwie i prawie”- praca zbiorowa pod redakcją Sławomiry Wronkowskiej i Marii Zmierczak, Wydawnictwo PWN.

Przygotowali:

Grzegorz Zientarski nr 1000

Mariusz Fibrand nr 1262

Rafał Jóźwiak nr 1017

1

---