SPIS TREŚCI

WSTĘP

I. ISTOTA FAKTORINGU

1.1. GENEZA FAKTORINGU

1.2. POJĘCIE FAKTORINGU

1.3. PRZEDMIOT FAKTORINGU

1.4. PODMIOTY TRANSAKCJI FAKTORINGOWEJ

5. RODZAJE I FORMY FAKTORINGU

II. EKONOMICZNE ASPEKTY FAKTORINGU

2.1. KOSZTY USŁUG FAKTORINGOWYCH

2.2. KORZYŚCI PŁYNĄCE Z FAKTORINGU

2.3. ZASADY NALICZANIA KWOTY WYPŁACANEJ PRZEZ BANK Z TYTUŁU WIERZYTELNOŚCI

4. WYBÓR WŁAŚCIWEJ OFERTY FAKTORINGOWEJ

III. CHARAKTER PRAWNY FAKTORINGU

3.1. JURYDYCZNE PODSTAWY TRANSAKCJI FAKTORINGOWEJ

3.2. WARUNKI ZAWARCIA UMOWY FAKTORINGOWEJ

3.3. WYMAGANE DOKUMENTY

3.4. SYTUACJA PRAWNA UCZESTNIKÓW TRANSAKCJI

FAKTORINGOWEJ

5. UPADŁOŚĆ PODMIOTÓW ZWIĄZANYCH Z FAKTORINGIEM

IV. RYNEK USŁUG FAKTORINGOWYCH W POLSCE

ZAKOŃCZENIE

ZAŁĄCZNIKI

LITERATURA

Wstęp

Wraz ze zmianą ustroju gospodarczego w Polsce i dynamicznym rozwojem stosunków handlowych, istotnego znaczenia w życiu gospodarczym zaczął nabierać obrót wierzytelnościami.

Wierzytelność jest uprawnieniem wierzyciela, wynikającym z danego zobowiązania. W brzmieniu art. § 1 kodeksu cywilnego, zobowiązanie polega na tym, że „wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić”. Można stwierdzić, że wciąż jeszcze największą rolę w obrocie gospodarczym mają wierzytelności powstałe z tytułu sprzedaży towarów i usług, a z tym wiąże się pewne ryzyko.

Przyczyną wielu problemów finansowych, a nawet bankructw jest zachwianie płynności finansowej firmy. Kiedy przedsiębiorstwo stara się umocnić kontakty ze stałymi odbiorcami i dostawcami, zazwyczaj wydłuża okresy płatności, a zarazem stara się regulować terminowo własne zobowiązania. Zdarza się jednak, że oba cele trudno ze sobą pogodzić. Często, gdy chce się poważnie traktować swego dostawcę, udzielenie długich okresów płatności odbiorcom jest niemożliwe. Jeśli udzieli się zbyt długich kredytów kupieckich (trzeba przyciągnąć klienta nie tylko niską ceną, bogatym asortymentem towarów, jakością), nie wystarczy środków na zapłatę faktur.

Pojawia się potrzeba zwiększania stanu gotówki w kasie, tym bardziej, że oprócz odroczonych terminów płatności w firmie istnieją jeszcze dwie przyczyny zapotrzebowania na środki pieniężne, a mianowicie wzrost obrotów i inflacja.

Dlatego też przedsiębiorstwa poszukują zewnętrznych źródeł finansowania, do których zalicza się: kredyt bankowy, pożyczki od innych podmiotów gospodarczych, emisja papierów wartościowych, dotacje rządowe oraz faktoring.

Celem niniejszej pracy jest próba usystematyzowania wiedzy, dotyczącej ostatniej, z wyżej wymienionych form finansowania, przedstawienie faktoringu jako narzędzia pozwalającego zachować płynność finansową oraz pokazanie, w jaki sposób może on skutecznie wpływać na zarządzanie finansami przedsiębiorstw.

Pierwszy rozdział poświęcony jest istocie faktoringu, jego genezie, funkcji oraz przedmiocie. Drugi rozdział przedstawia, za pomocą analizy opłacalności tejże usługi, w porównaniu z opłacalnością zaciągania przez przedsiębiorstwo kredytu krótkoterminowego, korzyści oraz koszty związane z tą formą finansowania działalności.

Rozdział trzeci ukazuje miejsce, jakie faktoring zajmuje w systemie prawa. Natomiast ostatnia część mojej pracy, ma na celu ukazanie praktycznego zastosowania tejże usługi w polskiej rzeczywistości.

Główną metodą badawczą zastosowaną przy tworzeniu poniższej pracy była metoda studiów literaturowych, a także konsultacje z osobami zajmującymi się faktoringiem.

ROZDZIAŁ I

ISTOTA FAKTORINGU

1.1. GENEZA FAKTORINGU

Wokół genezy faktoringu istnieją pewne sprzeczności wśród pracowników naukowych, którzy poświęcają swoje badania aspektom historycznym. Jedni uważają, że faktoring jest instytucją nową sięgającą swoimi początkami lat 30 bieżącego stulecia. Inni zaś badacze doszukują się źródła faktoringu w starożytnej Babilonii, a jeszcze inni są zdania, że podmiot określany mianem „faktora” znany był od XIV wieku.

Zbierając i analizując publikacje na temat faktoringu należy dojść do następujących wniosków.

Faktor jako pośrednik (agent, komisant) znany był już Fenicjanom, Grekom i Rzymianom. Także w czasach średniowiecza (XIV w.), zwłaszcza jednak później w toku kolonizacji Indii wschodnich (XVIII w.). Anglicy wykorzystywali faktorów jako pośredników w sprzedaży towarów z Indii do Anglii i z Anglii do Indii. Faktorzy jako pośrednicy w wymianie towarowej udzielali pożyczek na dostawy lub eksport towarów z Anglii.

Jednak prawdziwy rozwój faktoringu nastąpił w Ameryce Północnej w drugiej połowie XIX wieku. W początkowej fazie działalność amerykańskich instytucji faktoringowych wyrażała się w przyjmowaniu od wytwórców towarów. Przypominała ona komis w jego dzisiejszej postaci. Z czasem jednak faktorzy amerykańscy poczęli dokonywać pewnych rekonstrukcji swych przedsiębiorstw. Z dotychczasowych faktorów zajmujących się głównie pośrednictwem w zbywaniu cudzych towarów, stawali się oni organizacjami finansującymi dostawców tych towarów. Z czasem swą działalność rozciągnęli na dyskonto oraz ściąganie (egzekwowanie) wierzytelności pieniężnych przejmowanych od swych klientów. Działalności tej towarzyszyło przejmowanie na siebie ryzyka, co do ściągalności tych należności od poszczególnych dłużników. Do zakresu swej działalności faktorzy amerykańscy włączyli następnie prowadzenie buchalterii (ksiąg) przedsiębiorców, którzy dostarczali im towary; wypłacanie im zaliczek pieniężnych na poczet przyszłych należności kontrahentów dostarczających im towary do dalszej sprzedaży oraz udzielanie pożyczek pieniężnych umożliwiających dostawcom nabywanie surowców i dalsze wytwarzanie produktów końcowych.

Po zakończeniu II wojny światowej, działalność faktoringowa bardzo się rozpowszechniła i trafiła na podatny grunt Europy Zachodniej. Kwitła wraz ze zwiększeniem się liczby amerykańskich firm faktoringowych w okresie wzmożonego zapotrzebowania na środki pieniężne wśród przedsiębiorców zachodnioeuropejskich w latach 50. Kopiowane były już sprawdzone wzorce amerykańskie. Systematyczny rozwój faktoringu, doprowadził do tworzenia się więzi faktoringowych między bankami, a spółkami faktoringowymi, które następnie zrzeszały się w międzynarodowych grupach faktoringowych. Międzynarodowe znaczenie powstałych organizacji faktoringowych ciągle wzrasta. Albowiem ich rola nie ogranicza się jedynie do formalnego zrzeszania przedsiębiorstw i banków faktoringowych, ale równocześnie wyraża się w czynnym udziale w tworzeniu podstawowych zasad prawnych odnoszących się do faktoringu oraz w udzielaniu instruktażu w dziedzinie kształtowania treści tych umów. Działające dotąd międzynarodowe organizacje faktoringowe podjęły przed niemal dwudziestu laty starania zmierzające do przygotowania specjalnej konwencji, która byłaby poświęcona faktoringowi międzynarodowemu. Zostały one uwieńczone uchwaleniem w 1988 r w Ottawie (Kanada) Konwencji o faktoringu międzynarodowym. Konwencja ta przyczyniła się do bardziej racjonalnego kształtowania umów faktoringowych. Znaczenie konwencji podnosi fakt, iż w wielu krajach, w tym także zachodnich, podobnie jak w Polsce, nie istnieją regulacje prawne dotyczące faktoringu.

1.2. POJĘCIE FAKTORINGU

Faktoring, w literaturze i praktyce jest definiowany w różnoraki sposób. Spowodowane jest to zróżnicowaniem warunków rozwoju tej usługi w różnych krajach oraz możliwościami świadczenia faktoringu tylko w wąskim zakresie lub z dodatkowymi usługami, o których mowa będzie w dalszej części pracy.

W wąskim rozumieniu można powiedzieć, że faktoring jest formą szybkiego finansowania bieżącej działalności przedsiębiorstwa, polegającą na finansowaniu przez faktora (firmę faktoringową, bank) kredytu kupieckiego udzielanego przez przedsiębiorstwo (faktoranta) jego odbiorcom (kontrahentom), a także na szeroko pojętym administrowaniu wierzytelnościami (monitorowaniu przebiegu spłat, inkasowaniu i rozliczaniu). Finansowanie to jest oparte na wykupie wierzytelności, jakie faktorant posiada wobec swych kontrahentów, powstałych w związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą przed terminem ich wymagalności. Nabycie wierzytelności przez faktoranta następuję w drodze jej cesji. Umowę cesji wierzytelności reguluje kodeks cywilny w art. 509-517. W wyniku dokonania cesji na faktora przechodzi zarówno wierzytelność główna, jak i prawa z nią związane.

W szerszym ujęciu faktoring może polegać ponadto na świadczeniu przez faktora usług takich jak:

- ściąganie (inkaso) należności przedsiębiorcy,

- kierowanie uprawnień do dłużników opieszałych,

- okresowe sprawdzanie stanu wypłacalności dłużników,

- prowadzenie ksiąg handlowych i finansowych przedsiębiorcy,

- gromadzenie danych statystycznych,

- zbieranie informacji oraz danych mających znaczenie gospodarcze dla przedsiębiorcy,

- rozwijanie działalności reklamowej na rzecz przedsiębiorcy,

- składowanie towarów należących do przedsiębiorcy,

- oclenie towarów eksportowych lub sprowadzonych zza granicy,

- organizowanie agencji (krajowych i zagranicznych) przedsiębiorstwa swego partnera,

- opracowywanie projektów rozwoju przedsiębiorstwa oraz zdobywanie nowych rynków surowców,

- udzielanie przedsiębiorcy zaliczek i kredytów na zaspokojenie roszczeń przedsiębiorcy wynikających z umów dostawy, sprzedaży i umów o sługi.

W tym usługowym wymiarze obejmuje również faktoring elementy nowoczesnego konsultingu dotyczącego zaopatrzenia, produkcji i zbytu, inwestycji, reklamy, marketingu oraz doradztwa prawnego i ekonomicznego. Niekiedy nawet bank faktoringowy występuje w roli pośrednika czy wręcz mediatora w ewentualnych sporach między przedsiębiorcą a jego dłużnikami.

Konwencja Ottawska zobowiązuje faktora do wykonywania, co najmniej dwóch z wymienionych tu czynności.

W swojej najpełniejszej formie faktoring wyręcza więc przedsiębiorstwo od wielu czynności, często trudnych i wymagających rozległej i wyspecjalizowanej wiedzy.

Jak wynika z wyżej przedstawionej definicji faktoring stanowi swoistą alternatywę dla kredytu obrotowego i handlowego przy finansowaniu cykli rozliczeniowych, przy czym zapłata należności przez bank lub instytucję faktoringową bezpośrednio po złożeniu faktur jest jednym z najważniejszych atrybutów faktoringu

1.3. PRZEDMIOT FAKTORINGU

Analizując definicję faktoringu należy zwrócić szczególną uwagę na fakt, że przedmiotem usługi są należności bieżące, a ściślej:

- wierzytelności istniejące w dniu zawarcia umowy,

- wierzytelności wymagalne,

- wierzytelności potwierdzone pismem,

- wierzytelności nie przeterminowane.

Nie mogą natomiast być objęte kredytowaniem przez faktoring wierzytelności, które:

- nie mogą być przelane ze względu na obowiązujące przepisy takie jak prawo pierwokupu,

- nie mające samoistnego tytułu prawnego, np. z tytułu poręczeń,

- zawierają w umowie zastrzeżenia zabraniające przelania danej wierzytelności.

W praktyce przedmiotem faktoringu są jedynie należności związane ze stosunkowo krótkim terminem zapłaty 14-210 dni, choć z punktu widzenia prawa nie ma żadnych przeciwwskazań dla obejmowania faktoringiem także wierzytelności o dłuższych terminach ich zaspokojenia. Faktoring nie stanowi więc metody pozwalającej na pozbycie się „niewygodnych” dla przedsiębiorcy należności.

1.4. PODMIOTY TRANSAKCJI FAKTORINGOWEJ

Już z definicji charakterystyki faktoringu wynika fakt istnienia trzech podmiotów transakcji faktoringowej. Podmiotami związanymi z faktoringiem są:

1. faktorant,

2. faktor,

3. dłużnik.

Faktorant, czyli podmiot zawierający z faktorem (np. bankiem faktoringowym) umowę faktoringu, na podstawie, której dochodzi do przelewu wierzytelności. Generalnie są to przedsiębiorstwa prowadzące działalność produkcyjną, handlową lub usługową o znacznych rozmiarach organizacyjnych i gospodarczych. Rozmiary działalności nie są nigdzie określone, a więc można się również spotkać, że podmiotem przelewającym na bank wierzytelności jest przedsiębiorstwo prowadzące działalność w średnich lub nawet niedużych rozmiarach.

Zawężeniem katalogu potencjalnych faktorantów jest fakt, że może to być jedynie podmiot gospodarczy (faktoring dotyczy jedynie transakcji gospodarczych) oraz to, że faktoring dotyczyć może wierzytelności wynikających z umów sprzedaży, dostawy towarów oraz wykonania usług.

Kolejną osobą biorącą udział bezpośrednio w transakcji faktoringowej jest faktor (z łaciny facere-czynić, działać). Jest to podmiot, który nabywa wierzytelność, będącą przedmiotem umowy faktoringowej. Z reguły funkcję faktora spełniają wyspecjalizowane spółki faktoringowe, banki, przy czym wyróżnić można takie banki, których głównym zadaniem i kierunkiem działalności jest właśnie faktoring-faktoringowe instytucje bankowe; oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. W Polsce osoby fizyczne ze względu na brak odpowiedniej wielkości kapitału występują zwykle jako agenci firm faktoringowych Nie istnieją też w naszym kraju specjalistyczne banki faktoringowe. Obserwuje się natomiast wydzielanie usługi faktoringowej poza bank, poprzez tworzenie spółek z udziałem kapitałowym banku. Z wielu przyczyn taka sytuacja jest korzystna dla banków. Po pierwsze bank nie ponosi bezpośrednio ryzyka transakcji faktoringowej. Zapewnia sobie potencjalnego, dużego kredytobiorcę, w osobie spółki faktoringowej. Wreszcie nie jest konieczne tworzenie w banku określonych struktur organizacyjnych, z uwagi na specyficzny charakter omawianej usługi.

Ostatnią osobą związaną z transakcją faktoringową jest dłużnik-kontrahent faktoranta. Dłużnika wiąże z faktorantem umowa sprzedaży, dostawy lub wykonania usługi. W przypadku zerwania umowy faktoringowej faktor wstępuje na miejsce faktoranta do łączącego strony umowy stosunku prawnego, stając się nowym wierzycielem długu.

1.5. RODZAJE I FORMY FAKTORINGU

W praktyce faktoring nie występuje w jednej tylko postaci. Ewolucja tej usługi wykształciła jego odmiany i szczególne formy celem spełnienia określonych celów praktycznych.

Generalnie faktoring dzieli się na faktoring właściwy i faktoring niewłaściwy.

Podstawową różnicą pomiędzy tymi dwiema formami jest to, że w przypadku faktoringu właściwego (pełnego), ryzyko wypłacalności dłużnika bierze na siebie faktor-bank lub instytucja faktoringowa. Istota prawna tej transakcji tkwi w tym, że faktor zaczyna odpowiadać względem przedsiębiorcy za to, że dłużnik wykona ciążące na nim zobowiązania. Przelew wierzytelności z tytułu faktoringu właściwego ma więc charakter bezwarunkowy i ostateczny. Nie jest więc możliwe by wierzytelność w jakiejkolwiek sytuacji powróciła do faktoranta. W praktyce nazywa się taką transakcję aktem kupna wierzytelności przez faktoranta.

Ponieważ usługa taka wiąże się z dużym niebezpieczeństwem straty wierzytelności, faktor powinien przed podpisaniem umowy dokładnie sprawdzić stan prawno-majątkowy przyszłego dłużnika. Dla faktora istotnym jest fakt rozumienia faktoringu pełnego jako faktoringu bez prawa do „regresu” względem przedsiębiorcy. Pomimo więc stwierdzonej późniejszej nieściągalności wierzytelności od dłużnika bank nie może na drodze „regresu” żądać tej kwoty od przedsiębiorcy, co powoduje ewidentną stratę faktora.

Należy tu pamiętać, że ryzyko wypłacalności dłużnika jest tym większe, im dłuższy jest termin, w którym podmiot zobowiązany jest spełnić świadczenie. Nie bez znaczenia są też rozmiary wierzytelności.

Rysunek 1. Schemat faktoringu właściwego (pełnego)

towar + faktura

Zapłata należności

w całości lub faktura z potwierdzeniem odbioru

transzami

pomniejszoną

o prowizję

ewentualna windykacja

zapłata za dostarczony towar/usługę

Źródło: http://snickers.ek.univ.gda.pl/~karol/faktoring/pelny.html

Ta sytuacja spowodowała podpisanie w praktyce umów mieszanych. Polega to na tym, że co do jednych wierzytelności bank faktoringowy przejmuje na siebie ryzyko niewypłacalności dłużnika, zaś co do innych wierzytelności uchyla się od przejęcia takiego ryzyka. W tego typu umowie określa się tzw. kwoty najwyższe (graniczne), powyżej których faktor stosuje się do reguł faktoringu niewłaściwego, a więc nie przyjmuje na siebie ryzyka ich ściągalności. Załóżmy, że faktorant posiada wobec dłużnika wierzytelność na kwotę 100.000,00 zł. Umowa z faktorem przewiduje przejęcie ryzyka wypłacalności dłużnika przez faktora do kwoty 50.000,00 zł. Z tego wynika, że jeżeli faktorant przedstawi faktorowi wierzytelności do wykupu, to faktor przejmie na siebie ryzyko ewentualnej niewypłacalności dłużnika do kwoty 50.000,00 zł., natomiast powyżej tej kwoty odpowiedzialność nadal spoczywać będzie na faktorancie.

W polskiej praktyce bankowej można zauważyć istnienie zjawisk transferu wierzytelności z modelu faktoringu niewłaściwego do modelu faktoringu właściwego. Polega to na tym, że w miarę regulowania przez dłużnika należności objętych wspomnianą wyżej kwotą graniczną dochodzi do stopniowego włączania do tego limitu tych wierzytelności, które do tej pory były poza jego zasięgiem, a więc podlegały regułom faktoringu niewłaściwego.

Istnieje kilka podtypów faktoringu właściwego wyodrębnionych przy pomocy kryterium czasu i rozmiaru świadczeń banku faktoringowego.

I tak można wyróżnić faktoring związany w istocie z dyskontem wierzytelności. Polega on na tym, że przedsiębiorca przelewa na bank wierzytelność, ten zaś świadczy na rzecz faktoranta określoną kwotę pieniężną wynoszącą na ogół 90% sumy wierzytelności po uwzględnieniu prowizji banku. Kwota ta może ulec pewnemu zmniejszeniu jeżeli bank jest zobowiązany do świadczenia wachlarza usług dodatkowych. Nie ma tu jednak znaczenia data zapłaty należności przez dłużnika. Jeżeli podpisywana jest długoterminowa umowa faktoringowa to ekwiwalent pieniężny za kolejne należności przedsiębiorca uzyskuje z chwilą przedłożenia bankowi rachunków.

Kolejnym podtypem faktoringu jest transakcja polegająca na tym, że bank wypłaca przedsiębiorcy w chwili zawarcia umowy jedynie określoną zaliczkę, ustaloną stosownie do wielkości wierzytelności ocenianej według dnia jej wymagalności albo dnia otrzymania należnej kwoty pieniężnej od dłużnika. Kwota zaliczki sięga na ogół 75-80% wierzytelności. Reszta wierzytelności, pomniejszona o prowizję banku, zostaje wypłacona przedsiębiorcy z chwilą nadejścia terminu wymagalności lub terminu zapłaty przez dłużnika. Często dochodzi do takiej wypłaty dopiero po uiszczeniu należności przez dłużnika.

Trzecim i ostatnim podtypem faktoringu właściwego jest taka transakcja, przy której bank wypłaca przedsiębiorcy kwotę pieniężną stanowiącą ekwiwalent wierzytelności dopiero w momencie nadejścia terminu jej zapłaty przez dłużnika albo dopiero po zainkasowaniu przez bank sumy wierzytelności od dłużnika. Jeżeli przedmiotem umowy są liczne wierzytelności o zróżnicowanych terminach wymagalności i spełnieniu świadczeń przez dłużnika, to dąży się do określenia tzw. średniego terminu ich zapłaty przez dłużnika. Bank faktoringowy, uwzględniając uśrednienie wspomnianych terminów, wypłaca stosowną zaliczkę.

Jak wcześniej wspomniano obok faktoringu właściwego istnieje faktoring niewłaściwy (niepełny). Podstawową różnicą pomiędzy obiema formami faktoringu, a zarazem podstawowym kryterium wyodrębnienia wspomnianych form, jest „cesja” ryzyka niewypłacalności dłużnika. W przypadku faktoringu niepełnego ryzyko to nie przechodzi na bank faktoringowy, tak jak to miało miejsce w przypadku zastosowania czystej formy faktoringu właściwego. Wiąże się z tym kolejna ważna cecha faktoringu niewłaściwego - przelew wierzytelności na bank nie ma charakteru bezwarunkowego. Umowa faktoringu niewłaściwego ma cechy umowy zawieranej pod warunkiem rozwiązującym, którym jest zaistnienie niewypłacalności dłużnika.

Na podstawie umowy faktoringu niewłaściwego bank nabywa wierzytelność, wypłaca faktorantowi kwotę pieniężną stanowiącą ekwiwalent wierzytelności pomniejszoną o prowizję dla banku. Na tym etapie formy transakcji pod względem technicznym nie różnią się od siebie. Jedynie wystąpienie niewypłacalności dłużnika powoduje zaistnienie obowiązku przeniesienia wierzytelności przez bank na rzecz faktoranta. Przedsiębiorca zobowiązany jest natomiast do zwrotu wypłaconej mu kwoty pieniężnej przez faktora. Praktycznie polega to na dokonaniu odpowiednich księgowań połączonych z czynnościami „uznania” i „obciążenia” rachunkiem bankowym podmiotów umowy.

Rysunek 2: Schemat faktoringu niewłaściwego (niepełnego).

windykacja należności za towar/usługę

towar + faktura

zapłata należności zwrot kwoty

w całości lub pożyczki faktura z potwierdzeniem odbioru

transzami faktoringowej

pomniejszoną

o prowizję

ewentualna windykacja

zapłata za dostarczony towar/usługę

Źródło: „Faktoring-specjalistyczna forma finansowania przedsiębiorstw”. Materiały
szkoleniowe, Międzynarodowa Szkoła Bankowości i Finansów w Katowicach,
Oddział w Warszawie, 1995.

Ponieważ brak jest przepisów prawnych dotyczących faktoringu, a jego znaczenie gospodarcze rośnie, postuluje się, aby w przypadku zaistnienia niewypłacalności dłużnika bank faktoringowy był zobowiązany do wykazania nieściągalności danej wierzytelności za pomocą dokumentu stwierdzającego bezskuteczność wszczętej egzekucji lub ogłoszenia upadłości dłużnika. Postulat ten odpowiada z resztą przepisowi art. 6 k.c. o zasadach dowodzenia.

Również fakty, iż wierzytelność może być w przyszłości objęta planem podziału w wypadku upadłości dłużnika, nie powinien kolidować z czynnością powrotnego przeniesienia wierzytelności z banku na przedsiębiorcę.

Reasumując, można stwierdzić, że faktoring właściwy stanowi atrakcyjniejszą formę finansowania dla przedsiębiorcy niż faktoring niewłaściwy pod względem ryzyka utraty wierzytelności. Należy jednak pamiętać, że z reguły cena usługi związanej z faktoringiem pełnym jest wyższa niż w przypadku faktoringu niewłaściwego.

Praktyka wskazuje również na fakt częstszego zamieszczania zapisu o świadczeniach dodatkowych.

Zarówno faktoring właściwy, jak i niewłaściwy występują w różnych odmianach.

Ze względu na moment dojścia do wiadomości dłużnika faktu zawarcia umowy faktoringowej między faktorantem a faktorem, wyróżnia się:

1) faktoring otwarty - dłużnik zostaje poinformowany niezwłocznie po podpisaniu umowy faktoringowej. Ten typ faktoringu zabezpiecza bank przed spełnieniem świadczenia przez dłużnika do rąk przedsiębiorcy,

2) faktoring półotwarty - dłużnik zawiadomiony zostaje o transakcji faktoringowej i osobie nowego wierzyciela dopiero z momentem wezwania go do zapłaty,

3) faktoring tajny - charakteryzuje się tym, że dłużnik w ogóle nie jest zawiadamiany o zawarciu umowy faktoringowej. Faktoring w tej postaci występuje w praktyce sporadycznie, ponieważ faktoranci obawiają się, że w przypadku niepoinformowania dłużnika o zawarciu umowy faktoringowej będzie on spełniał świadczenia do rąk przedsiębiorcy.

Obok wyżej wymienionych podtypów faktoringu znane są jeszcze inne szczególne formy faktorowania. I tak praktyka wykreowała:

1. meta faktoring - ten rodzaj faktoringu występuje wówczas, gdy przedsiębiorca posiada rachunek w banku, który nie chce występować w roli rzeczywistego faktora, ale ściśle współpracuje z instytucją faktoringowaną. Wówczas przedsiębiorca może dokonać przelewu wierzytelności na jednostkę faktoringową, która podpisuje z bankiem umowę faktoringową, która cechuje się m.in. tym, że ryzyko wypłacalności dłużnika zostaje rozłożone między rzeczywistym faktorem a bankiem,

2. faktoring powierniczy - charakteryzuje się tym, że bank należący do określonego przedsiębiorcy upoważnia inny bank do wykonywania określonych czynności faktoringowych na rzecz tego przedsiębiorcy,

3. faktoring eksportowy i międzynarodowy - przedmiotem umów tego rodzaju faktoringu są wierzytelności eksporterów i przedsiębiorców działających w sferze międzynarodowej. Można tu wyróżnić trzy formy subfaktoringu:

- direct import faktoring - eksporter przelewa wierzytelności wynikające z transakcji zagranicznych bezpośrednio na bank faktoringowy z siedzibą w kraju importera,

- direct export faktoring - stroną umowy faktoringowej jest w tym wypadku bank działający w tym samym kraju co eksporter,

- system dwóch faktorów - eksporter przelewa swoje wierzytelności wynikające z umów dostaw towarów na rzecz zagranicznych odbiorców na bank z siedzibą w kraju eksportera (export factoring bank). Tenże zaś bank zawiera drugą umowę faktoringową z bankiem, zwanym korespondentem faktoringowym, działającym w kraju każdorazowego odbiorcy. Ten rodzaj faktoringu cieszy się w praktyce dużym powodzeniem.

4. faktoring zmodyfikowany - jest on swoistą innowacją na tle usług faktoringowych. Wykształcenie tego typu faktoringu poprzedziło wprowadzenie do przedsiębiorstw nowoczesnych metod elektronicznego opracowywania różnorodnych danych. Ta sytuacja spowodowała spadek atrakcyjności usług dodatkowych świadczonych przez bank faktoringowy na rzecz faktorantów. Zaczęto więc zawierać umowy faktoringowe, w których bank faktoringowy powierza przedsiębiorcy dokonywanie czynności dodatkowych, dokonując jedynie sprawowania nadzoru nad wykonaniem tych czynności, co nieuchronnie wiąże się z mniejszą prowizją dla banku faktoringowego.

4. Faktoring związany z honorariami - taka forma faktoringu nie dotarła jeszcze do Polski i na razie rozwija się stopniowo w krajach zachodnioeuropejskich. W tym wypadku bank faktoringowy wypłaca zaliczki pieniężne na poczet przyszłego honorarium np. architektom, lekarzom. Adwokatom, co w zasadzie ogranicza jego działalność do czynności inkasowych.

ROZDZIAŁ II

EKONOMICZNE ASPEKTY FAKTORINGU

2.1. KOSZTY USŁUG FAKTORINGOWYCH

Jak wynika z definicji faktoringu, przedstawionej w pierwszym rozdziale pracy, stanowi on swoistą alternatywę dla kredytu obrotowego i handlowego przy finansowaniu cykli rozliczeniowych. Kredytowanie przez faktoring odbywa się w sposób zbliżony do udzielania kredytu dyskontowego. Bank, po przyznaniu kredytu faktoringowego, potrąca od wartości wierzytelności odsetki i prowizję, a pozostałą różnicę przelewa na rzecz swojego klienta (faktoranta).

Wszyscy zdajemy sobie sprawę z tego, że firmy chciałyby sprzedawać swoje produkty, towary i usługi za gotówkę. Jednak z drugiej strony wolą płacić swoim dostawcom nie w momencie kupna, a po jakimś czasie, oczywiście w możliwie najbardziej odległym terminie.

W momencie sprzedaży przez przedsiębiorstwo produktów, towarów bądź usług z przesuniętym terminem płatności (tzn. na kredyt) powstaje w przedsiębiorstwie należność w stosunku do dłużnika (odbiorcy produktów, towarów bądź usług). W momencie sprzedaży wystawiana jest faktura. Wynik finansowy przedsiębiorstwa obliczany jest jako różnica między przychodem i kosztem uzyskania przychodu. Przychód jest rejestrowany w przedsiębiorstwie w momencie wystawienia faktury. Praktycznie oznacza to, że jeszcze przed fizycznym wpłynięciem gotówki do firmy przedsiębiorstwo zwiększa przychody w swoich dokumentach księgowych, a co za tym idzie, poprawia wynik finansowy. Jeżeli między momentem wystawienia faktury a zapłatą przez odbiorcę upływa długi okres, to przedsiębiorstwo, mimo wykazywanego zysku, nie jest w stanie wywiązywać się ze swoich zobowiązań. Firma może nie być w stanie np. zapłacić należnych podatków, wypłacić wynagrodzeń pracownikom, czy też sfinansować zakupu środków obrotowych do dalszej działalności. Mamy tu do czynienia z paradoksalną sytuacją, kiedy firma wykazująca zyski nie ma możliwości dalszego funkcjonowania, ponieważ straciła płynność .

Przedsiębiorstwo może poprawiać swoją płynność (zwiększać stan gotówki w kasie proporcjonalnie do potrzeb) poprzez przyspieszanie napływu gotówki lub opóźnianie płatności zobowiązań wobec własnych dostawców. Należy zaznaczyć, że w przypadku opóźniania własnych płatności przedsiębiorstwo naraża się na utratę dostawców lub, w najlepszym przypadku, na gorsze warunki kupna, np. utratę rabatów.

Jeśli firma nie chce zepsuć swoich kontaktów z dostawcami, a jednocześnie musi sobie poradzić z brakami gotówki w inny, niż wyżej opisany sposób, to:

• pierwszym krokiem jest bardziej ekonomiczne udzielanie kredytów kupieckich, tzn. tylko godnym zaufania odbiorcom;

• powinna oferować swoim odbiorcom łagodniejsze warunki kredytowania (kredytem kupieckim) tylko wtedy, gdy wzrost kosztów z tego tytułu będzie niższy niż wzrost sprzedaży i dochodów z nią związanych; przy liczeniu kosztów należy uwzględniać koszty finansowania z zewnątrz;

• w sytuacji braku środków pieniężnych powinna poszukać zewnętrznego źródła finansowania.

Oprócz odroczonych terminów płatności w firmie istnieją jeszcze dwie przyczyny zapotrzebowania na środki pieniężne, a mianowicie:

• wzrost obrotów,

• inflacja.

Zewnętrznymi źródłami finansowania firmy mogą być:

• kredyty bankowe,

• pożyczki od innych podmiotów,

• kredyt wekslowy,

• emisja papierów wartościowych (akcje, obligacje),

• ulgi podatkowe, dotacje budżetowe,

• faktoring.

Jeśli przedsiębiorca nie jest spółką akcyjną i nie może liczyć na dotacje z budżetu państwa, a zaprzyjaźnione firmy nie są zainteresowane inwestowaniem w jego firmę, to pozostają mu dwa podstawowe źródła finansowania, którymi są kredyt bankowy i faktoring .

Obydwie usługi: kredytowanie i faktoring, są obarczone kosztami, które musi ponieść klient. Dlatego też niezbędna staje się analiza opłacalności zaciągnięcia kredytu lub skorzystania z usługi faktoringowej. Należy tu pamiętać, że wspomniana analiza nie może obejmować wyłącznie rachunku związanego z odsetkami i prowizją pobieranymi przez bank z tytułu udzielonego kredytu czy faktorowania wierzytelności (te wielkości są często bardzo zbliżone lub takie same). Przedsiębiorca winien wziąć pod uwagę koszty ustalenia zabezpieczenia, koszty związane ze skompletowaniem dokumentacji niezbędnej przy składaniu wniosku kredytowego, oraz wziąć pod uwagę czas jaki minie zanim bank postawi środki do dyspozycji klienta od momentu podjęcia decyzji o zaciągnięciu kredytu. Analiza kosztów związanych z faktoringiem musi zawierać rachunek dotyczący prowizji pobieranych przez bank oraz odsetek dyskontowych pobieranych z góry w formie dyskonta, każdorazowo od kwoty przedstawionej do wykupu wierzytelności.

Nie bez znaczenia jest tu fakt, że tak jak w przypadku kredytu tak i przy faktoringu różne banki pobierają odsetki dyskontowe w różnych wysokościach i stosują różnorodne systemy przyjmowania prowizji.

Porównując te dwie usługi w przypadku kredytu musimy liczyć się z tym, że:

1. Jest on udzielany na określony czas. W przypadku kredytu obrotowego zwykle nie jest on dłuższy niż rok, a jego spłata rzadko jest ustalana jednorazowo, na koniec kredytowania. Najczęściej banki życzą sobie, by kredytobiorca spłacał kredyt w ratach. Praktycznie oznacza to, że już po spłacie pierwszej raty w firmie może wystąpić zapotrzebowanie na dodatkowe środki pieniężne, które przecież z chwilą spłaty raty kredytu musiały zostać wycofane z obrotu. Należy tu przypomnieć, że zjawisko to dotyczy również kredytów w rachunku bieżącym, gdzie klient zadłuża się w ramach określonego limitu. Często limit ten ulega obniżeniu w trakcie korzystania z kredytu.

W przypadku faktoringu problem ten nie występuje, ponieważ to przedsiębiorstwo decyduje (oczywiście w ramach przyznanego limitu) o tym, kiedy ma otrzymać środki pieniężne, przedstawiając wierzytelność do wykupu.

Drugą przeszkodą w przypadku kredytu jest wymagane zabezpieczenie. Często dla przedsiębiorcy jest to bariera nie do pokonania. Oczywiście, w przypadku kredytu zabezpieczeniem mogą być również jego należności w stosunku do odbiorców, ale bank wymaga w takim wypadku zabezpieczenia przekraczającego znacznie kwotę kredytu. Ma ona pokrywać kwotę kredytu i odsetki w okresie kredytowania oraz uwzględniać ryzyko banku. Nie można przecież wykluczyć, że w momencie windykacji część zabezpieczenia będzie nieściągalna. W przypadku faktoringu problem zabezpieczenia traci swoją wagę. Zabezpieczeniem dla faktora jest sama wierzytelność i wypłacalność dłużnika. Najczęściej, poza istniejącą wierzytelnością, faktor nie wymaga dodatkowego zabezpieczenia. Warunkiem koniecznym do podpisania umowy faktoringowej, jest posiadanie przez faktoranta rachunku w banku faktoringowym, w rachunku kosztów należy uwzględnić koszt potencjalnych utraconych korzyści współpracy z innymi bankami. Ma to miejsce wówczas, gdy bank, z którym klient chce podpisać umowę faktoringu i zakłada w tym banku rachunek, ze względu na korzystne warunki faktoringu oferowane ze strony wybranego banku, równolegle oferuje mu mniej korzystne warunki innych usług niż inne banki np.: wyższe oprocentowanie kredytów, niższe oprocentowanie wkładów, wyższe opłaty i prowizje za wykonywanie czynności bankowych. Oczywiście każdy przedsiębiorca może mieć rachunek w więcej niż jednym banku, ale taka sytuacja wiąże się również z problemami natury prawnej, ekonomicznej i organizacyjnej. Kredyt wpływa na strukturę bilansu, podwyższając pasywa (zewnętrzne źródła finansowania majątku firmy). Może to być źle odbierane zarówno przez kontrahentów, jak i instytucje finansowe, ponieważ struktura finansowania majątku z przewagą źródeł obcych może być zjawiskiem niepokojącym.

W przypadku faktoringu zwiększa się samofinansowanie w przedsiębiorstwie.

4. W przypadku kredytu, jeśli firma nie ma środków na spłatę raty, ponieważ jej kontrahenci opóźniają się ze spłatą należności, koszty odsetek karnych za opóźnienia w spłacie raty ponosi firma.

W przypadku faktoringu, jeśli odbiorcy opóźniają się ze spłatą należności, to oni, a nie faktorant, mogą być obciążeni odsetkami za zwłokę. Koszty faktoringu w stosunku do kredytu, z punktu widzenia faktoranta są niższe o koszt odsetek karnych. Oczywiście, jeśli faktorant nie będzie chciał narażać swojego dobrego kontrahenta (dłużnika) na ponoszenie tych kosztów, to może je pokryć sam.

Pamiętajmy o tym, że korzystanie z faktoringu nie wyklucza jednoczesnego korzystania z kredytu. Firma może jednocześnie korzystać z obu źródeł finansowania!

Korzystanie z faktoringu jest wskazane dla firmy szczególnie w przypadku, gdy:

• ma ona stałych odbiorców towarów bądź usług;

• chce zdyscyplinować dłużników do terminowego wywiązywania się z płatności;

• nie dysponuje odpowiednim zabezpieczeniem niezbędnym przy ubieganiu się o kredyt;

• ma nierównomiernie rozłożone w czasie zapotrzebowanie na środki pieniężne (okresowe);

• zależy jej na dokładnym planowaniu wpływów i wydatków;

• ponosi znaczące koszty administracyjne z tytułu udzielanych kredytów kupieckich;

• chce mieć szybki dostęp do środków pieniężnych .

Przedsiębiorca, który decyduje się na korzystanie z faktoringu, musi się więc liczyć z następującymi opłatami na rzecz faktoranta:

• oprocentowanie,

• marża,

• prowizja.

Oprocentowanie - związane jest z okresem finansowania, a co za tym idzie, jego wysokość zależy od długości okresu. Im jest on dłuższy, tym koszt odsetek wyższy. W przypadku faktoringu oprocentowanie może być pobierane z góry (wtedy przybiera formę dyskonta) lub z dołu. Warto zwrócić uwagę na to, że w przypadku płatności z góry powinna być ona nominalnie niższa niż z dołu, ponieważ wartość realna musi być taka sama. W Polsce większość faktorów pobiera opłaty z góry.

Prowizja faktora - jest to prowizja przygotowawcza płatna za przygotowanie umowy faktoringu. Jest ona pobierana najczęściej procentowo od kwoty przyznanego limitu.

Marża - jest to zarobek faktora z tytułu wykonywanych czynności dodatkowych.

Niektórzy faktorzy stasują tylko dwie opłaty: oprocentowanie i prowizję. Wówczas prowizja łączy w sobie cechy prowizji przygotowawczej i marży za wykonanie usługi. Jest ona płacona przy wykupie konkretnych wierzytelności i naliczana procentowo od wartości wykupywanej wierzytelności.

W przypadku faktoringu prowizja (lub prowizja i marża) są wyższe niż przy kredycie. Wynika to z tego, że jest to nie tylko prowizja przygotowawcza, jak w przypadku kredytu, ale jednocześnie opłata dla faktora z tytułu wykonywanych czynności dodatkowych.

Faktorant rekompensuje to sobie zmniejszeniem kosztów obsługi należności w swojej firmie, ponieważ część czynności przejmuje na siebie faktor.

Faktorant w wyniku sprzedaży swoich wierzytelności uzyskuje środki pieniężne. Ich kwota jest niższa, niż kwota sprzedanych wierzytelności o opłaty poniesione na rzecz faktora oraz o zablokowaną kwotę (tzw. fundusz gwarancyjny).

W bilansie przedstawia się to następująco:

1. Przed podpisaniem umowy faktoringu (przed sprzedażą wierzytelności):

• po stronie aktywów (w majątku obrotowym) mamy należności od odbiorców.

1. Po sprzedaży wierzytelności faktoringowych:

• po stronie aktywów

• zmniejszają się należności

• zwiększają się środki pieniężne:

• opłaty poniesione na rzecz faktora są księgowane jako koszty finansowe

(co zmniejsza zysk, a przez to zmniejszają się pasywa);

• fundusz gwarancyjny jest księgowany po stronie aktywów jako należności od faktora .

Analizując czynniki kosztotwórcze, które banki muszą brać pod uwagę konstruując tabelę opłat i prowizji przedsiębiorca może prognozować koszty faktoringu. Każdy bank kierujący się w swoim działaniu kryterium zysku, przy kalkulowaniu opłat za faktorowanie wierzytelności, musi wziąć pod uwagę:

• koszt przygotowania umowy - zwykle odzwierciedla go jednorazowa prowizja liczona jako procent od przyznanego klientowi limitu,

• koszt pozyskania pieniądza służącego do sfinansowania należności,

• dodatkowe ryzyko związane z długością terminu płatności - jest ono uzależnione od indywidualnej oceny dłużnika,

• koszt dodatkowych usług świadczonych na rzecz klienta,

• ryzyko bankowe związane ze standingiem finansowym faktoranta lub jego odbiorcy.

Niezaprzeczalnie wymienione czynniki są brane również pod uwagę przy ustalaniu ceny pieniądza postawionego do dyspozycji w formie kredytu, stąd też potencjalny klient ma do czynienia ze zbliżoną ceną obu usług: kredytu i faktorowania.

2.2. KORZYŚCI PŁYNĄCE Z FAKTORINGU

Jak wynika z poprzedniego podrozdziału główną wadą faktoringu są dodatkowe koszty jakie faktorant musi ponieść przedstawiając fakturę do wykupu przez bank. Nie można oprzeć się twierdzeniu, że koszt faktoringu jest porównywalny z kosztem zaciągania kredytu. Jednak w wielu publikacjach dotyczących faktoringu jest on nazywany „produktem przyszłości” oraz wskazuje się tam na duże znaczenie faktoringu w praktyce gospodarczej. Zwolennicy faktoringu uważają, że korzystanie z tej instytucji prawnej łączy się z poważnymi pożytkami dla przedsiębiorców. Bezsprzecznie faktoring, jako sposób finansowania ma sporo zalet, które powodują, że w wielu sytuacjach gospodarczych, staje się ta usługa atrakcyjniejsza od kredytu.

Spośród pozytywnych atrybutów faktoringu na pierwsze miejsce wysuwa się fakt ułatwienia w zakresie szybszego uzyskiwania środków pieniężnych za dostarczone przez dane przedsiębiorstwo surowce, produkty czy usługi. Następnie więc szybsze zwiększenie ilości środków w obrocie. Każdy producent musi się liczyć z tym, iż wysyłając swój towar do potencjalnego kontrahenta, nie otrzyma od razu zapłaty za swoją dostawę. W warunkach gospodarki rynkowej, charakteryzującej się dużą konkurencyjnością, nie tylko niska cena i dobra jakość zapewniają producentom zbyt ich wyrobów, coraz większe znaczenie zaczyna odgrywać czas, jaki daje się nabywcy towarów na uregulowanie rachunku-wydłużanie tego czasu działa bardzo zachęcająco. Jeśli producent decyduje się na stosowanie takiej zachęty, ma do wyboru kilka rozwiązań aby zapobiec ujemnym skutkom, które może wywołać brak równowagi majątkowej między wartością dostarczonych towarów (wykonanych usług) a spodziewaną zapłatą ceny sprzedaży:

• może wymusić na swoich dostawcach wydłużenie terminu płatności,

• może zaciągnąć w banku kredyt obrotowy, dzięki któremu sfinansuje zapotrzebowanie na środki płynne,

• może skorzystać z faktoringu.

Każda z tych metod ma swoje dobre i złe strony. O ujemnych cechach faktoringu, związanych z wysokim kosztem tej usługi, mowa była we wcześniejszym podrozdziale, jeżeli chodzi o pozostałe dwie wyżej wspomniane alternatywy, to nie zawsze udaje się namówić dostawców na korzystniejszy cykl płatności, natomiast z zaciągnięciem kredytu obrotowego bywają trudności, zwłaszcza jeśli firma nie ma majątku, który mogłaby zaproponować jako zabezpieczenie lub majątek ten zastawiła już biorąc kredyt inwestycyjny.

Znana jest sytuacja jednej ze spółek giełdowych, którą warto przytoczyć na potwierdzenie powyższych rozważań:

W 1992 roku w momencie przekształcania Chemiskóru w spółkę akcyjną wydzierżawiono od Skarbu Państwa majątek byłego przedsiębiorstwa państwowego za 8 mld PLZ. Raty leasingowe spółka będzie spłacać do 2002 roku. Chemiskór nie może jednak pod zastaw dzierżawionego majątku zaciągać kredytów bankowych. Stąd niska płynność firmy oraz kłopoty ze znalezieniem odpowiednich środków na inwestycje. W styczniu b.r. spółka zaciągnęła 200 tys. zł. bankowego kredytu odnawialnego i 100 tys. zł. kredytu faktoringowego. W drugim przypadku bank wypłaci spółce pieniądze na podstawie wystawionych odbiorcom faktur. Wynika to z faktu, że część odbiorców płaci Chemiskórowi dopiero po miesiącu od momentu odbioru towarów.

Tak więc czasami faktoring bywa jedyną szansą szybkiego pozyskania środków pieniężnych.

Poza tym producent współpracujący z wieloma odbiorcami i planujący pozyskanie nowych kontrahentów uzna, że faktoring jest dla niego atrakcyjny. Bank (czy inna firma oferująca tego typu usługi) wypłaci 70-80% wartości faktury po kilku dniach od jej wystawienia.

Poza tym firma regulując opłaty za korzystanie z faktoringu nie musi spłacać rat kapitałowych obciążających zysk a wszystko zalicza w koszty.

Najważniejsze jest jednak, że zwiększa się ilość środków w obrocie. Ten aspekt faktoringu stymuluje, bowiem powstanie efektu „śnieżnej kuli”. Dzięki uzyskaniu kwot pieniężnych od banku faktoringowego producent może nawiązać kontakty z nowymi odbiorcami, zaoferować im konkurencyjne terminy płatności i niższe ceny, pod warunkiem, że nie będzie mu zależało na windowaniu jednostkowego zysku, tylko zadowoli się maksymalizacją obrotów. Przedsiębiorca intensyfikując obroty oczywiście zwiększa swój zysk. Poza tym, dzięki wcześniejszemu uzyskaniu kwot od banku, przedsiębiorca może zlikwidować ewentualne zatory płatnicze, zmniejszyć zobowiązania bieżące. Faktoring pozwala przedsiębiorcy - faktorantowi na wzrost stosunku aktywów bieżących do pasywów bieżących rosną środki na rachunku bankowym a maleją zobowiązania bieżące-taka sytuacja powoduje poprawę wskaźników płynności danej firmy, które stanowią istotną informację dla kredytodawców, pożyczkodawców i dostawców. Oprócz tego, w wyniku korzystania z faktoringu, ma miejsce większy udział kapitałów własnych w sumie bilansowej poprzez wzrost samofinansowania.

Poza tym, przedsiębiorca wykorzystując środki uzyskane w drodze umowy faktoringowej może płacić swym dostawcom gotówką, co często wiąże się z korzystaniem ze skont i rabatów. Przedsiębiorca taki, może także liczyć na uzyskanie w banku faktoringowym określonych kredytów powiązanych z faktoringiem.

Na drodze faktoringu może dojść także do znacznego odciążenia firmy od wielu, kosztownych nieraz czynności połączonych ze ściąganiem swych należności od dłużników, z prowadzeniem ksiąg handlowych i rachunkowych, czy związanych z działalnością reklamową i marketingową.

Faktoring ma jeszcze jedną ogromną zaletę. W przypadku podpisania przez bank umowy o faktoring właściwy-niweluje się ryzyko przedsiębiorcy dotyczące wypłacalności jego odbiorców. Niestety w Polsce rzadko udaje się wpisać do umowy taką zasadę. Większość banków oferuje faktoring niewłaściwy, a więc nie chce na siebie brać ryzyka.

Ponieważ umowa faktoringu jest umową dwustronną, a pośrednio nawet trójstronną, korzyści z tej umowy mają również pozostałe strony transakcji faktoringowej.

Bank czy instytucja faktoringowa zdobywa nowych klientów. Świadcząc usługi dodatkowe faktor ma ścisłą kontrolę nad faktorantem i jego wierzytelnościami, co pozwala na obniżenie ryzyka banku. Poza tym w przypadku zahamowania akcji kredytowej, świadczenie usług faktoringowych pozwala na efektywne zagospodarowanie środków pieniężnych będących w posiadaniu banku, a tym samym na zwiększenie zysków. Bank, powiększają swą ofertę o usługi faktoringowe staje się bardziej konkurencyjny, co wpływa na umocnienie jego pozycji na rynku finansowym.

Nie bez korzyści pozostaje również dłużnik faktoranta. Może on bowiem negocjować korzystniejsze warunki zakupu, poprzez wydłużenie terminu płatności, co zmniejsza ryzyko utraty płynności.

Naturalnie faktoring nie stanowi panaceum na wszelkie kłopoty i niedostatki przedsiębiorstw. Dlatego, jeszcze raz podkreślenia wymaga konieczność poprzedzenia decyzji o podpisaniu umowy faktoringowej stosownym rachunkiem ekonomicznym.

Przedsiębiorca nie może traktować faktoringu jako koła ratunkowego. Skorzystanie z niego daje dobre efekty pod warunkiem, że firma:

• produkuje towar powszechnego użytku, na które popyt jest w miarę sztywny i nie podlega modzie,

• zamierza zwiększyć obroty i potrzebuje w związku z tym dodatkowych środków,

• ma rozbudowaną sieć stałych odbiorców-faktorzy nie podejmują się z reguły finansowania pojedynczych transakcji.

Na zakończenie tych rozważań warto zacytować opinię na temat faktoringu pana S. Wojciechowskiego, stypendysty w Arkus School of Business: Faktoringowi nie przysparza zwolenników teza, że jest to usługa droga. Owszem, jest on drogi, ale tylko gdy finansuje recesję i stagnację. W warunkach rozwoju realny koszt faktoringu okazuje się niski (niższy od kredytu), bowiem eliminuje dodatkowe koszty związane z procedurą ściągania należności, ogranicza koszty administracyjne a zapewnia komfort w zarządzaniu, swobodę działania i bezpieczeństwo.

Jak widać jest to wypowiedź bardzo jednostronna i trudno zgodzić się z nią w całej rozciągłości. Niezaprzeczalnie faktoring nie stanowi drogi do wyjścia z recesji lub stagnacji. Jednak stwierdzenie, że realny koszt faktoringu w warunkach rozwoju jest niski należałoby poddać dyskusji, bowiem w wypadku gdy bank świadczy usługi dodatkowe takie jak windykacja należności, prowadzenie ksiąg rachunkowych itd. pobiera za to dodatkowe opłaty. W dobie rozkwitu elektroniki komputerowej, informatyki, koszty administracyjne o jakich wspomina pan Wojciechowski są marginalne. Jeżeli chodzi natomiast o gwarancje bezpieczeństwa, to jak już wspomniano wielokrotnie w niniejszej pracy, ma ona miejsce wyłącznie w wypadku faktoringu właściwego, który nie cieszy się dużym powodzeniem wśród oferentów faktoringu.

W przypadku faktoringu międzynarodowego korzyści dla firmy korzystającej z usługi są ewidentne-eksporter całkowicie pozbywa się ryzyka, (Problem typowej windykacji nie występuje w faktoringu międzynarodowym. Całe ryzyko bierze na siebie faktor, który wcześniej sprawdzał wiarygodność odbiorcy towaru.) importer może liczyć na wydłużony termin płatności.

Taka sytuacja sprawia, że dużo bezpieczniejszy, z punktu widzenia firm faktoringowych działających na terenie naszego kraju, jest faktoring eksportowy. Brak wiarygodnych informacji o polskich firmach powoduje, że faktorzy dużo ostrożniej zajmują się faktoringiem importowym związanym z dużo większym ryzykiem.

Reasumując, faktoring nie jest usługą tanią, ale w wielu sytuacjach stanowi efektywną metodę finansowania.

2.3. ZASADY NALICZANIA KWOTY WYPŁACANEJ PRZEZ
BANK Z TYTUŁU WIERZYTELNOŚCI

Stopy dyskontowe oraz wielkość prowizji mają w poniższych przykładach charakter przypadkowy. Istotą podrozdziału jest przedstawienie techniki naliczania faktorowanej kwoty, a nie przedstawienie konkretnej wartości.

Z tytułu nabytej wierzytelności w drodze faktoringu bank dokonuje wypłaty należnej faktorantowi kwoty wyliczanej w następujący sposób:

I Faktoring właściwy

1. wartość nabywanej wierzytelności wynosi np. 100 zł,

1. termin płatności wierzytelności wynosi np. 30 dni,

1. stopa dyskontowa wynosi np. 28% w skali roku,

1. prowizja od kwoty nabywanej wierzytelności wynosi np. 2% kwoty wierzytelności.

• kwota dyskonta:

100 zł x 28% x 30 dni / 360 dni = 2,33 zł

• kwota prowizji:

100 zł x 2% = 2 zł

• kwota wypłacana faktorantowi:

100 zł - 2,33 zł - 2 zł = 95,67 zł

II Faktoring niewłaściwy

1. wartość nabywanej wierzytelności wynosi np. 100 zł,

1. termin płatności wierzytelności wynosi np. 30 dni,

1. stopa dyskontowa wynosi np. 27% w skali roku,

1. prowizja od kwoty nabywanej wierzytelności wynosi np. 0,5%

• kwota dyskonta:

100 zł x 27% x 30 dni / 360 dni = 2,25 zł

• kwota prowizji:

100 zł x 0,5% = 0,5 zł

• kwota wypłacana faktorantowi:

100 zł - 2,25 zł - 0,5 zł = 97,25 zł

Zwykle część kwoty wypłacanej faktorantowi, w wysokości np. 30% (tj. w pierwszym przypadku: 28,701 zł; w drugim: 29,175 zł) zostaje zablokowana przez bank na rachunku bankowym, do czasu spłacenia całej należności przez odbiorcę.

Można więc uznać, że zapis w bilansie firmy-sprzedawcy wygląda następująco:

należności 100,00 zł

odsetki 2,33 zł

prowizja 2,00 zł

rezerwa należna od banku w momencie spływu należności 28,701 zł

gotówka 66,969 zł

Z powyższych wyliczeń wynika, że koszt faktoringu właściwego, przy wartości faktury równej 100 zł, wynosi 4,33 zł, a faktoringu niewłaściwego 2,75 zł, przy czym firma tą kwotą obciąża koszty uzyskania przychodu.

Znając technikę naliczania kwoty wypłacanej przez faktora faktorantowi warto przestudiować przykład liczbowy, Który pomoże odpowiedzieć na pytanie: dlaczego faktoring może okazać się rozwiązaniem korzystniejszym od kredytu ?

Zarówno oprocentowanie kredytu, jak i stopa dyskonta dla faktoringu mają charakter przykładowy.

Przykład:

Firma „MESSA” jest producentem zabawek gumowych. ”MESSA” zaopatruje się w materiały (guma, barwniki itp.) regulując swoje zobowiązania w przeciągu 14 dni. Firma sprzedaje swoje wyroby bezpośrednio do hurtowni z 30 dniowym terminem płatności. Stopa procentowa od kredytu w rachunku bieżącym kształtuje się na poziomie 24% w skali roku. Identycznie kształtuje się dyskonto faktoringowe.

Na podstawie uproszczonych bilansów zostaną przedstawione dwa warianty:

I. Firma korzysta z kredytu w rachunku bieżącym.

II. Firma wykorzystuje faktoring.

Dane ogólne dotyczące pojedynczego obrotu:

1. Zakup gumy za kwotę 100 zł

2. Przychody ze sprzedaży 150 zł

3. Zysk z jednego obrotu 50 zł

4. Termin spłaty zobowiązań 14 dni

5. Termin spływu należności 30 dni

6. Oprocentowanie kredytu 2% w skali miesiąca

7. Dyskonto faktoringowe - 2% kwoty faktury przy miesięcznym wykupie wierzytelności

WARIANT I

1. Bilans otwarcia (1,01,1996)

AKTYWA

Należności 150

Materiały 100

Kasa 100

Inne -

Suma 350

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 100

Inne zobowiązania -

Kapitał własny 200

Zysk 50

Suma 350

2. Pierwszy obrót (4,01,1996) - firma sprzedaje swoje wyroby za 150, a następnie kupuje surowce za 100 płacąc gotówką.

Sprzedaż

AKTYWA

Należności 300

Materiały -

Kasa 100

Inne -

Suma 400

Kupno

AKTYWA

Należności 300

Materiały 100

Kasa -

Inne -

Suma 400

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 100

Inne zobowiązania -

Kapitał własny 200

Zysk 100

Suma 400

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 100

Inne zobowiązania -

Kapitał własny 200

Zysk 100

Suma 400

3. Drugi obrót (11,01,1996) - firma sprzedaje za 150, następnie kupuje za 100, wykorzystując tu kredyt kupiecki.

Sprzedaż

AKTYWA

Należności 450

Materiały -

Kasa -

Inne -

Suma 450

Kupno

AKTYWA

Należności 450

Materiały 100

Kasa -

Inne -

Suma 550

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 100

Inne zobowiązania -

Kapitał własny 200

Zysk 150

Suma 450

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 200

Inne zobowiązania -

Kapitał własny 200

Zysk 150

Suma 550

4. Dzień 15,01,1996 - zobowiązania z dnia 01,01,1996 staja się wymagalne. Firma nie ma gotówki i zadłuża się w rachunku bieżącym. Kwota odsetek wynosi 2 zł (2% od 100). Kwotę kredytu firma wykorzysta na zredukowanie swych zobowiązań wobec dostawcy.

AKTYWA

Należności 450

Materiały 100

Kasa -

Inne -

Suma 550

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 100

Inne zobowiązania 100

Kapitał własny 200

Zysk 150

Suma 550

5. Trzeci obrót (18,01,1996) - firma sprzedaje za 150 zł i kupuje za 100 zł wykorzystując tak jak poprzednio kredyt kupiecki.

Sprzedaż

AKTYWA

Należności 600

Materiały -

Kasa -

Inne -

Suma 600

Kupno

AKTYWA

Należności 600

Materiały 100

Kasa -

Inne -

Suma 700

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 100

Inne zobowiązania 100

Kapitał własny 200

Zysk 200

Suma 600

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 200

Inne zobowiązania 100

Kapitał własny 200

Zysk 200

Suma 700

6. Czwarty obrót (25,01,1996) - firma spłaca zobowiązania z dnia 11,01,1996 r. Na ten cel ponownie zadłuża się w banku. Następnie dokonuje sprzedaży swoich wyrobów.

AKTYWA

Należności 750

Materiały -

Kasa -

Inne -

Suma 750

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 100

Inne zobowiązania 200 Kapitał własny 200

Zysk 250

Suma 750

Bilans zamknięcia (25,01,1996) - uwzględnienie kosztu odsetek - kredyt wzrasta z 200 do 204, kwota pomniejsza zysk i poprzez kasę kierowana jest na spłatę odsetek.

AKTYWA

Należności 750

Materiały -

Kasa -

Inne -

Suma 750

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 100

Inne zobowiązania 204

Kapitał własny 200

Zysk 246

Suma 750

WARIANT II

1. Bilans otwarcia (01,01,1996)

AKTYWA

Należności 150

Materiały 100

Kasa 100

Inne -

Suma 350

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 100

Inne zobowiązania -

Kapitał własny 200

Zysk 50

Suma 350

2. Pierwszy obrót (4,01,1996) - firma sprzedaje swoje wyroby własne za 150 zł. Dzięki faktoringowi firma otrzyma natychmiast pieniądze. Koszt faktoringu wyniesie 3 zł (2% od 150). Następnie firma kupuje surowce za 100 zł płacąc gotówką.

Sprzedaż

AKTYWA

Należności 300

Materiały -

Kasa 100

Inne -

Suma 400

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 100

Inne zobowiązania -

Kapitał własny 200

Zysk 100

Suma 400

Faktoring należności

AKTYWA

Należności 150

Materiały -

Kasa 247

Inne -

Suma 397

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 100

Inne zobowiązania -

Kapitał własny 200

Zysk 97

Suma 397

Kupno

AKTYWA

Należności 150

Materiały 100

Kasa 147

Inne -

Suma 397

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 100

Inne zobowiązania -

Kapitał własny 200

Zysk 97

Suma 397

3. Drugi obrót (11,01,1996) - firma sprzedaje za 150 zł i dokonuje faktoringu należności, a następnie kupuje za 100 zł korzystając z kredytu kupieckiego.

Sprzedaż

AKTYWA

Należności 300

Materiały -

Kasa 147

Inne -Suma 447

Faktoring należności

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 100

Inne zobowiązania -

Kapitał własny 200

Zysk 147

Suma 447

AKTYWA

Należności 150

Materiały -

Kasa 294

Inne -Suma 444

Kupno

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 100

Inne zobowiązania -

Kapitał własny 200

Zysk 144

Suma 444

AKTYWA

Należności 150

Materiały 100

Kasa 294

Inne -Suma 544

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 200

Inne zobowiązania -

Kapitał własny 200

Zysk 144

Suma 544

4. Dzień 15,01,1996 - zobowiązania z dnia 01,01,1996 stają się wymagalne. Firma spłaca zobowiązania z pieniędzy pozostających w kasie.

Zapłata zobowiązań

AKTYWA

Należności 150

Materiały 100

Kasa 194

Inne -Suma 444

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 100

Inne zobowiązania -

Kapitał własny 200

Zysk 144

Suma 444

5. Trzeci obrót (18,01,1996) - powtórzenie czynności z drugiego obrotu.

Sprzedaż

AKTYWA

Należności 300

Materiały -

Kasa 194

Inne -Suma 494

Faktorowanie należności

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 100

Inne zobowiązania -

Kapitał własny 200

Zysk 194

Suma 494

AKTYWA

Należności 150

Materiały -

Kasa 341

Inne -Suma 491

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 100

Inne zobowiązania -

Kapitał własny 200

Zysk 191

Suma 491

Kupno

AKTYWA

Należności 150

Materiały 100

Kasa 341

Inne -Suma 591

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 200

Inne zobowiązania -

Kapitał własny 200

Zysk 191

Suma 591

7. Czwarty obrót (25,01,1996) - stają się wymagalne zobowiązania z dnia 11,01,1996, które firma spłaca gotówką. Oprócz tego MESSA dokonuje sprzedaży, faktoringu i zakupu surowców.

Sprzedaż

AKTYWA

Należności 300

Materiały -

Kasa 341

Inne -Suma 641

Faktoring należności

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 200

Inne zobowiązania -

Kapitał własny 200

Zysk 241

Suma 641

AKTYWA

Należności 150

Materiały -

Kasa 488

Inne -Suma 638

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 200

Inne zobowiązania -

Kapitał własny 200

Zysk 238

Suma 638

Spłata zobowiązań

AKTYWA

Należności 150

Materiały -

Kasa 388

Inne -Suma 538

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 100

Inne zobowiązania -

Kapitał własny 200

Zysk 238

Suma 538

Kupno

AKTYWA

Należności 150

Materiały 100

Kasa 288

Inne -Suma 538

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 100

Inne zobowiązania -

Kapitał własny 200

Zysk 238

Suma 538

Bilans zamknięcia 25,01,1996

AKTYWA

Należności 150

Materiały 100

Kasa 288

Inne -Suma 538

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 100

Inne zobowiązania -

Kapitał własny 200

Zysk 238

Suma 538

Porównanie bilansów zamknięcia I i II wariantu.

Wariant I

AKTYWA

Należności 750

Materiały -

Kasa -

Inne -Suma 750

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 100

Inne zobowiązania 204

Kapitał własny 200

Zysk 246

Suma 750

Wariant II

AKTYWA

Należności 150

Materiały 100

Kasa 288

Inne -Suma 538

PASYWA

Zobowiązania z tytułu dostaw 100

Inne zobowiązania -

Kapitał własny 200

Zysk 238

Suma 538

Wnioski

Jak widać z powyższych danych firma zaciągając kredyt w rachunku bieżącym wypracowuje większy zysk aniżeli w przypadku faktorowania wierzytelności. Niestety stosowanie wariantu I prowadzi do znacznego zadłużenia firmy: zobowiązania z tytułu dostaw plus kredyt. Bez wątpienia można tu mówić o zbyt dużym udziale środków obcych w pasywach. Stan taki wpływa ujemnie w przypadku, gdy firma chciałaby się zwrócić do banku o kredyt np. na sfinansowanie przedsięwzięcia inwestycyjnego. Podobnie strona aktywów przedstawia się mało korzystnie. W przypadku wariantu II, a więc skorzystania przez firmę z usługi faktoringowej, zysk jest wprawdzie niższy niż w wypadku finansowania się poprzez kredyt, jednak firma ma duży zapas gotówki w kasie, uregulowane zobowiązania wobec dostawców i nie jest zadłużona.

Tak więc w przypadku gdy termin spływu należności jest znacznie dłuższy niż termin regulowania zobowiązań faktoring okazał się atrakcyjniejszą formą finansowania niż zaciąganie kredytu. Oczywiście nie jest to żadna reguła i jeszcze raz podkreślenia wymaga fakt konieczności przeprowadzenia dokładnego rachunku ekonomicznego przed podjęciem decyzji o sposobie finansowania.

Nie może tu być mowy o uleganiu modzie na „nowe” produkty bankowe. Jako przestrogę należy traktować okres sprzed kilku laty, kiedy to zapanowała moda na zaciąganie kredytów, co sprowadziło niemałe kłopoty zarówno na kredytobiorców jak i kredytodawców.

Istnieją jednak sytuacje, gdzie faktoring staje się dużo atrakcyjniejszym źródłem finansowania i każdy przedsiębiorca powinien o tym pamiętać.

Na zakończenie tej analizy warto przyjrzeć się cechom faktoringu i kredytu, wykazującym podstawowe różnice pomiędzy tymi produktami.

2.4. WYBÓR WŁASCIWEJ OFERTY FAKTORINGOWEJ

Usługa faktoringowa jako forma finansowania przedsiębiorstw staje się coraz bardziej popularna. Faktoringiem zajmują się przede wszystkim banki, które traktują go jako jeden z oferowanych produktów. Czasami tworzą w swoich strukturach oddzielne, wyspecjalizowane sekcje, czasami pracownicy pionów kredytowych obok tradycyjnych form finansowania oferują także ten produkt. Na naszym rynku mamy do czynienia z dwiema wyspecjalizowanymi spółkami faktoringowymi, które jako jedyne dotychczas oferują faktoring eksportowy i międzynarodowy.

Biorąc pod uwagę wielkość ofert na rynku, potencjalny klient (faktorant) może mieć nie lada kłopot w wybraniu oferty najbardziej dla siebie odpowiedniej. Warto więc przeprowadzić swoisty wywiad na rynku.

ROZDZIAŁ III

CHARAKTER PRAWNY FAKTORINGU

3.1. JURYDYCZNE PODSTAWY TRANSAKCJI
FAKTORINGOWEJ

Stosunek prawny faktoringu kreuje zarówno złożona umowa faktoringowa, jak i stosunki zobowiązaniowe wynikające z umowy podstawowej, a także z relacji między faktorem a dłużnikiem. Jak już nadmieniono, faktoring w obecnej postaci jest efektem ewoluowania tego produktu wraz z rozwojem gospodarczym. W fazie pierwotnej faktoring wykazywał najwięcej cech pośrednictwa (komisu). Dziś doszukuje się w faktoringu elementów cesji wierzytelności, sprzedaży wierzytelności, kredytu czy pożyczki. Nie można oprzeć się twierdzeniu, że konstrukcja prawna faktoringu pod wieloma względami przypomina cesję lub sprzedaż wierzytelności, a nawet umowę pożyczki i kredytu. Nie wolno jednak utożsamiać faktoringu z wyżej wymienionymi metodami finansowania, ponieważ bezsprzecznie stanowi on samodzielnie funkcjonujący produkt bankowy oferowany przedsiębiorstwom, którym zależy na szybkim zdobyciu środków pieniężnych za sprzedaż swoich produktów lub usług.

Faktoring, w dziś znanym kształcie, przypomina najbardziej przelew wierzytelności. Twierdzenie to może być odnoszone zarówno do faktoringu właściwego jak i niewłaściwego. Faktem jest, że w umowie faktoringu przedsiębiorca przelewa swą wierzytelność na bank lub instytucję faktoringową w zamian uzyskując kwotę pieniężną odpowiadającą jej rozmiarom, pomniejszoną o prowizję i dyskonto. W wypadku, gdy umowa faktoringowa obejmuje wszystkie (istniejące i przyszłe) wierzytelności danego przedsiębiorcy można powiedzieć, że przypomina ona umowę cesji globalnej, funkcjonującej w nowoczesnym prawie zobowiązaniowym. Całkowitemu utożsamieniu faktoringu z cesją wierzytelności przeczy fakt istnienia w przypadku faktoringu, nietypowych dla cesji tzw. czynności dodatkowych, o których mowa była we wcześniejszych fragmentach pracy.

Poza tym, o ile podmiotami cesji mogą być wszelkie osoby fizyczne i prawne, o tyle faktoring dochodzi do skutku tylko między dostawcami a instytucjami faktoringowymi, przy czym te ostatnie muszą zajmować się takimi czynnościami zawodowo w ramach prowadzonego banku czy przedsiębiorstwa.

Pomiędzy cesją a faktoringiem istnieją również różnice związane z przedmiotem obu transakcji. Cesja może bowiem obejmować wszystkie wierzytelności powstałe na tle stosunków obligacyjno - prawnych natomiast przedmiotem faktoringu mogą być wyłącznie wierzytelności wynikające z umów dostawy, sprzedaży lub umów o usługi.

Kolejna różnica pomiędzy cesją a faktoringiem tkwi również w tym, że klasyczna umowa cesji może być zawarta odpłatnie lub nieodpłatnie. Do przelewu wierzytelności w ramach faktoringu dochodzi zawsze pod tytułem odpłatnym.

Inne są też funkcje prawne i gospodarcze faktoringu i cesji wierzytelności.

Umowa cesji jest podpisywana najczęściej w celu wyeliminowania długu jaki obarcza wierzyciela. Nierzadko dokonuje się cesji w celu zabezpieczenia wierzytelności cesjonariusza. Czasami cesja jest wyrazem aktu darowizny.

W przypadku faktoringu, przedsiębiorcy chodzi głównie o zwiększenie środków w obrocie poprzez uzyskanie kwoty pieniężnej, na jaką opiewa wierzytelność przelewana na bank. Jeżeli faktoring ma charakter faktoringu właściwego, celem przedsiębiorcy staje się również zrzucenie ryzyka na instytucję przyjmującą wierzytelność. Dzieje się tak, ponieważ w tym wypadku następuje definitywne przeniesienie wierzytelności z przedsiębiorcy na bank faktoringowy.

Sytuacja, w której pierwszy podmiot wyzbywa się swojej wierzytelności a drugi nabywa ją, powiększając tym samym swój majątek jest tożsama, gdy dochodzi do umowy sprzedaży. Dlatego też, dużą sympatią cieszy się zapatrywanie, według którego faktoring właściwy zawiera liczne atrybuty sprzedaży.

Zaprzeczeniem tej tezy jest istnienie owych usług dodatkowych w przypadku faktoringu, a nie występujących w umowie sprzedaży. Ponadto przedmiotem sprzedaży mogą być rzeczy ruchome i nieruchome, co niedopuszczalne jest w przypadku faktoringu.

Poza tym bank faktoringowy nabywa wierzytelność nie w celu powiększenia swego majątku lecz w celu odniesienia korzyści majątkowych wyrażających się w uzyskaniu prowizji faktoringowej i dyskonta.

Pisząc o jurydycznych podstawach faktoringu warto również nawiązać do koncepcji uznającej w nim instytucję pożyczki. Zwolennicy tej koncepcji twierdzą, że w ramach faktoringu niewłaściwego dochodzi do zawarcia między przedsiębiorcą a bankiem umowy, w której przedsiębiorca zobowiązuje się do przelania swej wierzytelności na bank, zaś tenże bank zobowiązuje się do udzielenia przedsiębiorcy określonej pożyczki. To działanie przypomina pożyczkę z ustanowieniem cesji wierzytelności na zabezpieczenie.

I tą koncepcję trudno zaaprobować, ponieważ gdyby w rozważanym zakresie uznało się istnienie umowy pożyczki, to trzeba by twierdzić, że po stronie banku nie mielibyśmy do czynienia ze świadczeniem stanowiącym ekwiwalent za przelaną na niego wierzytelność, lecz że bank ten przysparza przedsiębiorcy określoną wartość majątkową i że ta czynność banku ma odrębną, własną przyczynę prawną.

Również odmienne intencje stron umowy faktoringu i pożyczki zdają się odpierać rozważaną tezę. W przypadku faktoringu przedsiębiorcy nie chodzi o uzyskanie pożyczki, gdyż on dysponuje określonym prawem majątkowym (przysługującą mu wierzytelnością), a jedynie o zdyskontowanie owej wierzytelności i dzięki temu uzyskanie wcześniej niż od swojego dłużnika, kwoty pieniężnej.

Ostatecznie, zgodnie z teorią głoszącą dopuszczalność kombinacji różnych typów w jednej umowie, można wyrazić przekonanie, co do tego, że faktoring należy traktować jako umowę będącą wyrazem takiej właśnie kombinacji, w której dominują elementy umowy o przelew wierzytelności. Podkreślić należy w tym miejscu, że nawet w najbardziej rozwiniętych gospodarczo krajach, nie unormowano ustawowo instytucji faktoringu.

3.2. WARUNKI ZAWARCIA UMOWY FAKTORINGOWEJ

Umowa faktoringu należy jak dotąd do umów nienazwanych (contractus innominatus), co oznacza, że nie została ona w polskim prawie wyraźnie uregulowana ani w kodeksie cywilnym ani w innych przepisach pozakodeksowych. Także w najbardziej rozwiniętych ekonomicznie krajach Europy instytucja faktoringu nie została jeszcze unormowana ustawowo. Nie dokonano jej regulacji prawnej nawet za pomocą ustaw szczegółowych. Jej postanowienia są jedynie wynikiem praktyki obrotu gospodarczego.

Zasadniczo treść umowy faktoringu można podzielić na dwie części: ogólną i szczegółową. Część ogólna zawiera warunki standardowe umowy faktoringu.

Z postanowień podstawowej części umowy faktoringu powinno przede wszystkim jasno wynikać, o jaką postać i typ faktoringu stronom chodzi. Szczególnie istotne jest, by w umowie określić, czy faktor ponosi odpowiedzialność del credere, ponieważ z tym wiązać się może kwestia zabezpieczeń wierzytelności, a jeżeli takie istnieją, powinny być ujęte w treści umowy. W praktyce zaleca się w miarę wyczerpujące opisanie ponoszenia ryzyka ściągalności wierzytelności przelewanych przez przedsiębiorcę na faktora. Należy powiedzieć o tym, czy faktor bierze na siebie wspomniane ryzyko. Gdy w przypadku faktoringu niewłaściwego umieści się w umowie wzmiankę o tym, że faktor takiego ryzyka nie przejmuje, unika się jakichkolwiek niejasności.

Przezorni przedsiębiorcy dysponują nieraz odpowiednimi zabezpieczeniami wierzytelności, jakie im przysługują w stosunku do ich dłużników. W takim wypadku należy już w tej części umowy dać wyraz istnieniu takich zabezpieczeń, bowiem nie jest to obojętne dla faktora jako cesjonariusza.

Tutaj też należy wyraźnie wskazać te umowy, które zostały zawarte pomiędzy przedsiębiorcą a jego dłużnikiem, a z których wynikają wierzytelności przelewane przez przedsiębiorcę na podstawie umowy faktoringu, na danego faktora (umowy zasadnicze). To wskazanie powinno obejmować co najmniej dokładne oznaczenie stron tamtych umów, daty ich zawarcia, ich przedmioty oraz terminy zapłaty na rzecz przedsiębiorcy cen sprzedaży czy wynagrodzenia za usługi, uzgodnione z dłużnikami. Jeżeli przedsiębiorca i dłużnik zawarli jakieś umowy dodatkowe, zwane „aneksami”, to w podstawowej części umowy faktoringu powinny być one także dokładnie wyszczególnione.

W praktyce często bywa tak, że umowa faktoringu obejmuje kilka umów sprzedaży, dostawy czy o usługi, jakie doszły do skutku pomiędzy przedsiębiorcą a jego partnerami (dłużnikami). W rezultacie umowa faktoringu obejmuje kilka wierzytelności tegoż przedsiębiorcy, jakie przenosi on na faktora, a z tym wiąże się fakt występowania szeregu różnych terminów zapłaty należności przedsiębiorcy. W tej sytuacji podmioty umowy faktoringu mogą uzgodnić tzw. średni termin płatności dla wszystkich wierzytelności (w terminologii angielskiej określany mianem average due date). Chodzi tu o wspólny dla wszystkich wierzytelności objętych daną umową faktoringu, termin płatności, w stosunku do którego będą przeprowadzane rozrachunki między przedsiębiorcą a faktorem, i właściwie tylko między nimi to uzgodnienie posiada znaczenie. Jest ono dokonywane bez udziału dłużników, zatem nie może pogarszać ich dotychczasowego położenia prawnego. Żadne uprawnienia i obowiązki (poza obowiązkami zapłaty na rzecz faktora) nabywcy towaru lub usługobiorcy nie ulegają zmianie wskutek umowy faktoringu.

W podstawowej części umowy faktoringu należy także wskazać wysokość kwot pieniężnych, jakie faktor zobowiązany jest wypłacić przedsiębiorcy w zamian za przelanie na niego wierzytelności. Jak wiadomo, należność ta jest pomniejszona o kwotę prowizji dla faktora. Trzeba wskazać poszczególne kwoty w odniesieniu do różnych wierzytelności, co nie wyklucza podania łącznej kwoty, jaką faktor uiszcza na rzecz przedsiębiorcy. Jeżeli wchodzi w grę uiszczenie jedynie stosownych „zaliczek”, niezbędne jest sprecyzowanie ich wysokości co do poszczególnej wierzytelności, określenie terminu ich uiszczenia przez faktora oraz zapłaty pozostałej należności.

W tej części umowy powinno oczywiście być również sprecyzowane wynagrodzenie faktora - prowizja faktoringowa, wyrażona w odpowiedniej stopie procentowej, określanej w stosunku do wierzytelności będących przedmiotem faktoringu lub podana w wielkości bezwzględnej. Wysokość stopy procentowej prowizji faktora może być przedmiotem uzgodnień między stronami. W poszczególnych krajach kształtuje się ona w sposób zróżnicowany. Zwykle przy określaniu wynagrodzenia faktora w pierwszym rzędzie decyduje wielkość wierzytelności będącej przedmiotem umowy faktoringu, solidność dłużnika i jego stan prawno - majątkowy, terminy i sposób spełnienia świadczeń przez dłużników, istnienie stosownych zabezpieczeń przejmowanych przez faktora wierzytelności a nawet charakter i postać towarów lub usług objętych umowami sprzedaży (dostawy, o usługi), jakie doszły do skutku miedzy dostawcą a jego dłużnikami. Na rzecz faktora może być też przewidziana w umowie prowizja podwyższona, stosowana i łącząca się zawsze z faktoringiem pełnym (faktor przejmuje na siebie ryzyko wypłacalności dłużników). Podwyższenie prowizji wiąże się tu bowiem z przyjęciem przez faktora ryzyka wypłacalności dłużnika. W takim przypadku bierze się pod uwagę elementy już wymienione przy zwykłej prowizji, a dodatkowo odwołuje się do wyników oceny sprawności organizacyjnej i gospodarczej dłużników, dokonanej w aspekcie skuteczności przedsięwzięć zmierzających do uzyskania od nich należności.

Oprócz prowizji normalnej i podwyższonej znana jest też w praktyce prowizja dodatkowa, a przy jej określaniu, poza wszystkimi wspomnianymi elementami, nadto uwzględnia się zakres czynności dodatkowych, których ma podjąć się faktor, i ich rodzaj oraz rozmiary nakładów, jakie będą się wiązały z ich wykonaniem. Ten rodzaj prowizji występuje zatem tylko w sferze umów faktoringu, w których faktor zobowiązał się względem przedsiębiorcy np. do prowadzenia jego ksiąg handlowych i finansowych, pełnienia funkcji reklamowych czy doradczych.

Na tle umowy faktoringu pojawia się jeszcze jedno zagadnienie, odnośnie którego stosowne postanowienia powinny znaleźć się już w ogólnej części umowy, a mianowicie pobieranie i płacenie odsetek. Zarówno tych za korzystanie z cudzego kapitału (mamy z nimi do czynienia już wtedy, gdy faktor udziela przedsiębiorcy kredytu/pożyczki), jak i tych za opóźnienie w spłacaniu świadczenia pieniężnego (gdy faktor nie wypłaci przedsiębiorcy w umówionym terminie kwot stanowiących ekwiwalent za przelane nań wierzytelności). Z zagadnieniem jednych i drugich odsetek można zetknąć się ponadto na tle obowiązku zwrotu kwot pieniężnych, jeżeli w następstwie niewypłacalności dłużnika dochodzi do powrotnych przeniesień praw (wierzytelności) w sferze faktoringu niewłaściwego, albo jeżeli doszło do odstąpienia przez jedną ze stron od umowy faktoringu.

Wysokość każdych odsetek może być uzgodniona przez strony umowy faktoringu, jednakże z uwzględnieniem obowiązujących w danym kraju przepisów prawnych. Także pewną rolę w tym zakresie mogą odgrywać wielkości stosowane przez banki krajowe i zagraniczne (faktoring międzynarodowy).

Poza wyżej wymienionymi postanowieniami, umowa faktoringu w swej podstawowej części powinna określać wszystkie inne dane, niezbędne dla zawarcia umowy, a więc oznaczenia stron z podaniem adresu, ewentualnych pełnomocników (prokurentów0, czas trwania umowy (ściśle określony lub na czas nieoznaczony) itp.

Poza częścią ogólną umowy faktoringu, znajduje się część szczegółowa tej umowy. Elementy zawarte w tej części są na ogól przedmiotem pertraktacji między faktorem a klientem.

W drugiej części umowy faktoringu powinno znaleźć się odpowiednie odzwierciedlenie porozumienia stron co do poszerzenia zakresu świadczeń banku na rzecz przedsiębiorcy. Pożądana jest dokładność opisu owych świadczeń w celu uniknięcia sporów co do zakresu czy charakteru owych czynności.

Ponadto prawnie w każdej umowie faktoringu zamieszczone są postanowienia szczegółowe - tzw. „warunki szczegółowe”. Określają one prawa i obowiązki stron zapewniających należyte wykonanie umowy faktoringu. Na przykład zwykle faktor zastrzega sobie uprawnienia do :

• kontrolowania przebiegu zawierania i wykonywania przez dostawców umów, z których wierzytelności mają ulec przelaniu,

• uzgadniania z nimi treści wszelkich zmian umów zawieranych między dostawcą a jego partnerami,

• uzgadniania decyzji dotyczących udzielania przez przedsiębiorcę swym kontrahentom moratoriów co do zapłaty jego należności czy rozkładania świadczeń na raty,

• porozumiewania się z nim co do zamierzonego dokonywania kompensacji wzajemnych wierzytelności między dostawcą a jego dłużnikiem,

• sprawdzania prawdziwości dokumentów dotyczących umów dochodzących do skutku między dostawcą a jego partnerami.

W niektórych umowach zastrzegane bywa nawet na rzecz faktora prawo żądania wstrzymania dostawy lub sprzedaży w razie nie wywiązania się przez danego dłużnika z obowiązku płacenia za dostarczone już towary.

Postanowienia szczególne mogą również wskazywać specyficzne obowiązki dostawcy. Polegają one głównie na:

• zawiadamianiu dłużników o zawarciu z danym faktorem umowy faktoringowej i o ich obowiązku spełnienia świadczeń na rzecz tego faktora,

• przedstawieniu faktorowi pełnych zestawień uwierzytelnionych dokumentów dotyczących przenoszonych wierzytelności,

• informowaniu faktora o opóźnieniach w spełnianiu świadczeń przez dłużnika na rzecz innych wierzycieli,

• dostarczaniu faktorowi wymienianych dopiero co dokumentów także w przyszłości, i to w umówionych odstępach czasu ( np. raz na miesiąc),

• należytym wykonywaniu przez przedsiębiorcę umów zawieranych ze swymi partnerami,

• przestrzeganiu szczególnych wymagań w dziedzinie obrotu gospodarczego z podmiotami zagranicznymi zwłaszcza wwozu i wywozu wartości dewizowych,

• przestrzeganiu przepisów celnych,

• regularnym spełnianiu świadczeń stanowiących wynagrodzenie banku wynikające z umowy faktoringu.

Błędem jest umieszczanie w treści umowy obowiązku przedsiębiorcy co do zagwarantowania istnienia wierzytelności, jej prawdziwości i zbywalności oraz zobowiązania przedsiębiorcy do udzielenia bankowi pełnomocników potrzebnych do sądowego dochodzenia wierzytelności objętych tą umową.

W praktyce gospodarczej stosowane są ponadto specjalne klauzule, modyfikujące odpowiednio umowę faktoringu. Najczęściej stosowana jest klauzula wyłączności, w której strony zamieszczają postanowienie, że dostawca będzie zawierał umowę faktoringu jedynie z określonym faktorem oraz że faktoringiem będą objęte wszystkie wierzytelności danego dostawcy. Klauzula wyłączności zapewnia więc faktorowi osiąganie określonych zysków, gdyż wszystkie wierzytelności z danych umów będą przenoszone tylko na niego, a ponadto przeciwdziała praktyce przenoszenia na faktora jedynie wierzytelności w stosunku do dłużników opornych i nie w pełni wypłacalnych. Klauzula wyłączności bywa połączona z sankcją cywilnoprawną na wypadek jej naruszenia. Zazwyczaj przewiduje się wówczas, że faktor będzie miał prawo wypowiedzieć całą umowę w razie niezastosowania się dostawcy do postanowień klauzuli. Zasada wyłączności odnosi się do wszystkich struktur organizacyjnych przedsiębiorstwa tj. do filii, oddziałów i agencji.

Obok klauzuli wyłączności funkcjonuje klauzula eksportowa, która zobowiązuje przedsiębiorcę do zawierania umów z partnerami zagranicznymi tylko w odniesieniu do towarów czy usług określonych w załączniku do umowy faktoringu. Klauzula ta może również ograniczać liczbę krajów, w których mogą mieć siedziby przyszli partnerzy faktoranta.

W ramach faktoringu właściwego spotyka się nierzadko tzw. klauzulę del credere. Na podstawie tej klauzuli faktor zobowiązuje się do ponoszenia odpowiedzialności za to, że dłużnik spełni ciążące na nim świadczenie.

Ważnym aspektem, jest również zamieszczenie w umowie faktoringu, obok wyżej wspomnianych elementów prerogatywy co do jej wypowiedzenia.

Wynikające z umowy faktoringu zobowiązania podlegają ogólnym zasadom wygasania zobowiązań występujących w sferze prawa cywilnego. Wygasają one więc z chwilą:

• spełnienia przez strony wszystkich świadczeń jakie wynikają z umowy faktoringu,

• upływu czasu, na który została zawarta umowa, chyba że z oświadczenia stron wynika, że zostaje ona przedłużona,

• złożenia przez strony zgodnych oświadczeń woli co do rozwiązania umowy,

• wypowiedzenia umowy przez jedną ze stron na skutek nienależytego wykonywania określonych świadczeń przez drugą stronę lub z innych przyczyn. Występujące w praktyce okresy wypowiedzenia obejmują najczęściej terminy 1 lub 3 miesiące. Umowa faktoringu zawierana zwłaszcza na dłuższy okres powinna być wyposażona w postanowienia przewidujące możliwość jej wypowiedzenia ze skutkiem natychmiastowym.

• odstąpienie od umowy przez jedną ze stron jednak wyłącznie wtedy, gdy w umowie faktoringu została zawarta klauzula o możliwości odstąpienia od umowy. Klauzula taka powinna zawierać przyczyny, które będą uprawniały daną stronę do odstąpienia od umowy. Prawo do odstąpienia od umowy faktoringu łączy się na ogół z :

• niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem przez jedną ze stron obowiązków wynikających z treści umowy,

• zaprzestaniem danej działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę,

• likwidację przedsiębiorstwa,

• likwidację banku faktoringowego lub znacznym ograniczeniem sfery jego działalności,

• ogłoszeniem upadłości przedsiębiorcy lub banku faktoringowego.

Przyczyną odstąpienia przez bank faktora od umowy nie może być ogłoszenie upadłości dłużnika, jeżeli wystąpiła ona po podpisaniu umowy faktoringu właściwego.

W wypadku odstąpienia od umowy podlega zwrotowi to co strony świadczyły sobie nawzajem w wykonaniu tej umowy. Odwrotna sytuacja ma miejsce w wypadku wypowiedzenia umowy, tu strony nie zwracają sobie wyżej wspomnianych wartości.

3.3. WYMAGANE DOKUMENTY

Faktorant powinien przedstawić następujące dokumenty:

1. Dokumenty założycielskie, tzn.:

• akt notarialny spółki wraz ze zmianami (spółki prawa handlowego);

• wpis do ewidencji działalności gospodarczej (osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą oraz spółki cywilne);

• aktualny wypis z rejestru handlowego ważny 3 miesiące (spółki prawa handlowego);

• aktualny wypis z rejestru spółdzielni (spółdzielnie);

• REGON.

2. Zaświadczenie z urzędu skarbowego i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o niezaleganiu z opłatami.

3. Opinia z banku (banków), w których firma ma rachunek bieżący lub korzysta z kredytów albo gwarancji bankowych.

4. Aktualne dokumenty finansowe, tzn.:

• bilans i rachunek wyników minimum za ostatni rok (dotyczy także firm, które prowadzą uproszczoną księgowość i nie są zobowiązane do składania sprawozdań do GUS);

• rachunek wyników w układzie miesięcznym minimum za ostatni miesiąc (dotyczy także firm, które prowadzą uproszczoną księgowość i nie są zobowiązane do składania sprawozdań do GUS);

• deklaracje podatkowe za ostatni rok i aktualne.

5. Informacja dotycząca współpracy z odbiorcami towarów, dostaw i usług, tzn.:

• liczba odbiorców;

• przebieg dotychczasowej współpracy (od kiedy, obroty z poszczególnymi firmami za ubiegły rok i w roku bieżącym, planowane obroty w roku bieżącym, warunki płatności, terminowość płatności);

• wysokość należności (aktualny stan, średni stan z roku ubiegłego i bieżącego, planowana wysokość należności w okresie współpracy);

• planowana wartość i liczba wierzytelności przedstawianych do wykupu.

Szczególną uwagę należy zwrócić na rodzaj wymaganych dokumentów w sytuacji, gdy dokumenty dłużnika ma dostarczyć faktorant. Wbrew pozorom, nie jest to dla faktora najlepsze wyjście, ponieważ nie zawsze dokumenty i informacje przedstawione przez faktoranta będą go zadowalały. Trzeba wziąć pod uwagę, że na ogół są one gromadzone i przedstawiane nie przez profesjonalistę w dziedzinie oceny sytuacji ekonomiczno - finansowej firmy. Poza tym faktorant ma ograniczone możliwości działania. Lepiej spróbować na własną rękę gromadzić dokumenty i informacje na temat dłużnika. Bez względu jednak na to, kto zajmuje się tą kwestią, dokumenty dłużnika powinny zawierać:

1. Dokumenty założycielskie tzn.:

• akt notarialny spółki wraz ze zmianami (spółki prawa handlowego);

• wpis do ewidencji działalności gospodarczej (osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą oraz spółki cywilne);

• aktualny wypis z rejestru handlowego ważny 3 miesiące (spółki prawa handlowego);

• aktualny wypis z rejestru spółdzielni (spółdzielnie);

• REGON.

2. Zaświadczenie z urzędu skarbowego i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o niezaleganiu z opłatami.

3. Opinia z banku (banków), w których firma ma rachunek bieżący lub korzysta z kredytów albo gwarancji bankowych.

4. Aktualne dokumenty finansowe, tzn.:

• bilans i rachunek wyników minimum za ostatni rok (nie dotyczy firm, które prowadzą uproszczoną księgowość i nie są zobowiązane do składania sprawozdań do GUS);

• rachunek wyników w układzie miesięcznym minimum za ostatni miesiąc (nie dotyczy firm, które prowadzą uproszczoną księgowość i nie są zobowiązane do składania sprawozdań do GUS);

• książka przychodów i rozchodów (za ostatni rok oraz w układzie miesięcznym) od firm prowadzących uproszczoną księgowość;

• deklaracje podatkowe za ostatni rok i aktualne.

WZÓR WNIOSKU O ZAWARCIE UMOWY FAKTORINGU

..................................,dnia...............

.................................................

Wnioskodawca

WNIOSEK O ZAWARCIE UMOWY FAKTORINGU

1. Nazwa i adres Wnioskodawcy ..........................................................................

..............................................................................................................................

2. Dziedzina działalności ......................................................................................

..............................................................................................................................

3. Krótki opis działalności ....................................................................................

..............................................................................................................................

4. Liczba dostawców towarów i/lub usług ............................................................

..............................................................................................................................

5. Główni dostawcy i obroty z nimi w roku ubiegłym i bieżącym (plan) ...............

..............................................................................................................................

6. Liczba odbiorców towarów i/lub usług .............................................................

..............................................................................................................................

7. Główni odbiorcy i obroty z nimi w roku ubiegłym i bieżącym (plan) ................

..............................................................................................................................

8. Obrót w firmie za ostatni rok ............................................................................

9. Planowany obrót w roku bieżącym ...................................................................

10. Średni miesięczny obrót (jeśli działalność podlega sezonowości, średni obrót w układzie miesięcznym lub kwartalnym) ........................................................

11. Zysk brutto i netto za ubiegły rok i w roku bieżącym (planowany)....................

12. Należności:

ogółem ..................................................................................................................

na koniec ubiegłego roku ......................................................................................

na dzień ................................................................................................................

z tytułu dostaw, robót i usług:

na koniec ubiegłego roku ......................................................................................

na dzień ................................................................................................................

13. Zobowiązania:

ogółem ..................................................................................................................

na koniec ubiegłego roku ......................................................................................

na dzień ................................................................................................................

z tytułu dostaw, robót i usług:

na koniec ubiegłego roku ......................................................................................

na dzień ................................................................................................................

14. Warunki płatności proponowane odbiorcom ....................................................

..............................................................................................................................

15. Średnia liczba faktur w miesiącu ......................................................................

..............................................................................................................................

16. Wartość faktury

minimalna .............................................................................................................

maksymalna ..........................................................................................................

17. Powiązania kapitałowe między wnioskodawcą a dłużnikami ............................

..............................................................................................................................

Zwracamy się z prośbą o zawarcie umowy faktoringu na następujących warunkach:

• limit faktoringu .................................................................................................

• okres obowiązywania umowy ...........................................................................

• dłużnicy ............................................................................................................

• forma faktoringu ...............................................................................................

• wartość faktur (minimalna, maksymalna) ..........................................................

• okres płatności z faktur .....................................................................................

• zabezpieczenie ..................................................................................................

...............................................

(Wnioskodawca)

3.4. SYTUACJA PRAWNA UCZESTNIKÓW TRANSAKCJI
FAKTORINGOWEJ

W wyniku zawarcia umowy faktoringowej powstają określone prawa i obowiązki dla wszystkich podmiotów mających związek z dokonaną transakcją faktoringową, a więc zarówno faktora i faktoranta, jak i dłużnika.

Na skutek zawarcia umowy faktoringu na faktora przechodzi cedowana w ramach tej umowy wierzytelność. Staje się on więc nowym wierzycielem dłużnika w związku z czym zaczynają mu przysługiwać z tego tytułu określone prawa takie jak skuteczne domaganie się od dłużnika spełnienia świadczenia na swoją rzecz.

Poza uprawnieniami obciążają go również obowiązki względem dłużnika i faktoranta oraz związana z tymi obowiązkami odpowiedzialność.

Faktor, podobnie jak przedsiębiorca ponosi odpowiedzialność z tytułu winy już w pertraktowaniu oraz z racji niedotrzymania postanowień umowy przedwstępnej.

Głównym obowiązkiem faktora jest wypłata faktorantowi określonej kwoty pieniężnej, na którą zgodziły się strony w umowie faktoringowej oraz w przypadku faktoringu niewłaściwego powrotne przeniesienie wierzytelności. W przypadku niewykonania tych obowiązków lub nienależytego wykonania pełne zastosowanie mają ogólne reguły odpowiedzialności umowy, zawarte w przepisach kodeksu cywilnego (art. 471-496).

Ponadto faktor odpowiada względem faktoranta za pogorszenie wierzytelności, jeśli nastąpiło wskutek działania lub braku działania ze strony faktora, jeśli zajdą przesłanki powrotnego przejścia wierzytelności. Pogorszenie wierzytelności może nastąpić przykładowo, jeśli faktor nie wezwie dłużnika do spłaty zobowiązania, o ile miał taki obowiązek, jeśli dopuści do utraty zabezpieczeń wierzytelności, jeśli nie będzie w porę przeciwdziałał poczynaniom dłużnika powodującym jego niewypłacalność.

Także sytuacja prawna faktoranta zmienia się na skutek zawarcia umowy faktoringowej. Tak jak w przypadku faktora, tak i tu może nastąpić wina w pertraktowaniu, naruszenie przez przedsiębiorstwo umowy przedwstępnej rodzi jego odpowiedzialność w stosunku do faktora (art. 389 i 390 k.c.). Przedsiębiorca odpowiada również za niewykonanie lub nienależyte wykonanie spoczywających na nim obowiązków zawartych w umowie faktoringu.

Faktorant podpisując umowę faktoringu zaciąga szereg obowiązków względem faktora. I tak odpowiada on względem faktora za wszystkie oświadczenia, jakie złożył w umowie dotyczące odpowiedzialności za to, że wierzytelność mu przysługuje, za jej wysokość, możliwość jej zbywania oraz za wypłacalność dłużnika w momencie zawierania umowy, o ile taką odpowiedzialność przyjął (art. 516 k.c.). Wspomniane oświadczenie nie obejmuje niewypłacalności dłużnika, jaka wystąpi w późniejszym czasie.

Poza tym, faktorant odpowiada względem faktora za zapłatę za usługę faktoringową oraz za świadczenie usług dodatkowych przez faktora. Z reguły zawarcie umowy faktoringowej nie powoduje wygaśnięcia odpowiedzialności faktoranta względem dłużnika za zobowiązania wynikające ze stosunków łączących faktoranta i dłużnika, a także za ewentualne roszczenia gwarancyjne czy wynikające z rękojmi.

Sytuacja prawna dłużnika nie ulega zmianie po zawarciu umowy faktoringowej między jego wierzycielem a faktorem, ponieważ w myśl zasady prawa cywilnego strony umowy nie mogą ingerować w prawa i obowiązki osoby trzeciej. Dłużnik nadal jest zobowiązany spełniać świadczenia, w wysokości i na warunkach przewidzianych w umowie sprzedaży jednakże zmienia się osoba uprawnionego - na miejsce dotychczasowego wierzyciela wchodzi nowy - faktor. Do dokonania przelewu wierzytelności nie jest konieczna zgoda dłużnika.

Dłużnik zobowiązany jest wykonywać zobowiązania na rzecz faktora od momentu, kiedy do jego wiadomości dotarł fakt dokonania przelewu wierzytelności. W interesie faktora leży więc, aby dłużnik został powiadomiony o dokonanym przelewie i wiadomość tą potwierdził.

Na skutek zawarcia umowy faktoringowej dłużnik nie traci posiadanych przeciwko dotychczasowemu wierzycielowi zarzutów, tj.:

• kwestionowanie istnienia wierzytelności nabytej przez faktora i jej zakresu,

• kwestionowanie skuteczności wierzytelności w stosunku do niego (dłużnika),

• zarzut potrącenia,

• zarzut przedawnienia przeniesionej wierzytelności, gdy termin przedawnienia upłynął po dokonaniu przelewu.

Dla faktora powinno być więc istotne dokładne rozeznanie stosunków prawnych łączących dłużnika z faktorantem.

W wyniku zawarcia umowy faktoringowej możliwe jest dokonanie już przez faktora - wierzyciela w porozumieniu z dłużnikiem modyfikacji umowy - możliwe jest odnawianie zobowiązania, zwolnienie dłużnika z części długu lub jego całości, zmiana terminów płatności itd.

W pewnych sytuacjach szczególnych może dojść do modyfikacji treści wierzytelności bez woli faktora i dłużnika. Chodzi tu np. o ogłoszenie upadłości, czy otwarcie postępowania układowego, ewentualnie bankowego postępowania ugodowego względem dłużnika. Te okoliczności będą miały wpływ na sytuację faktora jedynie w przypadku faktoringu właściwego i o ile faktorantowi nie udowodni się, że dążył do zawarcia umowy znając sytuację ekonomiczną dłużnika w celu „pozbycia się” wierzytelności.

Biorąc pod uwagę całokształt uprawnień dłużnika w stosunku do faktora można odważyć się na podstawie tezy, że osłabiają one w istotny sposób sytuację prawną faktora i gospodarczy sens faktoringu.

3.5. UPADŁOŚĆ PODMIOTÓW ZWIĄZANYCH

Z FAKTORINGIEM

Szereg kwestii prawnych wiąże się z upadłością podmiotów związanych z transakcją faktoringu. Mówiąc o upadłości faktoranta należy zaznaczyć, że ewentualność nastąpienia owego zdarzenia powinna mieć odzwierciedlenie w umowie faktoringowej. Zwykle sprowadza się to do zamieszczenia zastrzeżenia prawa faktora do wypowiedzenia umowy faktoringu ze skutkiem natychmiastowym na wypadek pojawienia się upadłości przedsiębiorcy. Jednakże w praktyce kwestia ta zostaje często pomijana. W sytuacji, gdy w umowie faktoringu nie zostało zawarte żadne postanowienie dotyczące ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy, a zdarzenie takie nastąpi, polskie prawo dopuszcza trzy możliwe rozwiązania:

1. wygaśnięcie umowy faktoringu,

2. wypowiedzenie umowy faktoringu przez syndyka, o ile nie podejmie on decyzji o kontynuowaniu stosunku faktoringowego pomiędzy bankiem a przedsiębiorcą w stanie upadłości,

3. zmodyfikowanie treści dotychczasowej umowy faktoringu obejmującego zwłaszcza wysokość zaliczek czy kredytów oraz prowizji banku.

Rozpatrując ogłoszenie upadłości banku należy przede wszystkim mieć na uwadze rozróżnienie faktoringu właściwego i niewłaściwego. Jeżeli wierzytelność przeszła na bank definitywnie i roszczenie przedsiębiorcy zostało zaspokojone przez faktora, to syndyk masy upadłości banku powinien starać się o wyegzekwowanie należności od dłużnika. W przypadku niemożliwości ściągnięcia wierzytelności od dłużnika, kwota ta obciąża masą upadłości banku. W przypadku gdy przeniesienie wierzytelności nastąpiło w ramach faktoringu niewłaściwego, a odzyskanie wierzytelności od dłużnika staje się niemożliwe, syndyk jest zobowiązany do przeniesienia danej wierzytelności na przedsiębiorcę. O ile to nie jest możliwe np. z powodu braku odpowiednich środków pieniężnych, to przedsiębiorca pozostanie w pozycji wierzyciela masy upadłościowej.

Rozróżnienie umów zawartych o faktoring właściwy i niewłaściwy musi mieć również miejsce w przypadku umów obejmujących znaczne czasookresy, których przedmiotem są wierzytelności już istniejące oraz przyszłe. Ogłoszenie upadłości banku umożliwia wypowiedzenie długoterminowej umowy faktoringu zarówno przez syndyka jak i przez faktoranta.

W przypadku faktoringu właściwego schemat postępowania z wierzycielami już istniejącymi jest identyczny jak procedura wyżej opisana. Co zaś dotyczy wierzytelności przyszłych to nie przechodzą one z przedsiębiorcy na faktora, który popadł w stan upadłości.

Istnienie umów długoterminowych w ramach faktoringu niewłaściwego uzasadnia z reguły ich wypowiedzenie.

Mówiąc o upadłości dłużnika, podobnie jak poprzednio należy rozważyć dwa przypadki: istnienia umowy faktoringu właściwego i faktoringu niewłaściwego.

W pierwszym przypadku upadłość dłużnika nie będzie miała w ogóle wpływu na sytuację przedsiębiorcy a jedynie wywoła szkodę polegającą na obciążeniu majątku faktora.

Upadłość dłużnika w sytuacji istnienia umowy o faktoring niewłaściwy powoduje wypowiedzenie tej umowy, a jej podmioty stają się zobowiązane do zwrócenia sobie tego wszystkiego, co sobie nawzajem świadczyły.

ROZDZIAŁ IV

RYNEK USŁUG FAKTORINGOWYCH W POLSCE

Studiując różne ograniczenia na temat faktoringu, przeglądając artykuły z codziennej prasy dotyczące tej usługi nie można oprzeć się wrażeniu, że ta forma finansowania przeżywa obecnie w Polsce swój wielki rozkwit. Propagatorzy faktoringu przypisując mu miano produktu przyszłości, twierdzą, że staje się on dziś w Polsce coraz popularniejszą techniką finansową. Sięgają po niego rozmaite firmy - i te o bardzo dobrej, i te o nieco gorszej kondycji finansowej. Firmy duże i małe. Jednakże analiza problemu nasuwa pewne wątpliwości, co do szybkiej kariery faktoringu w Polsce. Po dogłębniejszym przestudiowaniu tematu nasuwa się pytanie, czy zwolenników faktoringu podnoszących popularność tej usługi nie cechuje zbyt duży optymizm?

ZAŁĄCZNIK NR 1

A

UMOWA O FAKTORING WŁAŚCIWY

Zawarta w dniu ................ pomiędzy ............................. reprezentowanym przez .............................................. zwanym dalej Sprzedawcą (dostawcą, usługodawcą) a Bankiem (spółką) .................................. w ..................................

reprezentowanym przez ............................................................ zwanym dalej Bankiem (spółką), została zawarta umowa o treści następującej:

* 1

1. Sprzedawca (dostawca, usługodawca) oświadcza, że przysługuje mu w stosunku do .........................................., zwanego dalej Dłużnikiem, niesporna wierzytelność w kwocie ............................. zł (słownie ................................... zł) z tytułu .............................................. wynikająca z umowy z dnia ................... i faktury nr .............. z dnia ...................... z terminem zapłaty ......................... stanowiącej załącznik do niniejszej umowy.

2. Sprzedawca (dostawca, usługodawca) przelewa na rzecz Banku (spółki) określoną w ust. 1 wierzytelność, a Bank (spółka) wymienioną wierzytelność nabywa i przejmuje jej przelew.

3. Przelew niniejszy będzie prawnie skuteczny po zawiadomieniu dłużnika o dokonaniu cesji wierzytelności i potwierdzeniu przez niego przyjęcia dokonanego przelewu do wiadomości. Sprzedawca (dostawca, usługodawca) zobowiązuje się do zawiadomienia dłużnika oraz przedstawienia Bankowi (spółce) pisemnego potwierdzenia dłużnika o przyjęciu do wiadomości faktu dokonania przelewu.

4. Sprzedawca (dostawca, usługodawca) przekazuje Bankowi (spółce) umowę, z której wynika wierzytelność wskazana w ust. 1, wszelkie związane z nią dokumenty oraz zaakceptowaną przez dłużnika fakturę wskazującą należytą kwotę, termin i sposoby zapłaty oraz zawierającą adnotację: „Zgodnie z umową o faktoring właściwy nr ............... z dnia .................... oraz zawiadomieniem z dnia ........................, uprawnionym do otrzymania zapłaty jest Bank (spółka) w .....................................”.

5. Wraz z wierzytelnością stanowiącą przedmiot niniejszej umowy przechodzą na Bank (spółkę) wszelkie prawa z nią związane, w tym również roszczenie o odsetki za zwłokę.

6. W przypadku spełnienia przez dłużnika całego lub części zobowiązania wynikającego z wierzytelności przelanych na Bank (spółkę) na rzecz Sprzedawcy (dostawcy, usługodawcy), zamiast na Bank (spółkę), Sprzedawca (dostawca, usługodawca) zobowiązuje się do niezwłocznego otrzymania przelanych kwot na rzecz Banku (spółki) wraz z ustawowymi odsetkami za okres od dnia ich otrzymania do dnia wpływu na rachunek Banku (spółki).

7. Sprzedawca (dostawca, usługodawca) oświadcza, że przeniesienie wymienionej w ust. 1 wierzytelności nie jest wyłączone zastrzeżeniami umownymi z dłużnikiem ani przepisami prawa, a wierzytelność nie była przedmiotem innych cesji oraz że Dłużnik nie ma wobec Sprzedawcy (dostawcy, usługodawcy) wymagalnych wierzytelności. Jednocześnie Sprzedawca (dostawca, usługodawca) zobowiązuje się niezwłocznie przekazać Bankowi (spółce) informacje o zobowiązaniach wobec Dłużnika, które mogłyby być zaspokojone poprzez potrącenie wierzytelności, zgodnie z treścią art. 513 k.c.

* 2

1. Sprzedawca (dostawca, usługodawca) zobowiązuje się zapłacić Bankowi (spółce) stopę dyskontową w wysokości .................... % w skali rocznej liczoną od kwoty wierzytelności. Wysokość dyskonta wynosi .................... zł (słownie ................................................... zł).

2. Po potrąceniu kwoty, o której mowa w ust. 1, Bank (spółka) wypłaca należność za przelaną wierzytelność w wysokości ........................................ zł (słownie ...........................................................zł), przekazując środki z rachunku faktoringowego nr .......................................................................... w formie .................................. w terminie .......................... .

* 3

1. Wszelkie koszty związane z niniejszą umową obciążają Sprzedawcę (dostawcę, usługodawcę).

2. Przedmiotowa spłata wierzytelności nie powoduje zwrotu pobranych odsetek, prowizji i innych opłat.

* 4

1. Sprzedawca (dostawca, usługodawca) zobowiązuje się ponieść wszelkie koszty, jakie wynikać będą ze stosunków handlowych łączących go z Dłużnikiem.

2. Sprzedawca (dostawca, usługodawca) jest odpowiedzialny względem Dłużnika za roszczenia wynikające z tytułu gwarancji i rękojmi za realizowane przez siebie dostawy (usługi).

3. Sprzedawca (dostawca, usługodawca) zobowiązuje się do załatwienia wszelkich reklamacji zgłoszonych przez Dłużnika i do pokrycia ich kosztów.

* 5

1. Spłata zobowiązania wynikającego ze sprzedanej wierzytelności obciąża Dłużnika. Ryzyko wypłacalności Dłużnika ponosi Bank (spółka), co oznacza, że w przypadku niespłacenia zobowiązania w terminie wynikającym z umowy (faktury) kwota określona w * 2 niniejszej umowy wypłacona Sprzedawcy (dostawcy, usługodawcy) nie podlega zwrotowi.

* 6

Prawne zabezpieczenie spłaty wierzytelności objętej niniejszą umową stanowi: ...

............................................................... .

* 7

1. Bank (spółka) zastrzega sobie prawo natychmiastowego wypowiedzenia umowy w przypadku pisemnego, umotywowanego zaprzeczenia przez Dłużnika zasadności czy też prawnej wymagalności przelanej wierzytelności.

2. W takim przypadku strony zgodnie postanawiają, że Bank (spółka) dokona zwrotnego przelewu wierzytelności, o której mowa w * 1 niniejszej umowy, w terminie 7 dni od dnia wypowiedzenia, a Sprzedawca (dostawca, usługodawca) zobowiązuje się przelew ten przyjąć i zwrócić otrzymane w ramach niniejszej umowy kwoty i wszelkie poniesione przez Bank (spółkę) koszty.

3. Pobranie przez Bank (spółkę) dyskonto nie podlega zwrotowi.

* 8

Inne postanowienia ustalone w umowie: ...............................................................

* 9

Wszelkie zmiany w niniejszej umowie mogą być dokonywane za zgodą Stron w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

* 10

Wszelkie spory wynikające z niniejszej umowy Strony poddają rozstrzygnięciu przez sąd polubowny (sąd powszechny) w ........................................... .

* 11

W sprawach nie uregulowanych mają zastosowanie odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego i prawa bankowego.

* 12

Umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze Stron.

................................................. ...................................................

podpisy osób działających za Sprzedawcę podpisy osób działających za Bank (spółkę)

B

UMOWA O FAKTORING NIEWŁAŚCIWY

Zawarta w dniu ................ pomiędzy ............................. reprezentowanym przez .............................................. zwanym dalej Sprzedawcą (dostawcą, usługodawcą) a Bankiem (spółką) .................................. w ..................................

reprezentowanym przez ............................................................ zwanym dalej Bankiem (spółką), została zawarta umowa o treści następującej:

* 1

1. Sprzedawca (dostawca, usługodawca) oświadcza, że przysługuje mu w stosunku do .........................................., zwanego dalej Dłużnikiem, niesporna wierzytelność w kwocie ............................. zł (słownie ................................... zł) z tytułu .............................................. wynikająca z umowy z dnia ................... i faktury nr .............. z dnia ...................... z terminem zapłaty ......................... stanowiącej załącznik do niniejszej umowy.

2. Sprzedawca (dostawca, usługodawca) przelewa na rzecz Banku (spółki) określoną w ust. 1 wierzytelność, a Bank (spółka) wymienioną wierzytelność nabywa i przejmuje jej przelew.

3. Przelew niniejszy będzie prawnie skuteczny po zawiadomieniu dłużnika o dokonaniu cesji wierzytelności i potwierdzeniu przez niego przyjęcia dokonanego przelewu do wiadomości. Sprzedawca (dostawca, usługodawca) zobowiązuje się do zawiadomienia dłużnika oraz przedstawienia Bankowi (spółce) pisemnego potwierdzenia dłużnika o przyjęciu do wiadomości faktu dokonania przelewu.

4. Sprzedawca (dostawca, usługodawca) przekazuje Bankowi (spółce) umowę, z której wynika wierzytelność wskazana w ust. 1, wszelkie związane z nią dokumenty oraz zaakceptowaną przez dłużnika fakturę wskazującą należytą kwotę, termin i sposoby zapłaty oraz zawierającą adnotację: „Zgodnie z umową o faktoring niewłaściwy nr ............... z dnia .................... oraz zawiadomieniem z dnia ........................, uprawnionym do otrzymania zapłaty jest Bank (spółka) w .....................................”.

5. Wraz z wierzytelnością stanowiącą przedmiot niniejszej umowy przechodzą na Bank (spółkę) wszelkie prawa z nią związane, w tym również roszczenie o odsetki za zwłokę.

6. W przypadku spełnienia przez dłużnika całego lub części zobowiązania wynikającego z wierzytelności przelanych na Bank (spółkę) na rzecz Sprzedawcy (dostawcy, usługodawcy), zamiast na Bank (spółkę), Sprzedawca (dostawca, usługodawca) zobowiązuje się do niezwłocznego otrzymania przelanych kwot na rzecz Banku (spółki) wraz z ustawowymi odsetkami za okres od dnia ich otrzymania do dnia wpływu na rachunek Banku (spółki).

7. Sprzedawca (dostawca, usługodawca) oświadcza, że przeniesienie wymienionej w ust. 1 wierzytelności nie jest wyłączone zastrzeżeniami umownymi z dłużnikiem ani przepisami prawa, a wierzytelność nie była przedmiotem innych cesji oraz że Dłużnik nie ma wobec Sprzedawcy (dostawcy, usługodawcy) wymagalnych wierzytelności. Jednocześnie Sprzedawca (dostawca, usługodawca) zobowiązuje się niezwłocznie przekazać Bankowi (spółce) informacje o zobowiązaniach wobec Dłużnika, które mogłyby być zaspokojone poprzez potrącenie wierzytelności, zgodnie z treścią art. 513 k.c.

8. Dostawca ponosi odpowiedzialność za wypłacalność dłużnika w chwili dokonania przelewu.

* 2

1. Sprzedawca (dostawca, usługodawca) zobowiązuje się zapłacić Bankowi (spółce) stopę dyskontową w wysokości .................... % w skali rocznej liczoną od kwoty wierzytelności. Wysokość dyskonta wynosi .................... zł (słownie ................................................... zł).

2. Po potrąceniu kwoty, o której mowa w ust. 1, Bank (spółka) wypłaca należność za przelaną wierzytelność w wysokości ......................... zł (słownie ............................................zł), przekazując środki z rachunku faktoringowego nr ............................................................. stosownie do zasad opisanych niżej.

Bank wypłaci Sprzedawcy (dostawcy, usługodawcy) zaliczkę w wysokości ......... % kwoty wierzytelności pomniejszonej o dyskonto, tj. kwotę ............ zł (słownie ............................. zł) w formie ........................ w terminie ............. . Pozostała kwota należności za przelaną wierzytelność będzie zablokowana na wyodrębnionym rachunku nr ...................................................... do czasu spłaty zobowiązania przez Dłużnika. Bank wypłaci zablokowaną kwotę Sprzedawcy (dostawcy, usługodawcy) niezwłocznie po spłacie zobowiązania przez Dłużnika, nie później niż w terminie pięciu dni.

* 3

1. Wszelkie koszty związane z niniejszą umową obciążają Sprzedawcę (dostawcę, usługodawcę).

2. Przedmiotowa spłata wierzytelności nie powoduje zwrotu pobranych odsetek, prowizji i innych opłat.

* 4

1. Sprzedawca (dostawca, usługodawca) zobowiązuje się ponieść wszelkie koszty, jakie wynikać będą ze stosunków handlowych łączących go z Dłużnikiem.

2. Sprzedawca (dostawca, usługodawca) jest odpowiedzialny względem Dłużnika za roszczenia wynikające z tytułu gwarancji i rękojmi za realizowane przez siebie dostawy (usługi).

3. Sprzedawca (dostawca, usługodawca) zobowiązuje się do załatwienia wszelkich reklamacji zgłoszonych przez Dłużnika i do pokrycia ich kosztów.

* 5

1. Spłata zobowiązania wynikającego ze sprzedanej wierzytelności obciąża Dłużnika.

2. W przypadku niespłacenia należności przez Dłużnika w terminie, przelew wierzytelności określonej w * 1 niniejszej umowy traci moc, a Sprzedawca (dostawca, usługodawca) staje się z powrotem wyłącznie uprawniony do wierzytelności, której dotyczy niniejsza umowa. W takim przypadku Bank zawiadamia Sprzedawcę (dostawcę, usługodawcę) o braku spłaty, informując go jednocześnie o powrotnym przyjściu na niego scedowanej na Bank (spółkę) wierzytelności oraz wzywa do zapłaty całej należnej Bankowi kwoty za tę wierzytelność w terminie .......................... stosownie do postanowień * 2.

3. Od następnego dnia po upływie okresu, o którym mowa w ustępie poprzedzającym, Bank (spółka) nalicza odsetki w wysokości ................ %.

4. Sprzedawca (dostawca, usługodawca) upoważnia Bank do dokonywania wszelkich rozliczeń z tytułu wypłaconej, a podlegającej zwrotowi zaliczki w drodze obciążenia swojego rachunku bieżącego nr .................................... prowadzonego w .................................... w dniu wymagalności zobowiązania.

5. Sprzedawca (dostawca, usługodawca) upoważnia Bank (spółkę) do ściągnięcia zadłużenia przeterminowanego oraz innych należności z wpływów na jego rachunki przed wszystkimi innymi płatnościami z wyjątkiem tytułów wykonawczych realizowanych w trybie egzekucji sądowej lub administracyjnej.

6. Zablokowana, stosownie do zasad opisanych w * 2 ust. 3, kwota znajdująca się na rachunku nr ........................................... nie podlega wypłacie Sprzedawcy (dostawcy, usługodawcy) i jest przejmowana przez Bank (spółkę).

* 6

Prawne zabezpieczenie spłaty wierzytelności objętej niniejszą umową stanowi: ...

............................................................... .

* 7

1. Bank (spółka) zastrzega sobie prawo natychmiastowego wypowiedzenia umowy w przypadku pisemnego, umotywowanego zaprzeczenia przez Dłużnika zasadności czy też prawnej wymagalności przelanej wierzytelności.

2. W takim przypadku strony zgodnie postanawiają, że Bank (spółka) dokona zwrotnego przelewu wierzytelności, o której mowa w * 1 niniejszej umowy, w terminie 7 dni od dnia wypowiedzenia, a Sprzedawca (dostawca, usługodawca) zobowiązuje się przelew ten przyjąć i zwrócić otrzymane w ramach niniejszej umowy kwoty i wszelkie poniesione przez Bank (spółkę) koszty.

3. Pobrane przez Bank (spółkę) dyskonto nie podlega zwrotowi.

* 8

Inne postanowienia ustalone w umowie: ...............................................................

* 9

Wszelkie zmiany w niniejszej umowie mogą być dokonywane za zgodą Stron w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

* 10

Wszelkie spory wynikające z niniejszej umowy Strony poddają rozstrzygnięciu przez sąd polubowny (sąd powszechny) w ........................................... .

* 11

W sprawach nie uregulowanych mają zastosowanie odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego i prawa bankowego.

* 12

Umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze Stron.

................................................. ...................................................

podpisy osób działających za Sprzedawcę podpisy osób działających za Bank (spółkę)

L. Stecki, Factoring w praktyce bankowej, TNOiK, Toruń 1995, s. 28.

K. Zdanowski, Kredyty gospodarcze, Nowa Europa 1996.

L. Stecki, op. cit., s. 23.

Instrukcja-Factorowania i handlu wierzytelnościami - nazwa banku zastrzeżona

L. Stecki, op. cit., s. 36

I. Chojnacki, Na ryzyko klienta, "Życie Gospodarcze” 1994, nr 36 s. 8

L. Stecki, op. cit., s.43.

Instrukcja-Factorowania i handlu wierzytelnościami, op. cit., s. 43.

L. Stecki, op. cit., s. 45.

K. Kreczmańska, Faktoring w teorii i praktyce czyli o tym, jak szybko, tanio, bezpiecznie i zgodnie z prawem odzyskiwać wierzytelności, Warszawa 1996, s. 27-28.

Ibidem.

Ibidem.

Ibidem.

P. W., Skóry na giełdę, „ Rzeczpospolita” 1996, nr 58, s. 9

B. Żuławnik, Korzyści z faktoringu, „Gazeta Bankowa” 1995 , nr 52, s.10.

S. Wojciechowski, Produkt przyszłości, „ Businessman” 1994, nr 10, s.6.

B. Żuławnik, op. cit.

Przykład opracowany na podstawie artykułu M. Piweckiego i P. Rybaka, Faktoring zamiast kredytu, „Leasing” 1996.

K. Kreczmańska, op. cit., s. 39

L. Stecki, Factoring w praktyce bankowej, Dom Organizatora TNOiK, Toruń, 1995 r., s. 18

Ibidem, s.22

L. Stecki, op. cit., s. 68-69

K. Kruczalak, op. cit., s. 52-53

L. Stecki, op. cit., s. 52

Ibidem

L. Stecki, op. cit., s. 59

K. Kreczmańska, op. cit., s. 72-74

Ibidem, s. 76-78

Regulamin - obrót handlowy wierzytelnościami - nazwa banku zastrzeżona

L. Stecki, op. cit., s. 55

Regulamin - factorowanie i handlu wierzytelnościami

D. Sadlik, Zakres zarzutów dłużnika w umowie faktoringu, Rzeczpospolita 1996, nr 6

Regulamin - obrót handlowy wierzytelnościami

L. Stecki, op. cit., s. 61

FAKTOR

ODBIORCA TOWARU

FAKTORANT

FAKTORANT

ODBIORCA TOWARU

FAKTOR

• uzyskanie kredytu jest z reguły bardziej czasochłonne; po wyczerpaniu określonych limitów, przysługujących w wypadku kredytu w rachunku bieżącym, bank będzie się domagał kolejnych, coraz większych zabezpieczeń,

• zmienia się struktura pasywów; wzrasta udział środków obcych; w ten sposób przedsiębiorstwo może utracić szansę zaciągnięcia innych kredytów (np. na cele inwestycyjne),

• spłata rat kapitałowych kredytu nie stanowi kosztu, co w określonych sytuacjach może być dla firmy niekorzystne.

• uzasadniony jest szczególnie w warunkach, gdy faktorantowi zależy na maksymalizacji obrotów. Dzięki faktoringowi uzyska on natychmiast środki pieniężne, które przeznaczy na dalszy obrót,

• zmiany w bilansie następują jedynie po stronie aktywów (zamiana należności na gotówkę),

• faktoring jako forma zewnętrznego finansowania przynosi obciążenia czysto kosztowe.

KREDYT W RACHUNKU BIEŻĄCYM

FAKTORING

---