Wolność pokojowych zgromadzeń i zrzeszania się

1. Wolność pokojowych zgromadzeń

1. Miejsce w systematyce praw człowieka

• to uprawnienie ma postać „wolności” lub „prawa” - ale ta różnica nie pociąga normatywnych konsekwencji

• art. 20 PDPC

• art. 21 MPPOiP

• art. 15 KPD

• art. 11 EKPC - tu „prawo do wolności” zgromadzeń :)

• art. 15 AKPC

• art. 11 AKPCiL

• to uprawnienie polityczne (I generacja)

• ma char. kolektywny - wykonywane jest zbiorowo, a nie indywidualnie

• może być ograniczane w oparciu o klauzule limitacyjne ( w sys. europejskim też w odniesieniu do niektórych grup zawodowych - np.. żołnierzy)

• art. 16 EKPC - dodatkowa możliwość ingerowania w to prawo przez władze publiczne dot. korzystania z niego przez cudzoziemców (jeśli by to było związane z ich działalnością polityczną)

• nie ma char. bezwzględnego - możliwość derogacji (to prawo najbardziej podatne na ograniczenia w st. nadzwyczajnych)

• możliwość korzystania z niego także przez osoby prawne

• problem wzajemnej relacji między wol. zgromadzeń a wol. ekspresji i wol. religii

• wol. zgromadzeń ma char. lex specialis w stosunku do wol. eks. i religii (Sigurjonsson p. Islandii,1992r.)

• ochrona wyrażania opinii i przekonań - jeden z celów wol. zgromadzeń

• Zjednoczona Komunistyczna Partia Turcji p. Turcji, 1998r.

• inne zdanie - Komitet Praw Człowieka w Genewie

• Kivenmaa p. Finlandii,1990r. - usunięcie przez siły porządkowe transparentu w trakcie demonstracji - uznano za naruszenie wol. ekspresji, a nie wol. zgromadzeń

1. Rekonstrukcja substancji chronionej

1. Pojęcie „zgromadzeń”

• tym prawem objęte są tylko zgromadzenia zamierzone, a nie przypadkowe zbiegowiska wywołane np. przez wypadek drogowy

• zgromadzenie ma służyć realizacji celu założonego przez uczestniczące w nim osoby

• zgromadzenie nie musi mieć celu politycznego i nie musi dotyczyć spraw absorbujących społeczeństwo lub jego znaczną część

• może być zorganizowane z pobudek

• ekologicznych

• ekonomicznych

• humanitarnych

• religijnych i innych

• poglądy mogą być kontrowersyjne, „irytować i sprawiać przykrość” ich oponentom (Platform „Arzte fur das Leben” p. Austrii, 1988r.)

• mimo że nazwa „zgromadzenie” sugeruje statyczny charakter - obejmuje też marsze (Christians against Racism and Fascism p. Wielkiej Brytanii, 1980r.)

• nie tylko zgromadzenia publiczne, ale też w miejscach prywatnych są chronione (Rassemblement Jurassen p. Szwajcarii, 1979r.)

2. Pokojowy charakter zgromadzeń

• mimo iż w AKPCiL brak określenia „pokojowy” - to też chodzi tylko o pokojowe zgromadzenia

• pokojowe zgromadzenie jest, gdy:

• taki charakter ma przez cały czas swojego trwania

• władza publiczna może (w oparciu o uzasadnione przesłanki) przewidywać niespełnienie tego zanim do zgromadzenia dojdzie

• zachowanie osób biorących w nim udział:

• możliwość sprowokowania kontrdemonstracji z użyciem przemocy sama przez się nie pozbawia zgromadzenia pokojowego charakteru

• EKPC - moż uczestniczenia w demonstracji ekstremistów o agresywnych zamiarach nie będących członkami organizującego się stowarzyszenia, nie może pozbawiać do niego prawa (ale ten warunek jest nie do zweryfikowania gdy inicjatorem jest struktura niezorganizowana)

• zidentyfikowanie zachowań podważających pokojowy charakter zgromadzenia - zwykle nie budzi problemów gwałtowne ataki na osoby i mienie:

• rzucanie kamieniami

• podpalenia samochodów

• rozbijanie witryn sklepowych

• wg AKPC - to też sam fakt posiadania broni przez demonstrantów (mimo braku tej przesłanki w innych dokumentach - należy uznać jej uniwersalne zastosowanie)

• „broń” - szerokie znaczenie - oprócz broni palnej też niebezpieczne narzędzia i koktajle Mołotowa

• sprawa G. p. Niemcom, 1989r. Europejska Komisja Praw Człowieka - legalność ukarania uczestnika demonstracji przeciwników broni nuklearnej, zorganizowanej pod bazą wojsk amerykańskich.

• Demonstracja polegała na blokowaniu drogi dojazdowej do bazy przez siedzących na niej protestujących („sit-in”)

• Komisja uznała, że było to pokojowe zgromadzenie

• podkreślenie, że wol. zgromadzeń nie może być interpretowana restryktywnie

3. Obowiązki państwa

• zapewnienie wol. zgromadzeń wymaga powstrzymywania się przez państwo od ingerencji w korzystanie z tego uprawnienia (obowiązek negatywny)

• władza publiczna nie może uniemożliwiać ani utrudniać odbycia zgromadzenia jeśli nie mieści się to w granicach dopuszczalnej ingerencji (wyznaczonej przez standardy międz.)

• ale wg ETPC art. 11 wymaga czasami podjęcia pozytywnych działań

• uczestnicy demonstracji nie mogą się obawiać, że w związku z głoszonymi poglądami staną się ofiarami przemocy fizycznej ze strony oponentów - bo to by ich powstrzymało przed otwartym wyrażaniem opinii (a to jest sprzeczne z wartościami demokratycznego społ. ple ple ple)

• sprawa Platform „Arzte fur das Leben” p. Austrii, 1988r.

• dwie demonstracje austriackiego ruchu antyaborcyjnego zostały zakłócone przez przeciwników zaostrzania przepisów dot. aborcji

• utrudnienie przemarszu poprzez włączanie się w szeregi demonstrujących i zakrzykiwanie ich przez głośniki, obrzucanie jajkami i kępami trawy :)

• pierwsza demonstracja - policja utworzyła kordon między oponentami

• druga - policja rozpędziła demonstrantów

• pytanie do ETPC - czy działania władz austriackich były wystarczające?

• odp. TAK - bo:

• władze odmówiły przeciwnikom aborcji urządzenia kontrdemonstracji miejscu tamtej

• zakłócenia do których doszło nie były poważne (brak istotnych szkód)

• siły policyjne wkroczyły do akcji w momencie, w którym groziło użycie przeciw demonstrującym siły fizycznej

• ETPC - obowiązków pozytywnych państwa nie można rozumieć jako konieczności zapewnienia całkowitego spokoju i bezpieczeństwa każdemu zgromadzeniu

4. Dopuszczalne ingerencje państwa

• naruszenie wolności zgromadzeń to zazwyczaj:

• uniemożliwienie zgromadzenia

• zakłócenie jego przebiegu

• nie zapewnienie dostatecznej ochrony przed próbami zakłócenia ze strony osób trzecich

• ukaranie uczestnika zgromadzenia związane z jego udziałem w tym wydarzeniu (Ewelin p. Francji,1991r.)

• te działania/zaniechania państwa są dopuszczalne - jeśli są uzasadnione prawnie

• brak pokojowego charakteru zgromadzenia

• honorowanie warunków ingerencji określonej w k. imitacyjnej

• ale państwo nie ma zupełnej swobody rozprawiania się ze zgr. niepokojonymi

• użyte metody muszą odpowiadać innym standardom praw człowieka

• poszanowanie pr. do życia, wol. od tortur etc.

• przeprowadzenie pokojowego zgromadzenia może być poddane wymogom formalnym np.

• obowiązek wcześniejszego zawiadomienia (Kivenmaa p. Finlandii,1990r.)

• obowiązek uzyskania zgody władz publicznych (Ciraklar p. Turcji,1995r.)

• ograniczenia co do miejsca i czasu

• ale muszą korespondować z „pilną potrzebą społeczną”

• powinny być proporcjonalne w stosunku do realizowanego celu prawowitego

• nie mogą być powodowane niechęcią władz wobec organizatorów lub danych poglądów

• możliwy całkowity zakaz odbycia

• jeśli mają być propagowane idee niezgodne z prawem

• gdy przemawiają za tym poważne względy bezpieczeństwa

• art. 11 EKPC - moż. ograniczenia wolności zgromadzeń wobec członków sił zbrojnych, policji i administracji publicznej

2. Wolność zrzeszania się

1. Miejsce w systematyce praw człowieka

• to uprawnienie polityczne (I generacja)

• art. 20 PDPC

• art. 22 MPPOiP

• art. 15 KPD

• art. 11 EKPC

• art. 16 AKPC

• art. 10 AKPCiL

• ale że jej składnikiem jest wolność tworzenia i przystępowania do związków zawodowych (+gwarancje pracownicze) - jest też uprawnieniem społecznym (II generacja)

• art. 23 ust 4 PDPL

• art. 8 MPPGSK

• art. 5 6 EKS

• art. 8 Protokołu z San Salwador do AKPC

• Konwencje MOP nr: 11,87,98,135,141,151,154

• ma char. kolektywny

• podlega ograniczeniom ze wzg. na k. limitacyjne ( w st. nadzwyczajnych - też derogacyjne)

• art. 16 EKPC też ma zastosowanie

• też na to uprawnienie mogą powoływać się osoby prawne i inne jednostki organizacyjne

• ma char. lex specialis wobec wolności religii i wol. ekspresji

1. Rekonstrukcja substancji chronionej

1. Pojęcie „zrzeszenia”

• w systemie europejskim „zrzeszenie” to kategoria autonomiczna EKPC jej rozumienie nie jest podporządkowane stanowisku danego prawa krajowego

• pr. krajowe może być punktem dla jej interpretacji (Karakurt p. Austrii, 1999r.)

• ETPC stosuje własne kryteria kwalifikując coś jako zrzeszenie w znaczeniu art. 11:

1. wymóg osiągnięcia pewnego poziomu zorganizowania

• pozwala na odróżnienie zrzeszenia od grupy nie mającej wew. struktury (np. korzystającej z centrum handlowego)

b)wymóg posiadania przez zorganizowaną strukturę odpowiedniego stopnia trwałości

• zrzeszeniem nie jest efemeryczne zgromadzenie

c)zrzeszenie musi mieć cel, wokół którego skupieni są jego członkowie

• nie wystarcza sama chęć dzielenia towarzystwa innych osób np. współosadzonych w zakładzie karnym ( McFeely p.UK,1980r)

• dopuszczalne cele - jest ich wiele

• art. 16 AKPC wymienia przykładowo cele ideologiczne, religijne, polityczne, gospodarcze, pracownicze, społeczne, kulturalne, sportowe

• MPPOiP i EKPC - cele pracownicze i gospodarcze w ramach wol. zrzeszania się poprzez moż. tworzenia zw. zawodowych

• ale to nie znaczy że inne cele są poza ochroną

• złe jest stwierdzenie, że art. 11 EKPC nie obejmuje partii politycznych (Zjednocz. Partia Komunistyczna Turcji p. Turcji, 1998r.)

• obok członkostwa w partii polit. lub w zw. zawodowym gwarancje mogą dotyczyć przynależności do struktur o nawet krańcowo różnych zamierzeniach i zadaniach, np.:

• klub jeździecki

• klub kibica

• stowarzyszenie miłośników przyrody

• związki wyznaniowe i kościoły itd….

• przedsięwzięcia o komercyjnej naturze (głównie spółki) - tu interes członków zrzeszenia chroniony raczej w ramach prawa do niezakłóconego korzystania ze swojego mienia

• wybór celu - należy do osób tworzących zrzeszenie i w ramach prawa ma być powzięty swobodnie

• jedyny wymóg celu - legalność

d) zrzeszenie powinno posiadać char. dobrowolny

• ale akceptowana jest praktyka closed shop - przymusowego członkostwa w zw. zawodowych

e) zakwalifikowanie do zrzeszeń nie jest warunkowane posiadaniem przez podmiot osobowości prawnej

• ale odmowa jej przyznania może być uznana za pogwałcenie tej wolności ( w pewnych sytuacjach)

f) nie wszystkie zorganizowane, trwałe i posiadające legalny ce; grupy osób są zrzeszeniami.

• tego charakteru odmawia się, gdy wykazują zbyt duże powiązania ze strukturami i zadaniami państwa (strony zobowiązanej z tytułu pr. człowieka)

• brak stałego i jednoznacznego zestawu przesłanek branych pod uwagę przy ustalaniu takich dyskwalifikujących związków

• sprawa Le Compate, Van Leuven, De Meyere p. Belgii (1981r) - ETPC odmówił belgijskiej izbie lekarskiej statusu zrzeszenia, ze względu na:

1. utworzenie jej mocą prawa

2. zintegrowanie ze strukturami państwa (pełnienie funkcji w jej organach przez wyznaczonych do tego sędziów)

3. publiczny char. celu (ochrona zdrowia)

4. kompetencje władcze (prawodawcze, administracyjne, dyscyplinarne)

• analogiczne stanowisko wobec innych korporacji zrzeszających przedstawicieli wolnych zawodów

• architektów (Revert I legallais p. Francji,1989r.)

• adwokatów (M.A. i inni p. Hiszpanii,1990r.)

• notariuszy (O.V.R. p. Rosji, 2001r.)

• weterynarzy (Barthold p. Niemcom,1981r.)

• też odmowa w zakwalifikowaniu jako zrzeszenia:

• związku rybołóstwa

• izby handlowej

• organizacji studenckiej (M.A p. Szwecji, 1998r.)

• czyli stałym czynnikiem wpływającym naopinię ETPC jest publiczny char. celu

• ale pełnienie pewnych zadań w interesie ogólnym samo przez się nie pozbawia statusu zrzeszenia

• sprawa Sigurjonsson p. Islandii (1993r.)

• analiza natury związku kierowców zawodowych „Frami” czuwającego nad właściwym wykonywaniem zawodu taksówkarza

• jego kompetencji to m.in.:

• zawiadamianie odpowiednich organów o przypadkach naruszenia licencji

• określenie ilości taksówek pracujących w weekendy wtc.

• nie angażował się w formy działalności związkowej (spory zbiorowe, rokowania z pracodawcami)

• mimo to ETPC uznał je za zrzeszenie w rozumieniu art. 11 EKPC, bo:

• nie utworzone z mocy prawa

• samodzielnie określiło swoje cele, organizację etc.

• chroniło interes zawodowy swoich członków

• nie posiadało istotnych komp. władczych (np. pr. do przyznania licencji)

2. Związek zawodowy i jego reprezentatywność

• EKPC i MPPOiP wymieniają prawo tworzenia i przystępowania do związków zawodowych

• zw. zawodowe - najczęstsza „ofiara” restrykcji w to prawo

• EKPC i MPPOiP - przewidziane dla zabezpieczenia praw wolnościowych ( a wol. zrzeszania się bywa czasem kwalifikowana wyłącznie jako uprawnienie II generacji)

• z wolności zrzeszania się w zw. zawodowych wynikają pewne dodatkowe uprawnienia (omówione później)

• więc ważne jest rozróżnienie zw. zawodowych od innych organizacji

• kryterium rozróżnienia cel zrzeszenia

• zw. zawodowe - szczególna rola na polu zatrudnienia (NALGO p Wielkiej Brytanii,1993r.)

• konwencja MOP nr 87 - organizacje pracownicze - wspieranie i obrona interesów pracowników

• poj. „pracownik” - rozumienie szeroko - osoby świadczące pracę zarówno w sektorze prywatnym jak i publicznym (urzędnicy różnych szczebli administracji)+rolnicy indywidualni, wolne zawody i osoby samozatrudniające się

• istotna cecha organizacji pracowniczej ( z wzg. na prawo do rokowań zbiorowych) reprezentatywność

• w niektórych państwach prawo do rokowań mają tylko zw. zawodowe

• to dyktowane względami użyteczności - przez ograniczenie podmiotów negocjujących - łatwiej jest osiągnąć kompromis między pracownikami i pracodawcami

• w EKPC - ocena zgodności praktyki z wymaganiami konwencji dokonywana pod kątem art. 14 (zakazu dyskryminacji)

• zastosowanie kryteriów dopuszczalności zróżnicowania w traktowaniu podmiotów przynależnych do tej samej kategorii

• Komitet Wolności Związkowej MOP dopuszcza daną praktykę :

• jeśli uznanie zw. zawodowego za reprezentatywny oparte jest na obiektywnych, precyzyjnych i wcześniej ustalonych kryteriach

• a wynikająca z tego niejednolitość pozycji prawnej organizacji pracowniczych ma skutek tylko w zakresie określonego kręgu uprawnień i nie pociąga pozbawienia związków niereprezentatywnych możliwości działania w obronie interesów pracowniczych swoich członków

zasadnicze znaczenie ma liczebność organizacji pracowniczych

3. Prawo tworzenia i przystępowania do zrzeszeń

• to treść wolności zrzeszania się

• 2 możliwości:

• tworzenie nowego zrzeszenia

• przystępowanie do już istniejącego

• w dokumentach międz. to wyraźnie dotyczy tylko związków zawodowych - ale przyjmuje się że dotyczy to wszystkich zrzeszeń

• wg ETPC - prawo tworzenia i przystępowania - to aspekt szerszego prawa do zrzeszania się a nie samodzielne uprawnienie (Sigurjonsson p. Islandii,1993r.)

• tworzenie zrzeszenia:

• tworzenie nie tylko pojedynczych struktur organizacyjnych

• też tworzenie ich federacji i konfederacji na krajowym lub międzynarodowym poziomie

• obywatele nie mogą być skazani tylko na istniejące zrzeszenia, ze wzg. na:

• pluralizm celów

• unikanie faktycznego podporządkowania władzy publicznej i grupom nacisku

• dlatego ETPC uzależnia swoje akceptowanie przymusowego członkostwa w korporacjach zawodowych (np. lekarskich) od zachowania możliwości tworzenia przez osoby do tego zobowiązane, dobrowolnych zrzeszeń chroniących ich interesy związane z daną profesją (Le Compte p. Belgii,1981r.)

• Komitet Wolności Związkowej MOP - uważa że unifikacja ruchów zawodowych stanowi lepszą ochronę interesów pracowniczych, ale dopuszczalna jest tylko jej dobrowolna postać ( bo jeśli to wynika z narzuconego prawa - to jest to naruszenie art. 2 Konwencji nr 87)

• przystąpienie do zrzeszeń

• prawo do pozostania członkiem zrzeszenia

• ale to nie uprawnienie każdego podmiotu do uzyskania i zachowania członkostwa w dowolnie wybranej przz siebie organizacji

• zrzeszenie może nie przyjąć osoby ubiegającej się o członkostwa i może usunąć dotychczasowego (Cheall p. WB,1985r.)

• próby ograniczeń mogą stać się pogwałceniem prawa do zrzeszania się, ale brak żadnej zew. kontroli zagraża uprawnieniu tych co by chcieli wstąpić/pozostać w zrzeszeniu

• więc konieczne zbalansowanie kolidujących interesów przez państwo

• wg EKPC - realizacja w zgodzie z wymogami k. imitacyjnej (art. 11ust 2)

• ochrona praw i wolności innych osób

• poszanowanie zas. proporcjonalności

• sprawa NALEGO p. WB,1993r.

• wydalenie ze zw. zawodowego musi mieć rozsądną przyczynę (np. niestosowanie się przez związkowca do reguł organizacji - ale one muszą być rozsądne a wydalenie zgodne z nimi)

• niedopuszczalne są wszelkie działania dyskryminacyjne (np. rasowe kryterium doboru kandydatów)

• prawo do tworzenia i przystępowania jest źródłem prawa do swobodnego prowadzenia działalności przez zrzeszenie

• sens powołania zrzeszenia leży w możliwości faktycznego realizowania jego celu

• nieważne czy ostatecznie cel będzie osiągnięty

• 
  ważne, by zrzeszenie mogło podejmować kroki zmierzające do realizacji celu i nie było w tym ograniczane bez uzasadnienia

• 
  art. 8 ust 1c MPPGSiK (tylko zw. zawodowe)

• art. 3 Konwencji MOP nr 87 (też org. pracodawców)

• swoboda prowadzenia działalności - ma :

• wymiar zewnętrzny relacja zrzeszenia z innymi podmiotami

• wymiar wewnętrzny organizacyjna autonomia

• np. partia polityczna

• w. zewnętrzny - moż. podejmowania legalnych działań w celu przejęcia władzy w państwie

• możność wystawienia kandydatów w wyborach parlamentarnych

• w. wewnętrzny

• samodzielny wybór władz partii

• przyjęcie reguł i procedur

• określenie programu

• podejmowanie decyzji w sprawach indywidualnych członków

4. Aspekt negatywny wolności zrzeszania się

• to wolność od zrzeszania się wbrew własnej woli zagwarantowanie moż. nie przystępowania bądź wystąpienia ze zrzeszenia

• wprost w :

• art. 20 ust 2 PDPC

• art. 10 ust 2 AKPCiL - „z zastrzeżeniem obowiązku solidarności” z art. 29

• art. 8 ust 1a MPPGSiK - „prawo tworzenia i przystępowania do zw. zawodowych „wg własnego wyboru”

• w EKPC - sytuacja niejasna

• zamiar twórców nie obejmował gwarancji nie zrzeszania się (wg Travaux preparatoires)

• w czasie powstawania EKPC część państw dopuszczała praktykę przymusowego członkostwa w zw. zawodowych

• sprawa Sigurjonsson p. Islandii,1993r. - ewolucyjna interpretacja art 11 - ETPC:

• akceptacja wymiaru negatywnego

• potwierdzenie jego obecności w Konwencji

• Komitet Niezależnych Ekspertów (obecnie Eur. Komitet Pr. Socjalnych -EKPS) na tle art. 5 EKS - uznał obecność aspektu negatywnego

• ale nie uczynił tego Komitet Praw Człowieka

• sprawa Gauthier p. Kanadzie, 1999r.

• ułatwienia w relacjonowaniu obrad parlamentu, z których mogli korzystać wyłącznie dziennikarze należący do specjalnego zrzeszenia

• Komitet uznał skargę za niedopuszczalną w kwestii naruszenia ar 22 MPPOiP

• ale w zdaniu odrębnym pozostali członkowie Komitetu - pogląd, że art. 22 chroni też przed przymusowym członkostwem zrzeszeniu

• EKS - wymiar negatywny oznacza niedopuszczalność systemu closed shop

• EKPC - mniej jednoznaczne stanowisko:

• ETPC dotychczas nie odrzucił wprost sys. closed shop

• ale pewne jego przejawy uznane jako nie do pogodzenia z art. 11

• formy przymusu - obowiązek członkostwa pod groźbą utraty pracy, licencji

• ważny jest stosunek niedobrowolnych członków do programu zrzeszenia lub objęcie obowiązkiem przynależności osób zatrudnionych przed jego ustanowieniem

• Komitet Wolności Związkowej MOP - decyzja o dopuszczalności closed shop należy do władz krajowych

5. Prawo do akcji zbiorowej

• sprawa Narodowy Związek Policji Belgijskiej p. Belgii ,1975r. - ETPC potwierdził, że z prawa do tworzenia i przystępowania do zw. zawodowych wynika wolność podejmowania akcji związkowych

• akcje związkowe mogą polegać na:

• prowadzeniu rokowań zbiorowych

• zawieraniu porozumień zbiorowych

• strajku

• ale to nie znaczy, że art. 11 gwarantuje te 3 elementy składowe - chodzi o środki urzeczywistnienia wol. akcji związkowych, w których zakresie państwo ma swobodę wyboru

• naruszenie elem. składowego - nie jest naruszeniem art. 11 jeśli zw. zawodowy zachowuje realną możliwość obrony interesów pracowniczych za pomocą innych środków

• sprawa J.B.i inni p. Kanadzie, 1986r.

• Komitet Pr. Człowieka musiał odpowiedzieć, czy z art. 22 MPPOiP wypływa prawo do strajku

• analiza porównawcza z art. MPPGSiK

• pr. do strajku nie może być postrzegane jako wynikające z prawa do tworzenia i przystępowania do zw. zawodowych

• MOP - inne stanowisko niż Kom.Pr. Czł.

• Komitet Wol. Związkowej - zarówno prawo do strajku jak i prawo do rokowań zbiorowych to nieodzowne elementy wol. zrzeszania się w zw. zawodowych

• współtworzą one standard prawny Konwencji nr 87, mimo że nie zostały w niej wprost potwierdzone

• uprawnienia pracownicze zw. z wol. zrzeszania się - mają też niezależne podstawy w pr. międz.:

• prawo do rokowań zbiorowych

• konwencje MOP nr. 98 i 154

• art. 6 EKS

• prawo do strajku

• art. 8 ust 1 d MPPGSiK

• art. 6 ust 4 EKS

• art. 8 ust 1b Protokołu z San Salwador

• prawo do rokowań zbiorowych:

• cel - harmonijne ułożenie stosunków pracy między pracownikami a pracodawcami

• tworzenie moż. rozstrzygania wszelkich znaczących dla obu środowisk kwestii w drodze wzajemnych negocjacji

• kluczowe tematy:

• wynagrodzenia i pozostałe warunki pracy

• zarządzanie i struktura zatrudnienia w zakładzie

• zabezpieczenia socjalne pracowników

• państwo ma obowiązek akceptowania, wspierania i promowania tych wysiłków ( na wszystkich poziomach negocjacji - krajowym, regionalnym, lokalnym, zakładowym - choć wg ETPC - tylko na krajowym)

• rokowania muszą mieć dobrowolny charakter - państwo nie może zmuszać do ich podjęcia (tylko wyjątkowo dopuszczalna ingerencja w ich przebieg i wynik)

• prawo do zawierania porozumień zbiorowych

• art. 6 ust 2 EKS

• zobowiązanie uznania tego przez prawo krajowe

• prawo do koncyliacji i arbitrażu w przypadku sporów na tle stosunków pracy

• art. 6 ust 3 EKS

• jeśli mechanizm koncyliacyjny /arbitrażowy nie pow. w oparciu o układ zbiorowy lub nie wynika z praktyki obowiązek jego ustanowienia należy do państwa jego przymusowe stosowanie musi wg EKS odpowiadać wymogom k. limitacyjne z art. 31

• Komitet Wolności Związkowej MOP - przymusowy arbitraż - sytuacja wyjątkowa i dopuszczony tylko w odniesieniu do służb, których nieprawidłowe funkcjonowanie może zagrażać życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu publicznemu

• prawo do strajku

• EKS uznaje prawo do strajku i innych akcji zbiorowych (podejmowanych przez pracowników lub pracodawców) - art. 6 ust 4

• stajk to drastyczny środek ochrony interesów pracowniczych

• bywa wykorzystywany dla celów niezwiązanych z sytuacja pracy

• dlatego organy kontrolne w sys. EKS i MOP podkreślają, że gwarancje nie obejmują strajków mających czysto politycznych charakter

• ale nie uważane za takie strajki te, przeciw polityce gospodarczej i społecznej rządu, która ma konsekwencje w sferze praw pracowniczych

• dopuszczalne są strajki solidarnościowe, okupacyjne i generalne ( zasięg ogólnokrajowy)

• niezależnie od formy - muszą przebiegać pokojowo

• pr. do strajku nie jest prawem absolutnym - władza może w nie ingerować

• moż. uzależnienia legalności strajku od:

• uprzedzenia o nim pracodawcy

• wcześniejszego wykorzystania mechanizmu arbitrażowego lub koncyliacyjnego

• zachowania okresu namysłu (cooling-off period)

• podjęcia decyzji przez większość załogi w drodze głosowania tajnego

• zapewnienia w jego trakcie odpowiednich śr. bezpieczeństwa

• umożliwienie świadczenia pracy przez pracowników, którzy nie przystąpili do niego

• też moż. ograniczeń podmiotowych obejmujących:

• pracowników państwowych

• osoby świadczące kluczowe usługi ze społecznej perspektywy, nawet jeśli działają w ramach sektora prywatnego

• możliwość wyłączenia uprawnienia tylko w stosunku do konkretnych, szczególnie istotnych służb:

• policji

• sądownictwa

• straży pożarnej

• straży więziennej

• moż ograniczenia nawet w przypadku usług prywatnych, jeśli trudności w ich dostarczeniu mogą zagrażać życiu, zdrowiu, bezpieczeństwu publicznemu - wg KWZ MOP to m.in.:

• 
  szpitalnictwo

• energetyka

• wodociągi

• telekomunikacja

• kontrola lotów




1. Obowiązki państwa

• sprawa Gustafsson, 1996r. - ETPC - spostrzeżenie: :)

• chociaż art. 11 to ochrona jednostki przed arbitralnymi ingerencjami władz publicznych w korzystanie z jej praw - mogą też istnieć pozytywne obowiązki zapewnienia skutecznego korzystania z tych praw

• w odniesieniu do wol. zrzeszania się - pozytywne obowiązki - w związku z :

• kolizją interesów jednostki z interesami zrzeszenia

• zadaniem państwa jest obrona jednostki przed nadużyciami ze strony zrzeszenia, która wiąże się z wkraczaniem w sferę jej autonomii

• konfliktem pracodawca - organizacja pracownicza

• przeciwstawienie się przejawom antyzwiązkowej dyskryminacji ze strony pracodawcy, może polegać np. na różnych formach represjonowania pracowników zaangażowanych w tworzenie zw. zawodowego lub jego działalność

1. Dopuszczalne ingerencje państwa

• klauzula limitacyjna podstawowa metoda ogr. wolności zrzeszania się

• art. 29 ust 2 PSPC - klauzula generalna

• art. 22 ust 2 MPPOiP

• art. 11 ust 2 EKPC

• art. 16 ust 2 AKPC

• art. 8 ust 1a MPPGSiK

• art. 31 ust 1 EKS - klauzula generalna

• konwencja MOP nr 87 - generalna reguła restrykcyjna - art. 8 (podporządkowuje wykonywanie gwarancji prawu krajowemu, o ile nie osłabia ono tych gwarancji lub nie jest tak stosowane)

• powstanie zrzeszenia i jego swobodne działanie - moż. poddania go pewnym warunkom formalnym

• obowiązek rejestracji

• nadanie formy prawnej odpowiadającej profilowi jego działalności

• dopuszczalne jest uzależnienie rejestracji m.in. od wykazania się odpowiednią liczbą członków czy wniesienia stosownej opłaty

• oryginalna i niemyląca nazwa zrzeszenia (X. p. Szwajcarii, 1994r.)

• odmowa rejestracji - nie zawsze jest równa naruszeniu wolności zrzeszania się

• nie ma naruszenia, gdy mimo niezarejestrowania zrzeszenie może kontynuować działalność (Ruch na rzecz demokratycznego Królestwa p. Bułgarii,1995r.)

• z art. 11 EKPC nie można dochodzić prawa do osobowości prawnej każdego zrzeszenia - choć to ważny aspekt tej wolności (Gorzelik p. Polsce,2001r.)

• cel zrzeszenia musi być zgodny z prawem - inaczej państwo może sprzeciwić się jego utworzeniu, takie zrzeszenia to:

zrzeszenia odwołujące się w swoim programie do przemocy bądź akceptujące przemoc jako środek jego realizacji

• ale pokojowie zabieganie o zmianę prawa (też norm konstytucyjnych) - nie może być przesłanką sprzeciwu państwa, choć:

• w sys. EKPC - dopuszczenie rozwiązania partii polit. promującej model państwa oceniony przez Trybunał jako niedemokratyczny (Refah p. Turcji,2001r.)

• delegalizacja zrzeszenia lub uniemożliwienie powstania najdalej posunięta ingerencja w pr. zrzeszania się

• więc muszą być poważne argumenty w

• deklarowanym programie zrzeszenia

• podejmowanych działaniach zrzeszenia

• poglądach liderów

• ale raczej nie z samej nazwy

• dopuszczalność ingerencji związana jest z problematyką wkraczania w autonomię zrzeszenia

• dokumenty międz. akceptują pewne specyficzne, podmiotowe ograniczenia wolności zrzeszania się możliwość wpr. szczególnych restrykcji wobec

• członków policji i wojska

• art. 22 ust 2 MPPOiP

• art. 9 MOP nr 87

• art. 5 EKS

• art. 16 AKPC

• policji wojska i administracji

• art. 8 ust 2 MPPGSiL

• art. 11 ust 2 EKPC

• art. 8 ust 2 Protokołu z San Salwador

to ułatwienie ingerowania w gwarancje zrzeszania się wskazanych grup zawodowych

ale niejasne są granice ograniczeń:

wykładnia gramatyczna art. 11 ust 2 EKPC - jedynym kryterium dopuszczalności ograniczeń wolności zgromadzeń i zrzeszania się wobec policji, wojska, administracji jest legalność

ETPC - wymaga oprócz legalności też niearblitralności ograniczania (a wręcz celowości i proporcjonalności ograniczania) - Rekvenyi p. Węgrom,2001r.

trudno też sprecyzować, kto mieści się kategorii policji, wojska, administracji

administracja - tu konieczna interpretacja restryktywna - uwzględnienie pozycji urzędnika

• chodzi o osoby na wysokich stanowiskach

• pozostali- należy uwzględnić cel regulacji zmierzających do zapewnienia właściwego funkcjonowania państwa

• sprawy Vogt (1995r.) i Volkmer(2001r.) - wyłączenie nauczycieli

zakres dopuszczalności ingerencji

• sys. EKPC = całkowite pozbawienie policjantów moż prowadzenia dział. politycznej i przystępowania do partii polit. (Rekvenyi p. Węgrom, 2001r.) - ale to dlatego bo na Węgrzech wieloletnie upolitycznienie policji - nie wiadomo czy ta zasada ma zastosowanie uniwersalne

• EKS - największe ingerencje w tę wolność mogą dotykać sił zbrojnych

• nawet całkowity zakaz tworzenia i przystępowania do organizacji pracowniczych

• aż taka restrykcja nie może być przyjęta wobec policji

• tylko akceptacja dla ograniczania wol. zrzeszania się policjantów do zw. zawodowych skupiających wyłącznie policjantów

• nie wymieniono administracji publicznej - ingerencja w prawa pracowników administracji możliwa wyłącznie na zasadach ogólnych ( w oparciu o k. limitacyjną z art. 31)

16

przywołują wprost ten aspekt pr. zrzeszania

ich pracownicy mogą być pozbawieni prawa do strajku, a w przypadku jego dopuszczalności - są zobowiązani do zapewnienia w jego trakcie świadczeń w niezbędnym zakresie

---