Tchawica (trachea)

 Część podgłośniowa krtani przechodzi w tchawicę stanowiącą kanał o stale otwartym

świetle, długości 10-12 cm, w zaleŜności od wzrostu danego osobnika. Średnica moŜe

się wahać od kilkunastu do przeszło 20 milimetrów.

 Część górna tchawicy leŜy w obrębie szyi ku przodowi od przełyku.

 Część dolna schodzi do śródpiersia i kończy się podziałem na dwa oskrzela główne:

prawe i lewe, na wysokość IV lub V kręgu piersiowego.

W odcinku śródpiersiowym tchawica leŜy równieŜ do przodu od przełyku, a jej podział,

zwany rozdwojeniem tchawicy leŜy do tyłu od łuku aorty i podziału pnia płucnego.

BUDOWA ZEWNĘTRZNA I WEWNĘTRZNA

 Szkielet tchawicy składa się z 16-20 podkowiastych chrząstek, otwartych od strony

grzbietowej.

 Tylne, otwarte odcinki chrząstek zamyka ściana błoniasta składająca się z mięśniówki

gładkiej ułoŜonej poprzecznie i tkanki łącznej, wytwarzając w ten sposób jednolitą

cewę.

 Zewnętrzną warstwę tchawicy tworzy błona włóknista, rozdwajająca się w miejscach, w

których obejmuje chrząstki.

W przestrzeniach między chrząstkami błona jest obficie zaopatrzona we włókna

elastyczne, miejsca te nazwano więzadłami obrączkowymi.

 Wewnętrzną warstwę ściany tchawicy tworzy błona śluzowa, podobna w swej budowie

do błony śluzowej krtani.

 W świetle tchawicy, w miejscu rozdwojenia, znajduje się ostra krawędź biegnąca w osi

strzałkowej, zwana ostrogą tchawicy.

FUNKCJA

 Krtań z tchawicą podczas połykania przesuwa się do góry.

 Podczas głębokiego wdechu się obniŜa przepona, a płuca się rozpręŜają - w obu

przypadkach tchawica moŜe się takŜe wydłuŜać, dzięki elastyczności podłuŜnej.

Na skutek czynności mięśni ściany błoniastej, tchawica moŜe się równieŜ czynnie

zwęŜać.

 Podczas kaszlu występujące znaczne zmniejszenie wymiaru podłuŜnego i poprzecznego

tchawicy powoduje powstawanie silnego prądu powietrznego (wzrost ciśnienia w

tchawicy), który ułatwia wykrztuszanie zalegającego śluzu.

Oskrzela (bronchi)

 Tchawica w miejscu rozdwojenia dzieli się na dwa oskrzela główne, rozchodzące się

pod kątem 90°.

Oskrzela główne od miejsca rozdwojenia kierują się w dół i na boki, w kierunku wnęk

płucnych.

Oskrzele prawe (bronchus dexter)

* Ma przebieg bardziej stromy i światło nieco większe od lewego (ze względu na

większą objętość prawego płuca, co spowodowane jest bardziej lewostronnym

umieszczeniem serca w śródpiersiu).

* Warunki te sprawiają, Ŝe ciała obce łatwiej dostają się do oskrzela prawego niŜ lewego.

We wnęce płucnej oskrzela główne wchodzą do miąŜszu płucnego dzieląc się na

oskrzela płatowe: na trzy w płucu prawym i na dwa w płucu lewym.

Oskrzela płatowe dzielą się na oskrzela segmentowe, zaopatrując segmenty

oskrzelowo-płucne.

Za segment oskrzelowo-płucny uwaŜany jest taki odcinek płata płuc, który ma własne

oskrzele segmentowe i tętnicę segmentową pochodzącą z podziału tętnic krąŜenia

płucnego (małego).

Prawe płuco składa się najczęściej z 10 segmentów (płat górny zawiera 3 segmenty,

środkowy 2, a dolny 5 segmentów).

W płucu lewym znajdują się najczęściej po 4 segmenty w płacie górnym i dolnym.

Oskrzela segmentowe w obrębie swego segmentu dzielą się jeszcze kilka lub

kilkanaście razy, przechodząc ostatecznie w nie posiadające juŜ chrząstek oskrzelka.

Oskrzelko (bronchiolus) ma średnicę około l mm i wysłane jest nabłonkiem

migawkowym. MoŜe się dzielić jeszcze kilkakrotnie, przechodząc w oskrzelko

końcowe (bronchioli terminales).

KaŜde oskrzelko końcowe dzieli się dychotomicznie na dwa oskrzelka oddechowe

(bronchioli respiratora), które zaliczane są juŜ do miąŜszu płuc.

Na oskrzelkach końcowych kończą się więc drogi oddechowe.

BUDOWA WEWNĘTRZNA I FUNKCJA

 Błona śluzowa oskrzeli pokryta jest nabłonkiem migawkowym.

 Liczne gruczoły śluzowe zwilŜają wdychane powietrze, tworząc na powierzchni błony

lepką warstwę, na której zatrzymują się wdychane cząsteczki kurzu.

 Migawki nabłonka przesuwają te zanieczyszczenia w kierunku krtani.

 Chrząstki pierścieniowate oskrzeli głównych w mniejszych oskrzelach przybierają

kształt małych, nieregularnych chrząstek, zastępowanych coraz częściej tkanką

mięśniową gładką.

PŁUCA (pulmones)

 Narząd układu oddechowego, w których zachodzi proces tzw. oddychania zewnętrznego.

BUDOWA ZEWNĘTRZNA

 Płuca są narządem parzystym - płuco prawe i lewe umieszczone w jamie klatki

piersiowej

 Są oddzielone od siebie narządami śródpiersia, a od trzew jamy brzusznej przeponą.

 Oba płuca na kształt ochronnego płaszcza obejmują serce.

 Kształt płuca stanowi w pewnym stopniu odlew ograniczającej go jamy klatki piersiowej

zamkniętej u dołu przeponą.

* Wklęsła podstawa płuca odpowiada wypukłości przepony, na której spoczywa i

określana jest jako powierzchnia przeponowa.

* Boczna wypukła powierzchnia płuca przylegająca do Ŝeber nosi nazwę powierzchni

Ŝebrowej

* Powierzchnia przeciwległa, zwrócona do śródpiersia, nosi nazwę powierzchni

przyśrodkowej

Na powierzchni przyśrodkowej

- Znajduje się głęboka wklęsłość - wycisk sercowy, w którym leŜy serce objęte

osierdziem.

- Pośrodku połoŜona jest wnęka płucna. Wychodzące i wchodzące do wnęki twory w

otoczeniu tkanki łącznej tworzą korzeń płuca

- W skład korzeni płucnych wchodzą:

▫ oskrzela główne prawe i lewe

▫ tętnice płucne prawe i lewe

▫ Ŝyły płucne prawe i lewe

▫ tętnice i Ŝyły oskrzelowe

▫ naczynia chłonne

▫ nerwy

* Kopulasty, górny koniec płuca nosi nazwę szczytu płuca wystaje on kilka

centymetrów ponad górny otwór klatki piersiowej.

BUDOWA WEWNĘTRZNA

 Płuca dzielą się na płaty oddzielone od siebie szczelinami międzypłatowymi

dochodzącymi prawie do wnęki.

* Płuco lewe ma jedną szczelinę zwaną skośną, która dzieli płuco na dwa płaty: górny i

dolny

* W płucu prawym oprócz szczeliny skośnej występuje szczelina pozioma. Obie

szczeliny dzielą płuco na trzy płaty: górny, środkowy i dolny

 Dla potrzeb klinicznych ustalono podział płuc na segmenty oskrzelowo-płucne. Są to

niezaleŜne jednostki, które mają własne oskrzela oraz zaopatrywane są przez gałęzie

lewej lub prawej tętnicy płucnej.

 W płucach odróŜnia się składnik oskrzelowy i składnik pęcherzykowy.

* Składnik oskrzelowy słuŜy do przewodzenia powietrza; w przedłuŜeniu krtani,

tchawicy i oskrzeli głównych tworzy on w płucach silnie rozgałęzione drzewo

oskrzelowe.

* Składnik pęcherzykowy utworzony jest z miseczkowatych uwypukleń - pęcherzyków

płucnych, których cienka ściana pozwala na wymianę gazową między powietrzem

oddechowym a krwią.

 Za właściwy miąŜsz płucny uwaŜa się tę część dróg oddechowych, która bierze udział w

wymianie gazowej. Są to oskrzelka oddechowe i ich ostatnie rozgałęzienia -

przewodziła pęcherzykowe.

W ścianach oskrzelek oddechowych, których średnica nie przekracza zwykle 0,5 mm

znajdują się pojedyncze pęcherzyki płucne, w przewodzikach pęcherzykowych są one

rozmieszczone gęsto obok siebie.

 Końcowe odcinki przewodzików pęcherzykowych często są rozszerzone i wtedy określa

się je nazwą woreczków pęcherzykowych.

 Błona wyścielająca

* Szkielet oskrzelka stanowią głównie włókna klejodajne, przeplatane włóknami

spręŜystymi i pęczkami włókien mięśni gładkich. Wielorzędowy nabłonek

migawkowy traci stopniowo swe migawki.

* Ściany przewodzików pęcherzykowych utworzone są przewaŜnie z pęcherzyków

płucnych. W miejscach gdzie nie ma pęcherzyków płucnych, ściana przewodzików

jest podobna w budowie do ściany oskrzelek.

 Pęcherzyki płucne - twory kuliste, otwarte do światła oskrzelek oddechowych lub

przewodzików pęcherzykowych czy woreczków pęcherzykowych.

* Ściany ich są utworzone z nabłonka jednowarstwowego, otoczonego gęstą siecią

naczyń włosowatych, otrzymujących krew z krąŜenia małego, czyli z rozgałęzień

tętnic płucnych.

* Przez cienki nabłonek pęcherzyków oraz śródbłonek naczyń włosowatych odbywa się

wymiana gazowa.

UKŁAD ODDECHOWY (systema respiratorium)

ROLA UKŁADU ODDECHOWEGO

 Zapewnienie dopływu powietrza do pęcherzyków płucnych otoczonych naczyniami

włosowatymi, w celu umoŜliwienia wymiany gazowej.

Wymiana dwutlenku węgla znajdującego się we krwi naczyń włosowatych, który musi

być wydalony z organizmu, na tlen zawarty w powietrzu, który musi być dostarczony

komórkom i utworzonym z nich tkankom i narządom.

W złoŜonym procesie - wymiany gazowej sterowanym przez układ nerwowy, biorą

równieŜ udział:

układ naczyniowy - dzięki zdolności przenoszenia krwi do naczyń włosowatych

wszystkich narządów, umoŜliwia dostarczanie tlenu z układu

oddechowego komórkom ustroju.

układ narządów ruchu - bierze czynny udział w mechanizmie oddychania. Stwarza

warunki, w których tlen zawarty w otaczającym nas powietrzu

dostaje się do układu oddechowego.

 Zanim powietrze dostanie się do delikatnych pęcherzyków płucnych, zostanie przedtem

odpowiednio przygotowane. W jamie nosowej rozpoczyna się proces oczyszczania,

ogrzewania i nawilŜania wdychanego powietrza, który odbywa się w dalszym ciągu w

gardle, tchawicy i oskrzelach.

 Powietrze w drogach oddechowych zostaje wykorzystywane poza tym do innych

celów, np. krtań jest narządem dźwiękotwórczym, a podniebienie i jama nosowa

spełniają przy tym rolę rezonatorów.

 Pod względem czynnościowym jama ustna, słuŜąca zasadniczo do pobierania

pokarmów, moŜe stanowić takŜe część dróg oddechowych w przypadku, gdy

oddychanie przez nos jest niemoŜliwe. Poza tym jama ustna bierze udział w

wytwarzaniu głosu.

 Ponadto w okolicy węchowej jamy nosowej zostaje zapoczątkowany proces odbioru

wraŜeń zapachowych.

ODDYCHANIE PŁUCNE I TKANKOWE

 W ustroju człowieka nieprzerwanie odbywają się procesy przemiany materii i energii.

Energię ustrój czerpie z procesów spalania pokarmów, które zachodzi w warunkach

tlenowych. Tlen do tych procesów pobierany jest z powietrza w procesie oddychania.

1) W płucach tlen przechodzi do krwi, która roznosi go po całym organizmie.

2) W komórkach ciała na skutek procesów utleniania powstają produkty przemiany

materii, przede wszystkim dwutlenek węgla.

3) Dostaje się on do krwi, z której znowu poprzez płuca zostaje wydalony na zewnątrz.

RozróŜniamy więc:

 Oddychanie płucne - zewnętrzne polega na wymianie O2 i CO2 między krwią a

powietrzem

 Oddychanie tkankowe - wewnętrzne polega na wymianie O2 i CO2 między krwią a

tkankami

ODDYCHANIE PŁUCNE

Powietrze wdychane do płuc przechodzi przez nos gdzie nasyca się para wodną i

oczyszcza z kurzu. Następnie przez gardło, krtań, tchawicę, oskrzela, oskrzelka i oskrzelka

oddechowe dostaje się do pęcherzyków płucnych. Mają one ścianki zbudowane z jednej

warstwy nabłonka i są gęsto oplecione naczyniami włosowatymi, co stwarza naleŜyte

warunki do wymiany gazowej między krwią a powietrzem.

ODDYCHANIE TKANKOWE

We włośniczkach tkankowych tlen odłącza się od hemoglobiny i na zasadzie róŜnicy

ciśnień przechodzi przez ściany naczyń włosowatych do płynu tkankowego, a następnie do

komórek.

 Ciśnienie cząstkowe O2 w początkowej części naczyń włosowatych wynosi 95 mm Hg,

zaś w płynie międzykomórkowym 40 mm Hg. RóŜnica ciśnień 55 mm Hg powoduje

przejście tlenu do przestrzeni międzykomórkowej.

 Ciśnienie cząstkowe tlenu w płynie tkankowym wynosi 40 mm Hg, a ciśnienie

wewnątrz komórek - 35 mm Hg, co pozwala na przenikanie do nich tlenu.

DROGI ODDECHOWE

Jama nosowa (cavum nasi)

 Stanowi dwudzielną przestrzeń przedzieloną w płaszczyźnie strzałkowej przegrodą

nosa. Przegroda nie zawsze biegnie w płaszczyźnie symetrii, obie jamy nosowe

najczęściej nie są sobie równe.

 Przegroda stanowi przyśrodkowe ściany jam nosowych. Ściany boczne w przednim

odcinku tworzy nos zewnętrzny, dalej ku tyłowi - szczęki i kości podniebienia. W

górnym odcinku ściany boczne uzupełniają błędniki kości sitowej. Ścianę dolną stanowi

podniebienie, ścianę tylną w górnym odcinku - trzon kości klinowej.

 Na ścianie bocznej jamy nosowej osadzone są trzy małŜowiny nosowe: dolna,

środkowa i górna - ustawione jedna nad drugą, mniej więcej równolegle. Wystają one

do światła jamy nosowej, w następstwie czego stanowi ona wąską szczelinę.

MałŜowiny nosowe dzielą ściany boczne na przewody nosowe:

Przewód nosowy dolny (pod małŜowiną dolną) - zawiera ujście przewodu nosowo

łzowego stanowiącego kanał odpływowy dla gruczołów łzowych.

Przewód nosowy środkowy (poniŜej małŜowiny środkowej) - łączy się z zatoką

szczękową, czołową i przednią częścią błędnika sitowego.

Przewód nosowy górny - łączy się z tylnymi komórkami sitowymi.

 Przewody nosowe łączą się przyśrodkowo z przestrzenią leŜącą tuŜ przy przegrodzie

nosowej, zwaną przewodem nosowym wspólnym. Przewody nosowe i przewód

nosowy wspólny łączą się ku tyłowi w przewód nosowo-gardłowy, który przez

nozdrza tylne przechodzi w część nosową gardła. Nozdrza tylne leŜą w tylnej ścianie

nosa i są podzielone, podobnie jak nozdrza przednie, przegrodą nosa.

 Przed małŜowiną nosową górną, między małŜowiną środkową a fałdem zwanym groblą

nosa biegnie pod sklepieniem jamy nosowej wąska bruzda węchowa.

 Jamy nosowe oraz łączące się z nimi zatoki przynosowe wyściela błona śluzowa.

Przykrywa ją w przewaŜającej części nabłonek cylindryczny, wielorzędowy

migawkowy, z wyjątkiem małej powierzchni, jaką stanowi okolica węchowa.

Czynnościowo błonę śluzową jamy nosowej moŜna podzielić na dwie części:

- okolicę węchową

- okolicę oddechową

Okolica węchowa

 Zajmuje górną część jamy nosowej, leŜącą między małŜowiną nosową górną a

przegrodą nosa.

 Błona węchowa ma Ŝółtawe zabarwienie.

 Nabłonek węchowy, równieŜ wielorzędowy, ale pozbawiony migawek, składa się z

trzech rodzajów komórek: podstawnych, zrębowych i gęsto wśród nich rozmieszczonych

komórek węchowych.

KOMÓRKI WĘCHOWE - są dwubiegunowymi komórkami nerwowymi, które

stanowią prawdopodobnie receptor węchu w postaci pęcherzyka wraz z rzęskami.

 W błonie węchowej znajdują się gruczoły węchowe. Wonne substancje chemiczne

docierające w postaci gazów do okolicy węchowej ulegają rozproszeniu w

wydzielinie tych gruczołów, która stale obmywa błonę węchową.

W ten sposób wydzielina gruczołów surowiczych ułatwia zetknięcie się substancji

chemicznych z receptorami, ale teŜ szybko je usuwa, stale umoŜliwiając receptorom

przyjęcie nowych informacji węchowych.

Okolica oddechowa

 RóŜowo zabarwiona błona, która pokrywa - okolicę oddechową.

 Nabłonek migawkowy okolicy oddechowej jest nabłonkiem wielorzędowym,

połoŜonym na błonie podstawnej. Ruchy migawek odbywają się w kierunku nozdrzy

tylnych. Liczne komórki kubkowe i małe gruczoły cewkowo-pęcherzykowe

wydzielają śluz o bardzo róŜnorodnej konsystencji.

 W okolicy małŜowin i otworów zatok przynosowych występują sploty Ŝylne.

Rozszerzają się one przy dopływie zimnego powietrza do jam nosowych.

Promieniujące z nich ciepło ogrzewa przechodzące powietrze.

Zatoki przynosowe wyściela cienka, uboga w naczynia błona śluzowa, pozbawiona

gruczołów.

Jamy nosowe, tworzące początek stale otwartych dróg oddechowych, mają urządzenia

ochronne i obronne (ostrzegawcze):

 Włosy w przedsionku nosa, a następnie śluz pokrywający błonę oddechową, oczyszczają

częściowo powietrze z zawartego w nim pyłu.

 Powietrze wdechowe zostaje równieŜ nasycone parą wodną, a w obrębie splotów

Ŝylnych - ogrzane.

 Błona węchowa wraŜliwa na lotne substancje wonne i błona oddechowa zaopatrzona w

róŜnego rodzaju eksteroreceptory (wraŜliwe, np. na ciepło i zimno lub na lotne

substancje draŜniące) informują układ nerwowy o składzie chemicznym wdychanego

powietrza, o jego temperaturze i powodują odpowiednie reakcje, np. rozszerzenie

splotów Ŝylnych do ogrzania powietrza; odruch kichania lub wstrzymywania oddechu na

krótki czas pod wpływem ostrzegawczych informacji z chemoreceptorów; pogłębienie

wdechów po otrzymaniu informacji z tych samych receptorów o „świeŜości powietrza"

ODPOWIEDNIO SKONTROLOWANE I PRZYGOTOWANE POWIETRZE Z

JAM NOSOWYCH PRZECHODZI DO DALSZYCH DRÓG ODDECHOWYCH

Drogi oddechowe górne - Gardło

Gardło - (pharynx)

 Stanowi wspólny odcinek dróg oddechowych i pokarmowych, łączący się z jamą

nosową i jamą ustną, dochodzący do wejścia do przełyku lub wejścia do krtani.

 Gardło znajduje się do przodu od kręgosłupa i do tyłu od jam nosowych, jamy ustnej i

krtani; rozciąga się od podstawy czaszki do VI kręgu szyjnego.

 Przestrzeń gardła dzielimy na trzy części:

- część nosową

- część ustną

- część krtaniową

Przewód gardła wysłany jest błoną śluzową, która w części ustnej i krtaniowej pokryta

jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, a w części nosowej gardła występuje

nabłonek walcowaty migawkowy.

Część nosowa gardła (pars nasalis)

Czynnościowo naleŜy do układu oddechowego. Łączy się z jamą nosową za pomocą

parzystych nozdrzy tylnych zawsze otwartych.

Na sklepieniu gardła znajduje się migdałek gardłowy zanikający prawie zupełnie u

osób dorosłych.

W bocznych ścianach znajdują się ujścia trąbek słuchowych łączące część nosową

gardła z jamami bębenkowymi ucha środkowego. W trakcie połykania ściany trąbki

słuchowej rozchylają się i wyrównują ciśnienie w uchu środkowym.

Ku dołowi część nosowa łączy się z częścią ustną gardła.

Część ustna gardła (pars oralis pharyngis)

Łączy się za pomocą cieśni gardzieli z jamą ustną. Podczas połykania, przy wydawaniu

wysokich dźwięków oraz przy wymawianiu niektórych spółgłosek, mięśnie podłuŜne

unoszą podniebienie zakończone języczkiem, zbliŜają je do tylnej ściany gardła i w ten

sposób część nosowa gardła zostaje oddzielona od części ustnej. Zapobiega to

przedostawaniu się treści pokarmowej do części nosowej gardła przy połykaniu.

Część krtaniowa gardła (pars laryngea pharyngis)

Zalicza się w przewaŜającej części do przewodu pokarmowego.

PołoŜona jest w tyle za krtanią mając do przodu wejście do krtani.

DROGA ODDECHOWA PROWADZI POWIETRZE Z JAMY NOSOWEJ PRZEZ

NOZDRZA TYLNE DO JAMY GARDŁA, GDZIE KRZYśUJE SIĘ Z DROGĄ

POKARMOWĄ. Z JAMY GARDŁA DROGA ODDECHOWA PROWADZI DO

KRTANI, STANOWIĄCEJ POCZĄTEK DOLNYCH DRÓG ODDECHOWYCH.

Krtań (larynx)

 Umieszczona do przodu od części krtaniowej gardła, mniej więcej na wysokości IV-VI

kręgu szyjnego u męŜczyzn i nieco wyŜej u kobiet. Zawieszona jest za pomocą więzadeł

i mięśni na kości gnykowej.

 Od dołu krtań łączy się z tchawicą.

 Do powierzchni bocznych krtani przylega gruczoł tarczowy i częściowo mięśnie szyi.

 Tylna powierzchnia krtani sąsiaduje z gardłem.

BUDOWA zewnętrzna

Krtań ma szkielet składający się z dziewięciu chrząstek połączonych ze sobą stawami lub

więzadłami, które mogą zmieniać swe wzajemne połoŜenie dzięki mięśniom poprzecznie

prąŜkowanym.

 Trzy chrząstki nieparzyste: tarczowata, pierścieniowata, nagłośniowa

 Trzy chrząstki parzyste: nalewkowata, róŜkowata, klinowata

Największe w szkielecie krtani dwie chrząstki nieparzyste:

 Chrząstka tarczowata (cartilago thyroidea) i chrząstka pierścieniowata (cartilago

cricoidea), stanowią przednią, tylną i boczne ściany krtani.

 Znacznie mniejsza od nich trzecia chrząstka nagłośniowa (cartilago epiglottica)

stanowi szkielet nagłośni, zamykającej wejście do krtani w trakcie połykania.

BUDOWA wewnętrzna

Wnętrze krtani zwane jamą (cavum laryngis) składa się z trzech części:

 górnej - przedsionek krtani

 środkowej - głośnia

 dolnej - jama podgłośniowa

Przedsionek krtani (vestibulum laryngis)

 Rozpoczyna się wejściem do krtani ograniczonym od przodu przez nagłośnię, z

boku przez parzyste fałdy nalewkowo-nagłośniowe, od tyłu wcięciem

międzynalewkowym czyli wcięciem błony śluzowej między chrząstkami

nalewkowatymi.

 Granicę dolną przedsionka stanowi druga para fałdów, tzw. fałdy kieszonki

krtaniowej poniŜej, których znajduje się część głośniowa krtani.

Głośnia (glottis)

 NajwęŜsza część jamy krtani zawarta między fałdami głosowymi.

 Fałdy głosowe (plicae vocales) - rozpięte są między kątem chrząstki tarczowatej a

wyrostkami głosowymi chrząstek nalewkowatych i ograniczają szparę głośni.

Ograniczone są od strony górnej i przyśrodkowej przez tzw. wargi głosowe, które

drgają w stosunku do siebie.

 Wargi głosowe zawierają więzadła głosowe i mięsień głosowy (m. vocalis). Są one

odporne na pracę mechaniczną.

 Pomiędzy fałdami kieszonki krtaniowej a fałdami głosowymi znajduje się

zagłębienie, dwustronny boczny uchyłek zwany kieszonką krtaniową

 Szparę głośni ograniczoną fałdami głosowymi nazywa się częścią międzybłoniastą,

a część tylną szpary, znajdującą się między wyrostkami głosowymi chrząstek

nalewkowatych - częścią międzychrząstkową.

Jama podgłośniowa (cavum infraglotticum)

 PoniŜej fałdów głosowych światło krtani ponownie się rozszerza tworząc jamę, która

ku dołowi przechodzi w tchawicę.

 Błona śluzowa krtani pokryta jest przy wejściu do krtani i na fałdach głosowych

nabłonkiem wielowarstwowym płaskim. Pozostałe okolice mają nabłonek wielorzędowy

migawkowy, charakterystyczny dla dróg oddechowych.

W błonie tej występują liczne gruczoły, które swoją wydzieliną zwilŜają fałdy głosowe i

całe wnętrze krtani.

FUNKCJA

 Krtań umieszczona poniŜej miejsca skrzyŜowania dróg pokarmowej i oddechowej

spełnia dwa zadania:

Pierwsze - to ochrona dróg oddechowych przed wtargnięciem ciał obcych

 Aparat ochronny zaczyna funkcjonować dopiero wtedy, kiedy ciała obce dotykają

wejścia do krtani.

 Nagłośnia stanowiąca ruchomą, przednią ścianę przedsionka krtani, moŜe pochylając

się do tyłu zamknąć wejście do krtani. Ruch zamykania nagłośni jest wynikiem pracy

małych mięśni: tarczowo-nagłośniowego, nalewkowo-nagłośniowego

 Drugim czynnikiem, który zamyka wejście do krtani jest przesunięcie się jej pod

język i ucisk nasady języka na nagłośnię. Wtedy całkowicie przechyla się ona ku

tyłowi zamykając wejście do krtani. Kiedy ten ucisk ustaje, nagłośnia jak spręŜyna

powraca do swego pionowego połoŜenia spoczynkowego wskutek spręŜystości

chrząstki nagłośnićwej.

Drugie - to wytwarzanie dźwięków

 Z tworzeniem dźwięków jest związana głównie część środkowa krtani, a zwłaszcza

głośnia.

 Wytwarzanie głosu jest związane z drganiem warg głosowych w kierunku mniej

więcej poprzecznym w stosunku do siebie, które zwierając się lub rozwierając,

przerywają okresowo wydechowy prąd powietrza wywołując dźwięk.

 W zaleŜności od szerokości szpary głośni oraz od długości, grubości i stanu napięcia

warg głosowych, a tym samym więzadeł głosowych, wysokość dźwięku będzie

wyŜsza lub niŜsza.

 Silniejszy napór prądu powietrza na wargi głosowe powoduje zwiększenie amplitudy

ich drgań i tym samym siłę głosu.

 Przy bezdźwięcznym szeptaniu aparat głosowy krtani jest bezczynny. Przy mowie

dźwięcznej fałdy głosowe zbliŜają się do siebie, szpara głośni zmienia się w cienką

szczelinę.

 Barwa dźwięku, która nadaje głosowi jego indywidualny charakter, zaleŜy równieŜ

od wykształcenia przestrzeni rezonujących, w których drga słup powietrza - gardła,

jamy nosowej oraz zatok przynosowych.

 Wytwarzanie zgłosek mowy nie odbywa się w krtani, lecz głównie w jamie ustnej

przy udziale języka, podniebienia, warg i zębów.

 Powstawanie dźwięków w krtani jest moŜliwe dzięki jej mięśniom poprzecznie

prąŜkowanym, które poruszają i przesuwają w odpowiednich kierunkach chrząstki

krtani (kształtują szparę głośni) oraz napinają wargi głosowe.

NajwaŜniejsze z nich to:

- mięsień pierścienno-nalewkowy tylny - rozszerzający szparę głośni;

- mięsień pierścienno-nalewkowy boczny - będący antagonistą mięśnia tylnego;

- mięsień nalewkowy poprzeczny - zbliŜający do siebie chrząstki nalewkowate;

- mięsień tarczowo-nalewkowy a szczególnie jego wewnętrzna część zwana

mięśniem głosowym (m. vocalis) - powodujący bardzo delikatne napinanie warg

głosowych i regulujący w ten sposób wysokość i barwę dźwięku

- mięsień pierścienno-tarczowy - powodujący przesuwanie względem siebie

chrząstek tarczowatej i pierścieniowatej, tym samym pośrednio wpływający na

wydłuŜenie i napinanie warg głosowych.

MECHANIKA ODDYCHANIA

Mechanika oddychania związana jest:

- z rytmicznymi zmianami wymiarów klatki piersiowej

- ze spręŜystością płuc

- z określoną rolą opłucnej

- ze zmieniającym się w kolejnych fazach oddychania ciśnieniem powietrza w jamie

klatki piersiowej, w jamie opłucnowej oraz w miąŜszu płucnym

 Przyleganie do siebie listków opłucnej zapewnia ujemne (niŜsze od atmosferycznego)

ciśnienie panujące w jamie opłucnej. RównieŜ ciśnienie w tkankach otaczających

pęcherzyki płucne jest ujemne, podczas kiedy ciśnienie w pęcherzykach płucnych i

drogach oddechowych jest równe atmosferycznemu.

 RóŜnica ciśnień w pęcherzykach i w tkankach otaczających sprzyja wymianie gazowej.

Przy zmniejszonej elastyczności tkanki płucnej u ludzi starszych wymiana gazowa jest

utrudniona.

Wentylacja płuc - jest przede wszystkim uzaleŜniona od ruchów klatki piersiowej w fazie

wdechu i wydechu.

W CZASIE WDECHU

Powiększają się wszystkie wymiary klatki piersiowej

 Wymiar przednio-tylny i poprzeczny - wskutek działania mięśni wdechowych, które

unoszą ku górze Ŝebra oraz wysuwają do przodu mostek

 Wymiar podłuŜny (pionowy) wskutek skurczu przepony - spłaszczenie jej kopulastej

wypukłości. W czasie skurczu przepona uciska na narządy leŜące w jamie brzusznej

i dlatego podczas oddychania obserwuje się rytmiczne uwypuklanie się ścian

brzucha.

Klatka piersiowa jest przestrzenią zamkniętą, powiększenie jej wymiarów powoduje

zwiększenie objętości połączone z obniŜeniem ciśnienia w jej wnętrzu.

Te warunki powodują, Ŝe w czasie wdechu elastyczne płuca wykorzystują ten spadek

ciśnienia i rozszerzają się dąŜąc za odsuwającymi się ścianami klatki piersiowej.

Ciśnienie w jamie opłucnowej obniŜa się wtedy o około 6 mm Hg. Przy bardzo głębokim

wdechu, na przykład podczas cięŜkiego wysiłku, ciśnienie to moŜe spaść aŜ o 40 mm Hg

poniŜej ciśnienia atmosferycznego.

Rozciągnięcie tkanki płucnej powoduje obniŜenie się ciśnienia powietrza w

pęcherzykach płucnych, a następnie w oskrzelkach poniŜej ciśnienia atmosferycznego,

oraz napływ powietrza atmosferycznego do płuc w celu wyrównania powstałej róŜnicy

ciśnień.

ZATEM PŁUCA I KLATKA PIERSIOWA ROZSZERZAJĄ SIĘ NIE Z POWODU

WEJŚCIA DO NICH POWIETRZA

- ALE WRĘCZ ODWROTNIE,

POWIETRZE WCHODZI DO PŁUC DLATEGO, śE SIĘ ONE PRZEDTEM

ROZSZERZYŁY.

W CZASIE WYDECHU

 Na szczycie wdechu mięśnie wdechowe rozkurczają się i klatka piersiowa dzięki

spręŜystości elementów jej ścian zaczyna zmniejszać swą objętość:

- Ŝebra opuszczają się ku dołowi

- mostek cofa się

- przepona wpukla się do klatki piersiowej przy udziale tłoczni brzusznej, która

uciskając na trzewia, unosi ją ku górze.

Zmniejszenie objętości jamy klatki piersiowej powoduje automatycznie:

- nacisk na płuca (tkanka płucna, zawiera włókna spręŜyste, które się kurczą)

- wzrost ciśnienia w jamie opłucnowej (do około 2,5 mm Hg poniŜej ciśnienia atmosf.)

- podniesienie ciśnienia powietrza w pęcherzykach płucnych powyŜej ciśnienia

powietrza atmosferycznego.

Wystarcza to do usunięcia z płuc znajdującego się tam powietrza, czyli do wydechu.

SPOKOJNY WYDECH JEST AKTEM BIERNYM, NIE WYMAGAJĄCYM

SKURCZU MIĘŚNI, NATOMIAST PRZY SILNYM WYDECHU DZIAŁA

SZEREG MIĘŚNI OBNIśAJĄCYCH śEBRA

POJEMNOŚĆ PŁUC

 W czasie oddychania spoczynkowego z częstością średnio 14-18 cyklów (śr. 16) na

minutę, przy kaŜdym wdechu napływa do płuc około 230 - 500 ml powietrza. Nazywa

się ono powietrzem oddechowym.

Z tych 500 ml powietrza:

1) tyko około 360 ml dostaje się do pęcherzyków płucnych

2) pozostałe 140 ml zalega w drogach oddechowych, wypełniając tzw. przestrzeń

martwą i nie bierze udziału w wymianie gazowej.

 Ilość powietrza, którą moŜna jeszcze pobrać po wykonaniu normalnego wdechu, wynosi

około 2500 ml - powietrze dopełniające (uzupełniające).

 Po wykonaniu normalnego wydechu moŜna usunąć z płuc około 1000 ml powietrza to

powietrze zapasowe.

 Część pozostała powietrza (około 1200 ml), która nie daje się usunąć to powietrze

zalegające.

 Suma powietrza oddechowego, dopełniającego i zapasowego wynosi około 4000 ml i

określa pojemność Ŝyciową płuc (ilość maxymalnego pobrania i wypuszczenia

powietrza)

 Pojemność całkowita płuc jest większa od pojemności Ŝyciowej o około 1200 ml

powietrza zalegającego i wynosi około 5200 ml.

Pomiar pojemności Ŝyciowej płuc

 Pojemność płuc mierzymy spirometrem.

Przyrząd ten składa się z dwóch naczyń o kształcie walca, przy czym jedno z nich,

odwrócone dnem do góry, znajduje się w drugim. Do walca dolnego nalana jest woda,

wypełniająca równieŜ walec górny. Powietrze wydychane do wody przez rurę zbiera

się pod walcem górnym i unosi go. Ilość powietrza odczytujemy na skali.

 Pomiar spirometryczny świadczy o moŜliwości ruchowej klatki piersiowej i stanie

miąŜszu płucnego.

POJEMNOŚĆ śYCIOWA PŁUC UWAśANA JEST ZA MIARĘ SPRAWNOŚCI

UKŁADU ODDECHOWEGO.

 W przypadku bardzo dobrej sprawności człowiek wykorzystuje 80 - 90% swej

pojemności Ŝyciowej płuc, u osób przeciętnych procent ten jest niŜszy i wynosi 65-80%.

 Poprawie sprawności oddechowej sprzyja między innymi uprawianie odpowiednich

ćwiczeń fizycznych oraz sportu, zwłaszcza na wolnym powietrzu.

 Pojemność Ŝyciowa płuc obniŜa się wraz z wiekiem wskutek zmniejszonej spręŜystości

klatki piersiowej i elastyczności tkanki płucnej.

REGULACJA ODDYCHANIA

Oddychamy rytmicznie bez udziału świadomości. W spoczynku człowiek dorosły oddycha

ok. 16 razy na minutę. Liczba ta zmienia się w zaleŜności od czynności ustroju, np.

(podwaja się w czasie forsownego marszu, a maleje we śnie).

 Podstawową rolę w procesie oddychania odgrywa pH krwi.

 Zakwaszenie (obecność duŜej ilości CO2 ) zwiększa liczbę oddechów.

Zwiększenie zawartości dwutlenku węgla prowadzi do nasilenia ruchów

oddechowych do czasu, aŜ zawartość CO2 we krwi osiągnie poziom prawidłowy.

 Alkalizacja krwi zwalnia oddychanie.

JeŜeli wykonamy kilka głębokich wdechów i stęŜenie CO2 spadnie poniŜej

poziomu, występuje zahamowanie ruchów oddechowych, a nawet czasowy

bezdech.

 DuŜą rolę w regulacji oddychania odgrywa mechanizm odruchowy.

Oddychanie pozostaje pod kontrolą OŚRODKA ODDECHOWEGO leŜącego w

rdzeniu przedłuŜonym.

Rozciągnięcie pęcherzyków płucnych przez powietrze podraŜnia włókna dośrodkowe

nerwu błędnego, po których pobudzenie dociera do ośrodka oddechowego.

Ośrodek przestaje wysyłać bodźce do mięśni i wdech zostaje zahamowany. Stan ten

trwa dopóty, dopóki pęcherzyki płucne nie zapadną się, gdyŜ wtedy znika działanie

hamujące nerwu błędnego i ośrodek oddechowy wysyła bodźce przez nerwy

odśrodkowe do mięśni oddechowych.

Przecięcie rdzenia przedłuŜonego poniŜej ośrodka oddechowego prowadzi do

bezdechu (apnoe).

 Zatoka szyjna

Swoiste bodźce płyną do ośrodka oddechowego z miejsca, gdzie tętnica szyjna wspólna

dzieli się na tętnicę szyjną wewnętrzną i zewnętrzną. W miejscu podziału znajduje się

rozszerzenie, zwane zatoką tętnicy szyjnej, do której dochodzi gałąź nerwu

językowo-gardłowego.

 Ściany zatoki są czułe na zmiany pH krwi. Wzrost CO2, zmniejszenie ilości O2, we

krwi wywołują zmiany wentylacji płuc.

---