Specjalność: Pedagogika opiekuńczo-wychowawcza

1. Pojęciowy model pedagogiki opiekuńczej. -Dorota

Kluczowe pojęcia, które kryją ogólny zakres treści przedmiotu poznania owej dyscypliny.

wg W. Okonia pedagogika opiekuńcza to „dział pedagogiki powiązany z pedagogiką społeczną i pedagogiką specjalną, zajmujący się problemami opieki nad młodym pokoleniem powierzonym pieczy osób dorosłych, głównie nauczycieli i wychowawców. Przedmiotem badań p.o. jest działalność opiekuńcza w instytucjach opieki całkowitej lub częściowej, stowarzyszeniach, związkach i organizacjach skupiających dzieci i młodzież. Wybitnymi przedstawicielami byli w Polsce J.Cz. Babicki, K. Jeżewski i J. Korczak” [Aga: więcej o prekursorach w pytaniu 3, cytat poprawiłam zgodnie ze źródłem].

Według J. Maciaszkowej ,,w centrum zainteresowania pedagogiki opiekuńczej jest tworzenie warunków (rozumianych szeroko) do zaspokajania potrzeb dzieci i młodzieży, potrzeb związanych z rozwojem osobowości” .

Z. Dąbrowski napisał: ,,pedagogika opiekuńcza nie jest rodzącą się subdyscypliną ani bliżej niesprecyzowaną nauką <<pogranicza>>. Ma ona wyraźnie określone miejsce wśród innych dyscyplin humanistycznych, wyznaczone przez specyficzne rodzaje praktyki, jakimi są: opieka międzyludzka, wychowanie przez opiekę i wychowanie opiekuńcze” .

Opieka, wychowanie, pomoc, pojęcia, definicje, elementy składowe

definicja pojęcia opieka, ujęcie wąskie i szerokie

[Aga:] Opieka to „czynność świadczona w tych wszystkich sytuacjach życiowych, w których ludzie dotknięci nieszczęśliwym układem wydarzeń losowych nie umieją albo nie mają dość sił, aby samodzielnie przezwyciężyć piętrzące się przed nimi trudności”

- Maciaszkowa:

szerokie - odnosi się do całej populacji, której stwarza się warunki prawidłowego rozwoju;

wąskie - ogarnia 2 grupy dzieci i młodzieży:

- dzieci i młodzież, których rozwój jest zaburzony z przyczyn organicznych; działanie o charakterze ratownictwa;

- dzieci i młodzież, których rozwój uległ zaburzeniu na skutek niedostatków środowiska wychowawczego (rodziny); działania o charakterze kompensacyjnym;

cechy konstruktywne opieki

- Kelm:

• sytuacja zagrożenia - zespół czynników oddziaływujących na dziecko negatywnie: potencjalnych lub rzeczywistych;

• brak lub ograniczone możliwości przezwyciężenia sytuacji zagrażającej przez samo dziecko - odwołanie do relacji opiekun - podopieczny;

• wypełnienie społecznej funkcji opieki nad dzieckiem - związek między zaspokojeniem potrzeb dziecka a zaspokojeniem oczekiwań społecznych;

funkcje i rodzaje opieki

- Funkcje - koniec lat 90 - Winiarski

Wspomaganie mechanizmów rozwoju jednostki na różnych etapach życia i rozwoju

• Rozwijanie kompetencji, sił, sprawności jednostki niezbędnych do radzenia sobie w życiu

• Utrwalanie i rozwijanie zasad demokracji

- funkcje:

• homeostatyczna - zaspokajanie potrzeb w celu utrzymywania homeostazy

• egzystencjalna - funkcja funkcji homeostatycznej; skutki i następstwa:

- zachowania życia i zdrowia

- wielostronnego rozwoju

- określonego poziomu normalności funkcjonowania

- zadowolenia z życia oraz warunkowania wychowania

• regulacyjna - regulowanie i rozbudzanie potrzeb, ich granic, norm i sposobów zaspokajania:

- wytwarzanie odporności na ograniczenia i udaremnienia potrzeb

- utrwalanie i rozwijanie potrzeb pozytywnych

- aktualizowanie potrzeb potencjalnych

- kompensowanie potrzeb niezaspokojonych

- uświadamianie potrzeb, przyswajanie właściwej ich hierarchii

- kształtowanie potrzeb kompromisu w sytuacji zderzeń lub sprzeczności niektórych potrzeb

- profilaktyka i terapii potrzeb chorobowych, hamowanie potrzeb nienasyconych

• usamodzielniająca - doprowadzenie do względnej samodzielności i niezależności życiowej

• osobotwórcza

• socjalizacyjna - uspołecznianie i ukulturalnianie potrzeb oraz standardów i sposobów ich zaspokajania

- rodzaje - Dąbrowski:

• profilaktyczna - ukierunkowana na zapobieganie sytuacjom zagrożenia; usuwanie bądź neutralizowanie czynników zagrożenia;

• interwencyjna - postać ratownictwa; ukierunkowana na usunięcie podmiotu opieki spod wpływów już działających czynników zagrożenia;

• kompensacyjna - ukierunkowana na usuwanie lub neutralizowanie następstw zagrożenia rzeczywistego;

Opieka nad dzieckiem wiąże się z wychowaniem, które służy aktywizacji
i usamodzielnianiu jednostek pozostających pod opieką. Do instytucji zapewniających całkowitą opiekę zalicza się: rodzinę, dom dziecka, żłobek, przedszkole, a opiekę częściową: internat, świetlica, klub, pałac młodzieży.

Pojęcie opieki społecznej jest rozumiane, jako celowe działanie będące elementem udzielania pomocy społecznej. H. Radlińska „ujmowała opiekę szeroko,
jako działalność kompensacyjno-rewalidacyjną (rodzinną lub społeczną), podejmowaną wobec jednostek niezdolnych do samodzielnej egzystencji (warunek podjęcia działań opiekuńczych), co łączy się z przejęciem przez opiekuna odpowiedzialności za losy owych jednostek i ich ubezwłasnowolnieniem (główne cechy opieki).^”

definicja wychowania

W pedagogice wychowanie to „świadome i celowe działanie pedagogiczne zmierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków (zmian rozwojowych)
w osobowości wychowanka.”

- całkowity proces rozwojowy jednostki zwłaszcza młodej (uspołecznienie) czyniący z niej dojrzałego członka społeczeństwa (Jankowski);

- fragmentaryczny proces rozwojowy - kształtowanie w psychice człowieka sfery społeczno-moralnej, empatycznej, wolicjonalnej (polegającej na akcie woli, zależnej od woli), estetycznej (Jankowski);

- osiągnięty w danej fazie rozwojowej poziom tego rozwoju (Jankowski);

- proces intencjonalnego oddziaływania zmierzający do ukierunkowania, wsparcia, skorygowania całościowego rozwoju jednostki, lub fragmentu jej osobowości (Jankowski);

- wyprowadzanie rozwijającej się jednostki ze zwierzęcego stanu natury i podnoszenie jej do stanu człowieczeństwa (Kunowski);

- być w stawaniu się (Lengrand);

- działanie zorientowane na to jak „być bardziej”, celem którego jest wyzwolenie w jednostce świadomości i aktywności życiowej, przysposobienie do autonomicznego działania (Freir);

- Suchodolski - wychowanie metodą naprawy świata; wychowanie jest przygotowaniem do zadań stawianych przez cywilizację -> myślenie globalne, szerokie

podobieństwa i różnice między działalnością opiekuńczą a wychowawczą

- pojęcia:

• wychowanie - proces w ramach którego dokonuje się zmiana w osobowości ze względu na normatywny ideał, a efekt tego procesu zależy od uznawanego przez wychowanków systemu wartości;

• opieka - świadczona jest niezależnie od tego jaki system wartości uznaje podopieczny i czy pragnie zmian idących w kierunku uznawania norm społecznie aprobowanych;

- swoistości opieki w porównaniu z wychowaniem:

opieka	wychowanie
Pierwotna (w filogenezie, ontogenezie, procesie opiekuńczo-wychowawczym)	wtórne
Odnosi się do wymagań stawianych przez właściwości tkwiących w naturze człowieka (potrzeby i niedyspozycje samoregulacyjne)	Odnosi się do tego czego jeszcze w strukturze osobowości człowieka nie ma (modele-wzorce osobowe)
Wyznaczana koniecznością zachowania istnienia i jego ciągłości	Wyznaczane koniecznością zachowywania, przekazywania i rozwijania dorobku kulturowego
działania w stosunku do jednostek upośledzonych w stopniu głębokim, nieuleczalnie chorych oraz nad człowiekiem starym w okresie niedołężności, a także w sytuacjach realnego zagrożenia człowieka	Działanie w stosunku do wszystkich jednostek

elementy składowe, funkcje i rodzaje wychowania

- rodzaje:

• Wychowanie skuteczne - gdy trzy (cztery) czynniki są ze sobą zbieżne i w wyniku zabiegów wychowawczych dziecko zdobyło pożądane doświadczenie a wiec cel wychowawczy został osiągnięty

• Wychowanie nieskuteczne - wychowanek mimo aranżowanych sytuacji nie zdobył zamierzonego doświadczenia

• Wychowanie błędne - wywołujące niekorzystne dla rozwoju dziecka doświadczenia

- elementy:

• Cel wychowawczy

• Sytuacje wychowawcze organizowane przez nauczyciela

• Doświadczenia zdobyte przez wychowanka w procesie wychowawczym

• Zmiany zachodzące w osobowości wychowanka pod wpływem doświadczeń

definicja, cechy i podziały pomocy

- Pomoc - Dąbrowski - współdziałanie z podmiotem w sytuacji trudnej w realizacji na normalnym poziomie jego aktywności podstawowej, przywracaniu normalności tej sytuacji, zapobieganiu aktualizacji sytuacji trudnej albo na ułatwianiu lub uefektywnianiu sytuacji będących w granicach normy; Jest to ujecie wąskie sprowadzające się do: Warunków, w których udziela się pomoc, Podkreślenia rozwiązywania trudności i przeciwdziałania im, Skupienia się na współdziałaniu z podmiotem

- cechy:

• brak odpowiedzialności za osobę która pomoc otrzymuje, ani za wykorzystanie tej pomocy i skutki tego

• zależność między stronami ma charakter symetryczny;

• brak ubezwłasnowolnienia

- Pomoc

• Doraźna

• Neutralna

• Podmiotowa

podobieństwa i różnice opieki i pomocy

opieka	pomoc
Obejmuje jednostki niezdolne do samodzielnego życia	Obejmuje jednostki w sytuacji trudnej
Bierze za jednostkę odpowiedzialność	brak odpowiedzialności za osobę która pomoc otrzymuje, ani za wykorzystanie tej pomocy i skutki tego
Asymetryczne zależności między opiekunem a podopiecznym	Symetryczne zależności
Charakter ciągły, bezinteresowny	Charakter może być doraźny, okresowy, wzajemny, zwrotny
Trwały układ - stosunek opiekuńczy	Nie wymaga trwalszych więzi interpersonalnych i bezpośrednich styczności

definicja pedagogiki opiekuńczej

- pojęcie - nauka o funkcjach, zadaniach, zasadach, formach i metodach opieki, wychowaniu przez opiekę i wychowaniu opiekuńczym

- przedmiot - zjawisko opieki nad dziećmi i młodzieżą: osieroconymi, opuszczonymi, zaniedbanymi a także osobami w innych kategoriach wieku znajdującymi się w trudnej sytuacji życiowej

funkcje:

• dostarczanie wiedzy o potrzebach ludzkich a szczególnie potrzebach ponadpodmiotowych i ich diagnozowaniu

• dawanie obiektywnej diagnozy rzeczywistych zewnętrznych warunków w jakich przebiegają procesy opiekuńczo-wychowawcze oraz gromadzenie wiedzy o warunkach wewnętrznych tych procesów, tkwiących w przedmiocie opieki

• wskazywanie zasad, form, metod, technik sprawowania opieki, w celu zachowania prawidłowego jej przebiegu

• wypracowanie wskazań co do zasad, form, metod i technik wychowawczej modyfikacji opieki

• ukazywanie możliwości i powinności opiekuńczej waloryzacji wychowania

• opisywanie i wyjaśnianie istotnych relacji zachodzących między opieką a wychowaniem

• rozwijanie wiedzy o postulowanym modelu naturalnego i profesjonalnego opiekuna

• dostarczanie wiedzy o roli i miejscu pedagogiki opiekuńczej w systemie nauk społecznych, jej treściach, funkcjach, charakterze

• gromadzenie i rozwijanie wiedzy historycznej z zakresu opieki międzyludzkiej, wychowania przez opiekę i wychowania opiekuńczego

2. Kwestia władzy rodzicielskiej w prawie rodzinnym i opiekuńczym. -Ania

[Aga:] Podstawowe prawa człowieka, w tym dot. funkcjonowania w rodzinie, zawarte
w Konstytucji RP, ustawodawca stara się zapewnić w poszczególnych aktach prawnych:

• Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Dz. U. 1964 Nr 9 poz. 59.

• Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, Dz. U. 2011 Nr 149 poz. 887.

• Ustawa z dnia 12 marca 2004 r o pomocy społecznej, Dz.U. 2004 Nr 64 poz. 593

• Rozporządzenia Ministrów.

Komu przysługuje i co obejmuje władza rodzicielska

Dziecko pozostaje aż do osiągnięcia pełnoletniości pod władzą rodzicielską. Władza ta przysługuje obojgu rodzicom. Zgodnie z polskim prawem ustalenie ojcostwa przez sąd nie przyznaje automatycznie ojcu władzy rodzicielskiej. Gdy ojcostwo było ustalane sądownie, Sąd przyznaje władze rodzicielską w wyroku ustalającym ojcostwo lub także po wydaniu takiego wyroku, w odrębnym postępowaniu. Jeżeli ojcostwo nie zostało ustalone albo jeżeli zostało ustalone sądownie bez przyznania ojcu władzy rodzicielskiej, władza rodzicielska przysługuje matce. 

Władza rodzicielska przysługuje tylko jednemu z rodziców, gdy:

1. jedno z rodziców nie żyje

2. jedno z rodziców nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych

3. jedno z rodziców zostało pozbawione władzy rodzicielskiej

4. władza rodzicielska jednego z rodziców została zawieszone

Jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska albo jeżeli rodzice są nieznani, ustanawia się dla dziecka opiekę.

Władza rodzicielska obejmuje w szczególności:

1. obowiązek i prawo do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka

2. wychowywanie dziecka

3. kierowanie dzieckiem

4. obowiązek troszczenia się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka

5. przygotowywanie dziecka do życia w społeczeństwie odpowiednio do jego uzdolnień

Wykonywanie władzy rodzicielskiej

Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny. Jeśli przysługuje ona obojgu rodzicom oboje są zobowiązani i uprawnieni do jej wykonywania, co oznacza, że nie tylko powinni oni wykonywać ją z uwzględnieniem podanych wyżej założeń, ale także decyzje dotyczące dziecka powinny być podejmowane wspólnie i za obopólną zgodą rodziców, szczególnie te, dotyczące istotnych spraw dziecka. Jeśli rodzice nie potrafią porozumieć się w takich kwestiach powinien rozstrzygać sąd opiekuńczy. Do spraw istotnych zalicza się wybór szkoły, wybór miejsca zamieszkania dziecka (jeśli rodzice mieszkają oddzielnie) i tym podobne.

Każde z rodziców posiadających władzę rodzicielską może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka. Przedstawiciel ustawowy ma uprawnienia na przykład do reprezentacji dziecka przed organami państwa.

Jednakże żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka:

1. przy czynnościach prawnych między dziećmi, które są pod ich władzą rodzicielską

2. przy czynnościach prawnych między dzieckiem, a jednym z rodziców lub z małżonkiem tego rodzica, chyba że:

1. czynność ta polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka

2. dotyczy należnych dziecku od drugiego rodzica środków utrzymania i wychowania, czyli ogólnie mówiąc alimentów

Jeżeli zdarzy się sytuacja, kiedy żadne z rodziców nie będzie mogło reprezentować dziecka, wtedy sąd opiekuńczy wyznacza z urzędu kuratora dla dziecka.

Jeśli dziecko posiada majątek oddzielny od majątku rodziców, zarząd majątkiem dziecka sprawowany przez rodziców powinien być wykonywany z należytą starannością. Trzeba również pamiętać, iż rodzice nie mogą dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko bez zgody sądu opiekuńczego. Dotyczy to na przykład przekazania całości majątku dziecka na rzecz rodziców, jakiejś instytucji, albo innego rozporządzenia, które w przyszłości może okazać się niekorzystne dla dziecka.

Ważne jest również, iż w umowie darowizny jak również w testamencie można zrobić zastrzeżenia, że majątek przekazywany na rzecz dziecka będzie wyłączony spod zarządu sprawowanego przez rodziców. Należy wtedy wyznaczyć zarządcę tego majątku, jeśli taki zapis nie pojawi się w umowie darowizny lub w testamencie Sąd opiekuńczy z urzędu ustanowi kuratora majątku, który będzie sprawował nad nim pieczę aż do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności.

Dochód z majątku dziecka powinien być przeznaczany na utrzymanie i wychowanie dziecka, oraz w miarę potrzeby jego rodzeństwa, które wychowuje się razem z nim. Nadwyżka, która zostaje może być przeznaczona na inne, uzasadnione potrzeby rodziny.

Jeśli władza rodzicielska przysługuje tylko jednemu z rodziców sąd opiekuńczy może zobowiązać tego rodzica do sporządzenia inwentarzu majątku i przedstawienia go sądowi, oraz do zawiadamiania sądu o wszelkich ważniejszych zmianach w stanie tego majątku.

Po ustaniu zarządu, czyli zazwyczaj po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności, rodzice zobowiązani są do oddania dziecku jego majątku, a także na jego żądanie, zgłoszone przez upływem roku od ustania zarządu, powinni złożyć rachunek z wykonywania zarządu, z wyłączeniem dochodów pobranych w czasie wykonywania władzy rodzicielskiej.

Możliwości ingerencji sądu we władzę rodzicielską

1) ograniczenie władzy rodzicielskiej

Polskie prawo wyróżnia dwie podstawy ograniczenia władzy rodzicielskiej:

a) życie rodziców w rozłączeniu

b) zagrożenie dobra dziecka.

Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, którzy nie pozostają ze sobą w związku małżeńskim, lub pozostają w takim związku, ale nie mieszkają razem, sąd opiekuńczy może powierzyć wykonywanie tej władzy jednemu z rodziców jednocześnie ograniczając władzę drugiego, na przykład do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka, na przykład może zaznaczyć, iż kwestie dotyczące leczenia dziecka muszą być rozstrzygane wspólnie przez oboje rodziców.

Jeśli sąd opiekuńczy uzna, że w jakiś sposób dobro dziecka jest zagrożone, może on w szczególności:

1. zobowiązać rodziców lub dziecko do określonego postępowania

2. ograniczyć rodziców w wykonywaniu władzy rodzicielskiej, na przykład poprzez określenie czynności jakie mogą być przez nich dokonywane

3. zarządzić stały nadzór kuratora nad rodziną

4. skierować dziecko do organizacji lub instytucji, która zapewni mu przygotowywanie do wykonywania zawodu, albo do innej placówki, która będzie sprawować częściową pieczę nad dzieckiem

5. zarządzić umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczo - wychowawczej z jednoczesnym zawiadomieniem powiatowego centrum pomocy rodzinie, które zobowiązane jest do udzielenia rodzinie pomocy, a także do złożenia sądowi opiekuńczemu sprawozdania ze swojej działalności. sąd opiekuńczy będzie także rozważał ustanowienie nadzoru kuratora nad sposobem wykonywania władzy rodzicielskiej

6. powierzyć zarząd majątkiem dziecka kuratorowi, które w tym celu się ustanawia.

2) zawieszenie władzy rodzicielskiej

Sąd opiekuńczy może orzec o zawieszeniu władzy rodzicielskiej, w razie przemijającej przeszkody w jej wykonywaniu. Gdy przeszkoda odpadnie zawieszenie zostanie uchylone.

3) pozbawienie władzy rodzicielskiej

Sąd opiekuńczy pozbawia jednego z rodziców lub oboje władzy rodzicielskiej w przypadku gdy:

1. istnieje trwała przeszkoda w wykonywaniu tejże władzy

2. rodzice nadużywają władzy nad dzieckiem

3. rodzice w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka

4. mimo udzielonej pomocy z zewnątrz (kurator, placówki, instytucje) rodzice trwale nie interesują się dzieckiem

Sąd opiekuńczy może przywrócić władzę rodzicielską gdy uzna, że przyczyna dla której orzekł o pozbawieniu ustała.

O zawieszeniu, a także o pozbawieniu władzy rodzicielskiej sąd może orzec także w wyroku orzekającym rozwód lub unieważniającym małżeństwo. Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy, w razie zmiany okoliczności, może zmienić zawarte w wyroku orzekającym rozwód orzeczenie o władzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonywania.

Jeśli dziecko umieszczone jest w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczo - wychowawczej decydują one o jego wychowaniu oraz reprezentują je w dochodzeniu świadczeń przeznaczonych na zaspokojenie potrzeb jego utrzymania. Inne prawa i obowiązki wynikające z władzy rodzicielskiej należą do rodziców.

4) zakaz styczności

Sąd opiekuńczy może, jeżeli wymaga tego dobro dziecka, zakazać rodzicom osobistej styczności z dzieckiem, w wyjątkowych wypadkach może także ograniczyć osobistą styczność rodziców, których władza rodzicielska została ograniczona, z dzieckiem poprzez umieszczenie tego dziecka w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo - wychowawczej.

Każdy z rodziców może zwrócić się do Sądu Opiekuńczego o odebranie dziecka zatrzymanego przez osobę nieuprawnioną

3. Prekursorzy pedagogiki opiekuńczej. -Agnieszka

Pedagogika opiekuńcza [szeroko opisana w pytaniu 1] to dział pedagogiki społecznej, zajmujący się takimi sytuacjami, które wymagają udzielenia pomocy dzieciom pozostającym w niekorzystnych warunkach bytowych, dotkniętych zdarzeniami losowymi, nie mogących własnymi siłami dać sobie rady w życiu. Pedagogika opiekuńcza bada działalność instytucji opieki całkowitej i częściowej a także organizacji społecznych organizujących różne formy pomocy dla dzieci i młodzieży. Do wybitnych jej przedstawicieli należeli J. H. Pestalozzi,
A. Makarenko a w Polsce J. Babicki, K. Jeżewski i J. Korczak.

Johann Heinrich Pestalozzi - (1746-1827) pedagog i pisarz szwajcarski, twórca oryginalnego systemu dydaktycznego. Walczył o „równość i sprawiedliwość ludzką i oświatową. Prowadzone przez niego zakłady wychowawcze w Neuhof, Burgdorf, Stans dla dzieci z warstw społecznych poniżanych, spychanych do życia w nędzy, upośledzeniu i upodleniu (także przez działania wojenne) stały się wzorcem dla placówek pedagogicznych w innych krajach, w tym w Polsce.”

Anton Siemionowicz Makarenko - (1888-1939) radziecki pedagog i pisarz, twórca oryginalnego systemu wychowania komunistycznego. Był organizatorem Kolonii
im. Gorkiego dla nieletnich młodocianych (1920-28) i Kolonii im. Dzierżyńskiego
w Czarkowie dla wykolejonej młodzieży (od 1927). Opisał system oddziałowywań pedagogicznych na młodzież, wychodząc z założenia, że zadania wychowawcze wynikają budownictwa komunizmu, a podstawowa forma wychowania, jaką stanowi kolektyw
- z charakteru nowych stosunków społecznych. Rozwój kolektywu kojarzył
z wytwarzaniem systemu więzi społecznych, opartego na dążeniu do wspólnego celu,
na solidarności jego członków we wspólnej pracy i organizacji życia społecznego. Opierał organizację na wzorcach wojskowych.

Józef Czesław Babicki (1880-1952), polski pedagog, działacz oświatowy. 1915-1925 wychowawca w zakładach opiekuńczych dla dzieci. 1926 współzałożyciel związku zawodowego wychowawców. Stworzył system wychowania dzieci pozbawionych rodziny w zakładach opiekuńczych, zwanych rodzinnym. Grupy dzieci w różnym wieku (tzw. rodzinka) pozostawały w jednym domu pod ogólną opieką wychowawcy - Rodzinkowy system opieki nad dziećmi - „system wychowania rodzinkowego”, "rodzinka" składała się z 10-12 dzieci jednej płci (odrzucenie koedukacji - w rodzinkach były dzieci jednej płci, ponieważ Babicki obawiał się o potrzeby seksualne młodzieży, przez co często rozdzielał rodzeństwa. Był niejednokrotnie za to krytykowany.) Na jej czele stało najstarsze dziecko nazywane "mateczką" lub "ojczulkiem". Dzieci w rodzince były zróżnicowane wiekowo, tak jak w prawdziwej rodzinie. Mieszkały razem w mieszkaniu i funkcjonowały samoistnie, zadaniem wychowawcy była ich kontrola. Służyło to rozwijaniu empatii, bliskości, ufności, a także wykształceniu spontaniczności. Mieszkanie było w pełni wyposażone i duże. Każde dziecko posiadało własne przybory szkolne i kasetkę, celem był uczenie dzieci prawa własności i prywatności. Babicki troszczył się o ubiór dzieci (dziecko decydowało co chce nosić, ubrania szyte były na miarę) i zróżnicowane posiłki.

• Grupa wychowanków - idealna grupę to 9-10 dzieci (max.20) mająca związek z lokalną społecznością, aby dzieci po wyjściu z zakładu poprawczego nie miały problemu z wejściem w społeczeństwo i znalezieniem pracy. Za bardzo ważną rzecz uważał Babicki kontakt wychowanka ze szkołą.

• Zapewnienie prywatności dziecku: powinno posiadać własne przybory szkolne i kasetkę, w której mogłoby schować coś wyłącznie swojego.

• samorząd dzieci - (cel: najlepsza praca w grupie) - wspólne poglądy podobnie jak Korczaka

• etap rozwojowy dziecka - Babicki dzielił rozwój psychiki dziecka na 4 etapy: etap nabywania wiedzy moralnej (do 6 roku życia), etap kształtowania samooceny (6-13 lat), etap kształtowania dobrej woli (13-16 lat) oraz etap kształtowania silnej woli (do 20 roku życia). Wychowawca powinien umieć rozróżnić etapy u poszczególnych wychowanków i dostosować swój sposób pracy z każdym dzieckiem do odpowiedniego etapu rozwojowego.

• samorządność młodzieży i demokratyczny styl wychowania - rodzinki były kontrolowane, ale w małym stopniu, ponieważ celem Babickiego było ponoszenie przez dzieci konsekwencji złych wyborów. Każde dziecko w rodzince - nawet najmłodsze - miało prawo głosu.

Kazimierz Jeżewski (1880-1948). - Pedagog o wielkim sercu, twórca systemu wychowawczego „wioski-gniazda sieroce”, „wrażliwy na krzywdę ludzką, a szczególnie dzieci dotkniętych przez los; cały wysiłek skupiał na przygotowaniu wychowanków do samodzielnego życia. Z aktualnymi wówczas koncepcjami opieki nad sierotami zapoznał się w Szwajcarii, gdzie zwiedzał Rodzinne Grupy Dziecięce Lidii von Wolfiing oraz obserwował pracę Stowarzyszenia im. Pestalozziego, zajmującego się opieką nad dziećmi i młodzieżą. Po powrocie do kraju rozpoczął pracę nad przebudową systemu opieki nad sierotami według własnej koncepcji. Był zdecydowanym przeciwnikiem wychowania masowego w dużych zakładach, w których zatraca się osobowość dziecka; stawiał na wychowanie zindywidualizowane, prowadzone w małych grupkach, przypominających naturalną rodzinę. Proponował oprzeć system wychowania sierot na działalności zastępczych domów rodzinnych, zwanych "gniazdami sierocymi".

Gniazda sieroce

Ważną stroną gniazd sierocych, a potem tzw. wiosek kościuszkowskich był rozwój kultury gospodarowania na wsi opartej na zasadach spółdzielczości oraz samowystarczalności. Według projektu K. Jeżewskiego rodzina zastępcza, gospodarująca na 20-30 morgach ziemi, mogła wychowywać oprócz własnych dzieci do l0 sierot. Wychowanie w gniazdach sierocych na wzór funkcjonowania rodziny było koedukacyjne; w wychowaniu koedukacyjnym dopatrywał się on prawidłowych stosunków interpersonalnych, co miało wpływać na powstanie atmosfery współpracy.

Taki dom był pod stałą opieką instruktorską: odpowiednio przeszkoleni pedagodzy dwa razy do roku, przez dwa tygodnie, przebywali w każdym sierocym gnieździe, służąc gospodarzom pomocą i wiedzą. W tym celu Jeżewski zorganizował specjalne kursy dla nauczycieli chętnych do pracy w gniazdach. Instruktorki i oczywiście przybrani rodzice mieli otrzymywać pensje z funduszy społecznych.

Jeżewski objął opieką w gniazdach sierocych i wioskach kościuszkowskich 1054 dzieci i młodzieży. W gniazdach sierocych dominowały podobnie jak w systemie markiewiczowskim elementy pracy, a szczególnie pracy fizycznej. Praca wyrabiała u wychowanka poczucie własnej godności oraz przekonanie, że własną pracą należy zarabiać na swoje utrzymanie, by nie być ciężarem dla współbraci. Każdy z wychowanków miał wydzieloną pracę dostosowaną do możliwości fizycznych i psychicznych; w ten sposób dziecko widziało owoce swej pracy. Kształtowało to u wychowanków takie cechy, jak: obowiązkowość, odpowiedzialność i wytrwałość w prowadzeniu pracy do końca.

Dalszy etap wychowania przez pracę odbywał się w procesie kształcenia zawodowego, co oznaczało przygotowanie wychowanka do samodzielnego życia; wybór zawodu był zależny od jego zainteresowań i zdolności. Przed podjęciem decyzji wychowankowie gniazd sierocych byli poddawani odpowiednim badaniom psychotechnicznym. Przed opuszczeniem gniazda wychowankowie otrzymywali wiele różnorodnych zapomóg, datków, stypendiów, posagów bezzwrotnych itp.”

Janusz Korczak (Henryk Goldszmit 1878?-1942) - lekarz, pisarz, pedagog, moralista i działacz społeczny. Prekursor walki o prawa dziecka.

„Janusz Korczak - pedagog i wychowawca

Pedagogiczne dziedzictwo Janusza Korczaka jest ciągle aktualne, żywe i inspirujące. Łączy ono ogólną reflekję nad człowiekiem i wychowaniem oraz uwagi o praktyce wychowania. Tym, co decyduje o ponadczasowej wartości tej pedagogiki są marzenia o świecie przyjaznym dziecku. O czasach i ludziach, którzy urzeczywistnią - jak pisał Stary Doktor - prawo dziecka do szacunku, życia w pokoju i w radości.

Prawa dziecka

Do najbardziej znanych, sformułowanych przez Korczaka i obecnych w całej jego praktyce wychowawczej praw dziecka, należą: „prawo do szacunku” oraz „prawo by było, czym jest”. Podkreślają one podmiotowość i autonomię dziecka, oddalają lekceważenie, nieufność czy niechęć wobec dziecka. Mówią o potrzebie porozumienia i współpracy z dzieckiem, o akceptowaniu trudu jego rozwoju, wiedzy i niewiedzy, języka, twórczości, sukcesów i porażek. Zwracają uwagę na potrzebę zrozumienia i czułości dla dziecięcego bólu i krzywdy. Mają - wreszcie - wprowadzić najmłodszych, na równych zasadach z dorosłymi, w życie społeczne, zlikwidować bariery hamujących rozwój, umożliwić dostęp do edukacji i kultury.

Dziecko jest pełnym człowiekiem

Codzienna praktyka życiowa dowodzi - powiada J. Korczak - iż na dziecko patrzy się zwykle w kategoriach „jutra”, w wymiarze przyszłych jego osiągnięć, sukcesów, wartości. Jest to kardynalny błąd, o daleko idących konsekwencjach. Taka postawa prowadzi do redukcji dziecka, tak w płaszczyźnie osobowej, jak i społecznej. Z tego powodu Stary Doktor z troską i nieco z przekorą apelował, aby nie oddawać dziecka „w niewolę jutra”. „Jutro” jest wrogiem dziecka.

Partnerski i odpowiedzialny stosunek wobec dziecka oznacza postrzeganie go w wymiarze „dziś”, czyli takim, jakim ono jest w aktualnej fazie rozwoju psychofizycznego. Tylko w ten sposób można dostrzec pełnię małego człowieka. Ale do tego konieczna jest zmiana perspektywy. Miarą i normą stosunku wobec dziecka nie może być wiedza o człowieku dorosłym, lecz wiedza o dziecku właśnie, jego rozwoju, potrzebach, możliwościach. Stąd konsekwentny wniosek i postulat Korczaka: nie ma miłości wychowawczej, mądrej, głębokiej i trwałej bez dążenia do możliwie najpełniejszego poznania dziecka.

Miłość pedagogiczna

Miłość pedagogiczna (wychowawcza) u Janusza Korczaka, przedstawiona najpełniej w słynnym na cały świat eseju Jak kochać dziecko (1919), jest czymś więcej, aniżeli uczuciem, tanim sentymentem czy odległą, abstrakcyjną dyrektywą. To naczelna i powszechna zasada wychowawcza, od której zależy wolność dziecka i jego prawo do nieskrępowanego rozwoju. Powinna obowiązywać wszystkich uczestników wychowania i opieki, zwłaszcza: wychowawcę, nauczyciela, rodzica, także szkołę, dom dziecka, internat. Miłość wychowawcza jest wyraźnie skrystalizowaną postawą aksjologiczną oraz opartym na niej pragmatycznym działaniem pedagogicznym. Więcej - to służba społeczna, a nawet „walka o dziecko”. To krytycyzm i niezgoda wobec krzywdy i fałszu, w jakim znalazło się dziecko, a jednocześnie jest to budowanie i przeżywanie nowych relacji z dzieckiem: spotkania, dialogu, zaufania. To obowiązek wnikliwego, społeczno-wychowawczego diagnozowania dziecka i jego świata, oraz - przede wszystkim - poznawania siebie samego w roli pedagoga, wychowawcy lub rodzica. Miłość pedagogiczna ma być realna: moja, a nie czyjaś, rozwijana tu i teraz, a nie kiedyś, w jakimś późniejszym terminie, przy jakiejś okazji. I tu jest miejsce, podkreśla Korczak, na „intuicję macierzyńskiego serca”.

Wychowawca wychowawców

Janusz Korczak niezmiennie podkreślał, iż miłość pedagogiczna jest niezbywalnym elementem postawy zawodowej wychowawcy czy nauczyciela. To przede wszystkim „wartość zadana”, do której się dochodzi i którą można rozwijać poprzez codzienne rozwiązywanie tysięcy wielkich i małych dziecięcych problemów. W ciągłej, życzliwej i pomocnej asystencji powstaje sytuacja „pomiędzy”, pomiędzy wychowawcą a dzieckiem, czyli porozumienie, dialog - to, co najważniejsze w wychowaniu.

Wychowawca autentyczny - a nie jak kpiąco mówił Korczak: „dozorca ścian i mebli, ciszy podwórka, czystości uszów i podłogi” - to osoba odznaczająca się wysokim poziomem samowiedzy. Stary Doktor radził wychowawcom: „Poznaj siebie, zanim zechcesz dzieci poznać. Zdaj sobie sprawę z tego, do czego sam jesteś zdolny, zanim dzieciom poczniesz wykreślać zakres ich praw i obowiązków”. Jest duża szansa, że taki wychowawca będzie - przywołując kolejną fundamentalną myśl Korczaka - „wyzwalał”, „wznosił”, „kształtował”, „uczył”, „pytał”, zamiast: „wtłaczał, „ciągnął”, „ugniatał”, „dyktował”, „żądał”.

Dom Sierot: mikrokosmos wychowania

Podejmując w 1912 r. funkcję dyrektora Domu Sierot przy ulicy Krochmalnej 92 w Warszawie, Janusz Korczak zaczął wprowadzać w życie wizję praw dziecka i szczęśliwego dzieciństwa. Zapewne nie byłoby to możliwe bez współudziału naczelnej wychowawczyni Domu, Stefanii Wilczyńskiej.

Dom Sierot, przeznaczony dla dzieci biedoty żydowskiej, był pełnym i konsekwentnym, systematycznym i precyzyjnym projektem wychowawczym. Miał na celu wychowanie do samowychowania, a tym samym - przygotowanie dzieci do samodzielnego życia. Podporządkowana temu była cała organizacja Domu, począwszy od szczegółowych ustaleń higienicznych i żywnościowych, poprzez naukę, gry i zabawy, po udział dzieci w pracach gospodarskich i zarządzaniu Domem.

Przenikające się w tym zakładzie różne idee, cele, zasady, urządzenia oraz formy aktywności, tworzyły unikalny wychowawczy mikrokosmos. Była to przestrzeń dziecięcego rozwoju, realny świat życia, pracy, nauki i odpoczynku. I co najważniejsze: to bliskie i przyjazne dziecku środowisko współtworzyły same dzieci we współpracy z wychowawcami. Tu, w naturalnej atmosferze grupy rówieśniczej, dzieci miały równe prawa i obowiązki. Uczyły się koleżeństwa i przyjaźni, poznawały, co to wzajemna pomoc i współpraca, tu także uczyły się norm życia zbiorowego i rozwiązywania konfliktów społecznych.

Mikrokosmos wychowawczy Domu Sierot był funkcją twórczej pedagogiki i takich nowatorskich technik wychowawczych, jak: tablica ogłoszeń, skrzynka do listów, szafa znalezionych rzeczy, gazetka dziecięca, system dyżurów, wspólne posiedzenia z dziećmi. Popularne były także „zakłady o coś”, „listy wczesnego wstawania”, „plebiscyty”, „pocztówki” - wyróżnienia. Jednakże sercem zakładowego życia był słynny sąd koleżeński. Umożliwiał on dzieciom „zaskarżanie” innych, także wychowawców; również Korczak był oskarżony przez dzieci. Stary Doktor podkreślał i wyjaśniał, że głównym zadaniem tego sądu nie było karanie dla karania, a kształtowanie postaw samooceny, zrozumienia i przebaczania. Dzięki wymienionym „urządzeniom pedagogicznym” realne stawały się takie cele i wartości pedagogiki Korczaka, jak np. demokracja i dialog, obywatelstwo i podmiotowość dziecka, śmiałość i samokontrola, radość i śmiech, twórczość i indywidualność.

Pedagogika alternatywna: humor i modlitwa

Humor i modlitwa, ważne i oryginalne rysy pedagogiki uprawianej przez Janusza Korczaka, w sposób widoczny rozszerzały możliwą refleksję o wychowaniu, a jednocześnie występowały przeciwko pedagogice formalnej, przedmiotowej, rygorystycznej. Jak pokazuje Stary Doktor w Pedagogice żartobliwej, źródłem pedagogicznego żartu i humoru jest stała obserwacja tego, co dziecko robi, jak się zachowuje, co mówi w rozmowach z rówieśnikami i dorosłymi. Przez pryzmat humoru można poznać dziecko, jego zdolności i twórczość, to także naturalny i ważny sposób komunikacji z najmłodszymi.

Podobną - poznawczą i ekspresyjną - funkcję pełnią poetyckie wypowiedzi Janusza Korczaka: Sam na sam z Bogiem. Modlitwy tych, którzy się nie modlą. Modlitwy te są formą autorefleksji i samopoznania, sposobem artykułowania radości i żalu, pragnień i dążeń. Symbolicznie łączą realne i transcendentalne przestrzenie wychowania. Modlitwa jest także drogą szukania oparcia i sprzymierzeńca w codziennym trudzie życia. Drogą otwartą dla wszystkich - matki, dziecka, uczonego, artysty, kobiety lekkich obyczajów. Pedagog-wychowawca, który sięga po tego rodzaju modlitwę woła ustami Korczaka: „Daj [Boże] dzieciom dobrą wolę, daj wysiłkom ich pomoc, ich trudom błogosławieństwo”.

Wychowanie w sytuacji skrajnej

Czas wojny i okupacji hitlerowskiej, mrok Szoah, tragedia ludzi i narodów - wszystko to mogłoby oznaczać kompletną klęskę wychowania, w tym także bankructwo Korczakowskiej „mądrej miłości” pedagogicznej. Tak nie było. Stary Doktor wraz z dziećmi z Domu Sierot znalazł się w warszawskim getcie. W tej „dzielnicy skazańców”, na powierzchni około 400 ha zostało stłoczonych około 450 tys. osób. Powszechny był głód, szalały choroby zakaźne, brakowało odzieży i opału. Widmo zagłady odbierało nadzieję na przyszłość. Skrajnej sytuacji getta nie wytrzymywali zwłaszcza najmłodsi. Chmary samotnych, głodnych i wycieńczonych, nędznie ubranych dzieci włóczyły się po ulicach w poszukiwaniu jedzenia. Działający w getcie sierociniec Korczaka był oazą spokoju, wyspą względnego szczęścia. Nie tylko chronił przed zewnętrznymi zagrożeniami, ale był również terenem planowej pracy wychowawczej, pracy „według nadziei”. Poza tym, a może przede wszystkim, Korczak walczył o dzieci, o ich życie. Był wtedy „bojownikiem o kawałek chleba”.

Korczak był wychowawcą do końca. Pozostał wierny nadziei aż po śmierć.

Janusz Korczak nadal uczy. Mówi, jak kochać dziecko, co to autonomia i prawa dziecka. Wskazuje, jak dążyć w wychowaniu do tolerancji, dialogu, samorządności, demokracji. Są to żywe, pulsujące kategorie, do których trzeba powracać, by je poznawać, na nowo odczytywać, realizować. Są to zadania, które po Korczaku odziedziczył nasz XXI wiek.”

4. Formy pracy z rodziną; funkcje i dysfunkcje w rodzinie. -Marta

W dniu 5 lipca 2011 r. Prezydent RP podpisał ustawę z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (dalej ustawa).

Stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy, rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych wójt (burmistrz, prezydent miasta) zapewnia wsparcie, które polega w szczególności na:

• analizie sytuacji rodziny i środowiska rodzinnego oraz przyczyn kryzysu w rodzinie;

• wzmocnieniu roli i funkcji rodziny;

• rozwijaniu umiejętności opiekuńczo-wychowawczych rodziny;

• podniesieniu świadomości w zakresie planowania oraz funkcjonowania rodziny;

• pomocy w integracji rodziny;

• przeciwdziałaniu marginalizacji i degradacji społecznej rodziny;

• dążeniu do reintegracji rodziny.

Formami wspierania rodziny są praca z rodziną oraz pomoc w opiece i wychowaniu dziecka.

Praca z rodziną jest prowadzona w szczególności w formie:

• konsultacji i poradnictwa specjalistycznego;

• terapii i mediacji;

• usług dla rodzin z dziećmi, w tym usług opiekuńczych i specjalistycznych;

• pomocy prawnej, szczególnie w zakresie prawa rodzinnego;

• organizowania dla rodzin spotkań, mających na celu wymianę ich doświadczeń oraz zapobieganie izolacji, zwanych dalej „grupami wsparcia” lub „grupami samopomocowymi”.

http://www.doradcasamorzadu.pl/46-sas08-2011/877-nowe-formy-wspierania-rodziny.html

Funkcje rodziny

„Rodzina jako podstawowe środowisko życia pełni wobec swoich członków wiele funkcji, z których wynikają jej zadania. Funkcje rodziny są to „wyspecjalizowane oraz permanentne działania i współdziałania członków rodziny, wynikające z bardziej lub mniej uświadamianych sobie przez nie zadań, podejmowanych w ramach wyznaczonych przez obowiązujące normy i wzory, a prowadzące do określonych efektów głównych i pobocznych (Tyszka, 2001, s.45)”

Do podstawowych funkcji rodziny zaliczamy:

• funkcja prokreacyjna - to zapewnienie rodzina ciągłości biologicznej swojego gatunku oraz zaspokajanie emocjonalno-rodzicielskich potrzeb współmałżonków

• funkcja ekonomiczna: to osoby tworzące wspólnotę rodzinną zabiegają o stworzenie materialnych podstaw życia rodzinnego. Rodzice poprzez pracę zarobkową zapewniają środki materialne do zaspokojenia wszystkich potrzeb, np.: mieszkania, wykształcenia, wyżywienia, ochrony zdrowia, korzystania z dóbr kultury i rekreacji. Uczy również młodego człowieka oszczędzania, planowania wspólnych wydatków rodzinnych, a także gospodarowania własnymi oszczędnościami.

• funkcja opiekuńcza - to zapewnienie opieki tym domownikom, którzy nie są w pełni zdolni do samodzielnej opieki z uwagi na wiek bądź choroby. „W tym kontekście akcentuje się zasadniczy sens opieki w rodzinie i jej związek z zapewnieniem warunków właściwego rozwoju fizycznego członków rodziny (głównie dzieci i młodzieży), względnie rozwoju psychofizycznego”

• funkcja socjalizacyjna- stosowana jest w stosunku do dzięki, które dzięki życiu w rodzinie wzrastają w społeczeństwo, ale i współmałżonków gdyż proces dostosowania się ich w małżeństwie jest procesem socjalizacyjnym. Podobnie potrzeby rodzicielskie wychowania dzieci, a także przekazywania im własnego języka, podstawowych wzorów zachowania obowiązujących w danym społeczeństwie, obyczajów, wprowadza w świat wartości moralnych i w świat kultury kontrolując zachowania swych członków,

• funkcja psychologiczna i higieniczna - psychohigieniczna - dzięki stabilizacji, bezpieczeństwa, możliwości wymiany emocjonalnej i stworzenia warunków dla rozwoju osobowości przyczynia się do ich dojrzałości emocjonalnej i równowagi psychicznej; częściej nazywa się tę funkcję funkcją wymiany emocjonalnej lub funkcją ekspresji uczuć, bądź też rozładowania napięć emocjonalnych czy też funkcją zapewniającą członkom rodziny poczucie bezpieczeństwa. Rodzina przyczynia się do ugruntowania i kultywowania zdrowia psychicznego w społeczeństwie. Dzięki niej w rodzinie zaspokajane są potrzeby emocjonalne: miłości i przynależności, uznania i szacunku, poczucia bezpieczeństwa.

• funkcja wychowawcza; w rodzinie dziecko uczy się „jak być człowiekiem”, „jak być sobą”. Rytm życia rodzinnego, stałe, żywe, emocjonalne relacje z innymi są najlepszymi okazjami do uczenia się miłości, otwartości, życzliwości, prawdomówności, sprawiedliwości a także poznania swoich możliwości umysłowych, zręcznościowych czy artystycznych. Rodzice, rodzeństwo i inni członkowie rodziny poprzez zachętę, dezaprobatę, współdziałanie, pomoc, własny przykład, stymulują wszechstronny rozwój nowego członka rodziny

• funkcja kulturowa - kulturotwórcza oznacza, że rodzina jest miejscem życia kulturalnego i towarzyskiego. To właśnie w rodzinie można wspólnie odpoczywać np.: wyjeżdżając nad morze w góry, bawić się, poznawać dobra kultury narodowej np.: wyjścia do teatru. Rodzina, zapewniając dziecku udział w zajęciach np.: plastycznych, muzycznych, literackich, umożliwia uczestniczenie w kulturze.

• funkcja społeczna rodziny polega na tym, że dziecko przebywając w środowisku rodzinnym, otoczone miłością uczy się współdziałania, ustępstw na rzecz innych członków rodziny, słuchania innych, dostosowywania się do obowiązujących w rodzinie norm, podejmowania obowiązków i odpowiedzialności za nie np.: wyprowadzania psa na spacer, sprzątanie swojego pokoju. Rodzina jest pierwszym środowiskiem dla dziecka, gdzie uczy się ono tolerancji i kompromisu.

• funkcja stratyfikacyjna - polega na nadawaniu przez rodzinę pozycji społecznej swoim członkom - dzieci dziedziczą po swoich rodzicach pozycję społeczną (widać to szczególnie w kastowych społeczeństwach - np. Indie. Na gruncie Polskim dobrym przykładem są np. „kasty adwokackie” - kancelarię dziedziczy się z dziada pradziada i ciężko ludziom spoza tego wąskiego kręgu wybić się na rynku)

• funkcja produkcyjna - dostarcza społeczeństwu pracowników i przyczynia się do zwiększania twórczych i wytwórczych sił, wobec możliwości zarobkowania z reguły poza domem członkowie rodziny mogą zaspokajać swoje potrzeby ekonomiczne - tj. potrzeby posiadania niezbędnych środków utrzymania,

• funkcja religijna; Funkcja religijna rodziny jest odpowiedzią na potrzeby człowieka, bycia w łączności z Istotą przewyższającą go, dającą bezwzględne bezpieczeństwo, poczucie własnej wartości, sprawiedliwą i kochającą. Religijna funkcja rodziny obejmuje wszystkie czynności i przekazy werbalne i niewerbalne, które dotyczą religijnego rozwoju człowieka. Na rozwój ten składa się poznanie rzeczywistości religijnej, a więc pojęć religijnych, wymogów moralnych, wzorów zachowania religijnego i łączności ze wspólnotą religijną.

funkcja rekreacyjna - zaspokajanie potrzeby odpoczynku, relaksu, rozrywki (wspólne wyjście do kina, na mecz; oglądanie telewizji)

Dysfunkcje rodziny

Z dysfunkcjonalnością mamy do czynienia wówczas, gdy rodzina źle wypełnia swoje obowiązki rodzicielskie i nie zaspakaja potrzeb swoich członków. To pewna niezgodność w realizowaniu podstawowych funkcji rodziny

Dysfunkcjonalność tych rodzin może przybierać różne formy:

• alkoholizm

• narkomania

• choroby psychiczne

• przemoc fizyczna i/lub psychiczna

• molestowanie i wykorzystywanie seksualne

• chłód emocjonalny rodziców

• nadużycia emocjonalne

• stawianie dziecku wygórowanych wymagań

• infantylizacja dziecka

• nadopiekuńczość

• nadmierna kontrola rodzicielska

5. Rodzicielstwo zastępcze.-Agnieszka

W 2006 r. Instytut Spraw Publicznych opublikował analizę sytuacji w Polsce, gdzie czytamy: „Dopiero, gdy bieda połączy się z patologią, uzależnieniem, chorobą, upośledzeniem, wtedy dziecko jest bez szans na pozostanie w rodzinie. Potrzebna jest mu opieka zastępcza. Z powodu samej biedy, w której żyją dzieci, nieczęsto też reaguje środowisko lokalne. Rzadko też reaguje ono, gdy rodzice nie zapewniają dzieciom odpowiednich warunków rozwoju psychicznego, fizycznego
i intelektualnego.” Zapewnienie każdemu dziecku środowiska sprzyjającego prawidłowemu rozwojowi nie jest zatem łatwe, jednak należny podejmować próby.
W 2013 r. wprowadzono zmiany w prawie rodzinnym i opiekuńczym, w mediach obecne są kampanie społeczne, które miejmy nadzieję, wpłyną na poprawienie się tej sytuacji.

Rodzina zastępcza

J. Izdebska zauważa, że „Coraz więcej rodzin napotyka na trudności
i poważne bariery w realizacji funkcji socjalizacyjno-wychowawczej, a w jej obrębie funkcji opiekuńczej, wychowawczej, emocjonalnej, kulturalnej, kontrolnej, rekreacyjno-towarzyskiej. Problem ten występuje zwłaszcza w rodzinach: niepełnych, zagrożonych patologią, czy patologicznych, w rodzinach zdezintegrowanych w sferze więzi emocjonalnej, kontaktów interpersonalnych, komunikacji, porozumiewania się, interakcji, również rodzinach biednych, zagrożonych ubóstwem.”

Zadaniem rodziny zastępczej nie jest zastąpienie naturalnej rodziny, lecz jej wspieranie, podczas gdy dąży ona do zmiany swojej trudnej sytuacji poprzez poprawę i przezwyciężenie problemów, z powodów, których niezbędne było umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej. Zwrócić należy uwagę, że rodzice dziecka nie są pozbawiani całkowicie praw rodzicielskich (chyba, że wymaga tego dobro dziecka), a rodzina zastępcza otrzymuje „obowiązek i prawo wykonywania bieżącej pieczy nad dzieckiem umieszczonym w pieczy zastępczej, jego wychowania i reprezentowania w tych sprawach, a w szczególności w dochodzeniu świadczeń przeznaczonych na zaspokojenie jego potrzeb (…).Pozostałe obowiązki i prawa wynikające z władzy rodzicielskiej należą do rodziców dziecka”. Dziecko umieszcza się w pieczy zastępczej w sytuacji konieczności zapewnienia mu niezwłocznie opieki lub po wyczerpaniu wszelkich form pomocy rodzinie naturalnej. Dziecko przebywa pod opieką rodziny zastępczej „do czasu zaistnienia warunków umożliwiających jego powrót do rodziny albo umieszczenia go w rodzinie przysposabiającej”.

Rodzina zastępcza jest jedną z form rodzinnej pieczy zastępczej,
którą ustanowił prawodawca. Rodzina zastępcza może być:

1. Spokrewniona,

2. Niezawodowa,

3. Zawodowa, w tym zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego
   i zawodowa specjalistyczna.

Zadania rodziny zastępczej określa art. 40. Ustawy o wspieraniu rodziny
i systemie pieczy zastępczej:

1. „Rodzina zastępcza oraz rodzinny dom dziecka zapewniają dziecku całodobową opiekę i wychowanie, w szczególności:

1. traktują dziecko w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości osobowej;

2. zapewniają dostęp do przysługujących świadczeń zdrowotnych;

3. zapewniają kształcenie, wyrównywanie braków rozwojowych i szkolnych;

4. zapewniają rozwój uzdolnień i zainteresowań;

5. zaspokajają jego potrzeby emocjonalne, bytowe, rozwojowe, społeczne oraz religijne;

6. zapewniają ochronę przed arbitralną lub bezprawną ingerencją w życie prywatne dziecka;

7. umożliwiają kontakt z rodzicami i innymi osobami bliskimi, chyba, że sąd postanowi inaczej.

2. Rodzina zastępcza oraz prowadzący rodzinny dom dziecka współpracują
   z ośrodkiem adopcyjnym, koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej
   i organizatorem rodzinnej pieczy zastępczej.”

Zagrożenia rozwoju dziecka w sytuacji opieki zastępczej

Magdalena Joachimowska zwraca szczególną uwagę na fakt, że oddanie dziecka w opiekę zastępczą nie zapewni mu ochrony przed skutkami sieroctwa społecznego. W tej sytuacji ogromną rolę do spełnienia nabierają rodzice zastępczy, których umiejętności wychowawcze, kompetencje, postawa powinna starać się zapewnić niwelowanie złych, niekorzystnych dla osobowości dziecka cech. W zależności od wieku dziecka, a więc jego etapu rozwoju, oddzielenie od rodziców może mieć inny wpływ. Zagrożenia, które mogą powstać to: wycofanie się, brak ufności, niemożność nawiązywania więzi emocjonalnych, brak wiary we własne siły, poczucie beznadziei, nadmierna powściągliwość, uległość, poczucie winy za zaistniałą rzeczywistość, poczucie niższości, poczucie bycia gorszym dzieckiem gorszych rodziców, nadmierne poczucie obowiązku, ograniczanie się, trudności w adaptacji społecznej, negatywna tożsamość, nadidentyfikacja, niezdolność do akceptacji i ofiarowania wierności. Rolą rodziców zastępczych jest wychowywanie pełnowartościowego człowieka mogącego podjąć samodzielne życie, bez obwiniania i pomniejszania roli rodzica naturalnego. ”Wszystkie nakreślone zagrożenia - ich natura oraz moeślone zagrożenia - ich pomniejszania roli rodzica naturalnego, ne poczucie obowiązku, ograniczanie się, trudnoścżliwości zapobiegania im muszą być ujęte w programach przygotowujących rodziców zastępczych, aby potrafili mimo istniejących konfliktów budować więź z dzieckiem oraz pielęgnować więź dziecka z jego rodzicami biologicznymi.”

6. Relacje między opieką, pomocą, a wychowaniem. Specyfika zjawisk -Ania

- opieka międzyludzka, zwłaszcza nad dzieckiem,

- wychowanie przez opiekę, poprzez przekazywanie wartości osobotwórczych (opieka wychowawcza),

- wychowanie opiekuńcze czyli nadawanie różnym formom wychowania, a szczególnie edukacji szkolnej walorów opiekuńczych.

OPIEKA JAKO KATEGORIA WYCHOWAWCZA

Wychowanie nabiera znaczenia opiekuńczego , stając się w tym sensie przejawem opieki i na odwrót opieka ta urzeczywistnia się poprzez wychowanie, kiedy spełnia dwa podstawowe warunki:

1. Realizując właściwe sobie zadania i cele, doprowadza równocześnie w efekcie do pożądanych , korzystnych następstw, czyli spełnia ostatecznie założone funkcje opiekuńcze;

2. Gdy jego przebiegowi towarzyszą pozytywne postawy opiekuńcze wychowawców wobec wychowanków, zaspokajanie ich wielorakich ponadpodmiotowych potrzeb i dodatnia w swym bilansie atmosfera opiekuńcza.

Opieka zyskuje walory wychowawcze, jeżeli przede wszystkim uwzględnia także wartości wychowania, kieruje się jego podstawowymi normami prakseologicznymi i wywołuje u podopiecznych korzystne, zgodne z uznawanymi celami wychowania, zmiany osobotwórcze.

Świadome sprawowanie opieki w aspektach wychowawczych, to :

- jeśli realizowanej opiece towarzyszy świadomość podstawowych wartości wychowania i potencjalnych możliwości ich urzeczywistniania poprzez czynności opiekuńcze,

- kiedy możliwości te są na co dzień w różnych okolicznościach aktualizowane przez przekształcanie sytuacji opiekuńczych w opiekuńczo - wychowawcze, bądź wprowadzanie uzasadnionych logiczną strukturą działania do toku czynności opiekuńczych odpowiednich sytuacji wychowawczych;

- gdy cała aktywność wychowawcza rozwijana na gruncie opieki pobudzana jest i ukierunkowywana przez pozytywne postawy wychowawcze opiekunów i dodatnią atmosferę wychowawczą.

Nasycenie opieki treściami wychowania , czyniące z niej kategorię wychowawczą, dokonuje się poprzez :

- uświadamianie i przyjmowanie przez opiekuna do realizacji wartości właściwych i pośredniczących wychowania,

- dostrzeganie potencjalnych możliwości wychowawczego modyfikowania sytuacji i czynności opiekuńczych,

- przejawianie w trakcie opieki , we właściwych momentach, pozytywnych postaw wychowawczych,

- wykorzystywanie w procesie opieki stosowanych metod wychowania - wpływ osobisty;

- bezpośrednie i pośrednie wpływanie na tworzenie się i utrzymywanie dodatniej atmosfery wychowawczej.

OPIEKA

wg Gajewskiej

Opieka - dawanie oparcia, wsparcia, zaspokajanie potrzeb (właściwości ludzkich, będących potrzebą), których jednostka nie umie, nie może lub nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić, żeby zachować równowagę biologiczną i psychiczną, przeżyć, zachować zdrowie, jakość życia, zapewnić prawidłowy rozwój (doprowadzić jednostkę do dojrzałości) i ciągłość gatunku.

Cechy konstruktywne opieki wg Kelm:

• sytuacja zagrożenia - zespół czynników oddziaływujących na dziecko negatywnie: potencjalnych lub rzeczywistych;

• brak lub ograniczone możliwości przezwyciężenia sytuacji zagrażającej przez samo dziecko - odwołanie do relacji opiekun - podopieczny;

• wypełnienie społecznej funkcji opieki nad dzieckiem - związek między zaspokojeniem potrzeb dziecka a zaspokojeniem oczekiwań społecznych;

Rodzaje opieki wg Dąbrowski:

• profilaktyczna - ukierunkowana na zapobieganie sytuacjom zagrożenia; usuwanie bądź neutralizowanie czynników zagrożenia;

• interwencyjna - postać ratownictwa; ukierunkowana na usunięcie podmiotu opieki spod wpływów już działających czynników zagrożenia;

3 kompensacyjna - ukierunkowana na usuwanie lub neutralizowanie następstw zagrożenia rzeczywistego.

WYCHOWANIE

1.Wychowanie to każde celowe działanie człowieka, ukierunkowane na zmianę zachowań i osobowości drugiej osoby. Aby takie działanie mogło przynieść oczekiwane rezultaty to musi być ono długotrwałe i obejmować wszelkie aspekty życia.

2. Wychowanie oznacza wszelkie zamierzone oddziaływania środowiska społecznego oraz naturalnego na każdą jednostkę ludzką. Oddziaływanie to trwa całe życie i na różnych etapach ma różne nasilenie.

Definicja wychowania

- całkowity proces rozwojowy jednostki zwłaszcza młodej (uspołecznienie) czyniący z niej dojrzałego członka społeczeństwa (Jankowski);

- fragmentaryczny proces rozwojowy - kształtowanie w psychice człowieka sfery społeczno-moralnej, empatycznej, wolicjonalnej (polegającej na akcie woli, zależnej od woli), estetycznej (Jankowski);

- proces intencjonalnego oddziaływania zmierzający do ukierunkowania, wsparcia, skorygowania całościowego rozwoju jednostki lub fragmentu jej osobowości (Jankowski);

- wyprowadzanie rozwijającej się jednostki ze zwierzęcego stanu natury i podnoszenie jej do stanu człowieczeństwa (Kunowski);

Elementy wychowania:

• Cel wychowawczy

• Sytuacje wychowawcze organizowane przez nauczyciela

• Doświadczenia zdobyte przez wychowanka w procesie wychowawczym

• Zmiany zachodzące w osobowości wychowanka pod wpływem doświadczeń

RÓŻNICE

opieka	Wychowanie
Pierwotna (w filogenezie, ontogenezie, procesie opiekuńczo-wychowawczym)	Wtórne
Odnosi się do wymagań stawianych przez właściwości tkwiących w naturze człowieka (potrzeby i niedyspozycje samoregulacyjne)	Odnosi się do tego czego jeszcze w strukturze osobowości człowieka nie ma (modele-wzorce osobowe)
Wyznaczana koniecznością zachowania istnienia i jego ciągłości	Wyznaczane koniecznością zachowywania, przekazywania i rozwijania dorobku kulturowego
działania w stosunku do jednostek upośledzonych w stopniu głębokim, nieuleczalnie chorych oraz nad człowiekiem starym w okresie niedołężności, a także w sytuacjach realnego zagrożenia człowieka	Działanie w stosunku do wszystkich jednostek

POMOC

Definicja

- Pomoc wg Dąbrowski - współdziałanie z podmiotem w sytuacji trudnej w realizacji na normalnym poziomie jego aktywności podstawowej, przywracaniu normalności tej sytuacji, zapobieganiu aktualizacji sytuacji trudnej albo na ułatwianiu lub uefektywnianiu sytuacji będących w granicach normy; Jest to ujecie wąskie sprowadzające się do: warunków w których udziela się pomoc, podkreślenia rozwiązywania trudności i przeciwdziałania im, skupienia się na współdziałaniu z podmiotem.

Cechy:

1. brak odpowiedzialności za osobę która pomoc otrzymuje, ani za wykorzystanie tej pomocy i skutki tego

• zależność między stronami ma charakter symetryczny;

• brak ubezwłasnowolnienia

Rodzaje:

• Doraźna

• Neutralna

• Podmiotowa

Podobieństwa i różnice opieki i pomocy

opieka	Pomoc
Obejmuje jednostki niezdolne do samodzielnego życia	Obejmuje jednostki w sytuacji trudnej
Bierze za jednostkę odpowiedzialność	brak odpowiedzialności za osobę która pomoc otrzymuje, ani za wykorzystanie tej pomocy i skutki tego
Asymetryczne zależności między opiekunem a podopiecznym	Symetryczne zależności
Charakter ciągły, bezinteresowny	Charakter może być doraźny, okresowy, wzajemny, zwrotny
Trwały układ - stosunek opiekuńczy	Nie wymaga trwalszych więzi interpersonalnych i bezpośrednich styczności

7. Rodzina jako środowisko opiekuńczo-wychowawcze. -Marta

Do podstawowych funkcji rodziny należy funkcja opiekuńcza oraz wychowawcza.

• funkcja opiekuńcza - to zapewnienie opieki tym domownikom, którzy nie są w pełni zdolni do samodzielnej opieki z uwagi na wiek bądź choroby. „W tym kontekście akcentuje się zasadniczy sens opieki w rodzinie i jej związek z zapewnieniem warunków właściwego rozwoju fizycznego członków rodziny (głównie dzieci i młodzieży), względnie rozwoju psychofizycznego”

• funkcja wychowawcza; w rodzinie dziecko uczy się „jak być człowiekiem”, „jak być sobą”. Rytm życia rodzinnego, stałe, żywe, emocjonalne relacje z innymi są najlepszymi okazjami do uczenia się miłości, otwartości, życzliwości, prawdomówności, sprawiedliwości a także poznania swoich możliwości umysłowych, zręcznościowych czy artystycznych. Rodzice, rodzeństwo i inni członkowie rodziny poprzez zachętę, dezaprobatę, współdziałanie, pomoc, własny przykład, stymulują wszechstronny rozwój nowego członka rodziny

Rodzina odgrywała i odgrywa nadal doniosłą rolę w procesach socjalizacyjno-wychowawczych stwarzając optymalne warunki życiowego funkcjonowania ludzi również i w pozarodzinnych ważnych dla społeczeństwa rolach. Zaspokaja też istotne potrzeby jednostki ludzkiej. Prawidłowe funkcjonowanie społeczeństwa i prawidłowe funkcjonowanie rodzin żyjących w tym samym społeczeństwie są ze sobą integralnie związane. Podstawową funkcją rodziny jest opieka i wychowanie

Opieka - W tym kontekście akcentuje się zasadniczy sens opieki w rodzinie i jej związek z zapewnieniem warunków właściwego rozwoju fizycznego członków rodziny (głównie dzieci i młodzieży), względnie rozwoju psychofizycznego.

8. Umiejętności interpersonalne pedagoga jako koordynatora i realizatora oddziaływań wychowawczych, opiekuńczych i profilaktycznych. -Marta

Podstawą zaistnienia pedagoga w świecie edukacji jest praktyczne wykorzystanie umiejętności interpersonalnych. Potrzebne są one do prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie, grupie. Umiejętności interpersonalne zawierają w sobie przede wszystkim zdolność budowania autorytetu w grupie. Osiągnąć ją można poprzez wykorzystanie kolejnych zdolności, takich jak: bycie asertywnym, sprawiedliwym, zdolnym do negocjacji i dyskusji ale przede wszystkim otwartym, wrażliwym i wyrozumiałym wobec uczniów. Prawidłowe wykorzystanie tych zdolności umożliwi sprawne łagodzenie konfliktów między uczniami, prowadzenia grupy zgodnie z planem edukacyjnym, osiągnięcie wyznaczonych celów. Ważną umiejętnością interpersonalną jest łatwość panowania nad swoimi emocjami i radzenia sobie w stresujących sytuacjach.

http://wiedzomania.pl/interpersonalne-umiejetnosci-pedagogow/

9. Założenia systemu opieki nad dzieckiem i rodziną.-Agnieszka

W pierwszym odruchu odpowiedzi na pytanie nasuwa się myśl o przemocy
w rodzinie, z którą system powinien walczyć, zapobiegać. Sylwia Spurek zwraca uwagę,
że przemoc w rodzinie (inaczej przemoc domowa) występuje we wszystkich grupach społecznych bez względu na status materialny, społeczny, wykształcenie i ma miejsce
w każdej rodzinie a nie tylko w tzw. z marginesu społecznego, przy czym należy pamiętać,
że jest „to nie tylko przemoc fizyczna, lecz także psychiczna, seksualna lub ekonomiczna.”

Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie
(Dz.U. Nr 180, poz 1493 z późn. zm.) określa:

1. „Zadania w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie;

2. Zasady postępowania wobec osób dotkniętych przemocą w rodzinie;

3. Zasady postępowania wobec osób stosujących przemoc w rodzinie.”

W art. 2 ustawy zdefiniowano pojęcia członka rodziny i przemocy w rodzinie. Członek rodziny (pkt 1) to osoba najbliższa w rozumieniu art. 115 § 11 ustawy
z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.), a także inna osoba wspólnie zamieszkująca lub gospodarująca. Natomiast przez przemoc w rodzinie
(pkt 2) należy rozumieć „jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie
lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób wymienionych w pkt 1,
w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody
na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.”

Jednak należy pamiętać, że podstawowym celem działań ustawodawcy jest ochrona „każdego członka rodziny z osobna, bez względu na rodzaj jego słabości - płeć, wiek, fizyczność, chorobę, stan posiadania.” Podstawowe prawa człowieka, w tym dot. funkcjonowania w rodzinie, zawarte w Konstytucji RP, ustawodawca stara się zapewnić w poszczególnych aktach prawnych takich, jak wspomnianych już wcześniej ustawie o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie i Kodeksie Karnym: Ustawa z dnia 12 marca 2004 r o pomocy społecznej (Dz.U. 2004 Nr 64 poz. 593), Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 1964 Nr 9 poz. 59), Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. 2011 Nr 149 poz. 887), rozporządzenia Ministrów.

Władza rodzicielska (patrz pytanie 2) i rodzicielstwo zastępcze (pytanie nr 5)

Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie zobowiązała Radę Ministrów
do wprowadzenia Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy, którego celami są:

1. „Zmniejszanie skali zjawiska przemocy w rodzinie;

2. Zwiększanie skuteczności ochrony ofiar przemocy w rodzinie i zwiększanie dostępności pomocy;

3. Zwiększanie skuteczności działań interwencyjnych i korekcyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie.”

Akty prawne normalizują zasady i formy działań na rzecz przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie i udzielaniu pomocy jej uczestnikom. Istotna jest również współpraca pomiędzy poszczególnymi podmiotami udzielającymi wsparcia i pomocy. Procedurą szczególną w sytuacjach przemocy w rodzinie jest procedura „Niebieskiej Karty”, która została uregulowana w Rozporządzeniu Rady Ministrów
z dnia 13 września 2011 r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” wydanym, jako akt wykonawczy na podstawie
art. 9d ust. 5 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Rozporządzenie to określa: procedurę „Niebieskie Karty” oraz wzory formularzy „Niebieska Karta” wypełniane przez przedstawicieli podmiotów realizujących procedurę.

10. Zasady konstruowania programów opiekuńczych i profilaktycznych.-Dorota/Marta

Profilaktyka odgrywa podstawową rolę w kształtowaniu podejść do zdrowia i jego rozumienia. Sytuacja ta jest potęgowana działaniami administracji rządowej, która poprzez ukazywanie sensowności prowadzenia przez jednostki samorządu terytorialnego wszelkiego rodzaju programów profilaktycznych przyczynia się do poprawy zdrowia populacji. Słowo „profilaktyka” oznacza „wszelkie działania mające na celu zapobieganie niekorzystnym zjawiskom w obszarze zdrowia - odgrywa także istotną rolę w działaniach służby zdrowia” [1].

Biorąc pod uwagę myśl, że „lepiej zapobiegać, niż leczyć”, zasadne wydaje się podejmowanie prób prowadzenia programów zdrowotnych. Ich powstawanie jest nie lada wyzwaniem, gdyż tylko prawidłowo stworzony program daje gwarancję sukcesu jego realizacji.

Istnieje kilka podstawowych zasad, które należy uwzględnić podczas tworzenia programu:

• Zasada realizmu - program musi posiadać swoje realne odzwierciedlenie dotyczące słuszności prowadzonych

działań. Nie należy podejmować się tworzenia programu, którego ukończenie będzie niemożliwe do zrealizowania, lub którego problem zdrowotny nie jest na tyle istotny, aby wymagał konstrukcji programu profilaktycznego i doboru grupy docelowej. Ponadto struktura programu umożliwi jego realne wdrożenie w życie, w sposób, który nie będzie przewyższał zasobów ludzkich oraz finansowych przeznaczonych do realizacji programu.

• Zasada komplementarności - dobrze stworzony program powinien stanowić uzupełnienie podobnych programów wykazujących charakter działań profilaktycznych, które prowadzone są lub były na terenie miasta, gminy lub powiatu.

• Zasada partycypacji - ważne jest, aby w tworzeniu i realizacji programu brały udział różne instytucje i środowiska zajmujące się daną tematyką zdrowotną, w celu uzyskania profesjonalnej opinii dotyczącej zakresu działań. Program powinien opierać się o konsultacje z realizatorami oraz o działania, które w pełni będą odpowiadały na potrzeby środowiska grupy docelowej.

• Zasada spójności - potwierdzająca adekwatność prowadzonych działań i przekazywanych treści do założeń

programu. Dowodzi także ścisłego związku pomiędzy konstrukcją programu, a jego realizacją oraz wykazuje

harmonijny charakter powiązań wykonywanych zadań.

• Zasada społecznej akceptacji - jedynie w pełni społecznie zaakceptowany program ma szansę powodzenia, dlatego przed rozpoczęciem realizacji tegoż programu należy przeprowadzić badania, np. ankietowe wśród populacji, dotyczące słuszności i akceptacji programu oraz dokonać konsultacji z odpowiednimi podmiotami w sprawie zakresu działań profilaktycznych.

11. ADHD - charakterystyka problemu i wskazówki do pracy z dzieckiem.-Wspólnie

Kopia wpisu Ani:

W polskim piśmiennictwie medycznym, na określenie zespołu nadpobudliwości psychoruchowej u dzieci, używa się obecnie dwu nazw: amerykańskiej - Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD), czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi, oraz europejskiej - Hyperkinetic Disorder, czyli zespół hiperkinetyczny lub zaburzenia hiperkinetyczne.

ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi jest najpowszechniejszym zaburzeniem psychicznym okresu dzieciństwa.

 Choroba  u dziecka charakteryzuje się:

zaburzeniami koncentracji - słucha nieuważnie, nie jest w stanie skupić się na szczegółach, łatwo się rozprasza pod wpływem zewnętrznych zdarzeń, nie pamięta, co miało zrobić, jest mało spostrzegawcze, w środku zdania zapomina, o czym mówiło.

nadruchliwością - nie jest w stanie usiedzieć na miejscu, ma często nerwowe ruchy rąk albo nóg, nie umie spokojnie bawić się ani odpoczywać, często jest nadmiernie gadatliwe, hałaśliwe, często robi rzeczy bardzo ryzykowne, nie umiejąc przewidzieć konsekwencji,
ma kłopoty z wieczornym zaśnięciem.

 zaburzeniami emocjonalnymi i nadmierną impulsywnością- w sferze emocjonalnej dominuje drażliwość, zmienność nastroju i humoru, wyrywa się z odpowiedzią zanim zostanie zadane pytanie, często przerywa innym, podejmuje pochopne decyzje, wydaje się agresywne, bo nie potrafi powstrzymywać się od natychmiastowego zaspokajania potrzeb, łatwo, bez zastanowienia, akceptuje cudze pomysły.

kłopoty w relacjach z dziećmi - ma zazwyczaj nie najlepszą pozycję w grupie, nie umie przegrywać, musi koncentrować na sobie uwagę, nie umie czekać na swoją kolej, bywają częściej odrzucanymi  stają się „kozłami ofiarnymi”, lub przyjmują rolę błaznów.

w obszarze motoryki małej- dzieci  mają  problemyz wiązaniem butów, zapinaniem guzików, często brzydko rysują , prace są niechlujne.

Rozpoznanie zespołu hiperkinetycznego (ADHD) stawia się na podstawie kryteriów diagnostycznych ICD-10, klasyfikacji, która jest obowiązująca w Polsce.                                               

F 90 Zaburzenia hiperkinetyczne( zespoły nadpobudliwości ruchowej).

ADHD (zaburzenie hiperkinetyczne) jest rozpoznaniem klinicznym, które stawia się na podstawie wywiadów i obserwacji dziecka. Nie ma żadnych badań laboratoryjnych pozwalających na postawienie lub wykluczenie tego rozpoznania.

Diagnostyka poza tym powinna zawierać :
1. informacje zebrane od rodziców na temat rozwoju dziecka i obecnego jego
zachowania,
2. informacje uzyskane od nauczyciela na temat zachowania dziecka w szkole lub w
przedszkolu,
3. badanie pediatryczne,
4. badanie neurologiczne i EEG,
5. obserwację zachowania dziecka,
6. rozmowę z dzieckiem,
7. ocenę nasilenia problemu nadpobudliwości psychoruchowej i zaburzeń koncentracji uwagi oraz zachowań problemowych przy pomocy skali kwestionariuszy diagnostycznych,
8. ocenę aktywności ruchowej dziecka,
9. badanie psychologiczne,
10. ocenę ilorazu inteligencji

Podstawą postawienia diagnozy Zespołu Hiperkinetycznego (ADHD) są relacje nauczycieli i rodziców, czyli osób, które obserwują zachowanie dzieci w ich naturalnym środowisku. Tę wiedzę powinien zebrać pedagog lub psycholog szkolny. Aby zdiagnozować Zespół Hiperkinetyczny, należy potwierdzić, że objawy występują co najmniej w dwóch środowiskach, w których funkcjonuje dziecko. Dlatego też nauczycieli nie należy pomijać - to oni widzą najlepiej, jak dziecko funkcjonuje na lekcji.
Pedagog lub psycholog szkolny na podstawie informacji zebranych od rodziców i nauczycieli kieruje dziecko na badanie do poradni psychologiczno - pedagogicznej. W poradni bada się czy dziecko intelektualnie mieści się w normie (nie diagnozuje się ADHD jeżeli mamy do czynienia z upośledzeniem, nawet w stopniu lekkim). Kolejnym krokiem jest wizyta u psychiatry dziecięcego lub neurologa, który stawiając diagnozę różnicową (wykluczając inne zaburzenia), potwierdza, iż dziecko ma ADHD. Pominiecie któregokolwiek z etapów sprawi, iż diagnoza nie będzie mogła zostać postawiona, lub będzie błędna.

MODEL UZYSKIWANIA POMOCY I DIAGNOZY ZESPOŁU HIPERKINETYCZNEGO

 

DIAGNOZA KLINICZNA
|
PSYCHIATRA DZIECIĘCY
|
PORADNIA PSYCHOLOGICZNO - PEDAGOGICZNA
|
PEDAGOG/PSYCHOLOG SZKOLNY
|
RODZICE I NAUCZYCIELE

 

 http://www.ptadhd.pl/adhd_def.html

E. M. Skorek Terapia Pedagogiczna Tom 1 Kraków2005 s.101

Kopia wpisu Doroty:

Co oznacza skrót ADHD?

Obecnie na świecie uznaje się oficjalnie dwie nazwy. W klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM - IV) mówi się o Atention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD), czyli o „zespole nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi”.

W przedstawionej  przez Światową Organizację Zdrowia międzynarodowej klasyfikacji chorób (ICD - 10) obowiązuje z kolei termin Hyperkinetic Disorder, czyli „zespół hiperkinetyczny”.[1]

Na czym polega to zaburzenia?

Za główne symptomy ADHD uznaje się zaburzenia koncentracji uwagi, hiperaktywność oraz impulsywność.

Uwaga - jest procesem psychicznym polegającym na umiejętności koncentrowania  świadomości jednostki na określonych przedmiotach lub zjawiskach otaczającego świata. Jest swoistą cechą wszystkich procesów poznawczych.

Hiperaktywność - w zespole ADHD jest chronicznym, intensywnym stanem niepokoju ruchowego i nadmiernej aktywności ruchowej, przy czym świadome kontrolowanie go jest ograniczone. Występuje pobudzenie emocjonalne i behawioralne, wynikające z niedostatecznej stymulacji odpowiednich części mózgu.

Impulsywność - wpływa zarówno na poznawczą, ruchową jak i emocjonalną sferę funkcjonowania dziecka. Dzieci nadpobudliwe zwykle nie przewidują konsekwencji swojego postępowania, działają pod wpływem impulsu, którego nie są w stanie kontrolować.[2]

Kto je diagnozuje?

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi jest rozpoznaniem medycznym, orzekanym przez lekarza psychiatrę lub neurologa. Wiąże się z określonymi zamianami w mózgu, czego konsekwencją jest specyficzna osobowość dziecka. Należy mieć jednak na uwadze, że psychologiczne i pedagogiczne formy pomocy są bardzo istotnym elementem korekcji większości zaburzeń psychicznych, a w zespole hiperkinetycznym mają szczególne znaczenie. Odpowiednio dobrana terapia pozwala dziecku lepiej radzić sobie z pobudzeniem ruchowym i emocjonalnym oraz przezwyciężać trudności w sferze poznawczej.[3]

[1] Piotr Pawlak „Program profilaktyczno-terapeutyczny dla dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej” Impuls, Kraków 2009, s.11

[2] Tamże, s.16-17

[3] Tamże, s.9

Kopia wpisu Agnieszki:

Nawiązując do wypowiedzi Doroty zespół nadpobudliwości psychoruchowej jest w Polsce historyczną nazwą tego zaburzenia, a psychologowie i lekarze posługują się obecnie obiema, o których napisała Dorota.[1] ADHD może rozpoznać:

• psychiatra, psychiatra dziecięcy;

• po konsultacji z psychologiem pediatra, lekarz rodzinny, neurolog dziecięcy;

• po konsultacji z lekarzem psycholog.[2]

Natomiast bardzo zaciekawiła mnie informacja o zgodności poglądów naukowców o genetycznie transmitowanych mechanizmach zakłócania chemicznej równowagi neuroprzekaźników łączących komórki mózgu: „u osób z ADHD istnieje zaburzona równowaga pomiędzy noradrenaliną i dopaminą.”[3]

Dziecko z ADHD, na skutek odmiennej pracy mózgu, nie potrafi skutecznie kontrolować uwagi, ruchów i emocji. „Dziecko nadpobudliwe nie ma czegoś za dużo (np. za dużo energii, za wiele emocji), wręcz przeciwnie - ma za mało zdolności do wewnętrznej kontroli i hamowania swojego zachowania. Reaguje szybko, bezmyślnie i często nieodpowiednio do sytuacji, nie potrafi powstrzymać swoich odruchów i tym samym wpędza się w tarapaty.”[4]

[1] Por. Kołakowski A. i in., ADHD — zespół nadpobudliwości psychoruchowej. Przewodnik dla rodziców i wychowawców, GWP, Gdańsk 2006, s. 13.

[2] Por. Ibidem, s. 84.

[3] ADHD — prawie normalne życie, (red.) W. Baranowska, Wydawnictwo WSHE, Łódź 2007, s.16.

[4] Kołakowski, op.cit., s.15.

Kopia wpisu Marty:

ADHD czyli nadpobudliwość psychoruchowa (zespół nadwrażliwości, niepokój ruchowy) jest stosunkowo często spotykana. Występuje u 4-10% dzieci w wieku szkolnym, zwłaszcza u chłopców. Stanowi ogromne obciążenie dla dziecka, jest przyczyną konfliktów z rodzicami i wychowawcami.

H. Spionek za nadmiernie pobudliwe uważa dzieci, u których równowaga procesów nerwowych jest zachwiana w taki sposób, że proces pobudzania uzyskuje przewagę nad procesem hamowania w korze mózgowej oraz występuje niewłaściwy stosunek między korą a podkorą (Spionek, 1965).

Przyczyny zaburzeń emocjonalnych upatruje się w: - uwarunkowaniach genetycznych;

• niewłaściwym przebiegu ciąży (złe odżywianie się, niehigieniczny tryb życia);

• urazach mechanicznych w czasie ciąży, porodu, połogu;

• ciężkim przebiegu chorób, alergiach, urazach głowy w okresie dziecięcym;

• w wadliwym oddziaływaniu wychowawczym (Kozłowska, 1996; Nartowska,1972). [1]

Objawy ADHD, choć różnorodne, można podzielić na trzy obszary: nadpobudliwość psychoruchowa, impulsywność oraz zaburzenia koncentracji uwagi. Ocenia się, że zespół nadpobudliwości występuje u 3-10% dzieci w młodszym wieku szkolnym. Diagnozę ADHD prowadzi się na podstawie dwóch klasyfikacji ICD-10 lub DSM-IV. Klasyfikacja ICD-10 określa interesujące nas zaburzenia jako zespół hiperkinetyczny, a w klasyfikacji DSM-IV noszą one nazwę - zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi, czyli w skrócie (z ang.) ADHD. Ponadto rozróżnia się trzy podtypy zaburzeń: a) dotyczący zaburzeń koncentracji uwagi, b) z przewagą nadpobudliwości i impulsywności, c) o charakterze mieszanym.[2]

Prawidłowa diagnoza dziecka polega na jego obserwacji po pierwsze przez rodziców, dopiero później przez nauczyciela i lekarza i powinna odbywać się w ścisłej współpracy pomiędzy rodzicami a szkołą.

[1] Terapia pedagogiczna, Ewa Małgorzata Skorek, wyd. Impuls, Kraków 2010, str. 101

[2] http://www.eid.edu.pl/archiwum/2005,103/wrzesien,211/jak_rozpoznac_adhd_u_dziecka,1813.html

Kopia wpisu Tomka:

ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) - zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi lub zespół zaburzeń uwagi i aktywności.

 Zaburzenia ADHD występują zazwyczaj jako kombinacja różnych objawów:

• nieuwaga - np. dekoncentracja, niekończenie zadań, szybkie przeskakiwanie z jednej czynności do drugiej, zanim skończy się pierwszą z nich, niesłuchanie poleceń,

• impulsywność - dziecko działa bez zastanowienia, chaotycznie, impulsywnie przerywa innym, wchodzi w słowo nie czekając na swoją kolej, brakuje mu zdolności do hamowania swoich emocji

• nadmierna aktywność ruchowa (nadruchliwość)- dziecko jest ciągle „w ruchu“, niespokojne

 Diagnozowanie ADHD wymaga niezwykłej ostrożności a jego rozpoznanie wymaga wielu ocen i zastosowania różnych technik:

• oceny zachowań dziecka przez rodziców i nauczycieli

• wywiady z dzieckiem, rodzicami i nauczycielami

• bezpośrednia obserwacja zachowania i wykonania zadań.

 Osoby posiadające kompetencje do rozpoznawania i stawiania diagnozy ADHD to:

• pediatra lub lekarz rodzinnych

• neurolog

• psychiatra dziecięcy

• psycholog

Pedagog lub pedagog specjalny mogą rozpoznać ADHD jedynie będąc członkiem zespołu diagnozującego.

 Baranowska W., Elementy terapii pedagogicznej, Moduł I,PUW, Łódź 2008, s. 22-24.

Kendall P.C., Zaburzenia okresu dzieciństwa i adolescencji. Mechanizmy zaburzeń i techniki terapeutyczne, GWP, Gdańsk 2004, s. 79-83.

12. Podstawowe założenia pracy opiekuńczo-wychowawczej. -Agnieszka

Postawa pedagoga pełni kluczową rolę w pracy opiekuńczo-wychowawczej,
a jego umiejętności są pomocne przy wyborze stosowanych metod. Pedagog podchodząc indywidualnie do każdego dziecka, mając na uwadze jego specyficzną sytuację i troskę zarówno o jego dobro, jak i reszty społeczeństwa, przy założeniu dystansu do siebie oraz do autorefleksji i do powątpiewania w swoją mądrość oraz nieomylność wychowawczą, powinien zachowywać pewną dozę samokrytycyzmu i ciągłego uczenia się, naprawiania własnych błędów i udoskonalania swojej postawy wychowawczej. W praktyce powinien również nieustannie weryfikować czy stosuje odpowiednie metody i udziela dziecku oraz rodzinie pomocy wszechstronnej, której cele podporządkowane są:

1. „Usprawnieniu funkcjonowania rodzin zdezintegrowanych,

2. Zmniejszeniu zjawiska sieroctwa społecznego,

3. Kreowaniu wśród członków społeczności lokalnej postawy odpowiedzialności i wzajemnej pomocy,

4. Wzrostu świadomości w zakresie postaw wychowawczych i ich konsekwencji dla rozwoju dziecka,

5. Zmniejszeniu poziomu zaburzeń występujących w rodzinie,

6. Ograniczeniu rozwoju patologii,

7. Zmniejszeniu liczby dzieci kierowanych do placówek,

8. Zwiększeniu liczby rodzin przygotowanych na powrót dziecka z placówki opiekuńczo-wychowawczej do domu.”

Działalność profilaktyczno - wychowawcza może być realizowana na różnych poziomach (profilaktyka pierwszo, drugo i trzeciorzędowa) oraz różnymi metodami:

1. Indywidualnych przypadków

2. Grupowa

3. Organizowania środowiska

4. Animacja społeczno-kulturalna

5. Kształcenie ustawiczne

6. Poradnictwo

13. Istota i typy diagnozy-Dorota

Diagnoza i terapia w pedagogice opiekuńczej, istota i typy diagnozy.

Diagnoza wg Tomka

Na definicję diagnozy w pedagogice wpłynęło wielu autorów, którzy kształtowali i uzupełniali ujęcie diagnozy w pedagogice. W rezultacie przedstawić ją można jako opis wyników badania określonego wycinka rzeczywistości wychowawczej dokonanego na bazie zebranych oraz ocenionych danych, wywodzących się z różnych źródeł. Opis ten dotyczy złożonego stanu rzeczy, wyjaśnieniu jego genezy i znaczenia, a także ustaleniu etapów jego rozwoju i oceny możliwości zmiany tego stanu rzeczy lub jego utrzymaniu w porządanym pedagogicznie kierunku.

Proces diagnozowania - to złożony proces obejmujący sformułowanie pytań diagnostycznych, wybór odpowiednich narzędzi, zebranie danych, ich ocenę, a ostatecznie sformułowanie odpowiedzi na pytania diagnostyczne.

Drugie znaczenie pojęcia diagnozy dotyczy efektu tego procesu. Pod tym pojęciem rozumie się rozpoznanie zaburzenia, ale przede wszystkim zrozumienie danego zjawiska, wyjaśnienie uwarunkowań, mechanizmów i dynamiki, możliwego rozwoju zdarzeń w przyszłości oraz zaplanowanie interwencji psychologicznej, jej monitorowanie wraz z oceną efektywności tych działań.

 

Diagnozę pedagogiczną w przedszkolu mogą przeprowadzać pedagodzy, nauczyciele przedszkolni, a także rodzice poprzez ocenę aktualnych i potencjalnych możliwości, i osiągnięć rozwojowych. Celem diagnozowania pedagogicznego w przedszkolu, jest optymalizacja rozwoju dziecka lub grupy, oznacza to wszelkie działania mające na celu rozwijanie kompetencji społecznych, intelektualnych i fizycznych dzieci.

 

Podmiotem diagnozowania pedagogicznego w szkole jest pojedynczy uczeń/wychowanek czy też cała grupa. Czynności diagnostyczne w szkole podejmuje nauczyciel, pedagog a coraz częściej obserwuje się zespołowy charakter takiej diagnozy poszerzony o specjalistów. Często nauczyciel po wstępnej diagnozie pedagogicznej (na początku roku szkolnego) stwierdzającej dalszą potrzebę pomocy pedagogiczno-psychologicznej podejmuje dalsze działania w celu utworzenia zespołu diagnostycznego, którego zadaniem jest określenie zakresu pomocy dla ucznia.

 

Guziuk-Tkacz M. (2011) Badania diagnostyczne w pedagogice i psychopedagogice, Wydawnictwo Akademickie „ Żak”, Warszawa, s. 113-126.

Jarosz E., Wysocka E. (2006) Diagnoza psychopedagogiczna podstawowe problemy irozwiązania, „Żak” Wydawnictwo Akademickie, Warszawa, s.23.

Mazurkiewicz E. A., (2003): Diagnostyka w pedagogice społecznej, [w:] Pedagogika społeczna, (red.) T. Pilch, I. Lepalczyk, Wydawnictwo Akademickie „ Żak”, Warszawa, s. 55.
Płóciennik E., Diagnoza pedagogiczna jako informacja o poziomie opanowania czynności przez dziecko w wieku przedszkolnym,http://www.ptde.org/file.php/1/Archiwum/XVI_KDE/plociennik.pdf (dostęp: 25.04.2014)

Diagnoza wg Ani

Diagnoza pedagogiczna - określa stopień opanowania wiadomości i umiejętności szkolnych, zakres, rodzaj i specyfikę zaburzeń w uczeniu się.

Najczęściej przywoływanym na potrzeby działań diagnostycznych aktem prawnym jest Rozporządzenie Ministra Edukacji i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 roku w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych  przedszkolach,  szkołach  i placówkach.  Zgodnie  z Rozporządzeniem  pomoc psychologiczno-pedagogiczna polega na (DzU 2003, nr 11, poz. 114, par. 2.1):

diagnozowaniu środowiska ucznia,

 rozpoznawaniu potencjalnych możliwości oraz indywidualnych potrzeb ucznia i umożliwianiu ich zaspokojenia,

 rozpoznawaniu przyczyn trudności w nauce i niepowodzeń szkolnych,

  wspieraniu ucznia z wybitnymi uzdolnieniami (co oznacza także rozpoznawanie tych uzdolnień).

Rozporządzenie (par. 15.1) określa również osoby odpowiedzialne za prowadzenie działań diagnostycznych. Pomoc psychologiczno-pedagogiczną organizuje dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki. W siedzibach tych instytucji mogą być zatrudnieni pedagog, psycholog i logopeda. W szkole i placówce dodatkowo doradca zawodowy.

Do zadań pedagoga należy rozpoznawanie indywidualnych potrzeb uczniów oraz analizowanie przyczyn niepowodzeń szkolnych.

Zadaniem psychologa jest:

prowadzenie badań i działań diagnostycznych dotyczących uczniów, w tym diagnozowanie potencjalnych możliwości oraz wspieranie mocnych stron ucznia,

diagnozowanie sytuacji wychowawczych w celu wspierania rozwoju ucznia, określenia odpowiednich form pomocy psychologiczno-pedagogicznej, w tym działań profilaktycznych , mediacyjnych i interwencyjnych wobec uczniów, rodziców i nauczycieli.

Do zadań logopedy zalicza się:

przeprowadzenie badań wstępnych w celu ustalenia stanu mowy uczniów, w tym mowy głośnej i pisma,

diagnozowanie logopedyczne oraz — odpowiednio do jego wyników — organizowanie pomocy logopedycznej.

Na mocy przywołanych zapisów Rozporządzenia działania diagnozujące zostały podzielone pomiędzy pedagoga, psychologa i logopedę. O ile w miarę jasno zostały sformułowane cele diagnozy (metody diagnozy) prowadzonej przez logopedę, o tyle zacierają się różnice między kompetencjami pedagoga i psychologa. Do pedagoga należy bowiem rozpoznawanie indywidualnych potrzeb uczniów oraz analizowanie  przyczyn  niepowodzeń,  a do  psychologa  prowadzenie  badań  i działań diagnostycznych dotyczących uczniów, w tym diagnozowanie potencjalnych możliwości. Ponadto warto zauważyć, że wiele polskich szkół nie zatrudnia psychologa, a korzysta jedynie z dyżurów pełnionych przez psychologów, którzy pracują w poradniach psychologiczno-pedagogicznych. W związku z tym działania diagnostyczne przypisane roli psychologa nie są prowadzone w odpowiednim wymiarze albo są przenoszone do obowiązków pedagoga szkolnego.

 Materiały AHE  do przedmiotu:Diagnostyka pedagogiczna

Diagnoza wg Agi

W pracy pedagoga warto zawsze pamiętać o stosowaniu się do obowiązującego w danej chwili prawa. Rozporządzenie Ministra Edukacji i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 roku w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (DzU 2003, nr 11, poz. 114) zostało uchylone. Obecnie obowiązuje Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (DzU 2013, poz 532),w którym czytamy w „§3. 1. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana uczniowi w przedszkolu, szkole i placówce polega na rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia oraz rozpoznawaniu indywidualnych możliwości psychofizycznych ucznia, wynikających w szczególności:

1) z niepełnosprawności;

2) z niedostosowania społecznego;

3) z zagrożenia niedostosowaniem społecznym;

4) ze szczególnych uzdolnień;

5) ze specyficznych trudności w uczeniu się;

6) z zaburzeń komunikacji językowej;

7) z choroby przewlekłej;

8) z sytuacji kryzysowych lub traumatycznych;

9) z niepowodzeń edukacyjnych;

10) z zaniedbań środowiskowych związanych z sytuacją bytową ucznia i jego rodziny, sposobem spędzania czasu wolnego i kontaktami środowiskowymi;

11) z trudności adaptacyjnych związanych z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, w tym związanych z wcześniejszym kształceniem za granicą.

2. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana w przedszkolu, szkole i placówce rodzicom uczniów i nauczycielom polega na wspieraniu rodziców i nauczycieli w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i dydaktycznych oraz rozwijaniu ich umiejętności wychowawczych w celu zwiększania efektywności pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów.”

Natomiast §23, 24, 25 i 26 rozporządzenia określa szereg zadań poszczególnych specjalistów w przedszkolu, szkole i placówce w tym dot. kwestii diagnostyki:

- do zadań pedagoga i psychologa należy:

1) prowadzenie badań i działań diagnostycznych uczniów, w tym diagnozowanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów w celu określenia przyczyn niepowodzeń edukacyjnych oraz wspierania mocnych stron uczniów;

2) diagnozowanie sytuacji wychowawczych w przedszkolu, szkole lub placówce w celu rozwiązywania problemów;

- do zadań logopedy należy diagnozowanie logopedyczne, w tym prowadzenie badań przesiewowych w celu ustalenia stanu mowy uczniów;

- do zadań doradcy zawodowego należy systematyczne diagnozowanie zapotrzebowania uczniów na informacje edukacyjne i zawodowe oraz pomoc w planowaniu kształcenia i kariery zawodowej, przy czym w przypadku braku doradcy zawodowego w szkole lub placówce, dyrektor szkoły lub placówki wyznacza nauczyciela, wychowawcę grupy wychowawczej lub specjalistę planującego i realizującego zadania z zakresu doradztwa edukacyjno--zawodowego.

- do zadań terapeuty pedagogicznego należy prowadzenie badań i działań diagnostycznych uczniów z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi lub specyficznymi trudnościami w uczeniu się.

Diagnoza wg Doroty

Według S. Ziemskiego diagnoza (w szerszym sensie) jest to rozpoznawanie badanego stanu rzeczy przez zaliczenie go do znanego typu albo gatunku, przez przyczynowe i celowe wyjaśnienie tego stanu rzeczy, określenie jego fazy obecnej oraz przewidywanego dalszego rozwoju (Problemy dobrej diagnozy, Warszawa 1973)

Diagnoza opiera się na:[1]

- rozpoznaniu zdolności oraz odchyleń w rozwoju ( na podstawie zaobserwowanych objawów);

- ustaleniu przyczyn i skutków nieprawidłowości oraz trudności w opanowaniu wiedzy i umiejętności.

Podstawą diagnozowania są:

- obserwacje różnych zachowań w różnych sytuacjach społecznych i zadaniowych

- rozmowy z dzieckiem

- analiza wszelkich wytworów dziecka

- wywiady z rodzicami

Ostatecznym celem diagnozy jest opracowanie wskazań edukacyjnych, które będą stymulowały, wspierały i wspomagały rozwój potencjalnych możliwości każdego dziecka.

Mówiąc o diagnozie w przedszkolu i szkole warto wspomnieć o diagnozie związanej z dojrzałością szkolną.

Dojrzałość, gotowość czy zdolność dziecka do podjęcia nauki szkolnej to pojęcia zamienne używane w literaturze przedmiotu do określenia stanu rozwoju dziecka wchodzącego w nowy i niezwykle ważny okres jego życia, w którym musi sprostać nowym wymaganiom o oczekiwaniom ze strony otoczenia społecznego. Dojrzałość jednostki stanowi zawsze efekt współdziałania dwu immanentnie ze sobą powiązanych procesów rozwojowych, a więc procesu dojrzewania, który jest spontaniczny (proces bardziej bierny), i uczenia się, które może być zaplanowane i polega na celowym ćwiczeniu kształtującym pewne właściwości dziecka (proces bardziej aktywny). Dojrzałość szkolna  w najbardziej ogólnym zakresie umiejscawiana jest w obrębie oddziaływania mechanizmów charakterystycznych dla obu procesów.

Postępowanie diagnostyczne w ocenie dojrzałości szkolnej obejmuje ogólnie podstawowe badania psychologiczne i pedagogiczne, w których wyróżnia się obecnie poszczególne aspekty-etapy, zaś w każdym z nich nieodłącznym elementem jest obserwacja zachowania i emocji towarzyszących dziecku w trakcie wykonywania zadań testowych. Ważne jest określenie podstawowych kryteriów diagnostycznych, stosowanych w ocenie rozwoju poszczególnych funkcji psychicznych i aspektów diagnozy dojrzałości szkolnej.

Etapy postępowania w diagnozie dojrzałości szkolnej:

- ogólna rozmowa z dzieckiem

- ocena sprawności manualnej

- ocena orientacji przestrzennej

- ocena percepcji wzrokowej

- ocena percepcji słuchowej

- ocena rozwoju mowy i myślenia

- ocena elementarnych pojęć matematycznych

- ocena wiadomości podstawowych

- ocena cech osobowościowych - dojrzałości emocjonalnej i społecznej jako warunku przystosowania do wymagań szkolnych

- ocena warunków środowiskowych dziecka[2]

Pedagogiczne znaczenie badań nad dojrzałością szkolną i indywidualnej diagnozy przygotowania dziecka do funkcjonowania w środowisku szkolnym jest ogromne, choćby z tego względu, iż jej poziom w sposób istotny pozytywnie koreluje z osiąganiem przez dziecko sukcesów szkolnych, a więc determinuje w zasadzie całą jego karierę szkolną, a później i sytuację życiową. [3]

[1] sod.ids.czest.pl/publikacje/l530/a530.pd   - 22.04.2014

[2] Jarosz, Wysocka, Diagnoza psychopedagogiczna, ŻAK, W-wa 2006, s. 197-198

[3] Tamże, s.183

Diagnoza wg Marty

Diagnoza postrzegana jest w pedagogice jako podstawa wszelkiej praktycznej działalności pedagogicznej, warunek racjonalnego oddziaływania. Znajduje zastosowanie zarówno w bezpośredniej działalności wychowawczej, korekcyjno-wyrównawczej, terapeutycznej, profilaktycznej czy resocjalizacyjnej, ale także w poradnictwie pedagogicznym, doradztwie, ekspertyzach oraz w działalności organizatorskiej i animacyjnej. W praktyce pedagogicznej jest w większości podstawą decyzji o kierunku, warunkach i środkach oddziaływań wobec osób, zjawisk, procesów, jest więc w wymiarze praktycznym diagnozą decyzyjną (Mazurkiewicz 1995). Jak zauważył Stanisław Palka (2005), ten typ poznawania stanów rzeczy - faktów, zjawisk, procesów ze sfery wychowania i kształcenia ma pomóc podejmować decyzje praktyczne. Miejsce diagnozy w pedagogice jako diagnozy decyzyjnej scharakteryzował również A. Janowski (1975), umiejscawiając rozpoznawanie (diagnozowanie) w działalności wychowawczej w obszarze między zauważeniem niewłaściwego zachowania a oddziaływaniem wychowawczym. [1] 

Z obowiązujących aktów prawnych, ustawy o systemie oświaty4 i rozporządzeń ministra edukacji narodowej wynikają poniższe zadania nauczyciela dotyczące diagnozy przedszkolnej:

1. Wybranie programu wychowania przedszkolnego, opracowanie własnego lub modyfikowanie programu innych autorów Program powinien zawierać propozycję metody diagnozy i sposobu osiągania celów kształcenia i wychowania, z uwzględnieniem indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości dzieci).

2. Prowadzenie i dokumentowanie obserwacji pedagogicznych dzieci oraz ich analiza i podsumowanie w październiku/listopadzie, a po raz drugi w kwietniu w roku szkolnym poprzedzającym rozpoczęcie nauki w szkole podstawowej. Zadaniem nauczycieli jest prowadzenie obserwacji pedagogicznych mających na celu poznanie potrzeb i możliwości rozwojowych dzieci oraz opracowanie indywidualnego programu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka, który będzie realizowany w roku szkolnym poprzedzającym rozpoczęcie nauki w szkole podstawowej.

3. Przekazanie rodzicom informacji o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej według określonego wzoru.[2]

[1] Diagnoza psychopedagogiczna, Ewa Jarosz, Ewa Wysocka, wyd. Żak, Warszawa 2006, str. 23

[2] Diagnoza przedszkolna i wspomaganie dzieci w osiąganiu gotowości do nauki w szkole, Ośrodek rozwoju edukacji, materiały edukacyjne dla nauczycieli wychowania przedszkolnego.

TERAPIA

Pojęcia

- (A. Balejko) - specjalistyczna pomoc dziecku i jego rodzicom w pokonywaniu zaburzeń rozwojowych, trudności w nauce i zachowaniu się. To działanie zmierzające do likwidowania lub rozwiązania stwierdzonego problemu.

- (M. Łobocki) - wprowadza określenie „praca wychowawcza z inspiracji psychoterapii”, nazywając w ten sposób terapię stosowaną na gruncie pedagogiki. Terapia pedagogiczna jest wg niego wybiórczo potraktowaną psychoterapią, a jedynym kryterium włączenia jakiejś metody czy techniki psychoterapeutycznej do edukacji jest jej przydatność z punktu widzenia celów, jakie można osiągnąć oraz z punktu widzenia wymagań organizacyjno-metodycznych, narzucanych przez określone procedury terapii. Autor przedstawia najobszerniejszą propozycję wykorzystania dorobku psychoterapii w praktyce pedagogicznej, wyróżniając formy oddziaływań werbalnych i niewerbalnych obejmujących pracę grupową (m. in. „burza mózgów”, technika swobodnych tekstów, technika treningowa, socjodrama, relaksacja, muzykoterapia) oraz formy oddziaływań doraźnych stanowiących indywidualną pracę z uczniem. Nawiązują one do wszystkich teorii psychologicznych.

- (B. Kaja) - terapia pedagogiczna, inaczej oddziaływanie terapeutyczno-wychowawcze, to podjęte w celu skorygowania niewłaściwych, czy niepełnowartościowych zachowań wychowanka, wynikających z zaburzeń rozwoju, bądź zachowania, rozumiany jako proces polegający na organizowaniu odpowiednio do diagnozy zaplanowanych sytuacji wychowawczo-terapeutycznych, których wpływ na dziecko dokonuje się przede wszystkim za pomocą metod i środków pedagogicznych z uwzględnieniem aspektu psychoterapeutycznego, jako niezbędnego elementu tego procesu. Jego istotą jest takie organizowanie aktywności wychowanka, by poprzez zaspokajanie potrzeb, wyzwalanie pozytywnych zmian motywacyjnych, a także usprawnianie zaburzonych procesów, korygowanie niepełnowartościowych zachowań, kompensowanie  braków poszczególnych funkcji przy jednoczesnym oparciu się na najmocniejszych stronach jednostki umożliwić jej dalszy, pełny rozwój.

- (A. Cichocki) - terapia pedagogiczna rozumiana jest wąsko jako działalność zmierzająca do usunięcia niepowodzeń szkolnych w nauce (reedukacja) oraz szerzej jako działania w kierunku bezpośredniego usuwania przyczyn niepowodzeń szkolnych, wyrównywania braków w wiadomościach i umiejętnościach, jak również odbudowywania motywacji do uczenia się, przywracania odpowiedniego stosunku do nauki (praca reedukacyjno-wyrównawcza).

Uwarunkowania terapii

Prawidłowo realizowana terapia psychopedagogiczna - to pełne zrozumienie trudności dziecka oraz znajomość zasad tego rodzaju prac. Istotą oddziaływania terapeutycznego jest organizowanie aktywności dziecka w taki sposób, by przez zaspokojenie potrzeb, wyzwolenie pozytywnych zmian motywacyjnych, usprawnienie i korygowanie zaburzonych procesów, kompensowanie braków w zakresie poszczególnych funkcji i przy wykorzystywaniu najmocniejszych stron dziecka, umożliwić mu dalszy, pełny wszechstronny rozwój. Całokształt oddziaływań terapeutycznych ma więc na celu rozwój i aktywizowanie tych wszystkich właściwości intelektualnych i osobowościowych ucznia, które umożliwiają mu pełne uczestnictwo w szkolnym procesie dydaktyczno-wychowawczym. Im młodsze i im bardzie zaburzone dzieci, tym większa konieczność częstego, zindywidualizowanego z nimi kontaktu. Dzieci te bowiem z trudem pracują w grupie, ”nie słyszą” poleceń kierowanych do grupy i nie odnoszą ich do siebie. Wymagają częstszych powtórzeń, naprowadzeń, utwierdzana się, że dobrze wykonały dane polecenie, bowiem mają problemy z autokontrolą. Ponieważ nie są dojrzałe do samodzielnej pracy, wymagają pomocy, ukierunkowania 
i dyskretnego korygowania wykonywanych ćwiczeń, gdyż łatwo onieśmielają się 
i rozpraszają.

Terapia pedagogiczna realizowana w warunkach szkoły, rozpatrywana w kategoriach procesu, wymaga zdefiniowania celów, przedmiotu i podmiotu oddziaływań oraz określenia zasad, metod i form organizacyjnych oddziaływania interwencyjnego.

 

Najistotniejszym elementem terapii pedagogicznej jest diagnoza. Stanowi ona punkt wyjścia do zaprogramowania oraz prowadzenia pracy terapeutycznej. Powinna dokładnie, rzetelnie i trafnie określać trudności dydaktyczne i wychowawcze, powinna uwzględniać przyczyny tych trudności, ich ujemne konsekwencje dla rozwoju, a także prognozować dalszy rozwój wychowanka.

Nadrzędnym celem jest stworzenie możliwości wszechstronnego rozwoju umysłowego, psychicznego i społecznego dzieciom z utrudnieniami rozwojowymi, rozwoju na miarę ich możliwości.

Przedmiotem terapii pedagogicznej wąsko rozumianej jest dziecko, które:

-   podejmując naukę szkolną nie osiągnęło jeszcze odpowiedniej dojrzałości szkolnej,

-   uczy się w klasie początkowej i pomimo starań i wysiłku nie może sprostać wymaganiom szkolnym.

Zasady wg B. Kai:

-   trening funkcji uszkodzonej wymaga oddziaływania nie tylko na jedną izolowaną funkcję, lecz na osobowość dziecka;

-    treningowi funkcji zaburzonej powinien towarzyszyć trening funkcji pokrewnej;

-  terapia powinna opierać się na emocjach pozytywnych, umożliwiających odnoszenie sukcesu;

-   podstawowe znaczenie w pracy terapeutycznej ma więź emocjonalna między terapeutą a dzieckiem;

-   zadania powinny być dostosowane do możliwości dziecka, mieścić się w „sferze najbliższego rozwoju”

Zasady terapii pedagogicznej (zebrane przez A. Cichockiego):

-   maksymalnej indywidualizacji stawianych wymagań, dobieranych metod i środków oddziaływania korekcyjnego, czasu trwania zajęć,

-  dobierania zadań na miarę możliwości dziecka tak, aby zapewnić mu przeżycie sukcesu,

-      dużej częstotliwości i przystępności ćwiczeń,

-  powolnego stopniowania trudności w nauce czytania i pisania uwzględniającego złożoność tych czynności i możliwości percepcyjne dziecka,

-    korekcji zaburzeń: ćwiczenie przede wszystkim funkcji najgłębiej zaburzonych 
i najsłabiej opanowanych umiejętności,

-    kompensacji zaburzeń: łączenie ćwiczeń funkcji zaburzonych z ćwiczeniami funkcji niezaburzonych w celu tworzenia właściwych mechanizmów kompensacyjnych,

-   systematyczności i ciągłości oddziaływania psychoterapeutycznego,

-   utrzymywania zainteresowania,

-  naprzemienności wysiłku i relaksu,

-  akceptacji dziecka i pełnej życzliwości wobec niego.

 

Metody terapii pedagogicznej według B. Kai:

1.         „Dobrego Startu” M. Bogdanowicz,

2.         „Symboli Dźwiękowych”

3.         Różnorodnych technik parateatralnych,

4.         „Malowania Dziesięcioma Palcami”,

5.         System percepcyjno-motoryczny Kepharta,

6.         Ruchu rozwijającego W. Sherborne.

 

Metody terapii pedagogicznej wg Z. Skornego:

·    zajęcia korekcyjno-wyrównawcze, będące zestawami ćwiczeń dla dzieci z trudnościami  w nauce czytania i pisania, pojawiającymi się na tle parcjalnych deficytów percepcyjno-motorycznych oraz na tle wzmożonej nerwowości; terapia ta ma wymiar typowo pedagogiczny i nie jest asymilacją jakiejkolwiek metody znanej w psychoterapii;

·    terapia zabawowa, prowadzona indywidualnie a potraktowana psychoanalitycznie, jako umożliwienie dzieciom nieskrępowanej ekspresji siebie;

·    ćwiczenia relaksowo-koncentrujące,

·    trening interpersonalny,

·    psychodrama,

·    muzykoterapia i biblioterapia, ujęte łącznie jako arteterapia.

14. Metody pracy pedagoga szkolnego-Marta

Pedagog - organizuje w szkołach i placówkach pomoc psychologiczną i pedagogiczną dla dzieci i młodzieży, której celem jest wspomaganie rozwoju psychicznego i efektywności uczenia się poprzez pomoc wychowankom i współdziałanie z nauczycielami, rodzicami, organami szkoły oraz instytucjami pozaszkolnymi zwracającymi uwagę na przestrzeganie postanowień konwencji o prawach dziecka.

Pięć głównych zadań pedagoga szkolnego:

• współudział w organizowaniu procesów dydaktycznych

• praca opiekuńczo-wychowawcza

• współdziałanie z dyrekcją szkoły w zakresie kształtowania kultury pedagogicznej rodziców

• organizowanie i koordynowanie pracy opiekuńczo-wychowawczej w środowisku

• działalność naukowa

http://praca-opiekunczo-wychowawcza.wyklady.org/wyklad/107_pedagog-szkolny.html

15. Dramowe metody w pracy wychowawczej.-Agnieszka

Drama jest jedną z metod pracy pedagogicznej sprzyjającej rozwojowi aktywności intelektualnej i emocjonalnej. Wspomaga ona nauczanie przedmiotowe, rozwój zdolności umysłowych, kształtowanie osobowości, ułatwia także wychowanie moralne. Drama jest sposobem wyrażania świata za pomocą działania. Jest metodą aktywizującą, w której poprzez improwizacje kreuje się rzeczywistość. Bazuje na naturalnej skłonności człowieka do naśladownictwa i zabawy oraz umiejętności życia fikcją. Uczy formułować i przeżywać problemy, a następnie rozwiązywać je poprzez działanie i eksperymentowanie. Pozwala aktywizować rozwój dzieci i młodzieży, pobudza ich sprawność ruchową i intelektualną, wyobraźnię, wzmacnia wiarę w samego siebie i swoje umiejętności, kształtuje umiejętność podejmowania decyzji i wcielania ich w życie oraz zwracania uwagi na konsekwencje takich zachowań.

Anna Dziedzic: „Drama jest specyficzną formą artystyczną, zbliżoną do teatru, wykorzystującą jego techniki i środki. Według Małgorzaty Taraszkiewicz istotą dramy jest konflikt „drama jest rodzajem improwizowanego zdarzenia teatralnego (przedstawienia), w którym biorą udział wszyscy uczestnicy kierowani przez pedagoga, inicjatora fikcji scenicznej. Kreują oni jednorazową sztukę, której są odbiorcami i twórcami jednocześnie. W trakcie tworzenia uczestnicy doznają głębokich przeżyć estetycznych, a poza tym wielokierunkowo uczą się i rozwijają, zgodnie z planowanymi przez pedagoga celami, szczególnie zaś przygotowują się do życia społecznego”.

Podstawowe cele dramy:

—rozwijanie osobowości;

—kształtowanie postaw moralnych;

—przygotowanie do życia w rodzinie i społeczeństwie;

—rozwijanie umiejętności kompetencji przywódczych;

—uwrażliwianie, tolerancja;

—rozwijanie umiejętności komunikacji

Zadania dramy Pankowska opisuje następująco: „drama, pobudzając i rozwijając naturalne skłonności człowieka, związane z jego umiejętnością »wchodzenia w rolę«, ma na celu wykształcenie samodzielności w myśleniu i działaniu oraz otwartej i aktywnej postawy ucznia, poszerzenie skali jego emocjonalnych odczuć, wreszcie, wzbogacenie wyobraźni”

16. Funkcje placówek opiekuńczo-wychowawczych. -Marta

Zadania placówek opiekuńczo-wychowawczych

Placówka opiekuńczo-wychowawcza:

• zapewnia dziecku całodobową opiekę i wychowanie oraz zaspokaja jego niezbędne potrzeby, w szczególności emocjonalne, rozwojowe, zdrowotne, bytowe, społeczne i religijne;

• realizuje przygotowany we współpracy z asystentem rodziny plan pomocy dziecku;

• umożliwia kontakt dziecka z rodzicami i innymi osobami bliskimi, chyba że sąd postanowi inaczej;

• podejmuje działania w celu powrotu dziecka do rodziny;

• zapewnia dziecku dostęp do kształcenia dostosowanego do jego wieku i możliwości rozwojowych;

• obejmuje dziecko działaniami terapeutycznymi;

• zapewnia korzystanie z przysługujących świadczeń zdrowotnych.

Placówka opiekuńczo-wychowawcza typu rodzinnego:

• wychowuje dzieci w różnym wieku, w tym dorastające i usamodzielniające się;

• umożliwia wspólne wychowanie i opiekę licznemu rodzeństwu;

• współpracuje z koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej i asystentem rodziny.

Placówka opiekuńczo-wychowawcza typu interwencyjnego:

• sprawuje doraźną opiekę nad dzieckiem w czasie trwania sytuacji kryzysowej;

• przyjmuje dziecko w przypadkach wymagających natychmiastowego zapewnienia dziecku opieki - na podstawie orzeczenia sądu, doprowadzenia przez Policję lub Straż Graniczną, na wniosek rodziców, dziecka lub osoby trzeciej, w trybie art. 12 a ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie;

Placówka opiekuńczo-wychowawcza typu specjalistyczno-terapeutycznego:

• sprawuje opiekę nad dzieckiem o indywidualnych potrzebach,

• z orzeczeniem o niepełnosprawności,

• wymagającym stosowania specjalnych metod wychowawczych i specjalistycznej terapii,

• wymagającym wyrównywania opóźnień rozwojowych i edukacyjnych;

• zapewnia zajęcia wychowawcze, socjoterapeutyczne, korekcyjne, kompensacyjne, logopedyczne, terapeutyczne, rekompensujące braki w wychowaniu w Rodzinie i przygotowujące do życia społecznego, a dzieciom niepełnosprawnym odpowiednią rehabilitację i zajęcia rewalidacyjne.

Placówka opiekuńczo-wychowawcza w współpracuje z sądem, powiatowym centrum pomocy rodzinie, rodziną, asystentem rodziny, organizatorem rodzinnej pieczy zastępczej oraz z innymi instytucjami i osobami, które podejmują się wspierania działań wychowawczych placówki opiekuńczo-wychowawczej. Warunkiem koniecznym jest uzyskanie przez te osoby akceptacji dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej oraz pozytywnej opinii organizatora rodzinnej pieczy zastępczej (Zarządzeniem Nr 18/2012 Dyrektora WCPR z 01.06.2012r. )

W placówce opiekuńczo-wychowawczej działa Zespół do spraw okresowej oceny sytuacji dziecka, który dokonuje oceny sytuacji umieszczonego dziecka w placówce w miarę potrzeb nie rzadziej niż co pół roku, a w przypadku dziecka w wieku poniżej 3 lat nie rzadziej niż co 3 miesiące.

Wychowankowie mogą przebywać w instytucjonalnej pieczy zastępczej po uzyskaniu pełnoletniości, za zgodą dyrektora placówki, nie dłużej niż do ukończenia 25. roku życia, jeżeli się uczą lub legitymują się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności i uczą się.

http://www.wcpr.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=244&Itemid=176

17. Bezdomność - obraz zjawiska i profilaktyka społeczna.-Dorota

W literaturze przedmiotu zjawisko bezdomności analizowane jest w odniesieniu do różnych ujęć teoretycznych, definicji i operacjonalizacji, dokonywanych na użytek badań oraz sfery działań praktycznych. Instytucje sektora pomocy społecznej i pracy socjalnej obowiązują zapisy Ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, gdzie osobę bezdomną zdefiniowano jako (…) niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy i niezameldowaną na pobyt stały, w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności i dowodach osobistych, a także osobę niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym i zameldowaną na pobyt stały w lokalu, w którym nie ma możliwości zamieszkania (art. 6).

W działaniach na rzecz osób bezdomnych i zagrożonych tym problemem organizacje spoza sektora administracji samorządowej i państwowej posługują się (implicite lub explicite) bardziej rozbudowanymi definicjami. Jednym z podstawowych dokumentów, opisujących zjawisko bezdomności w Europie, jest typologia wypracowana przez European Federation of National Associations Working with the Homeless FEANTSA (Europejską Federację Narodowych Organizacji Pracujących na rzecz Ludzi Bezdomnych), w której wyróżniono cztery obszary bezdomności i wykluczenia mieszkaniowego (ETHOS):

 bez dachu nad głową - ludzie mieszkający w przestrzeni publicznej (np. na ulicy) lub zakwaterowani interwencyjnie (np. w noclegowni);

 bez mieszkania - osoby mieszkające w placówkach dla bezdomnych (np. w schroniskach), ośrodkach dla imigrantów, a także ludzie mający opuścić instytucje totalne lub quasi-totalne (np. więzienia, szpitale psychiatryczne);

 ludzie mieszkający w niezabezpieczonych lokalach, np. czasowo u przyjaciół lub rodziny, zamieszkujący nielegalnie, zagrożeni eksmisją lub przemocą;

 ludzie mieszkających w nieodpowiednich lokalach - w pomieszczeniach przeludnionych lub niespełniających standardów mieszkaniowych.

Przyczyny bezdomności.

Eugeniusz Morszczuk sklasyfikował przyczyny bezdomności. Wyróżnił w tym podziale czynniki:

a) sytuacja społeczno-ekonomiczna państwa, szczególnie zaś poziom bezrobocia, postępująca likwidacja hoteli robotniczych, szpitale, w których nie ma miejsc, zakłady opiekuńcze, domy pomocy społecznej, brak zainteresowania losem dzieci wychowanych w domach dziecka, kiedy już osiągną pełnoletniość, brak miejsc, w których mogliby się zatrzymać nosiciele HIV

b) sytuacja prawna, polegająca na prawie do eksmisji na bruk, jeśli lokator ma długi lub zalega z opłatami czynszowymi

c) przyczyny związane z istnieniem patologii, głównie nałogu alkoholowego, z przestępczością, odrzuceniem przez rodzinę i przyjaciół, z rozwodem lub trwałym rozpadem związku, z prostytucją, z przemocą w rodzinie

d) przyczyny natury socjo - psychologicznej, świadomy wybór odmiennego od standardów stylu życia, odrzucenie przyjętego powszechnie systemu wartości

e) przyczyny osobowościowe, takie jak poczucie niższości, osamotnienie, wstyd, przekonanie o tym, że świat i ludzie są źli

Pojawiają się również przyczyny bezdomności , w których winni są sami bezdomni. Mowa tu o:

f) czynnikach związanych z zakłóconą socjalizacją grup pierwotnych. Chodzi tu m.in. o złe przygotowanie młodych do tego, by żyli samodzielnie, brak możliwości zamieszkania samodzielnie

g) przyczynach związanych z tym, że ludzie nie posiadają umiejętności dostosowania się do okoliczności społeczno-ekonomicznych. Charakterystyczna jest zgoda na przedmiotowe traktowanie przez pracodawcę, niemożność pracowania i otrzymywania godziwej za tę pracę zapłaty

h) przyczynach związanych z nieumiejętnością przystosowania się do warunków obyczajowo - kulturowych. Ludzie traktują się nawzajem przedmiotowo, nie podmiotowo, współmałżonek jest często taktowany jako własność.

i) przyczynach związanych z alkoholem i wszelkimi konsekwencjami, jakie niesie za sobą jego spożywanie i nadużywanie go.

Materiały rządowe jako najczęstsze powody bezdomności wskazują:

- rozwód

- rozpad rodziny

- eksmisja

- brak stałej pracy zarobkowej, a więc stałego dochodu

- patologie, z przemocą w rodzinie na czele

- nietolerancja

- nałogi

- zlikwidowanie takich placówek, jak hotele pracownicze

- bycie uchodźcą

- osiągnięcie pełnoletniości w domu dziecka

Dane, pochodzące z badań przeprowadzanych na zlecenie organizacji pozarządowych mówią o zdecydowanej zmianie przekroju zawodowego i społecznego w środowisku ludzi bezdomnych. Okazuje się, że coraz więcej bezdomnych to ludzie ze średnim i wyższym wykształceniem. Bezdomnymi stają się też coraz młodsi ludzie, szczególnie samotne matki z dziećmi, narkomani i nosiciele wirusa HIV. Bezdomność łączy się bardzo często z alkoholizmem, przestępczością, narkomanią, dezintegracją rodzin, chorobami psychicznymi, niedorozwojem umysłowym, przemocą w rodzinach, prostytucja, żebractwem, zespołem nabytej bezradności, kalectwem i zaniedbywaniem leczenia różnych chorób.

Ludzie nie stają się bezdomni z jednego tylko powodu. Zdaniem badaczy powody bywają różne, wynikają z siebie nawzajem.

Pomoc bezdomnym. Program wychodzenia z bezdomności

Na mocy ustawy o pomocy społecznej obowiązek udzielenia pomocy spoczywa na gminie, jest jednym z jej zadań. Gmina może zapewnić bezdomnych dach nad głową, posiłki, ubranie lub zasiłek celowy w razie choroby. Gmina może się wyręczyć w tej pomocy organizacjami pozarządowymi. Najbardziej znaną ogólnopolską organizacją, specjalizującą się w pomocy bezdomnym jest Towarzystwo Pomocy im. Św. brata Alberta. Drugą taką organizacją jest, założony prze Marka Kotańskiego Monar oraz Markot, zajmujący się właśnie bezdomnymi. Politycy uznali bezdomność za problem na tyle poważny i ważny, że Ministerstwo Pracy i Polityki społecznej opracowało Program "Bezdomność". Program ten uwzględnia następujące działania:

- profilaktyczne, mające na celu zapobiec sytuacji, w której utrwala się i poszerza zjawisko bezdomności. Kieruje się je do ludzi, którzy są najbardziej narażeni na bezdomność

- osłonowe, czyli takie, które mają uratować od tego problemu konkretne osoby bezdomne jak również grupy społeczne, które wydają się być zdolne do pokonania tego problemu.

- osłonowe, które mają nie dopuścić do tego by rozwijała się degradacja biologiczna i społeczna bezdomnych. Mają być do tego użyte standardowe rodzaje i formy pomocy społecznej jak również podstawowe elementy pracy socjalnej.

Aktywizacja jest w głównej mierze indywidualnym programem, mającym pomóc w wychodzeniu z bezdomności. Program aktywizacyjny może objąć każdą osoba bezdomną. Programy aktywizacyjne opracowują pracownicy socjalni we współpracy z bezdomnymi. Do realizacji tego programu konieczne jest aktywna współpraca bezdomnych, muszą oni chcieć rozwiązać własne problemy życiowe. Pracownik socjalny może bezdomnemu pomóc wyjść z uzależnienia, znaleźć zatrudnienie, uzyskać konsultację prawną i psychologiczną, rozwiązać problemy rodzinne i mieszkaniowe. Bezdomny, który został objęty tym programem pomocowym staje się tym samym człowiekiem ubezpieczonym na zdrowie. Program pomocowy może zostać przerwany w przypadku, gdy ten uporczywie narusza postanowienia programowe, dzięki którym dalsza jego realizacja jest możliwa. Można go też przerwać w przypadku nieuprzedzonego opuszczenia przez bezdomnego miejsca, w którym podjął się realizacji programu.

To głównie organizacje pozarządowe pośredniczą w realizacji programów pomocowych dla bezdomnych. Organizacje te otrzymały od Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej około sześciu milionów złotych dotacji na prowadzenie dalszej działalności pomocowej. NGO pomagają w działalności również sponsorzy i darczyńcy. Organizacje pozarządowe pomagają bezdomnym na różne sposoby, między innymi zapewniają im czasowo dach nad głową. Bezdomni mogą więc korzystać z palcówek stacjonarnych, czyli ze schronisk, domów dla samotnych matek, różnego rodzaju noclegowni, a także z palcówek, których mogą otrzymać pomoc doraźną, czyli z jadłodajni, punktów medycznych, sanitarnych. Dzięki działalności organizacji pozarządowych bezdomni mogą uzyskać bezpłatną pomoc prawną, psychologiczną, ktoś pomoże im załatwić sprawy urzędowe, pokaże jak szukać pracy, mieszkania. Bezdomni otrzymują też pomoc o charakterze psychologicznym, pomaga im się pokonać izolację i alienację społeczną.

politykaspoleczna.um.warszawa.pl/.../politykaspoleczna.../system_pomoc..

http://www.bryk.pl/wypracowania/pozostałe/wos/9138 bezdomność_jako_problem_społeczny.html

18. Metody pracy w świetlicy szkolnej - Marta

Wyróżniamy metody pracy: metodę praktyczną, oglądową i słowną

Uwagi o metodach prowadzenia zajęć świetlicowych

Zajęcia świetlicowe obejmują albo wszystkich wychowanków, albo pewne ich grupy, np. zespoły zainteresowań. Każda z tych form organizacyjnych wymaga stosowania właściwych metod i zasad pracy. Częściowo będą one pokrywały się z metodami i zasadami stosowanymi w działalności dydaktycznej szkoły. W wielu wypadkach jednak, ze względu na charakter pracy, będą od wzorców szkolnych odbiegać.

Rozróżniamy trzy zasadnicze metody pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiające opanowanie wiedzy i umiejętności posługiwania się tą wiedzą w życiu: słowne, oglądowe i praktyczne.

Wychowawca świetlicy powinien posługiwać się nimi w swej pracy z tym jednak, że największe zastosowanie będą miały metody praktyczne, następnie oparte na obserwacji i w końcu metody słowne.

Metody zajęć praktycznych

Metody zajęć praktycznych stosuje się we wszystkich formach pracy świetlicowej. Mają one różnorodny charakter i zależą od wysuniętych celów. I tak aby rozwijać wrażliwość estetyczną można wprowadzać różne techniki plastyczne, teatr lalek, prace w tanecznym zespole świetlicowym. Zdolności umysłowe dziecka pomogą kształtować zabawy i gry dydaktyczne, gry stolikowe, konkursy, zgaduj zgadule. Uczucia patriotyczne kształtują imprezy i uroczystości, wycieczki do zakładów pracy, działalność społecznie użyteczna. Sprawność kształcić będą różne formy ćwiczeń jak gry i zabawy ruchowe, sporty, wycieczki.

Wykonując różne prace w ramach zajęć praktycznych dzieci powinny stopniowo wdrażać się do samodzielnego: a. planowania pracy, b. wykonywania jej, c. sprawdzania już wykonanej

Organizując np. imprezę noworoczną już w listopadzie wciągamy dzieci do prac przygotowawczych, Układamy z nimi plan, rozdzielamy funkcje na poszczególne jednostki czy zespoły, wyznaczamy odpowiedzialnych za wykonanie pracy.

Plan winien uwzględnić dokładny termin imprezy i program działania. Wychowawca co pewien czas kontroluje stan przygotowań i udziela odpowiednich wskazówek. Po imprezie dzieci omawiają osiągnięcia, konfrontują ostateczny wynik z celem i planem pracy, zastanawiają się nad przyczynami odchyleń od planów oraz nad trudnościami w jego realizacji.

• Metodą oglądową będzie posługiwał się wychowawca przy pogłębianiu i utrwalaniu wiadomości. Pokaz przedmiotów - narzędzi, -modeli, makiet, zwiedzanie i oglądanie maszyn, budowli, urządzeń, takich pomocy jak obrazy, rysunki, fotografie, mapy, wykresy, tablice - pozwalają dzieciom rozszerzyć i ugruntować wiedzę. Duże znaczenia w tej pracy mają przeźrocza i obrazy nieprzeźroczyste, wyświetlane za pomocą lampy projekcyjnej i film szkolny. Wizualne przedstawienie pewnych treści umożliwi dzieciom przeżycie uczuciowe, zrozumienie, zapamiętanie.

• Metody słowne, które tak wielką rolę spełniają w procesie nauczania, będą miały również, choć w daleko mniejszym zakresie, zastosowanie i w świetlicy. Na plan pierwszy wysunie się tutaj forma pogadanki wstępnej, która ma przygotować wychowanków do pracy czy zabawy. Każda forma zajęć świetlicowych wymaga wstępnego omówienia, wytworzenia odpowiedniego nastroju, objaśnienia prawideł gry, przygotowania do zajęć na działce szkolne j czy do wycieczki. W zajęciach świetlicowych często spotykamy się z opowiadaniem baśni, bajek, przygód, wrażeń z wycieczek. Gawędy przy ognisku są dobrą formą lubianą szczególnie przez młodsze dzieci; starsze chętnie słuchają opowiadań o życiu sławnych ludzi, o wyprawach geograficznych, o historii odkryć naukowych, wspomnień z udziału w walkach partyzanckich. Starsze i młodsze dzieci powinny 'brać czynny udział w takich zajęciach. Starsze mogą np. przygotować opowiadania lub 'gawędy dla młodszych, na podstawie wskazanej przez wychowawcę lektury, Z metod słownych należy jeszcze wspomnieć o posługiwaniu się przez wychowanków lekturą uzupełniającą.

19. Organizacje działające na rzecz dzieci - cele i specyfika. -Agnieszka

Historia praw dzieci, czy raczej zauważenie ich praw zaczyna się na przełomie XIX i XX wieku. W literaturze przedmiotu przytacza się przypadek 8-letniej Mary Elen Wilson z Baltimore, która była systematycznie bita przez matkę. Pomocy udzielili jej członkowie lokalnego oddziału stowarzyszenia przeciwdziałania okrucieństwu wobec zwierząt (Local Society for Prevention of Cruelty to Animals). Był rok 1874. W USA był to początek ruchu na rzecz pomocy dzieciom. Wkrótce potem powstało ponad 200 różnych, lokalnych stowarzyszeń mających na celu ochronę dzieci przed przemocą. Podobną genezę mają organizacje powstające w innych krajach, nie wyłączając polskiego Komitetu Ochrony Praw Dziecka, który powstał dopiero w 1981 r. Od 1880 roku zaczęły powstawać w Europie pierwsze towarzystwa międzynarodowe np. kryminologów, sędziów dla nieletnich, opieki nad dziećmi opuszczonymi i bezdomnymi, których działalność koncentrowała się na łagodzeniu przepisów prawa karnego wobec nieletnich, tworzeniu specjalnych instytucji wychowawczych i opiekuńczych dla dzieci itp. Towarzystwa krajowe udzielające konkretnej pomocy zaczęły powstawać znacznie później.

Znaczące daty to:

1890 rok - Kongres Kryminologów przyjął rezolucję ustalającą wiek 14 lat za granicę, poniżej której nie można stosować kar kryminalnych;

1892 rok - powstało Międzynarodowe Stowarzyszenie Opieki nad Dzieckiem (rząd Polski przystąpił do stowarzyszenia w 1928 roku, niestety nie powstał w Polsce jego oddział);

1900 rok - utworzenie w Chicago pierwszego sądu dla nieletnich, co oznaczało specjalne, łagodniejsze traktowanie nieletnich przestępców;

1913 rok - I Międzynarodowy Kongres Opieki nad Dzieckiem;

1915 rok - w Norwegii ustawowo zrównano prawa dzieci małżeńskich i poza małżeńskich (w Belgii np. stało się to dopiero w latach osiemdziesiątych, po orzeczeniu Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu sprawa Marckx v. Belgia z 1979r.);

1919 rok - Konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy nt. minimalnego wieku zatrudnienia. Po raz pierwszy ustalono wiek 14 lat jako dolną granicę zatrudnienia w przemyśle. Dotychczas ratyfikowały ją 72 państwa;

1919 rok - powstała w Anglii pierwsza w świecie organizacja chroniąca dzieci - Save the Children, parę miesięcy później w Szwecji - Radda Barnen. Inicjatorką ruchu była działaczka na rzecz praw kobiet i dzieci, Brytyjka, Eglantyne Jebb;

1920 rok - powstał Międzynarodowy Związek Pomocy Dzieciom (Union Internationale de Secours aux Enfants - UISE);

1924 rok - Zgromadzenie Ogólne Ligi Narodów przyjęło Deklarację Praw Dziecka, zwaną Genewską. Zawiera ona pięć zasad, mówiących o równym traktowaniu dzieci bez względu na ich rasę, narodowość, wyznanie. Dzieci zawsze powinny mieć zapewnioną opiekę i pomoc, a w szczególności w sytuacji zagrożenia;

1946 rok - Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych powołało UNICEF. Początkowo organizacja ta miała za zadanie udzielanie pomocy dzieciom-ofiarom II wojny światowej, później działalność rozszerzono na inne dziedziny m.in. zdrowie, oświatę;

1946 rok - rozpoczęło swoją działalność UNESCO, organizacja wspierająca rozwój oświaty i szkolnictwa, zwłaszcza w krajach rozwijających się;

1948 rok - Zgromadzenie Ogólne NZ uchwaliło Powszechną Deklarację Praw Człowieka. Art. 25 ust. 2 stanowi, że macierzyństwo i dzieciństwo dają prawo do specjalnej troski i pomocy, a ponadto wszystkie dzieci urodzone w małżeństwie i poza, mają takie same prawa do opieki społecznej;

1950 rok - Europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (ratyfikowana przez Polskę w 1993 r.); W istocie ważniejszy mechanizm ochrony praw dzieci niż Konwencja o prawach dziecka, ze względu na wagę orzeczeń Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu;

1959 rok - Zgromadzenie Ogólne NZ proklamowało Deklarację Praw Dziecka. Jest ona rozszerzeniem Deklaracji Genewskiej. Zawiera 10 następujących zasad:

- równość wszystkich dzieci, bez żadnego wyjątku i różnicy,

- możliwość szczególnej ochrony prawnej,

- prawo do nazwiska i obywatelstwa,

- możliwość korzystania z pomocy socjalnej,

- szczególna opieka nad dziećmi specjalnej troski,

- miłość i zrozumienie jako podstawa rozwoju,

- bezpłatna i obowiązkowa nauka na poziomie co najmniej podstawowym,

- pierwszeństwo w zakresie otrzymywania ochrony i pomocy,

- ochrona przed zaniedbaniem, wyzyskiem i okrucieństwem,

- wychowanie w duchu zrozumienia, braterstwa i tolerancji;

1961 rok - Europejska Karta Społeczna (ratyfikowana przez Polskę w 1997r.). Art. 7 dotyczy zasad ochrony dzieci i młodocianych przed pracą zbyt uciążliwą, zagrażającą rozwojowi. 15 roku życia ustalono jako minimalny, dopuszczający do zatrudnienia (patrz też: Konwencja MOP nr 138 w sprawie minimalnego wieku zatrudnienia z 1973 r.);

1966 rok - Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (wszedł w życie w 1976 r., Polska ratyfikowała go w 1977 r.). Art. 24 stanowi, że każde dziecko bez względu na rasę, płeć, religię, pochodzenie narodowe lub społeczne, własność lub urodzenie ma prawo do ochrony jakiej wymaga jego status małoletniego. Ponadto każde dziecko bezzwłocznie po urodzeniu powinno być zarejestrowane i posiadać obywatelstwo;

1966 rok - Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (wszedł w życie w 1976 r., Polska ratyfikowała go w 1977 r.). Art. 10 stanowi, że dzieciom i młodzieży przysługuje ochrona i pomoc bez żadnej dyskryminacji, w szczególności dzieci powinny być chronione przed wyzyskiem ekonomicznym i pracą szkodliwą dla ich zdrowia i moralności;

1978 rok - Polska złożyła propozycję projektu Konwencji o Prawach Dziecka;

1979 rok - Międzynarodowy Rok Dziecka proklamowany przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych;

1989 rok - Zgromadzenie Ogólne NZ przyjęło Konwencję o Prawach Dziecka. Weszła w życie w 1990 roku, Polska ratyfikowała ją w 1991 r

1990 rok - Światowy Szczyt w sprawie Dzieci - Nowy Jork. Przyjęto plan działań do 2000 roku; Uczestniczyli w nim przedstawiciele rządów kilkudziesięciu państw. Polskę reprezentował ówczesny premier Tadeusz Mazowiecki. Przyjęto plan działań, który miałby ułatwić realizację deklaracji w sprawach dzieci, ich przeżycia, ochrony i rozwoju. Uznano, iż państwa muszą podjąć wspólne działania w celu zapewnienia przeżycia, ochrony i rozwoju dzieci. Do roku 2000 zobowiązano państwa do:

- obniżenia wskaźnika śmiertelności niemowląt i dzieci do lat 5,

- obniżenia wskaźnika śmiertelności matek wskutek powikłań okołoporodowych,

- obniżenia wskaźnika niedożywienia dzieci,

- powszechnego dostępu do bezpiecznej wody pitnej i środków sanitarnych,

- obniżenia analfabetyzmu wśród dorosłych, w szczególności kobiet,

- powszechnego dostępu do oświaty,

- ochrony dzieci w sytuacjach konfliktów zbrojnych.

1994 rok - Międzynarodowy Rok Rodziny;

1996 rok - Europejska Konwencja o wykonywaniu praw dzieci, przygotowana przez Radę Europy. Polska podpisała, a następnie ratyfikowała ją jako drugie państwo, w 1997 r. Konwencja weszła w życiu po ratyfikowaniu jej przez trzecie państwo i obowiązuje od 1 lipca 2000r. Opublikowana jest w Dzienniku Ustaw z 2000 r. Nr 107, poz.1128;

1996 rok - Pierwszy Światowy kongres na rzecz przeciwdziałania prostytucji i pornografii dziecięcej. Przedstawiciele 122 krajów w imieniu rządów zobowiązali się do przyjęcia przez ich państwa planów działania;

1999 rok - Polska przygotowała drugi raport z wykonywania Konwencji o Prawach Dziecka (raport był rozpatrywany przez Komitet Praw Dziecka ONZ w 2002 r. ze względu na opóźnienia prac w Komitecie);

2000 rok - do podpisu wyłożono dwa protokoły fakultatywne do Konwencji o Prawach Dziecka - o angażowaniu dzieci w konflikty zbrojne (obowiązuje od lutego 2002) i o handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i dziecięcej pornografii (obowiązuje od stycznia 2002).

2001 r. - w Polsce Sejm powołał Rzecznika Praw Dziecka;

2001 rok - w Yokohamie, w grudniu odbył się II Światowy kongres na rzecz przeciwdziałania prostytucji i pornografii dziecięcej;

2002 rok - w Nowym Yorku odbył się II Światowy Szczyt na rzecz Dzieci (powinien odbyć się we wrześniu 2001 r., został przełożony po ataku terrorystów 11 września, i odbył się w dniach 7-10 maja 2002). Oceniano efekty przyjętych przez poszczególne państwa (na pierwszym Szczycie) planów działań. Po raz pierwszy w Szczycie uczestniczyły dzieci. Przygotowano dokument „A World fit for Children” (świat dostosowany do dzieci). Dokument ten zawiera 21 zadań/celów dla państw, których realizacja ma poprawić sytuację dzieci w poszczególnych krajach. Priorytetowe są cztery dziedziny: zapewnienie zdrowych warunków życia, dostęp do dobrego kształcenia dla wszystkich, ochrona przed eksploatacją i przemocą wobec dzieci i walka z HIV/AIDS. Ponadto organizacje pozarządowe - tutaj każda z nas opowiada o lokalnej (swojej) organizacji.

20. Subkultury młodzieżowe - ich istota i konsekwencje dla pedagogiki-Dorota

SUBKULTURY MŁODZIEŻOWE

Grupy rówieśnicze i rozwój człowieka

Istotą rozwoju społecznego człowieka jest fakt, iż dokonuje się on przez uczestnictwo w różnego rodzaju grupach społecznych. Najważniejszą i zarazem pierwszą z nich jest rodzina, następnie przedszkolne i szkolne grupy rówieśnicze.

Do najistotniejszych funkcji grupy rówieśniczej należy:

- zastępowanie rodziny

- stabilizacja osobowości

- budowanie poczucia własnej wartości

- określanie standardów zachowania

- umożliwianie negocjowania z dorosłymi obowiązujących zasad postępowania

- rozwijanie kompetencji społecznych

- przekazywanie wzorów zachowań i stwarzanie warunków do ich naśladowania.

Grupa zapewnia wsparcie i umożliwia artykułowanie własnych przekonań. Potrzeba akceptacji ze strony kolegów jest do tego stopnia nasilona, iż w celu jej zaspokojenia młody człowiek może podejmować zachowania konformistyczne, niezgodne z akceptowanymi przez siebie wartościami.

Dopiero w końcowej fazie dorastania zwiększa się poczucie własnej odrębności, tendencje konformistyczne ulegają stopniowej redukcji, a zachowania młodego człowieka stają się w większym stopniu autonomiczne i dojrzałe.

Subkultury młodzieżowe

Najczęściej przyjmuje się, że subkultury odznaczają się odrębnością od dominującej kultury społeczeństwa w zakresie pewnych wartości i norm postępowania. Jeżeli subkulturowe wartości i normy są sprzeczne z tymi, które są charakterystyczne dla kultury dominującej, można mówić o subkulturach dewiacyjnych.

Do głównych cech subkultur młodzieżowych zalicza się:

- założenia ideologiczne

- obyczajowość

- kreowany wizerunek, aktywność twórcza.

Trójfazowy okres rozwoju spontanicznej kultury młodzieżowej:

1. subkultura młodzieżowa - chęć odróżnienia się od reszty społeczeństwa głównie przez zewnętrzne atrybuty- ubiór, styl spędzania czasu wolnego, język. Wzory zachowania tego rodzaju grup mieszczą się w ramach powszechnie obowiązującego porządku społecznego

2. okres kontrkultury- młodzież uświadamia sobie wtedy swoją odrębność pokoleniową i kulturową, protest przeciwko zasadom funkcjonowania oraz wartościom, tworzącym fundament społeczeństw zachodniego kręgu kulturowego. Zakwestionowanie świata rządzonego przez wartości materialne, nastawionego na efektywność i zysk.

3. faza kultury alternatywnej- stadium najbardziej dojrzałe: totalna krytyka zastanego świata dorosłych jest powoli zastępowana przez próby kreowania wzorców i zachowań pozytywnych. Społeczności alternatywne są nastawione raczej na twórczą aktywność na obrzeżach głównego nurtu kulturowego niż atakowanie starego systemu. Młodzi dorastający ludzie znajdują się w specyficznej sytuacji społecznej. Osiągnęli już dojrzałość biologiczną, nie są, więc już dziećmi. Jednocześnie jednak nie przyznaje się im praw i nie nakłada obowiązków, charakterystycznych dla ludzi dorosłych. Charakter okresu młodości dobrze opisuje pojęcie „moratorium”, czyli odroczenie. W związku z pobieraniem nauki odroczona jest odpowiedzialność, związana z finansowaniem swojego utrzymania. Podobnie jest z założeniem rodziny i opieką nad dziećmi. Psychospołeczne moratorium to swoisty okres ochronny, pozwalający młodym ludziom na wypróbowywanie różnych rodzajów aktywności bez konieczności ponoszenia wielu konsekwencji nietrafnych wyborów.

Rozwój kultury młodzieżowej jest odbiciem skomplikowanych procesów społeczno- ekonomicznych i zmian cywilizacyjnych. Jej kształt wynika ze specyfiki okresu dorastania- czasu, który charakteryzuje się m. in. nasiloną potrzebą autonomii i zaburzeniami społecznego funkcjonowania. Grupy subkulturowe są istotnym elementem kultury młodzieżowej i spełniają ważne funkcje w życiu adolescentów; zarazem jednak uczestnictwo w subkulturach dewiacyjnych może nieść za sobą szereg zagrożeń dla prawidłowego rozwoju młodych ludzi.

Subkultury Młodzieżowe w Polsce

1. Bikiniarze

Subkultura ta działała w latach 50. Bikiniarze wywodzili się głównie spośród młodzieży inteligenckiej, odrzucali oficjalnie propagowane wzorce; cenili indywidualność i osobistą wolność, starali się odróżniać od szarego tłumu. Przede wszystkim jednak byli zafascynowani wszelkimi przejawami zachodniej kultury. Zewnętrznym wyróżnikiem bikiniarskiego stylu życia był wygląd: włosy zaczesane do tyłu, obszerne welwetowe marynarki, kolorowe szerokie krawaty, wąski spodnie zaprasowane na kant i sięgające do kostek, kolorowe skarpetki oraz buty na grubej podeszwie. Muzyką wyrażającą najlepiej tęsknoty, za kolorowym wolnym światem, był jazz. Osoby, które mogły się pochwalić znajomością nowinek mody, muzyki, tańca, literatury lub sztuki cieszyły się największą atrakcyjnością w subkulturowych kręgach. Prywatki były ważnym elementem bikiniarskiego stylu życia. Charakterystyczna dla bikiniarzy była również duża, jak na ówczesne czasy, swoboda obyczajowa w relacjach damsko męskich (model tych stosunków był partnerski obu stronom przyznawano równe prawa).

Po odwilży w 1956 roku przejawiającej się m. in. szerszym otwarciem Polski na świat Zachodu, subkultura bikiniarzy stopniowo zanikła.

2. Hipisi

Ruch ten powstał w połowie lat 60. w Stanach Zjednoczonych. Do powstania subkultury hipisów przyczynił się m. in. kryzys kultury amerykańskiej.

Ruch ten w Polsce pojawił się w większych miastach pod koniec lat 60. W latach 70 moda na hipisowanie dotarła do mniejszych miast. Ze względu na sytuację społeczno polityczną wzorce kultury młodzieżowej Zachodu docierały do kraju głównie za pośrednictwem muzyki rockowej i indywidualnych kontaktów. Założenia ideologii polskich hipisów były modyfikacją poglądów młodzieży amerykańskiej, dostosowaną do specyfiki lokalnej. Nacisk był położony na: - sprzeciw wobec aparatu państwowego, postępu technicznego i tradycyjnych instytucji społecznych,

- życie chwilą: „tu i teraz”, bez troszczenia się o przyszły byt,

- unikanie życia ustabilizowanego i brak dążenia do osiągnięcia lepszego statusu społecznego,

- preferowanie wolnych związków między kobietami i mężczyznami,

- traktowanie przedmiotów, należących do członków grupy jako wspólnej własności,

- unikanie powołania do wojska,

- bierne przyjmowanie społecznej krytyki życia i poglądów hipisów.

Subkultura hipisów miała w polskich warunkach ograniczone możliwości rozwoju. Jej członkowie byli krytykowani przez opinie publiczną za uleganie zachodnim, burżuazyjnym modom; milicja traktowała środowisko hipisowskie jako zdecydowanie kryminogenne. Hipisi byli też atakowani przez wywodzące się z podkultury więziennej grupy gitowców. Co kilka lat obserwuje się wzrost zainteresowania symboliką i ideologią hipisowską.

3. Git- ludzie (subkultura grypserki)

Subkultura gitowców pojawiła się w szkołach na początku lat 70. Nauczycieli i wychowawców zaniepokoiły powtarzające się przypadki zastraszania uczniów, połączone z wymuszaniem pieniędzy niszczeniem mienia oraz prześladowaniem kolegów. Subkultura git- ludzi była odbiciem zjawiska „drugiego życia”, które pojawiło się w latach 50. w zakładach wychowawczych i poprawczych oraz zakładach karnych dla młodocianych więźniów.

Młodzież, opuszczająca placówki resocjalizacyjne, przenosiła zasady funkcjonowania subkultury na wolność.

Cechą charakterystyczną subkultury gitowców było:

- kult siły, rozumianej jako sprawność fizyczna i przymioty ducha,

- odwaga i gotowość do podjęcia walki w obronie swoich racji,

- demonstrowanie przywiązania do reguł przestępczego świata i wzorca „prawdziwego przestępcy”,

- lojalność, solidarność i uczciwość wobec członków grupy,

- spryt, bezwzględność i cynizm w kontaktach ze światem nieprzestępczym; kierowanie się wyłącznie własną korzyścią i eksploatowanie „frajerów”,

- lekceważenie zasad współżycia społecznego,

- apoteoza męskości połączona z pogardą dla wszelkich przejawów słabości,

- pogardliwy, lekceważący stosunek do kobiet.

Ciekawym elementem subkultury były rytuały: zawarcie braterstwa krwi, mającego cementować przyjaźń między gitowcami. Ważnym elementem grupowej aktywności było zbiorowe picie alkoholu.

Zewnętrznymi przejawami przynależności do subkultury git- ludzi były tatuaże i sznyty.

Grupą młodzieżową, którą git-ludzie prześladowali ze szczególną zaciekłością byli hipisi.

Subkultura git- ludzi zaczęła tracić znaczenie pod koniec 70. i wkrótce jej działalność zupełnie zanikła.

4. Chuligani

Na gruncie kryminologii określa się czyny chuligańskie jako rodzaj zachowań agresywnych o charakterze irracjonalnym.

Do najważniejszych cech chuligańskiej subkultury zalicza się:

- negatywny, lekceważący stosunek do zasad współżycia społecznego,

- pozytywne wartościowanie takich przymiotów, jak odwaga, siła fizyczna, skłonność do podejmowania ryzyka, cwaniactwo, pogardliwy stosunek do kobiet,

- popełnianie przestępstw o charakterze nieekonomicznym,

- niedojrzałość, wyrażająca się niezdolnością do odraczania gratyfikacji, nieuwzględnianiem rezultatów własnych działań oraz brakiem planów na przyszłość.

Inne cechy grup chuligańskich to:

- działanie na określonym terytorium, niejednorodny charakter grupy,

- różny stopień organizacji (elita, centrum, zespół peryferyjny)

- charakter ewolucyjny; z biegiem czasu obserwuje się wzrost solidarności i dyscypliny grupowej oraz dokonywanie coraz poważniejszych przestępstw.

5. Punki - Słowo punk oznacza śmieci, rzeczy bezwartościowe, tandetne; jest też slangowym synonimem homoseksualisty i lumpa. Nazwa subkultury odzwierciedla jej główne cechy: buntowniczy, prowokujący i nihilistyczny charakter. Członkowie grupy protestowali przeciwko zastanemu porządkowi społecznemu, poddawali krytyce otaczającą ich rzeczywistość.

Charakterystyczne cechy ideologii punków to:

- zdecydowane odrzucenie tradycyjnego systemu społecznego,

- kwestionowanie wszelkiego rodzaju autorytetów,

- sprzeciw wobec dyskryminacji, rasizmu, podziałów politycznych i ekonomicznych,

- krytyka tradycyjnych wartości i realizujących je instytucji społecznych (wojsko, policja kościół),

- nieufność wobec mass mediów,

- nastawienie anarchistyczne, pacyfistyczne, a w części środowisk prśkologiczne,

- negowanie przyszłości i przeszłości życie chwilą, teraźniejszą.

Dla subkultury punków charakterystyczny jest brak liderów, ideologów oraz sformalizowanej struktury. Strój punka ma charakter niedbały i celowo antyestetyczny. W jego skład wchodzą: skórzana lub dżinsowa kurtka nabijana ćwiekami, dżinsowe spodnie, oraz ciężkie, wojskowe buty. Fryzura ma postać biegnącego przez środek głowy czuba. Muzyka, tworzona i słuchana przez punków również ma charakter antyestetyczny. Jest ogromnie dynamiczna, agresywna, nieskomplikowana. W Polsce największa aktywność ruchu punk przypada na lata 80. Rozwój kultury, analogicznie, jak na Zachodzie, można uznać za reakcję młodzieży na sytuację kryzysową. Specyfiką ruchu był bunt przeciwko państwu komunistycznemu, jego agendom.

Obecnie subkultura ta ma w Polsce znaczenie marginalne. Jej wpływ można obserwować głównie w postaci kierunków w muzyce młodzieżowej.

6. Skini (skinheadzi)

Subkultura ta pojawiła się w Anglii w połowie lat 60. Nazwa odnosi się do głównej cechy wyglądu skina: krótkich lub ogolonych do samej skóry włosów, kurtka typu flyers, dżinsowe spodnie z podwiniętymi nogawkami, szerokie, elastyczne szelki oraz wysokie, ciężkie i wypastowane do połysku buty. Wygląd skina ma spełniać kilka funkcji: symbolizuje zdecydowanie i ciągłą gotowość do walki, ma wzbudzać respekt, jest przejawem swoiście pojmowanej przez skinów idei czystości i porządku. Wywodzą się spośród młodzieży robotniczej. Główną cechą tej subkultury jest silne przywiązanie do wąsko rozumianej społeczności lokalnej. W Polsce przejawy działalności skinów obserwuje się od około 20 lat. Ideologia ruchu ma charakter skrajne nacjonalistyczny. Propagowane hasła są przejawem postaw wręcz faszystowskich. Celem ataków są ludzie należący do mniejszości etnicznych, będący zaprzeczeniem swoiście pojmowanej idei siły i porządku. Przejawem odwagi i determinacji są samookaleczenia i tatuaże. Skini uważają się za obrońców tożsamości i tradycji narodu polskiego. Młodzi mężczyźni należący do tej grupy są zwykle wysportowani i sprawni fizycznie Z reguły nie nadużywają alkoholu, nie używają też narkotyków. Działają w zorganizowanych, kierowanych przez przywódców grupach wywodzących się z jednej dzielnicy miasta. Atak kończy się zwykle ciężkim pobiciem lub okaleczeniem ofiar.

7. Sataniści

Przejaw fascynacji szatanem. Powstanie tej subkultury w Polsce przypada na środek lat 80. i wiąże się z rosnącą w tym czasie popularnością zespołów heavy - metalowych. Podczas koncertów można obserwować elementy symboliki i rytualnych gestów charakterystycznych dla subkultury satanistów. Zewnętrznymi oznakami identyfikacji z satanizmem są długie włosy, czarne skórzane, nabijane ćwiekami kurtki z malowanymi na plecach lub wyszytymi wizerunkami diabła lub kozła oraz napisami będącymi wyrazem uwielbienia dla szatana, pentagram, wisiorki w postaci odwróconego krzyża, trzy szóstki oraz pozdrowienie symbolizujące rogi szatana.

Najbardziej znanym obrzędem satanistycznym jest czarna msza. Rytuał ten polega na odwróceniu i zbezczeszczeniu porządku liturgii chrześcijańskiej. Subkultura ta zyskała sobie również ponurą sławę ze względu na inne działania o charakterze przestępczym; dewastowanie cmentarzy, profanacje zwłok, kradzieże i akty wandalizmu w kościołach oraz znęcanie się nad zwierzętami. Sataniści stali się symbolem subkultury dewiacyjnej o charakterze kryminogennym.

Od około dziesięciu lat działalność satanistów w Polsce stopniowo zanika.

8. Rastafarianie

Ruch rastafarian ma charakter religijno - filozoficzny. Nazwa tego ruchu wywodzi się od imion Ras Tafari Makkonena, etiopskiego księcia, który w 1930r. został cesarzem i był później znany jako Hajle Sellasje. Zasady postępowania rastafarian to:

- nieużywanie alkoholu i narkotyków,

- spożywanie żywności czystej ekologicznie,

- wyzbycie się przemocy,

- propagowanie zasad braterstwa i równości między ludźmi,

- prowadzenie spokojnego trybu życia, wolnego od rywalizacji, agresji i stresu.

Zewnętrzną oznaką przynależności do ruchu to: akcentowanie w noszonym stroju kolorów flagi etiopskiej, włosy - „dredy”. Ulubioną muzyką rastafarian to regge.(połączenie muzyki jamajskiej, bluesa i soulu). Wykonawcą regge był Bob Marley.

Właśnie popularność tego rodzaju muzyki była jedną z przyczyn pojawienia się tej subkultury w Polsce we wczesnych latach 80.

9. Graficiarze (sprejowcy)

Mianem graffiti określa się rysunki i napisy, wykonywane w miejscach publicznych. W Polsce początki tej subkultury sięgają lat 80. Największy rozwój przypada natomiast na początkowy okres transformacji ustrojowej. Grafficiarze najczęściej działają w grupach, w nocy. Rysunki mogą mieć charakter własnych kompozycji lub być inspirowane.

Zdaniem opinii publicznej ich działalność przynosi szkody materialne. Według grafficiarzy- rozjaśnia i ubarwia otaczający ich, szary świat.

Napisy i rysunki są swoistym wołaniem o zauważenie problemów i niepokojów młodzieży. Nocne malowanie pozwala zaspokoić potrzebę ryzyka, dostarcza mocnych wrażeń i jest okazją do wykazania się odwagą.

10. Squatersi

Nielegalnie zajmują puste niezamieszkałe budynki lub mieszkania. W Polsce subkultura ta obecna jest od lat 80. Wspólnoty funkcjonują w większych miastach. Grupy są tworzone przez młodych ludzi. Pod wspólnym dachem mieszkają zarówno osoby niechętnie nastawione do społeczeństwa dorosłych, uciekinierzy z domów rodzinnych młodzież pragnąca po prostu zakosztować niezależnego, samodzielnego życia. Wszystkich uczestników squautu łączy przekonanie, że niezależnie od zamożności, każdy ma prawo do dachu nad głową. Wspólnoty te są atrakcyjne dla nieletnich uciekinierów z placówek opiekuńczo- wychowawczych, osób, które popadły w konflikt z prawem, oraz narkomanów.

11. Metalowcy

Powstała w latach 70. subkultura metalowców wzięła swoją nazwę od ciężkiej, dynamicznej muzyki rockowej. Na wizerunek metalowca składają się długie włosy, obcisłe spodnie, skórzane kurtki, czarne T-shirty, ćwiekowane pasy, rękawiczki z obciętymi palcami. Podczas koncertów dominuje atmosfera tajemniczości i grozy, budowana za pomocą scenografii, efektów specjalnych, strojów i zachowań muzyków. Subkultura metalowców nie opiera się na żadnej spójnej ideologii. Zwykle wyróżnia się w jej obrębie dwa nurty- sataniczny i mitologiczny. W Polsce największy rozkwit tej subkultury można było obserwować w latach 80. i na początku 90.(TSA, KAT).

12. Skejci (skaterzy)

Jeżdżą na rolkach i deskorolkach. W Polsce grupy skejtów powstały pod koniec lat 80. Ich uczestnicy wywodzili się z ruchu punk. Dla członków subkultury skateboarding jest czymś więcej niż tylko sportem i zabawą - jest częścią ich stylu życia. Główne jego cechy to spontaniczność, luz i podkreślanie niezależności. Przynależność do subkultury manifestowana jest przez specyficzny ubiór: czapki baseballówki lub chustki bandanki, obszerne bluzy z kapturami, luźne podkoszulki. Sympatycy subkultury mogą sprawdzić swoje umiejętności sportowe podczas zawodów, zaopatrzyć się w specjalistycznych sklepach w sprzęt i kultową odzież.

13. Technomani

Nazwa subkultury pochodzi od stylu muzycznego, opartego na monotonnym, jednostajnym, wprowadzającym w taneczny trans rytmie. Subkultura inspirowana tego rodzaju muzyką pojawiła się pod koniec lat 80. w USA i W. Brytanii. W Polsce uzyskała popularność w połowie następnej dekady. Oprócz fascynacji muzyką, technomanów łączy zamiłowanie do tańca oraz oryginalnych, futurystycznie zaprojektowanych strojów. Największe europejskie imprezy techno odbywają się w Niemczech, a w Polsce - w Łodzi. Ponieważ trwające kilkanaście godzin imprezy są wyczerpującym przeżyciem, młodzież używa w ich trakcie różnych substancji dopingujących.

14. Dresiarze i jumacy

Oba określenia odnoszą się do młodzieżowych subkultur dewiacyjnych, których powstanie jest efektem ubocznym procesów transformacji ustrojowej i zmian społeczno- politycznych zachodzących w naszym kraju w latach 90. Ich ulubionym strojem są dresy znanych firm, krótko ostrzyżone włosy. Dresiarze lubią się popisywać przed rówieśnikami i ostentacyjnie demonstrują swoją zamożność. Dochody czerpią z działalności przestępczej. Sami nie używają narkotyków.(jedynie amfetamina przed „ akcją”).

Większość członków subkultury to osoby o wykształceniu zawodowym lub średnim.

Jumacy to młodzi ludzie, dla których źródłem dochodu są kradzieże sklepowe dokonywane za granicą. Jumacy zwykle kradną drogie towary, które następnie sprzedają paserom. Podobnie jak dresiarze lubią imponować swoją zamożnością.

15. Hakerzy i freekerzy

Działalność subkultury hakerów może mieć zarówno charakter intelektualnej zabawy i swoiście pojmowanego sportu, nastawionego na wynajdywanie luk komputerowych w systemach zabezpieczeń; może też mieć znamiona aktywności przestępczej.

Mianem freekerów określa się młodzież świetnie obeznaną z zasadami działalności systemów telekomunikacyjnych. Członkowie tej subkultury wykorzystują swoją wiedzę, łamiąc kody telekomunikacyjne, podłączają się nielegalnie do sieci telefonicznej i dzwonią na koszt operatorów lub osób prywatnych.

16. Szalikowcy

Główne przejawy działalności subkultury szalikowców to naruszenia porządku, do których dochodzi nie tylko podczas meczów piłki nożnej, ale również przed i po spotkaniach, oraz na trasach dojazdowych do stadionów. Do chuligańskich ekscesów dochodzi najczęściej na i w pobliżu obiektów sportowych, ulicach miast, w obrębie dworców kolejowych. Można wyróżnić trzy najczęściej występujące formy negatywnych zachowań agresywnych kibiców. Są to: awantury połączone z bójkami, rzucanie niebezpiecznych przedmiotów oraz tzw. pociągi grozy. Chóralne śpiewy i wulgarne okrzyki można zakwalifikować jako wykroczenie, stanowią one jednak, przede wszystkim, naruszenie zasad fair play. Większość grup szalikowców ma ustalony repertuar kilku lub kilkunastu najczęściej wykonywanych piosenek. Zjawisko chuligaństwa na stadionach piłkarskich w Polsce ma swoje początki w połowie lat 70. Największy rozwój subkultury piłkarskich fanów przypada na lata 90. Zdecydowana większość grup szalikowców odnosi się do siebie wrogo i zwalcza się wzajemnie.

Aktualne zagrożenia społeczne
Badania socjologów potwierdzają, że większość młodych ludzi wstępujących do danej grupy przyciąga to, co fascynuje zewnętrznie (to co jest bardziej widoczne). Cechy wewnętrzne subkultury ujawniają się dla jej nowych członków przeważnie dopiero w późniejszym etapie scalania się z grupą. Na pozór, nie ma w tym nic złego. Powstaje jednak problem nieświadomego człowieka, który doskonale może pełnić rolę marionetki (wystarczy pociągnąć za sznurki, a zagra wszystko to, co chcą).
Niektóre subkultury wywierają na swoich członków silny wpływ, presję, która może przybierać różne formy, począwszy od zachęty do szantażu. Niestety, tego typu uzależnienia od grupy najczęściej prowadzą do przyjmowania negatywnych, coraz bardziej skrajnych, patologicznych postaw i zachowań (nadużywanie alkoholu, branie narkotyków, kradzieże, napady, gwałty, morderstwa). Ten fakt wskazuje na wielkie niebezpieczeństwo i zagrożenie dla każdego młodego, buntującego się człowieka.
Główne, znaczące cechy, którymi różnią się od siebie wszystkie, zarówno już istniejące jak i powstające nowe subkultury tkwią w ich wewnętrznych celach, wzorcach, ideologii i światopoglądzie.

Uzupełnienie w linku:

http://www.edukacja.edux.pl/p-10120-subkultury-mlodziezowe-sposob-na-mlodziezowy.php

Bibliografia:

Subkultury młodzieżowe, Aspekty psychospołeczne - Piotrowski Przemysław, Wydanie I 2003, Wydawnictwo Akademickie ŻAK.

Zagadnienia kierunkowe:

1. Pedagogika i jej miejsce w systemie innych nauk społecznych i humanistycznych.-Ania

Pedagogika jest nauką o wychowaniu, której przedmiotem zainteresowań jest przestronny rozwój człowieka, w ciągu całego życia. Nazwa pedagogika pochodzi z jęz. greckiego i oznacza ”prowadzenie chłopca - dziecka, kierowanie dzieckiem”.

Pedagogika to nauka o wychowaniu, której przedmiotem jest działalność wychowawcza, mająca na celu wyposażenie całego społeczeństwa- a wszystkim młodego pokolenia- w wiedzę, sprawności ogólne i zawodowe, zainteresowania, systemy wartości, postawy i przekonania oraz przysposobienie do oddziaływania na własny rozwój. (słownik pedagogiczny W. Okoń)

Wiedza pedagogiczna stopniowo przekształcała się w dyscyplinę naukową - pedagogikę. Można więc powiedzieć, że pedagogika jako nauka, jest historycznym rezultatem rozwijającej się wiedzy o potrzebach, możliwościach i skutkach wychowania człowieka, a historia wychowania - obok innych dyscyplin jak teoria wychowania, psychologia i dydaktyka -jest jednym z jej filarów.

Pedagogika posiada status naukowy, toteż przysługują jej określone przywileje jak powszechność stosowania jej praw, twierdzeń i zasad. Według Krzysztofa Rubachy „Pedagogika jako nauka ma za zadanie opisywać, wyjaśniać i rozumieć przedstawione różnorodne formy praktyki edukacyjnej”. Wyróżnia subdyscypliny:

• historię wychowania i myśli pedagogicznej

• pedagogikę opiekuńczą,

• pedagogikę pracy socjalnej

• pedagogikę terapeutyczną

• pedagogikę czasu wolnego.

Najważniejsze subdyscypliny pedagogiki wdg W.Okonia

• p. porównawcza, p. społeczna, p. pracy, p. kultury, p. opiekuńcza, andragogika

• p. specjalna: logopedia, resocjalizacja, defektologia, surdopedagogika, tyflopedagogika, oligofrenopedagogika.

W związku z szerokim polem poznawczym pedagogiki niezbędne jest współdziałanie uczonych z różnych nauk społecznych, przyrodniczych i humanistycznych. Pedagogika

współdziała z takimi naukami, jak:

• filozofia, głównie antropologia filozoficzna, aksjologia, etyka(nauka o moralności). , estetyka(nauka o pięknie), i hermeneutyka;

• psychologia, głównie rozwoju, wychowania, kształcenia i społeczna;

• socjologia, ze szczególnym uwzględnieniem socjologii wychowania, socjologii kultury, socjologii pracy i socjologii małych grup;

a ponadto:

• nauki biologiczne,

• nauki medyczne,

• nauki polityczne,

• nauki ekonomiczne,

• nauki prawne,

• nauki historyczne,

• etnologia,

• nauki o kulturze,

• nauki o zarządzaniu,

• prakseologia (nauka o działaniu),

• globalistyka.

Filozofia, traktowana jest jako dyscyplina podstawowa pedagogiki. Filozofia dostarcza ogólnej i abstrakcyjnej refleksji nad nimi. Pozwala uporządkować kategorie nadające znaczenie faktom edukacyjnym i wyodrębnić zróżnicowane sposoby stawiania pytań o istotę edukacji. Jeden z działów filozofii - ontologia - stawiając pytania o naturę bytu, stawia także pytania o sposoby istnienia edukacji. Z kolei epistemologia - drugi wielki dział filozofii - stawia pytania o naturę ludzkiego poznania. W kontekście pedagogiki są to pytania zarówno o naturę naukowego poznania faktów edukacyjnych, jak i o naturę poznawania świata przez uczniów. Psychologia i socjologia dostarczają wiedzy potrzebnej do organizowania, planowania i krytycznego analizowania praktyki edukacyjnej. Szczególnie przydatna okazuje się wiedza z zakresu psychologii rozwojowej, psychologii wychowawczej i społecznej. Podobnie krytycznego wglądu w procesy edukacyjne dostarcza wiedza socjologiczna. pedagogika korzysta z dorobku innych nauk, których przedmiot tworzy kontekst dla wyjaśnienia faktów edukacyjnych. Jest to m.in. medycyna (pedagogika specjalna), prawo (pedagogika resocjalizacyjna), ekonomia (pedagogika społeczna, pedagogika ogólna), antropologia (pedagogika ogólna, teoria wychowania).
Medycyna porusza aspekt uwarunkowań procesu wychowawczego (biologiczne podstawy uczenia się i zapamiętywania), jak również higieny osobistej, szkolnej oraz pracy.
Prawo, to dział pedagogiki specjalnej (pedagogika resocjalizacyjna) zajmujący się nauczaniem i wychowaniem osób z zaburzonym zachowaniem i niedostosowanie społecznie. Istotą pedagogiki resocjalizacyjnej jest opis i wyjaśnianie procesów zachodzących pomiędzy wychowankiem a wychowawcą, a jako dyscypliny naukowej jest formowanie zaleceń i wdrażanie projektów zmian w procesie kształtowania człowieka. Pewną rolę w wychowaniu odgrywa również ekonomia, głównie ekonomika wzrostu gospodarczego, ekonomika kształcenia, która bada rolę oświaty oraz demografia, zajmująca się stanem liczbowym ludności, przyrostem naturalnym, migracjami oraz strukturą wieku, płci a także strukturą zawodową, narodowościową i wyznaniową. Pozwala ona na lepsze zrozumienia sytuacji pokoleń. Antropologia natomiast jest nauką, która zajmuje się badaniem człowieka jako jednostki i jako społeczności.

2. Socjologizm pedagogiczny - istota i przedstawiciele. -Dorota

Socjologizm pedagogiczny - nurt pedagogiczny rozwijający się od XIX wieku na gruncie determinizmu społecznego, uzależniający istotę procesu wychowania od warunków środowiska społecznego w którym przebiega. Wartości tkwią w w społeczeństwie ("socjo").
Socjologizm pedagogiczny był przeciwieństwem pedagogiki naturalistycznej, która na pierwszym miejscu stawiała indywidualność jednostki.

Korzenie:
1) filozofia T. Hobbes'a - mówił, że wszystko, co najlepsze łączy się z postępem, rozwojem. Istota społeczna tworzy się dzięki społeczeństwu, które nadaje wartości. Dziecko jako leniwy egoista, nieuspołeczniona istota.
2) teoria społeczna, historia - chcąc poznać człowieka należy rozważyć jego otoczenie (świat społeczny). Oddziaływanie na kogoś poprzez grupę.

Skrajny socjologizm zdegradował pedagogikę do zajmowania się technologią wychowania, za jedynie słuszną naukę uznając socjologię . Traktował wychowanie jako uspołecznianie jednostki, którą społeczeństwo urabiało, niejako zmuszając do przyjęcia norm, wartości wyznawanych w danej społeczności i postępowanie zgodnie z nimi. Nie brał pod uwagę możliwości przeciwsię jednostki siłom społecznym. Nie uwzględniał też takich czynników w wychowaniu jak warunki ekonomiczne, biologiczne, czy wartości wyznawane przez jednostkę.

Umiarkowany socjologizm nie traktuje uspołecznienia jako wyłącznego wyznacznika wychowania, ujmuje je w szerokim aspekcie oddziaływań zarówno intencjonalnych jak i naturalnych.

Przedstawiciele: Emile Durkheim , Florian Znaniecki , Paul Natorp , Helena Radlińska , Ryszard Wroczyński.

Inne źródło:

Istota - socjologiczne ujęcie istoty wychowania jest przeciwstawne koncepcjom naturalistycznym. Polega ono na tym, że proces wychowania utożsamia się z procesem urabiania jednostki przez grupę społeczną i otaczające środowisko. Wychowanie ma być środowiskowym procesem kształtowania jednostki na określony społecznie typ. Wychowanie polega na adaptacji do istniejących warunków. Spontanicznemu więc rozwojowi “od wewnątrz” wg koncepcji naturalistycznej - koncepcja socjologiczna przeciwstawia urabianie “od zewnątrz”.

Założenia - koncepcja ta opierała się na determinizmie środowiskowym, a mianowicie na przekonaniu, że każdy osobnik żyjący jest określony przez zewnętrzne warunki życiowe, warunki środowiskowe, od których jest ściśle uzależniony.

Przedstawiciele - za ojca determinizmu środowiskowego można uważać w starożytności Hipokratesa. Należałoby też wspomnieć o empiryzmie genetycznym filozofa angielskiego XVII wieku J. Locke'a, wedłóg którego człowiek jest “niezapisaną kartą”, którą wypełnia życie. W najnowszych czasach rozmaite odmiany socjologizmu w pedagogice reprezentowali: Emil Durkheim, Paul Natorp, a w Polsce -Stanisław Karpowicz, Helena Radlińska, Florian Znaniecki, Józef Chałasiński, i inni.

Krytyka - pedagogika socjologiczna, podobnie jak pedagogika naturalistyczna, choć na innej drodze i za pomocą innych metod badawczych - przyczyniła się do rozwoju i pogłębiania problematyki pedagogicznej. Zwróciła ona szczególną uwagę na społeczne uwarunkowanie procesów wychowawczych i w tym zakresie zgromadziła bardzo bogatą wiedzę empiryczną. Pozwoliła także zrozumieć nauczycielom i wychowawcom społeczną funkcję szkoły i instytucji wychowawczych. Niemniej kierunki socjologiczne w pedagogice budzą szereg uwag krytycznych, ponieważ:

- Pedagogika socjologiczna bardzo często miała i ma charakter konserwatywno-oportunistyczny; utrwalała i utrwala nieraz przekonanie, że istniejący układ sił i stosunków społecznych jest trwały i wartościowy i dlatego wychowanie powinno być adaptacją do tych stosunków, powinno więc te stosunki umacniać. “Środowisko”, “ustrój społeczny” pojmuje nie dialektycznie, tzn. dynamicznie, jako ulegające zmianom, lecz statycznie.

- Pedagogika socjologiczna operuje często mylnymi teoriami grup społecznych, a mianowicie pojmuje społeczeństwo jako wielość zachodzących na siebie i krzyżujących się grup i środowisk społecznych: zawodowych, wyznaniowych, narodowościowych, nie widzi natomiast zasadniczego podziału społeczeństwa na przeciwstawne i walczące z sobą klasy społeczne.

- Skrajny socjologizm i determinizm środowiskowy w pedagogice ogranicza celowość i skuteczność świadomej pracy wychowawczej, prowadzi, podobnie jak koncepcje biopsychologiczne, chociaż wychodząc z innych założeń, do fatalizmu (pochodzenie społeczne i środowisko przesądza jakoby los i możliwości rozwojowe człowieka) oraz do pesymizmu pedagogicznego i negacji roli szkoły i wychowania. Tymczasem środowisko nie tylko wpływa i urabia człowieka i nie wolno tego wpływu nie doceniać, ale samo jest również przekształcane przez zmieniających się ludzi.

3. Omów w kontekście teorii anomii Roberta Merona istotę zachowań dewiacyjnych. -Dorota

W teorii anomii Roberta Mertona dewiacja jest wynikiem dezintegracji między celami wyznaczonymi przez strukturę kulturową a środkami (sposobami) osiągnięcia tych celów. Struktura kulturowa określa, czego powinni pragnąć członkowie danego społeczeństwa ze wskazaniem sposobu realizacji tych pragnień, natomiast struktura społeczna determinuje faktyczne możliwości realizacji kulturowo wyznaczonych celów przez poszczególne jednostki, które są różnie w niej ulokowane.

Drabina hierarchii społecznej różnicuje możliwości i szanse we współzawodnictwie dając uprzywilejowanie tym, którzy usytuowani są na wyższych jej szczeblach, zmniejszając szanse zrealizowania celów przez jednostki zajmujące niższe szczeble owej drabiny. Nadmierne eksponowanie konieczności i potrzeby zrealizowania kulturowo wyznaczonych celów w porównaniu z naciskiem jaki dana kultura kładzie na przestrzeganie norm regulujących zachowania przy ich osiąganiu, sprzyja powstawaniu tendencji nonkonformistycznych, czyli sięganiu po nie aprobowane środki.

W swej teorii wyróżnił on pięć typów adaptacji do sytuacji dysfunkcji zachodzącej między społecznie akceptowanymi celami i wartościami, a zinstytucjonalizowanymi środkami służącymi do ich realizacji. Są to: konformizm, innowacja, rytualizm, wycofanie, bunt.

Konformizm - polega na akceptacji zarówno celów kulturowych jak i środków służących do ich osiągnięcia. Oznacza to, że jednostki chcą coś w życiu osiągnąć przy pomocy środków zgodnych z prawem.

Innowacja - to chęć, dążenie do osiągnięcia celów kulturowych przy wykorzystaniu wszelkich środków, często nieetycznych i zabronionych.

Rytualizm - to odrzucenie celów wyznaczonych przez kulturę (redukcja własnych aspiracji) przy jednoczesnym ścisłym (wręcz rytualnym) przestrzeganiu norm postępowania. Jednostki tego typu nie chcąc niczego ryzykować, często rezygnują z własnych ambicji. Nazywani są formalistami oraz biurokratami.

Wycofanie - to odrzucenie zarówno celów kulturowych jak i zinstytucjonalizowanych środków służących do ich osiągnięcia. Osoby takie często stają się narkomanami, alkoholikami itp. Najbardziej drastyczna forma wycofania to samobójstwo.

Bunt - to odrzucenie tego co proponuje kultura jak też środków służących do ich osiągnięcia przy jednoczesnym dążeniu do wprowadzenia nowych celów kulturowych i nowych instytucjonalnych norm.

Najbardziej przestępczorodnym typem adaptacji według R. Mertona jest innowacja, w której naciski na osiągnięcie celu dominującego jakim jest sukces finansowy są tak duże, że jednostki odrzucając zinstytucjonalizowane środki próbują osiągnąć cel za wszelką cenę, przy pomocy środków nielegalnych.

W Polsce w ostatnich latach zarówno politycy jak i środki masowego przekazu nawołując do „otwierania interesów”, bogacenia się czy też osiągania sukcesów, powodują wzrost zachowań innowacyjnych w tym przestępczych, co jest zgodne z przedstawioną wyżej koncepcją R. Mertona.

Wycofanie natomiast jest typem adaptacji powodującym powstawanie zjawisk patologii społecznej, jako ucieczki od tego do czego dąży dane społeczeństwo.

4. Cele, metody i zasady wychowania. -Agnieszka

Myślenie o skupieniu się na człowieku, jako indywidualnej osobie, swoje początki w Europie miało na przełomie XIX i XX w., a w Polsce w okresie międzywojennym oraz po II wojnie światowej. Był to zatem ten sam okres, w którym powstały modele niemiecki faszystowski i radziecki komunistyczny będące skrajnym przeciwieństwem personalizmu. Czy zatem powstawanie tych utopijnych ideologii można traktować jako odpowiedź współcześnie żyjących ludzi na zmiany polityczno-społeczne oraz kulturowe, jakie miały miejsce? W ideologii Platona, faszystowskiej czy komunistycznej najważniejsze było (CELE) państwo i zapewnienie władzy osobom o wybranych antropologicznych cechach. Model ten zakładał degradację człowieka, jedynie osobniki spełniające kryteria rasowe mogły korzystać z życia. Natomiast personalizm skupił się na idealizacji roli człowieka, jako indywidualnej, naturalnej jednostki, która w procesie rozwoju doskonali się poprzez rozwój cech i sprawności kształtując swój obraz kultury wewnętrznej, w wyniku której staje się jednostką autonomiczną, zdolną do dokonywania wolnych i spójnych wyborów. Celem wychowania personalistycznego jest umożliwienie uruchomienia istniejących w danej osobie jego indywidualnych zdolności, otwarcie jej na cele i stworzenie jej warunków do pełnego stanowienia o sobie, kierowania działaniami nad swoim rozwojem. Powstały w ten sposób człowiek przyczynia się do osiągania wspólnych celów społecznych przy założeniu zapewnienia pomocy społeczności w osiąganiu indywidualnych, osobistych celów jednostki. W wychowaniu personalistycznym „Osoba jest zawsze celem”

Podstawowe założenia modelu personalistycznego

1. „Wspólnota osób” - wysiłki zmierzające do powstania wspólnoty złożonej
   z indywidualnie rozwiniętych osób.

2. Wychowanek traktowany jest, jako podmiot uczestniczący w procesie zmierzającym do przejęcia przez niego kierowania procesem własnego rozwoju. Wychowanek nie jest czyjąkolwiek własnością (ani państwa, ani rodziny).

3. Wychowanie, jako proces „wzbudzania osoby w wychowanku”, po to, aby mógł w pełni stanowić o sobie.

4. Wychowanek jest najważniejszy, a wychowawca jest jego współpracownikiem, koordynatorem działań. Stad wynika podniesienie rangi szkoły oraz innych instytucji wychowujących.

5. „Integralizm humanizm”, jako treść nauczania szkolnego, a więc rozwój literacki, artystyczny, naukowy i techniczny.

6. Akceptacja i obrona wychowawczej roli rodziny przy jednoczesnej obserwacji kryzysu rodziny i zagrożenia, jakie niesie ze swojej strony.

7. Zapewnienie poufności, tajemnicy dziecka, które staje się osobą.

Metoda (gr. Methodos - droga, sposób postępowania) jest to ogół zasad, kryteriów i reguł, które są przyjęte po to, żeby doprowadzić do jakiegoś celu, coś osiągnąć.

Metoda wychowania - ogół regularnie stosowanych sposobów postępowania wychowawczego lub powtarzalnych czynności, zmierzających do osiągnięcia założonych przez wychowawcę celów (Okoń, Konarzewski); podstawowe sposoby konsekwentnego i jak najbardziej skutecznego postępowania, zmierzające do osiągnięcia ustalonego celu (Kamiński).

Metody wychowania - „świadomie i konsekwentnie stosowane sposoby oddziaływania pedagogicznego na jednostkę, grupę lub zbiorowość, aby osiągnąć zamierzony cel wychowawczy” (Pedagogika). H.Muszyński za cechę konstytutywną metod wychowania uważa „wywieranie określonego wpływu na aktywność wychowanka”.

Grupy metod wychowania - klasyfikacje

Znane są różne klasyfikacje metod wychowania, poniżej przedstawiam niektóre z nich:

- Konarzewski wyróżnia: metody indywidualne: metoda modelowania (metoda przykładu, naśladownictwo); metoda zadaniowa (polega na powierzaniu dzieciom i młodzieży zadań do wykonania, które mają prowadzić do zmian w ich zachowaniu, wzbogacania wiedzy i doświadczenia - np. nauka pływania, jazdy na rowerze); metoda perswazyjna (uświadamianie dzieciom i młodzieży różnych obowiązków i powinności jakie mają nie tylko wobec siebie, ale także wobec innych ludzi, a także społeczeństwa oraz pokazywaniu im jakie mają prawa; jest to więc wyjaśnienie komuś czegoś, bądź przekonywanie kogoś o czymś); metoda nagradzania i karania: (metoda nagradzania - wzmacniania pozytywnego, polega na promowaniu zachowań pozytywnych, pożądanych w wychowaniu, metoda karania - wzmocnień negatywnych, jest sposobem oddziaływania wychowawczego polegającym na świadomym stosowaniu kar w celu zapobiegnięcia niepożądanym, niezgodnym z zasadami i normami społecznymi zachowaniom dzieci i młodzieży). Metody grupowe: metoda organizowania działalności zespołowej (polega na organizowaniu kilkuosobowych zespołów w celu przedyskutowania, omówienia jakiegoś ważnego dla nich problemu lub wykonanie przez nich jakichś zadań) i samorządnej (polega na umożliwianiu dzieciom i młodzieży współuczestnictwa w decydowaniu o wspólnych sprawach i wykonywaniu działań zgodnych z wcześniejszymi ustaleniami, np. samorząd szkolny); metoda współudziału uczniów w organizowaniu lekcji (uczniowie biorą udział w planowaniu, przygotowaniu, prowadzeniu oraz ocenianiu lekcji).

- Konarzewski wyróżnia też: metody strukturalne (nauczanie obyczajów) i sytuacyjne (karanie i nagradzanie).

- wg Górniewicz, Krawczyk: metody bezpośredniego (polegają na tym, że wychowawca w postępowaniu wychowawczym działa sam, natychmiast w zaistniałej sytuacji, jest to bezpośrednia interakcja zachodząca między wychowawcą a wychowankiem; do metod wpływu bezpośredniego zalicza się: nagradzanie i karanie, modelowanie, kształtowanie zachowań wychowanka według przykładu osobistego lub innego wzoru wychowawczego, metodę stawiania zadań do wykonania oraz perswadowanie) i pośredniego (oddziaływania w swoim zamierzeniu dotyczą wychowanka, ale docierają do niego drogą okrężną, nie bezpośrednio, do tych metod można zaliczyć: kształtowanie norm i wartości grupowych w klasie szkolnej lub innej grupie wychowawczej, przekształcanie powiązań interpersonalnych w grupie, kreowanie przywództwa w klasie lub innej grupie wychowawczej) oddziaływania wychowawczego.

- Wg Muszyńskiego: metody wpływu osobistego (modelowanie, perswazja), sytuacyjnego (karanie, nagradzanie) i społecznego (grupowe, zmiana przywództwa, struktury grupy) oraz metody kierowania samowychowaniem.

Na to jakie metody wybierzemy mają wpływ składowe procesu wychowawczego, czyli to, kto jest wychowawcą, jakiego ma wychowanka i jaki cel chcemy osiągnąć.

Skuteczność

Nie ma jednej skutecznej metody wychowawczej, każda z nich zawiera coś innego, dlatego należy stosować je zamiennie bądź uzupełniać je. O tym, jaką metodę zastosować decyduje wychowawca. Powinien on pamiętać, że metody są to jedynie narzędzia mniej lub bardziej skuteczne, ich efektywność zależy od sprawnego posługiwania się nimi. Sama metoda nie decyduje jeszcze o sukcesie pedagogicznym, trzeba jeszcze umieć ją wykorzystać do realizacji założonego celu wychowawczego. Należy również uwzględnić różne psychospołeczne uwarunkowania prawidłowego rozwoju dzieci i młodzieży. Można zatem powiedzieć, że skuteczność metod wychowania zależy od:

- Umiejętności posługiwania się nimi,

- Zaistniałej sytuacji wychowawczej,

- Cech osobowości wychowanka, jego doświadczeń oraz od wpływów otaczającego go środowiska.

Warto więc zapoznać się z różnymi metodami wychowania, aby umieć je wykorzystywać do efektywnego i wszechstronnego rozwoju wychowanków

5. Metody i techniki badań w pedagogice. -Ania

W metodologii czy literaturze nie ma zgodności co do podziału metod i technik badawczych. Różni autorzy w zależności od swojego punktu widzenia czy dziedziny jaka się zajmują dokonują klasyfikacji tychże metod badawczych.

Kierując się kwalifikacją Tadeusza Pilcha możemy wymienić następujące metody metod badawczych:

• Sondaż diagnostyczny

• Monografia pedagogiczna

• Metoda przypadków indywidualnych zwana studium przypadków

• Eksperyment

Sondaż diagnostyczny - czyli zbieranie opinii o czymś, o czymś, na dany temat. Jak twierdzi Tadeusz Pilch metoda sondażu diagnostycznego „jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych zjawisk wychowawczych na podstawie badań specjalnie dobranej grupy reprezentującej populację ogólną, w której występuje badane zjawisko.”

Monografia pedagogiczna - jest opisem pewnego całościowego zjawiska i pochodzi od słowa greckiego „monos” jedyny „grapho” - piszę. Tadeusz Pilch twierdzi, że „monografia jest metoda badań, której przedmiotem są instytucje wychowawcze w rozumieniu placówki lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej prowadząco do gruntownego rozpoznania struktur instytucji, zasad i efektywności działań wychowawczych oraz opracowania koncepcji ulepszeń i prognoz rozwojowych.” Wyróżniamy dwa rodzaje monografii , a mianowicie monografię pedagogiczną historyczną czyli dzieje instytucji np. od początku jej powstania do końca działalności albo wycinek historii. Drugie ujęcie to jest metoda pedagogiczna problemowa gdzie koncentrujemy uwagę na jakimś problemie np. losy studentów AHE, albo pomoc stypendialna studentów AHE.

Metoda indywidulanych przypadków mówiąc inaczej studium przypadków indywidualnych. Tadeusz Pilch twierdzi, że: „metoda przypadków indywidualnych jest sposobem badań polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych.” Cecha tej metody jest penetrowanie uwarunkowań mających wpływ na losy jednostki.

Eksperyment - jest metodą naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości polegająca na wywoływaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika (czynnika eksperymentalnego) i obserwowanie zmian powstałych pod jego wpływem. Eksperyment nie bada bardzo systematycznej pracy i może być zastosowany tylko wówczas kiedy istnieje pewność, że w wyniku badań nie nastąpi pogorszenie sytuacji, która była wcześniej.

Techniki eksperymentu

• Technika jednej grupy polega na tym, że wybieramy grupę o zbliżonym poziomie rozwoju, wieku i na poziomie badania pierwszego badamy poziom tej grupy na dany temat i wprowadzamy czynnik eksperymentalny i potem po pewnym czasie prowadzimy drugie badanie i sprawdzamy różnice, zmiany jakie ten czynnik spowodował.

• Technika grup równoległych i badanie pierwsze w obu grupach i porównujemy te grupy i ta grupa ma wyższe wyniki będzie grupą kontrolną a ta która ma niższe jest grupa eksperymentalna. W grupie eksperymentalnej wprowadzamy czynnik eksperymentalny. Po pewnym czasie tym samym narzędziem badamy obie grupy i patrzymy co się zadziało, czy klasa eksperymentalna dogoniła a może przegoniła klasę porównawczą .Najczęściej stosowana.

• Technika rotacji inaczej krzyżowania. Na początku tak samo jak w t.g.równoległych. A potem zamieniamy grupy (eksperymentalna jest porównawczą i na odwrót) i powtarzamy cały eksperyment na „odwrotnej grupie. W Trzecim badaniu widać na ile eksperyment oddziałał na grupę A na ile w grupie B.

T.Pilch wymienia następujące rodzaje technik badawczych:

• Obserwacja

• Wywiad

• Ankieta

• Techniki socjometryczne

• Testy

• Analiza dokumentów

• Techniki statystyczne

Obserwacja - jest czynnością badawczą polegającą na gromadzeniu danych drogą spostrzeżeń.

Wywiad - jest rozmową badającego z respondentem według opracowanych wcześniej dyspozycji lub w oparciu o specjalny kwestionariusz. Wywiad służy głównie do poznania faktów, opinii i postaw danej zbiorowości

Ankieta (ankietowanie) - techniką gromadzenia informacji polegająca na wypełnieniu najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub bez obecności ankietera

Techniki socjometryczne

To prosty sposób rzetelnego i obiektywnego rozpoznawania życia społecznego grupy, rozpoznawania pozycji dziecka w grupie, występujących podgrup w grupach, rozpoznawanie więzi jakie istnieją między członkami.

W tej technice posługujemy się testem socjometrycznym, który zawiera opis sytuacji, które są kryteriami wyboru bądź odrzucenia przez badanych tych członków własnej grupy, którymi chcą lub nie chcą współpracować czy współdziałać.

Dzięki tej technice możemy wykreślać graficzny obraz życia społecznego grupy. Tzw. Socjogramy

Socjogramy: kołowy, gwiazda.

Testy

Test jako technika oznacza próbę albo zadanie sprawdzające. Po raz użyto w 1898 w Ameryce Katella. Test pozwala nam uzyskiwać określone informacje o badanej tym środkiem jednostce.

Rodzaje testów:

1. Psychologiczne

1. Zdolności

2. Inteligencji

3. Osobowości

2. Pedagogiczne

1. Umiejętności podstawowych np. czytania, liczenia, pisania

2. Testy wiadomości szkolnych dot. konkretnego przedmiotu szkolnego lub stopnia szkoły

Analiza dokumentów

Jest to metoda bądź metoda badawcza, dokumentem jest każda rzecz mogąca stanowić źródło informacji na podstawie której można wydawać uzasadnione sądy o przedmiotach, ludziach i procesach. Dokumentem jest pisemna informacja uwierzytelniona pieczęcią.

Rodzaje dokumentów:

Ze względu na formę:

1. Pisane

2. Cyfrowe

3. Obrazowe

4. Dźwiękowe

5. Obrazowo-dźwiękowe

Ze względu na pochodzenie

1. Zastane czyli jakie zastaliśmy w danym dniu, miejsce

2. Intencjonalnie tworzone, o których wykonanie prosimy

Ze względu na twórcę

1. Urzędowe oficjalne potwierdzone pieczęcią

2. Wytwory własne

T. Statystyczne są wyliczenia statystyczne ukazujące związki statystyczne ukazujące między zjawiskami

Średnia arytmetyczna

Wyliczenia %

6. Typy, funkcje rodziny, postawy rodzicielskie.-Marta

Typy rodzin

Według Szczepańskiego wyróżniamy następujące typy rodzin(w nawiasie podano kryterium)

• małe/duże (wielkość);

• miejskie/wiejskie (miejsce zamieszkiwania);

• endogamiczne/egzogamiczne (grupa/-y, z których pochodzą małżonkowie);

• jednorodne/mieszane (pochodzenie etniczne, wyznanie);

• egalitarne/patriarchalne/matriarchalne;

• osobowe/pozycjonalne (oba kryteria ze względu na rozkład władzy);

• prawidłowe/dysfunkcjonalne/patologiczne (sposób wypełniania funkcji);

• pełne/niepełne/rozbite (struktura, spoistość);

• zastępcze/adopcyjne (sposób rozwiązania sytuacji sieroctwa).

Do podstawowych funkcji rodziny zaliczamy:

• funkcja prokreacyjna - to zapewnienie rodzina ciągłości biologicznej swojego gatunku oraz zaspokajanie emocjonalno-rodzicielskich potrzeb współmałżonków

• funkcja ekonomiczna: Rodzice poprzez pracę zarobkową zapewniają środki materialne do zaspokojenia wszystkich potrzeb, np.: mieszkania, wykształcenia, wyżywienia, ochrony zdrowia, korzystania z dóbr kultury i rekreacji.

• funkcja opiekuńcza - to zapewnienie opieki tym domownikom, którzy nie są w pełni zdolni do samodzielnej opieki z uwagi na wiek bądź choroby.

• funkcja socjalizacyjna- stosowana jest w stosunku do dzięki, które dzięki życiu w rodzinie wzrastają w społeczeństwo, ale i współmałżonków gdyż proces dostosowania się ich w małżeństwie jest procesem socjalizacyjnym.

• funkcja psychologiczna i higieniczna - dzięki stabilizacji, bezpieczeństwa, możliwości wymiany emocjonalnej i stworzenia warunków dla rozwoju osobowości przyczynia się do ich dojrzałości emocjonalnej i równowagi psychicznej; częściej nazywa się tę funkcję funkcją wymiany emocjonalnej lub funkcją ekspresji uczuć, bądź też rozładowania napięć emocjonalnych czy też funkcją zapewniającą członkom rodziny poczucie bezpieczeństwa..

• funkcja wychowawcza; w rodzinie dziecko uczy się „jak być człowiekiem”, „jak być sobą”. Rytm życia rodzinnego, stałe, żywe, emocjonalne relacje z innymi są najlepszymi okazjami do uczenia się miłości, otwartości, życzliwości, prawdomówności, sprawiedliwości a także poznania swoich możliwości umysłowych, zręcznościowych czy artystycznych.

• funkcja kulturowa; Funkcja kulturotwórcza oznacza, że rodzina jest miejscem życia kulturalnego i towarzyskiego.

• Funkcja społeczna rodziny polega na tym, że dziecko przebywając w środowisku rodzinnym, otoczone miłością uczy się współdziałania, ustępstw na rzecz innych członków rodziny, słuchania innych, dostosowywania się do obowiązujących w rodzinie norm, podejmowania obowiązków i odpowiedzialności za nie np.: wyprowadzania psa na spacer, sprzątanie swojego pokoju.

• funkcja stratyfikacyjna - polega na nadawaniu przez rodzinę pozycji społecznej swoim członkom - dzieci dziedziczą po swoich rodzicach pozycję społeczną (widać to szczególnie w kastowych społeczeństwach - np. Indie.

• funkcja produkcyjna - dostarcza społeczeństwu pracowników i przyczynia się do zwiększania twórczych i wytwórczych sił.

• funkcja religijna rodziny jest odpowiedzią na potrzeby człowieka, bycia w łączności z Istotą przewyższającą go, dającą bezwzględne bezpieczeństwo, poczucie własnej wartości, sprawiedliwą i kochającą.

• funkcja rekreacyjna - zaspokajanie potrzeby odpoczynku, relaksu, rozrywki (wspólne wyjście do kina, na mecz; oglądanie telewizji)

Postawy rodzicielskie

WŁAŚCIWE
1. Akceptacja dziecka - przyjęcie go takim , jakim ono jest , z jego cechami fizycznymi , usposobieniem , umysłowymi możliwościami i trudnościami w jakichś dziedzinach . Rodzice dają mu do zrozumienia , że jest kochane , cenione , że znają jego potrzeby i starają się je zaspokoić . W takiej rodzinie dziecko czuje się bezpiecznie , jest zadowolone ze swego istnienia , nawiązuje trwałe więzi emocjonalne , potrafi wyrażać swoje uczucia , jest wesołe , miłe , odważne .
2. Współdziałanie z dzieckiem - świadczy o zainteresowaniu rodziców tym , co robi dziecko . Rodzice angażują je w zajęcia i sprawy domowe , odpowiednie do jego możliwości rozwojowych . Ma ono prawo do wyrażania swojej własnej opinii , decydowania o sprawach bliskich mu osób , czuje się potrzebne w rodzinie i wartościowe .
3. Danie mu rozumnej swobody - rodzice darzą dziecko zaufaniem i pozostawiają mu duży margines swobody . Potrafią jednak utrzymać swój autorytet i odpowiednio kierować dzieckiem . Dziecko z takiej rodziny jest bystre , pomysłowe , współdziała z rówieśnikami .
4. Uznawanie praw dziecka - rodzice pozwalają dziecku samodzielnie działać i dają mu do zrozumienia , że jest odpowiedzialne za wyniki tego działania . Kierują nim stosując sugestie , wyjaśnienia i tłumaczenia , wspólne uzgadnianie jego praw i obowiązków . Dziecko dokładnie wie czego się od niego oczekuje na miarę jego możliwości rozwojowych . Dziecko z takiej rodziny jest samodzielne , lojalne , solidarne .
NIEWŁAŚCIWE
1. Postawa odtrącająca - cechuje się nadmiernym dystansem uczuciowym i dominacją rodziców . Dziecko jest dla nich ciężarem , wzbudza ich niechęć . Rodzice tacy otwarcie krytykują dziecko , nie dopuszczają go do głosu , stosują surowe kary , represyjne żądania , postępują z nim w sposób brutalny .
2. Postawa unikająca - cechuje się nadmiernym dystansem uczuciowym rodziców wobec dziecka , ich uległością i biernością . Rodzice wykazują beztroskę posuniętą do braku odpowiedzialności , ignorują dziecko , zaniedbują je pod względem uczuciowym , opiekuńczym oraz stawianych dziecku wymagań . Dzieci z takich rodzin cechuje brak wytrwałości w działaniu , nieufność , strach , konfliktowość w kontaktach z ludźmi .
3. Postawa nadmiernie wymagająca - przejawia się dominacją rodziców w postępowaniu z dzieckiem . Zmuszają je aby dostosowało się do wytworzonego przez nich wzoru , bez liczenia się z możliwościami dziecka , bez uznania jego praw i poszanowania jego indywidualności . Stawiają mu wygórowane wymagania , ograniczają jego samodzielność swobodę , narzucają mu swoją wolę przez zmuszanie , stosowanie nagan , sztywnych reguł postępowania . Dzieci takie cechuje brak wiary we własne siły , niepewność , lękliwość , uległość , przewrażliwienie , brak zdolności do koncentracji uwagi .
4. Postawa nadmiernie chroniąca - podejście rodziców do dziecka jest bezkrytyczne , uważają je za wzór doskonałości , ulegają mu , tolerują jego niewłaściwe postępowanie , zaspokajają każdy kaprys , pozwalają panować nad całą rodziną , są przesadnie opiekuńczy i nadmiernie troskliwi przez co utrudniają dziecku samodzielność . Dzieci z takich rodzin wykazują opóźnienie dojrzałości społecznej , bierność , zarozumiałość , poczucie większej wartości , nadmierną pewność siebie , zależność od matki , nieustępliwość

7. Przemiany współczesnej rodziny ich uwarunkowania oraz konsekwencje dla procesu wychowania w rodzinie. - Marta

„Współczesna rodzina ulega szybkim przemianom, dawny typ rodziny patriarchalnej, w której ojciec był jedynym żywicielem i autorytetem, stopniowo zastępowany jest przez rodzinę demokratyczną, w której zazwyczaj zawodowo pracuje i matka, a często i starsze dzieci; w takiej rodzinie stosunki układają się na płaszczyźnie przyjaźni, wzajemnego zrozumienia i współpracy, przy czym zanika podział prac na męskie i żeńskie.”

Największe przemiany współczesnej rodziny według Maxa Horkheimera to:

1. Zmniejszanie się rodziny

2. Późniejsze zawieranie małżeństw

3. Zmiana roli kobiety/matki

4. Kryzys autorytetu ojca

5. Egalitaryzacja mechanizmów władzy w utrzymaniu domu kobiety i mężczyzny

6. Schyłek kultu przodków i zmniejszająca się rola dziadków w wychowaniu dzieci

7. Rozluźnienie więzi

8. Konwencjonalizacja formy

Zmniejszanie się rodziny - jeszcze pokolenie wstecz miało średnio dwójkę, trójkę dzieci, obecnie współczesny obraz rodziny to rodzina z jednym dzieckiem lub najwyżej dwójką. Czasami jest to związane z wygodnictwem, egoizmem, czasem ze skomplikowaną sytuacją rodziny; brakiem stabilnej pracy lub pomocy ze strony bliskich

Późniejsze zawieranie małżeństw - tu sytuacja ma się podobnie. W latach osiemdziesiątych małżeństwa zawierane były w wieku około 20 lat, obecnie próg ten został przekroczony do około 30 roku życia. Jako osoba, która od 12 lat zajmuję się obsługą wesel mogę to zdecydowanie potwierdzić. W chwili obecnej największa grupę nowożeńców stanowią osoby, które wiekiem zbliżone są do „trzydziestki”. Jest to związane  z tym iż dążymy do niezależności finansowej, zdobycia jak najlepszego wykształcenia, pozyskania intratnej pracy.

Zmiana roli kobiety/matki - w chwili obecnej coraz więcej kobiet dąży do tego, aby ukończyć studia i zdobyć taki zawód, który pozwoli jej na większą samodzielność i samowystarczalność. Osobiście nie dziwi mnie to, gdyż utrzymać dom i rodzinę z jednej pensji w obecnych czasach graniczy z cudem.

Kryzys autorytetu ojca. Wyłączenie z życia rodziny związane z wielogodzinną pracą ma istotny wpływ na bliskość dziecka z ojcem, a co za tym idzie męski autorytet. Ma to ogromne znaczenie na późniejsze życie dziecka (myślę, że nawet większe znaczenie ma dla dziewczynki).

Egalitaryzacja mechanizmów władzy. Związany jest z równym udziałem w utrzymaniu domu przez kobietę i mężczyznę.

Schyłek kultu przodków i zmniejszająca się rola dziadków w wychowaniu dzieci. Jeszcze do niedawna domy, gdzie mieszkają rodziny wielopokoleniowe nie były niczym niezwykłym. Dziadkowie odgrywali znacznie większa rolę w wychowaniu wnuków niż obecnie. Powodów zapewne jest wiele. Jedne mogą mieć związek z tym iż młodzi rodzice nie chcą aby ich rodzice wtrącali się w wychowanie dzieci, ale znam także takie sytuacje w których to dziadkom nie zależy na kontaktach ze swoimi wnukami. Uważają iż oni swoje rodzicielskie obowiązki już spełnili, wobec tego nie widzą powodu dla którego mieliby zająć się choć od czasu do czasu swoimi wnukami.

Rozluźnienie więzi - życie w biegu powoduje iż mamy ze sobą coraz mniej kontaktu. Coraz rzadziej zasiadamy przy wspólnym stole przy obiedzie, coraz częściej nie dokańczamy rozmów, coraz mniej o sobie wiemy. Coraz częściej szukamy kontaktu z osobami spoza rodziny.

Konwencjonalizacja formy. Rodzina w tradycyjnym tego słowa znaczeniu traci swą społeczną wartość. Dowodem na to są na przykład takie praktyki jak zamieszkiwanie małżonków osobno, rozdzielność majątkowa małżonków, posiadanie dzieci przez osoby homoseksualne lub samotne.

8. Sieroctwo społeczne, emocjonalne dziecka i ich kompensowanie. -Ania

Sieroctwo społeczne -polegające na pozbawieniu dziecka należytej opieki rodziny naturalnej na skutek rozbicia jej struktury, patologii czy jakichś dewiacji.

Pedagogika społeczna pojęcie sieroctwa rozumie jako: „stan pozbawienia dzieci, trwale lub przejściowo, szans wychowania we własnej rodzinie, ze względu na brak odpowiednich warunków .Ogólnie można więc przyjąć, że jest to sytuacja dziecka pozbawionego właściwej opieki rodzicielskiej.

Sieroctwo w szerokim zakresie obejmuje dzieci, które wykazują subiektywne poczucie osamotnienia, choć często mieszkają z rodzicami i przebywają pod ich opieką. Sytuacje takie określa się mianem„ sieroctwa duchowego”, stanowiącego emocjonalną reakcją na niezaspokojone przez rodziców potrzeby miłości i psychicznego zrozumienia. Przyczyny tego zjawiska są bardzo różne: brak czasu dla dziecka i rodziny, dezintegracja rodziny, konflikty, zaburzenia więzi emocjonalnej.

Sieroctwo społeczne w znaczeniu wąskim obejmuje przede wszystkim sytuacje w których dziecko pozbawione jest opieki rodziców naturalnych i przebywa w środowisku zastępczym.

Można przyjąć, że kompensacja to wyrównywanie i zastępowanie rodziny naturalnej innymi formami zastępczego rodzicielstwa. Działalnością kompensacyjną w odniesieniu do środowiska rodzinnego, mającą na celu wyrównanie opóźnień w rozwoju umysłowym, uczuciowym, społecznym i fizycznym dziecka sierocego zajmują się różne instytucje i organizacje społeczne.

Działania kompensacyjne wiążą się z przejściowymi lub stałymi zaburzeniami układu rodzina - szkoła - środowisko i polegają m.in. na zaspokajaniu potrzeb emocjonalnych, potrzeby poczucia bezpieczeństwa, przynależności i innych. Rodzinne formy opieki zastępczej zajmują bardzo ważne miejsce w systemie pomocy kompensacyjnej. Rodzinne formy opieki pod każdym względem (m.in.: zaspokajanie potrzeb dziecka, indywidualne podejście do każdego podopiecznego, zapewnienie stabilizacji i poczucia bezpieczeństwa) wypadają korzystniej jak formy instytucjonalne

9. Pojęcie pedagogiki społecznej jej cele i założenia. -Marta

PEDAGOGIKA SPOŁ.WG A. KAMIŃSKIEGO:

1) W znaczeniu węższym - pedagogika społeczna jest teorią wychowawczej funkcji pracy socjalnej, odnoszącej się do wszystkich generacji wieku

2) W znaczeniu szerszym - kierunek pedagogiczny koncentrujący swe zainteresowania na środowisku, a ściśle mówiąc na wzajemnym oddziaływaniu środowiska na jednostkę oraz jednostki na środowisko oraz wynikających stąd trudnościach, sukcesach, problemach i zadaniach wychowawczych.

 

PEDAGOGIKA SPOŁ. WG RADLIŃSKIEJ (twórczyni Polskiej pedagogiki społ.) - jest nauką praktyczną, rozwijającą się o człowieku na skrzyżowaniu nauk, biologicznych i społecznych z etyką i kulturoznawstwem (teorią i historią kultury) dzięki własnemu punktowi widzenia. Można go najkrócej określić jako zainteresowanie wzajemnym stosunkiem jednostki i środowiska, wpływem warunków bytu i kręgu kultury na człowieka w różnych fazach jego życia, wpływem ludzi na zapewnienie bytu wartościom przez ich przyjęcie i krzewienie oraz przetwarzanie środowisk siłami człowieka w imię ideału.

Koncepcja pedagogiki społecznej zrodziła się w związku z narastającymi problemami wychowawczymi i nauczania, które wyszły poza szkołę. Zaistniała potrzeba integracji szkoły ze środowiskiem z uwagi na szybki rozwój społeczny, kulturalny, ekonomiczny.

Pedagogika społeczna popularyzuje idee demokratyczne.

 

PEDAGOGIKA SPOŁ JAKO NAUKA to działalność zbiorowa, której celem jest wyjaśniający opis rzeczywistości, który umożliwia:

1) Porządkowanie i systematyzowanie naszych wiadomości o rzeczywistości tj. zaliczanie konkretnych obiektywów i zdarzeń do określonych mniej lub bardziej ogólnych kategorii,

2) Wyjaśnianie faktów i przewidywanie ich występowania,

3) Projektowanie zmian i zmienianie rzeczywistości.

 

PEDAGOGIKA SPOŁ. JAKO NAUKA O WYCHOWANIU - pedagogika społ. jest nauką o środowiskowych uwarunkowaniach procesów wychowawczych. Koncentruje się wokół sytuacji wychowawczych poza szkołą. Jej jądrem jest środowisko społeczne. Pedagogika społ. miała ogromne pole do popisu w okresie transformacji ustrojowej, przy zmianie ustroju od władzy centralnej do terytorialnej. Najróżniejsze problemy w tym i społeczne powinny być rozwiązywane w środowisku lokalnym, ponieważ ci, którzy żyją w danym środowisku mogą wpływać na jego kształt, bowiem znają jego mocne i słabe strony.

CELE PEDAGOGIKI SPOŁ.

Pedagogika społeczna wyrosła i rozwija się w ścisłym powiązaniu z bieżącymi oraz pojawiającymi się potrzebami społecznymi. Pełni rolę usługową wobec jednostek i grup. Pomaga w wyrównywaniu szans pomyślnego wychowania, rozwoju i prawidłowego funkcjonowania (w posiadania umiejętności społecznych, samorealizacji, zaspakajaniu potrzeb opiekuńczych i rozwojowych człowieka). Głównym celem pedagogiki społ. jest profilaktyka i kompensacja społ.

ZADANIA PEDAGOGIKI SPOŁ.:

1) Dokonywanie opisu i oceny postępowania społeczno - wychowawczego w środowisku, głównie poprzez analizę rzeczywistych faktów, rejestracja, opis i analiza rozbieżności pomiędzy wychowaniem a socjalizacją,

2) Środowiskowa diagnostyka pedagogiczna: diagnozowanie problemów społecznych,

3) Projektowanie działalności społeczno - pedagogicznej, kulturalnej, socjalnej, itp. - badanie rzeczywistości poprzez działanie, poszukiwanie konstruktywnych rozwiązań problemów jednostek, grup społecznych, jako powinność humanistyczna, wypracowanie metod eliminacji negatywnych wpływów na rozwój jednostki, grup społecznych,

4) Wypracowanie wzorców pożądanych społecznie (funkcjonowania jednostek, grup społecznych, placówek opiekuńczo wychowawczych, instytucji oświatowych oraz układów rodzinnych.

 

 

zadania współczeSNEJ pedagogikI społ.

1) Zajmowanie się instytucjami, które osobom i zbiorowością w różnym wieku udzielają wymaganej opieki i pomocy.
2) Działanie, tworzenie, przebudowywanie środowiska jednostki- jak postępować , jak zmierzać do wytyczonego celu.
3) Organizowanie środowiska wychowawczego. Analiza warunków umożliwiających zaspokajanie potrzeb rozwojowych człowieka (grup ludzkich) w różnych fazach jego życia i różnorodnych sytuacjach życiowych ( w pracy, nauce, zabawie, czasie wolnym, w miejscu zamieszkania, rodzinie, grupie rówieśniczej, i towarzyskiej działalności kulturalnej i w innych formach aktywności ludzkiej).
4) Koncentrowanie się na środowisku życia jednostek lub grup oraz na instytucjach celowo powołanych w społeczeństwie do realizacji zadań wychowawczych.
5) Przekształcanie środowiska ze względu na cele.
6) Zmiana niekorzystnych warunków rozwojowych

7) Ulepszanie wpływów pozytywnych

http://docs8.chomikuj.pl/254846143,PL,0,1,Pedagogika_spol-notatki.doc

10. Założenia pedagogiki naturalistycznej - istota, przedstawiciele.-Aga

Pedagogika naturalistyczna - nurt pedagogiczny, którego początki stworzył Jan Jakub Rousseau , głosząc tezę swobodnego wychowania zgodnego z naturą dziecka . Naturalizm pedagogiczny odkrywał dziecko, jego potrzeby, zainteresowania, ograniczając rolę wychowawcy do czuwania nad jego rozwojem ( pajdocentryzm ).

Rozwój nauk biologicznych i psychologicznych przełomu XIX i XX wieku przyniósł krytykę szkoły tradycyjnej oraz odrodzenie myśli wychowania naturalnego. W Stanach Zjednoczonych na początku XX wieku pedagogika naturalistyczna przyjęła nazwę "progresywizmu", którego inicjatorem był John Dewey . Progresywizm stał się początkiem dużego ruchu nowatorskiego zwanego nowym wychowaniem. Zaczęły powstawać szkoły eksperymentalne: John Dewey - szkoła pracy, Wiliam Heard Kilpatrick - metoda projektów, Celestyn Freinet - swobodna ekspresja dziecka, Edouard Claparède - szkoła na miarę dziecka, Owidiusz Decroly - szkoła życia przez życie, Helena Parkhurst - plan daltoński, Henryk Rowid - szkoła twórcza, Georg Kerschensteiner - szkoła pracy, i inne.

Główne zasady

• wychowanie powinno być dostosowane do naturalnego rozwoju dziecka

• dziecko powinno uczyć się wtedy, gdy poczuje potrzebę zdobywania wiedzy

• nauczyciel ma stwarzać warunki do rozwoju potrzeb poznawczych i moralnych dzieci

• nauczanie powinno być zindywidualizowane

• szkoła ma pobudzać aktywność dziecka

• ocena prac indywidualnych i zbiorowych oraz testy pomiaru uzdolnień dzieci zamiast egzaminów

• udział uczniów w planowaniu programu

• nieprzywiązywanie znaczenia do nagród i kar z zewnątrz, poleganie na wewnętrznej motywacji dziecka

• położenie nacisku na kooperację i pracę zespołową oraz twórczą ekspresję

Zarzuty

• wychowanie jednostronne, oparte na nieuzasadnionych nadziejach co do rzeczywistego wpływu spontanicznej działalności ucznia na jego rozwój intelektualny,

• przesadne zainteresowanie dzieckiem,

• niedocenianie planowego wysiłku w zdobywaniu wiedzy,

• przedkładanie swobody nad karność, chwilowej potrzeby nad dalsze cele wychowania, doświadczenia indywidualnego nad społeczne, psychologiczną organizację nauczania nad konsekwencję logiczną, inicjatywę ucznia nad inicjatywę nauczyciela, przerost zajęć praktycznych, często przypadkowych pod względem treści, nad zajęciami umysłowymi, które zapewniałyby dzieciom podstawy usystematyzowanej wiedzy o świecie.

Opinie zwolenników

Oparcie pracy z dziećmi na dokładnej obserwacji ich działania - jest wiele książek opisujących wyniki takiego wychowania, m.in. o absolwentach szkoły Neilla "Summerhill" lub szkoły Rebeki i Mauricio Wild "Pesta". Rebeca Wild, niemiecka nauczycielka szkoły montessorowskiej, pisze: Podstawą naszej pracy jest zrozumienie, że dzieci nie są w żadnym wypadku mniej zdolnymi organizmami niż rośliny, i że tak jak i one przynoszą ze sobą ich własny program rozwojowy, który spełnia się w swoim czasie poprzez współdziałanie z odpowiednim otoczeniem.

Maria Montessori , włoska lekarka i pedagog z początku XX wieku, pisała: Dziecko jest twórcą samego siebie, Zadaniem otoczenia nie jest kształtowanie dziecka, lecz pozwolenie mu na pokazanie siebie. Dzieci wchłaniają świat od początku swojego życia. Jeśli im na to pozwolimy.

Stwarzając odpowiednie do wieku dziecka otoczenie, w którym znajdzie możliwość działania w kierunku aktualnych zainteresowań, pozwalamy mu na optymalny rozwój przyniesionych na świat zdolności. Wszyscy pedagodzy tego kierunku podkreślali wartość własnego doświadczenia i odmiennej jakości w ten sposób zdobytej wiedzy. Maria Montessori pisała: W nowoczesnym społeczeństwie nie ma miejsca na ludzi, którzy mają tylko głowę, ani dla tych, którzy mają tylko ręce.

Również żyjąca w tym samym czasie na Węgrzech Emmi Pikler, lekarka i pedagog, założycielka przyszłego instytutu Emmi Pikler "Loczy" w Budapeszcie, podkreślała rolę samodzielnego działania dziecka dla jego rozwoju: Istotne jest, żeby dziecko możliwie wiele rzeczy samo odkryło. Jeśli pomagamy mu przy rozwiązaniu wszystkich zadań, odbieramy mu właśnie to, co dla jego rozwoju najważniejsze jest. Dziecko, które poprzez samodzielne eksperymenty coś osiągnęło, posiada całkowicie inną wiedzę od tego, któremu zostało podane rozwiązanie.

Źródło: Internet: http://szkolnictwo.pl/szukaj,Pedagogika_naturalistyczna (dostęp 16.06.14 r.)

11. Rodzaje i poziomy profilaktyki. Pojęcie psychoprofilaktyki. -Ania

W oparciu o analizę praktycznych działań społeczno-pedagogicznych wyróżnia dwa podstawowe rodzaje profilaktyki: profilaktykę pobudzającą i profilaktykę hamującą. Pierwsza z nich obejmuje działania wychowawcze wspierające pomyślny rozwój jednostek i ukierunkowane ich aktywnością na dziedziny pożądane. Takie skierowanie wychowania na drogę „pozytywnych inspiracji” wyprzedza pojawienie się zachowań niekorzystnych. Drugi rodzaj profilaktyki stosowany jest wobec czynników już stwarzających zagrożenie lub tych, których negatywne działanie można przewidzieć, i ma na celu hamowanie ich potencjalnych negatywnych skutków.

Ze względu na rodzaj stosowanych środków profilaktykę podzielić można na pozytywną i negatywną. Pierwsza z nich sprowadza się do stosowania w skali globalnej środków konstruktywnych, inicjujących rozwój. Druga polega na niedopuszczaniu do dysfunkcji poprzez środki negatywne, tj. mandat, sankcję, odstraszanie, napiętnowanie.

profilaktyka zachowawcza koncentruje się na walce z przejawami patologii społecznej, podczas gdy profilaktyka kreatywna wspiera mechanizmy zapobiegające wystąpieniu zjawisk patologicznych.

K. Ostaszewski (2003) wyróżnia też trzy inne rodzaje profilaktyki skierowane przeciwko aktywności związanej z łamaniem powszechnych norm moralnych. Jest to:

profilaktyka powstrzymująca — polegająca na działaniach ukierunkowanych na uniemożliwienie lub utrudnienie realizacji czynu niepożądanego, profilaktyka uprzedzająca — której celem jest usuwanie czynników mogących prowadzić do wykolejenia społecznego, profilaktyka objawowa — obejmująca interwencję wychowawczą w stosunku do osób przejawiających pierwsze symptomy wykolejenia społecznego.

Profilaktyka uniwersalna to działania skierowane do szerokiej grupy odbiorców, nie-selekcjonowanych ze względu na indywidualne czynniki ryzyka (np. do wszystkich uczniów w szkole). Profilaktyka ta jest realizowana przez przeszkolonych specjalistów z różnych dziedzin (nauczycieli, pedagogów, pracowników służby zdrowia,

wolontariuszy), a zajęcia prowadzone są w dużych grupach. Programy te są na ogół krótkie i nie wymagają od uczestników szczególnej motywacji i zaangażowania, a ich koszty są stosunkowo niskie.

Profilaktyka selektywna kierowana jest do wybranych podgrup danej społeczności, wyselekcjonowanych na podstawie diagnozy zagrożenia dysfunkcją. Biorą w niej udział jednostki z grup szczególnego ryzyka, ale udział w zajęciach jest dobrowolny. Działania te są bardziej specyficzne i uwzględniają charakterystyczne dla danej grupy uczestników czynniki ryzyka. Osoby realizujące programy w ramach profilaktyki selektywnej muszą cechować się wysokimi kwalifikacjami zawodowymi i znać dobrze problemy występujące w lokalnej społeczności. Oddziaływania te wiążą się z wyższymi kosztami wynikającymi z konieczności opłacenia specjalistów, mniejszymi grupami odbiorców i na ogół dłuższym czasem trwania programów.

Profilaktyka zalecana skierowana jest do jednostek, u których uwidaczniają się już objawy dysfunkcji. Ma na celu zahamowanie rozwoju patologicznych zachowań. Udział w programach jest zalecany konkretnym osobom. Prowadzenie programów wymaga od uczestników dużego zaangażowania i aktywności. Zajęcia prowadzone są przez specjalistów z zakresu profilaktyki, posiadających przygotowanie kliniczne i terapeutyczne. Miarą sukcesu takich interwencji jest zmiana zachowania uczestników i stylu ich życia. Zajęcia są intensywne (np. godzina dziennie przez pięć dni w tygodniu), co pociąga za sobą znaczne koszty.

Profilaktyka pierwszorzędowa (lub I stopnia) ma na celu promocję pozytywnych, prozdrowotnych form aktywności i wczesną diagnozę potencjalnych zagrożeń dla jednostki i społeczeństwa oraz zapobieganie pojawieniu się zachowań niepożądanych. Profilaktyka pierwszorzędowa skierowana jest do wielu grup społecznych,w związku z czym cechuje ją wielopłaszczyznowość podejmowanych działań — politycznych, kulturowych, oświatowych i wychowawczych. Profilaktyka pierwszorzędowa ma charakter przedterapeutyczny, co oznacza, że uprzedza pojawienie się problemów i jest skierowana do licznej grupy osób narażonych na negatywne wpływy różnych czynników destrukcyjnych. Ważną rolę od-grywają tu programy interwencyjne dostosowane do konkretnej grupy odbiorców, realizowane za pośrednictwem różnych mediów (telewizji, radia, prasy) oraz działania legislacyjne. W praktyce profilaktykę pierwszorzędową w społeczności lokalnej realizują nauczyciele przy współpracy z pedagogami i psychologami, a terenem działań jest szkoła, będąca zawsze ważną częścią lokalnej strategii profilaktycznej.

Profilaktyka drugorzędowa opiera się na wczesnej identyfikacji osób, które przejawiają pierwsze objawy dysfunkcjonalnego zachowania i są grupą o najwyższym prawdopodobieństwie ich utrwalenia. Profilaktyka drugorzędowa realizowana jest przez specjalistyczne, profesjonalne programy informacyjne, edukacyjne, doskonalące umiejętności, poradnictwo zawodowe, pomoc w znalezieniu pracy. Profilaktyką drugorzędową zajmują się głównie specjaliści — pedagodzy, psychologowie, socjoterapeuci, doradcy rodzinni, a programy realizowane są najczęściej w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, świetlicach socjoterapeutycznych, klubach itp. Uogólniając, celem profilaktyki drugiego stopnia jest zapobieganie rozprzestrzenianiu się i wzrostowi negatywnych zjawisk w grupach społecznych tzw. wysokiego ryzyka.

Profilaktyka trzeciorzędowa jest interwencją po wystąpieniu patologicznych zachowań. Ma ona na celu np. zapobieganie nawrotom u osób uzależnionych oraz umożliwienie im powrotu do pełnienia ról osobistych i społecznych. Skierowana jest do osób, które pomyślnie przeszły proces terapeutyczno-leczniczy i potrzebują wsparcia w utrzymaniu zdrowia. Profilaktyka trzeciorzędowa często przyjmuje postać interwencji terapeutycznej wobec osób, które przechodzą kryzys i którym grozi powrót do zachowań patologicznych. Profilaktykę trzeciorzędową realizują profesjonalnie do tego przygotowani lekarze, psychoterapeuci, rehabilitanci z zakresu resocjalizacji, pracownicy socjalni. Zajęcia prowadzone są w specjalistycznych ośrodkach i przychodniach medycznych, szpitalach, placówkach rehabilitacyjnych i resocjalizacyjnych.

Psychoprofilaktyka jest dziedziną profilaktyki korzystającą z dorobku psychologii klinicznej, społecznej i rozwojowej, zajmującą się działaniami nastawionymi na wspieranie zdrowia psychicznego oraz zapobieganie zaburzeniom psychicznym.

Od lat 80. powstało w Polsce szereg programów czysto psychoprofilaktycznych (dotyczących początkowo głównie problemu uzależnień) oraz programów profilaktycznych korzystających z dorobku pomocy psychologicznej (w tym programów promocji zdrowia psychicznego w szkołach).

Psychoprofilaktyka przyczyniła się też do rozwoju socjoterapii jako metody korygowania zaburzeń zachowania dzieci i młodzieży w toku spotkań grupowych. Socjoterapię uznać można za formę profilaktyki wtórnej, w której wykorzystuje się elementy pomocy psychologicznej, terapii pedagogicznej i edukacji .

W praktyce psychoprofilaktyka jest realizowana przez m.in. poradnictwo psychologiczne, treningi umiejętności życiowych, programy psychśdukacyjne, działania ukierunkowane na modyfikację warunków środowiskowych systemów społecznych (rodziny, szkoły, społeczności lokalnej).

To właśnie z psychoprofilaktyki wywodzi się klasyczny i mający zastosowanie praktyczne podział na trzy poziomy profilaktyki:

poziom profilaktyki pierwotnej — dążącej do zmniejszenia ryzyka zaburzeń; poziom profilaktyki wtórnej — polegającej na powstrzymywaniu rozwoju już istniejących zaburzeń; poziom profilaktyki trzeciego stopnia — starającej się zmniejszyć skutki przebytej choroby i zapobiec jej ewentualnym nawrotom.

Podsumowując, należy stwierdzić, że psychoprofilaktyka wniosła i wnosi duży wkład w rozwój różnorodnych działań profilaktycznych.

12. Charakterystyka dydaktyki jako teorii kształcenia. -Dorota

Dydaktyka to

~ teoria kształcenia

~ nauka o nauczaniu i uczeniu się, o kształceniu i samokształceniu

~ nauka teoretyczna i praktyczna

~ subdyscyplina pedagogiki

~ ma charakter prakseologiczny - jest słusznościową teorią efektywnego nauczania.

Termin dydaktyka pochodzi od greckiego określenia didasco - uczę w znaczeniu nauczam (kogoś), didascalos - nauczyciel.

Po raz pierwszy tego sformułowania użyto w XVII w. w Niemczech.

Pierwotnie w XVII i XVIII w. dydaktykę traktowano (definiowano) jako sztukę nauczania, czyli przekazywania informacji, skupiających się na osobie nauczyciela i na tym, co robi.

Nurt dydaktyki, który dominował w XVIII i XIX w. nazwano dydaktyką tradycyjną, która w dużej mierze wiąże się z nazwiskiem Jana Fryderyka Herbarta.

Na przełomie XIX i XX w. wraz z pojawieniem się nurtu tzw. nowego wychowania skupiającego się na samym dziecku, jego rozwoju, na jego potencjalnych możliwościach od momentu urodzenia, zmienia się dydaktyka - zaczęto definiować dydaktykę jako sztukę uczenia się, skupiano się nie na osobie nauczyciela, a na dziecku - jak się uczy, jak się rozwija, jak rozwiązać problemy.

Dydaktyka ta to teoria uczenia się, określamy ją mianem dydaktyki progresywnej (progrewistycznej) postępowej, związana jest z nazwiskiem amerykańskiego psychologa Johna Dewey`a.

*Herbart - sztuka nauczania

*Dewey - sztuka uczenia się

Współcześnie dydaktyka to teoria nauczania i uczenia się, teoria kształcenia.

Rozwijała się jako subdyscyplina pedagogiki, powstały odłamy dydaktyki.

Rodzaje dydaktyk:

1. ogólna - to ogólna teoria kształcenia, obejmująca wszystkie przedmioty i szczeble pracy szkolnej;

2. szczegółowa - to tzw. metodyki nauczania poszczególnych przedmiotów, (rodzaje) np.: metodyka języka polskiego, metodyka biologii, metodyka historii.

Rodzaje dydaktyki szczegółowej to:

- metodyki nauczania poszczególnych przedmiotów, odnoszących się do przedmiotu;

- szczeble kształcenia, czyli typy szkolnictwa np. dydaktyka nauczania początkowego, dydaktyka szkoły średniej, dydaktyka szkoły podstawowej;

- dydaktyki środowiskowe np. dydaktyka dorosłych, dydaktyka wojskowa;

- dydaktyki specjalistyczne np. nauczanie dzieci głuchych, niewidomych.

Dydaktyka
Ogólna	Szczegółowa
	przedmiot szczeble dydaktyki środowiskowe dydaktyki specjalistyczne

Przedmiot i zadania dydaktyki ogólnej

Dydaktyka ogólna zajmuje się:

• naukową analizą i formułowaniem celów kształcenia - cele mogą być ogólne i szczegółowe

• doborem treści kształcenia, (czyli to, czego się uczymy)

• procesem kształcenia (dydaktyka ogólna zajmuje się badaniem procesu kształcenia - jego składowych elementów)

• formułowaniem zasad kształcenia

Dydaktyka jako subdyscyplina posługuje się różnymi metodami badawczymi:

• monografia pedagogiczna

• metoda indywidualnych przypadków

• eksperyment pedagogiczny - badamy określony wycinek rzeczywistości poprzez wywołanie lub zmianę przebiegu procesu przez wprowadzenie jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem)

• sondaż diagnostyczny - badanie opinii respondentów na określony temat (ankieta)

Techniki badawcze w dydaktyce to: ankieta, wywiad, obserwacja, test, analiza dokumentów.

Badanie wartości dydaktycznej poszczególnych metod nauczania:

• metody nauczania to sposób postępowania nauczyciela, aby osiągnąć cel

• środki dydaktyczne - to, co wykorzystujemy w procesie kształcenia - ustalanie najkorzystniejszych

• formy organizacyjne np. lekcja jest podstawową formą

Przedstawiciele dydaktyki polskiej w XX wieku:

• Zaczyński Władysław

• Okoń Wincenty

• Półturzycki Józef

• Twarkowski Kazimierz

• Nawroczyński Bogdan

• Sośnicki Kazimierz

• Derek Kazimierz

• Kupisiewicz Czesław

• Lech Konstanty

• Lewowicki Tadeusz

Kształcenie - to nauczanie i uczenie się wraz z towarzyszącym tym działaniom wychowaniem.

Uczenie się to nabywanie wiedzy, a nauczanie to działalność nauczyciela.

Strategia - to sposób realizacji zadań z wykorzystaniem zasobów, uwzględnieniem jakości produktu wejściowego, ograniczeniem czynników zakłócających. Strategia łączy poszczególne elementy systemu.

◄ PROCES KSZTAŁCENIA ►

Od XVIII w. definicja dydaktyki uległa zmianie, 2 systemy:

• dydaktyka tradycyjna - J.F.Herbart, przywiązywał dużą wagę do osoby nauczyciela;

• dydaktyka progresywna - J.Dewey - proces kształcenia - skupił się na osobie ucznia.

Proces kształcenia zawiera elementy tych obu systemów.

Proces kształcenia to ciąg zdarzeń obejmujących zarówno czynności ucznia jak i nauczyciela.

Proces kształcenia (wg Okonia) jest „świadomy, celowy, zorganizowany i prawidłowościowy”.

Uczenie się
Zamierzone (zorganizowane, szkolne)	Niezamierzone (okazjonalne, przypadkowe)
dotyczy procesu kształcenia

Podstawowe pojęcia teorii kształcenia/dydaktyki

 uczenie się - nabywanie wiedzy, tzn. wiadomości, sprawności i postaw; czynny

proces przyswajania, przetwarzania i tworzenia wiedzy; może być okazjonalne

(niezamierzone) lub celowe (zamierzone);

 nauczanie - długotrwały, systematyczny, planowy i bezpośredni proces

kierowania uczeniem się; istotną rolę odgrywa w nim kontrola (nauczyciel organizuje, kieruje i kontroluje pracę ucznia);

 kształcenie - obejmuje jednocześnie nauczanie i uczenie się; może mieć formę

kształcenia specjalistycznego (zawodowego) lub kształcenia ogólnego; może być

bezpośrednie (szkoła) lub pośrednie (Internet);

 samokształcenie - samodzielne uczenie się przy użyciu środków dydaktycznych;

 wychowanie - kształtowanie/formowanie osobowości;

 edukacja -

1. przekształcanie człowieka, przeprowadzanie rozwijającej się jednostki od niższego stanu człowieczeństwa i przenoszenie jej do stanu wyższego,

2. oddziaływania między generacją dorosłych a dorastającymi, których celem jest

przygotowanie tych ostatnich do samodzielnego życia,

3.system instytucji kształcenia i wychowania.

13. Niepowodzenia szkolne: istota i rodzaje niepowodzeń, przyczyny niepowodzeń, wybrane formy pomocy uczniom w nauce.-Agnieszka

Niepowodzenia szkolne to "proces pojawiania się braków w wymaganych przez szkolę wiadomościach i umiejętnościach ucznia oraz negatywnego stosunku wobec tych wymagań". Cz. Kupisiewicz niepowodzenia szkolne ujmuje jako "sytuacje, w których występują wyraźne rozbieżności między wymaganiami wychowawczymi i dydaktycznymi szkoły, a zachowaniem uczniów oraz uzyskiwanymi przez nich wynikami nauczania". Niepowodzenia szkolne uczniów są wynikiem długofalowego procesu, którego początek jest trudno wykrywalny. Objawia się on spadkiem przystosowania szkolnego dziecka wskutek narastania jego niewydolności szkolnej. Według J. Konopnickiego jest to stan, w jakim znalazło się dziecko na skutek niemożności sprostania wymaganiom szkolnym. Do najbardziej ewidentnych niepowodzeń należy zaliczyć, jak twierdzi A. Karpińska, drugoroczność, wieloroczność, odpad, odsiew szkolny.

Czesław Kupisiewicz podzielił niepowodzenia w nauce szkolnej na ukryte, lub jawne. Niepowodzenia ukryte występują wówczas, gdy nie zostają dostrzegane braki w wiadomościach, umiejętnościach lub nawykach uczniów, mimo że braki tego rodzaju rzeczywiście istnieją. Niepowodzenia ukryte prowadzą zazwyczaj do niepowodzeń jawnych. Ten rodzaj niepowodzeń szkolnych wystąpi wówczas, gdy nauczyciel stwierdza określone braki w opanowywanej przez ucznia wiedzy i w rezultacie ocenia wyniki jego pracy jako „niedostateczne”. W przypadku, gdy ocena niedostateczna nie obejmuje całorocznej pracy ucznia, lecz odnosi się do rezultatów uzyskanych przez niego np. w ciągu pierwszego semestru nauki szkolnej, stanowi ona wskaźnik tzw. jawnego opóźnienia przejściowego. Aby uchronić ucznia przed powtarzaniem danej klasy, szkoła musi wcześnie wykryć tego rodzaju opóźnienie oraz podjąć środki mające na celu zlikwidowanie go. Jeżeli ocena niedostateczna odnosi się do wyników całorocznej pracy ucznia, musi on na ogół powtarzać klasę, staje się więc uczniem drugorocznym lub nawet wielorocznym. Zjawisko drugoroczności i wieloroczności prowadzi dość często do odsiewu szkolnego, tzn. do całkowitego przerwania przez ucznia nauki w szkole przed jej ukończeniem.

Niepowodzenia szkolne w zakresie uczenia się określa się jako niepowodzenia dydaktyczne, natomiast niepowodzenia w dziedzinie kształtowania postaw, cech charakteru, sposobów wartościowania określonych rzeczy, zjawisk, wydarzeń i procesów, ogólnie mówiąc kształtowania zachowania uczniów, określa się mianem niepowodzeń wychowawczych. Na niepowodzenia dydaktyczne o charakterze ukrytym składają się nie tylko określone luki w wiadomościach uczniów, w opanowaniu przez uczniów materiału programowego, lecz również słabo rozwinięte zdolności poznawcze, zwłaszcza myślenie, oraz brak samodzielności i zainteresowania nauką ze strony ucznia. Luki, jeżeli nie zostaną przez nauczyciela w porę dostrzeżone i usunięte, rozrastają się z czasem i powodują powstawanie niepowodzeń jawnych. Te z kolei mają najpierw charakter przejściowy, a następnie, poprzez etap niepowodzeń względnie trwałych, prowadzą do drugoroczności i odsiewu. Zjawisko to jest wyrazem zdecydowanego konfliktu między wymaganiami szkoły, a postępami ucznia. Drugoroczność wywiera ujemny wpływ na zdecydowaną większość uczniów, zniechęca ich do pracy, tłumi zainteresowanie nauką, wpływa niekorzystnie na stosunek do otoczenia, wywołuje różnorakie kompleksy i zaburzenia w zachowaniu, a nawet może doprowadzić do zahamowania prawidłowego dotychczas umysłowego rozwoju dziecka.

Przyczyny niepowodzeń w nauce szkolnej

Jest wiele przyczyn niepowodzeń szkolnych. Wielu uczniów charakteryzuje niska sprawność procesów myślowych (analizy, syntezy, uogólniania). Na tym tle powstają u nich poważne trudności w przyswajaniu materiału programowego. Nie wiążą oni z nauką swojej przyszłości i nie podejmują żadnego wysiłku, aby zmienić istniejący stan rzeczy. Inną grupę stanowią uczniowie, którzy chcą osiągnąć sukces, ale stosowane przez nich metody nieustannie wywołują konflikty zarówno z rówieśnikami, jak i nauczycielami. Uczniowie ci odpisują zadania, korzystają z podpowiedzi oraz organizują sobie sprawnie pomoc na sprawdzianach czy przy pisaniu prac klasowych. Unikają wszelkiej działalności, która zmusza ich do wnikania w treść postawionych przed nim zadań. Najwięcej trudności w codziennej pracy szkoły sprawiają uczniowie, którzy przejawiają negatywne zainteresowania i skłonności. Systematycznie łamią obowiązujące w szkole regulaminy, a ich zainteresowania są poza szkołą. Zarówno w szkole jak i poza nią mają zdecydowanie złą opinię. Przejawiają silne dążenie uczestniczenia w grupach nieformalnych. Jawnie prezentują swoje negatywne nastawienie do nauczycieli i szkoły. Uczniowie tacy nie są zainteresowani utrzymaniem kontaktów ze swoim zespołem klasowym, obojętna jest też im opinia szkolnych kolegów.

Przyczyny niepowodzeń szkolnych są na ogół wielorakie i złożone. Może to być np. niechętny stosunek do nauki, lenistwo, złe zachowanie się w szkole itp. Są to czynniki w większości zależne od uczniów. Istnieją także czynniki, które nie są zależne od uczniów, takie jak np. długotrwała choroba; trudne warunki materialne uczniów; zła atmosfera wychowawcza w rodzinie lub przebywanie ucznia w złym środowisku; brak właściwej opieki i pomocy ze strony rodziców; przeciążenie obowiązkami domowymi; zakłócenia w ciągłości pracy dydaktyczno - wychowawczej nauczycieli; złe warunki lokalowe szkoły, brak niezbędnych pomocy naukowych; wadliwy plan zajęć lekcyjnych; słabe przygotowanie się nauczyciela do lekcji pod względem metodycznym i rzeczowym; wadliwa budowa lekcji; występowanie luk w wiadomościach uczniów powodujące opóźnienia w nauce w zakresie jednego, dwóch przedmiotów i ich wpływ na wyniki pracy ucznia z pozostałych przedmiotów nauczania. Można wyróżnić dwie grupy przyczyn: a) rozwojowe - brak zdolności wynikający z obniżonego poziomu rozwoju umysłowego, fragmentaryczne zaburzenia rozwoju psychoruchowego w zakresie analizatora wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno - ruchowego; b) pozarozwojowe - czyli pedagogiczne i środowiskowe - rozwój ucznia jest prawidłowy, ale napotyka on na trudności w nauce szkolnej, przyczyny pedagogiczne tkwią w treściach i organizacji pracy szkoły, środowiskowe to zaniedbania ze strony domu, brak opieki i zainteresowania rodziców postępami dziecka w nauce.

Czesław Kupisiewicz w swej książce pt.: "Podstawy dydaktyki ogólnej" wymienia trzy rodzaje przyczyn niepowodzeń szkolnych: a) przyczyny społeczno - ekonomiczne, b) przyczyny biopsychiczne, c) przyczyny dydaktyczne.

Społeczno - ekonomiczne przyczyny niepowodzeń szkolnych to "całokształt tych względnie trwałych warunków materialnych społecznych i kulturalnych, które powodują niekorzystną sytuację życiową dzieci i młodzieży zarówno w środowisku rodzinnym, jak i pozaszkolnym”. Sytuację ekonomiczną wyznaczają takie czynniki, jak dochody rodziny, warunki mieszkaniowe, standard życia, natomiast sytuację społeczną - wykształcenie i zawód rodziców, pozycja dziecka w rodzinie, klasie szkolnej i środowisku pozaszkolnym, warunki i poziom kulturalny życia rodziny ucznia. Do przyczyn społeczno - ekonomicznych należą: nędza materialna, złe warunki mieszkaniowe, brak pomocy szkolnych, niedostateczna opieka ze strony domu, zły wpływ środowiska itp. Jak przedstawiają różne badania dzieci z tzw. rodzin biednych wykazują najwyższą średnią opóźnienia w nauce szkolnej, tzn. uzyskują stosunkowo najsłabsze wyniki nauczania. Środowisko, w jakim przebywa dziecko od najmłodszych lat, odgrywa dużą rolę w rozwoju umysłowym dziecka i ma ogromny wpływ na jego losy szkolne. W tym czasie poznaje ono świat - naśladuje rodziców bądź najbliższe osoby. I to, w jakim stopniu są autorytetem dla niego te osoby, wpływa potem na jego dalsze życie. Na podstawie przeprowadzonych różnych badań stwierdzono, iż dzieci pochodzące z rodzin ubogich są zazwyczaj nieśmiałe, małomówne i osiągają słabsze wyniki w nauce. Warunkiem prawidłowego rozwoju osobowości dziecka jest właściwa atmosfera w domu, zaspokajanie potrzeb dziecka, troska o jego rozwój intelektualny i moralny, o stan zdrowia. Nie bez znaczenia pozostaje także sytuacja materialna rodziny. Stosunek młodego człowieka do nauki w dużym stopniu zależy od postawy rodziców do dziecka i do jego edukacji. Systematyczne posyłanie dziecka do szkoły, zaopatrzenie go w podręczniki i niezbędne przybory, zapewnienie odpowiedniego miejsca i ciszy do odrabiania lekcji nie są jedynymi wystarczającymi czynnikami, które gwarantują dziecku sukcesy w nauce. Bardzo ważna jest również atmosfera panująca w rodzinie, wolna od nerwowości, napięć, pośpiechu, nacechowana życzliwością i wzajemnym szacunkiem. W rodzinie kształtuje się osobowość dziecka, jego postawa do określonych zjawisk, sposób reagowania na bodźce emocjonalne i intelektualne. Istotnym czynnikiem wpływającym na efekty uczenia się dziecka jest kontrola jego osiągnięć szkolnych. Rodzic powinien zachęcać dziecko do nauki, a w razie wykrycia trudności szkolnych u dziecka starać się pomóc mu je przezwyciężyć. Uczeń, który napotyka na trudności szkolne i nie ma się do kogo zwrócić o pomoc, zniechęca się do nauki, zamyka się w sobie i zaczyna często otrzymywać oceny niedostateczne, które w rezultacie prowadzą do niepowodzeń szkolnych, a nawet do drugoroczności. Trzeba z całą stanowczością podkreślić, że brak należytej troski i ciepła ze strony rodziców niweczy nawet najlepsze pozytywne oddziaływania ze strony szkoły. Dom ma ogromne znaczenie w początkowym przygotowaniu oraz nastawieniu psychicznym dziecka do szkoły i nauki.

Do innej grupy niepowodzeń szkolnych należą przyczyny biopsychiczne. Wśród biopsychicznych przyczyn braku postępów w nauce badacze problemu wymieniają: poziom rozwoju umysłowego; cechy charakteru i temperament; zaburzenia w funkcjonowaniu układu nerwowego oraz choroby somatyczne; defekty narządów zmysłowych; zaburzenia i braki w funkcjonowaniu procesów poznawczych; zaburzenia w rozwoju dziecka. Czesław Kupisiewicz, mówiąc o biopsychicznych przyczynach niepowodzeń szkolnych, ma na myśli „zarówno zadatki wrodzone, np. anatomiczną strukturę mózgu, jak i warunki sprzyjające lub hamujące prawidłowy rozwój tych zadatków”. Na postępy uczniów w nauce wpływa zależność między poziomem rozwoju umysłowego dzieci, determinowanym w poważnym stopniu zadatkami dziedzicznymi, a ich powodzeniem czy też niepowodzeniem w szkole. Jednym z podstawowych źródeł niepowodzeń szkolnych mogą być różnice między zdolnościami, uzdolnieniami i zamiłowaniami poszczególnych uczniów w tym samym wieku. Różnice te powodują, iż praca szkoły, obliczona na uczniów o przeciętnych zdolnościach, niekorzystnie odbija się na uczniach wybitnie zdolnych, jak też na uczniach niezdolnych i leniwych, przyczyniając się do występowania różnego rodzaju niepowodzeń. Wskutek tych rozbieżności powstaje szereg konfliktów między dzieckiem i szkołą. W ich wyniku niektórzy uczniowie wykazują różnorakie zaburzenia w zachowaniu, np. kłamią, wagarują, stają się aroganccy wobec nauczycieli itd. Tych właśnie uczniów zwykło się określać mianem „trudnych". Ogromny wpływ na powodzenia lub niepowodzenia mają nagany lub pochwały. Dodatnio działają pochwały, gdyż mobilizują uczniów do nauki i dają im poczucie sukcesu. Niektórzy badacze tego zagadnienia twierdzą, że na wyniki w szkole ma też wpływ temperament ucznia. Stwierdzili także, iż nadmierne obciążanie uczniów różnorodnymi obowiązkami i pracami jest niejednokrotnie przyczyną niepowodzeń szkolnych. Często również, zwłaszcza w obecnych czasach, przyczyną niepowodzeń szkolnych są zaburzenia nerwicowe. Istotną przyczynę niepowodzeń szkolnych stanowią zaburzenia i braki w funkcjonowaniu procesów poznawczych u dzieci i młodzieży: brak motywów uczenia się, powolne tempo myślenia, skłonność do powierzchownego uogólniania, niestałość uwagi wskutek nadmiernej pobudliwości psychoruchowej lub przeżywania stanów depresyjno-lękowych, szybkie męczenie się wykonywaną pracą itd. Na wyniki w nauce szkolnej ma znaczący wpływ także układ nerwowy. Przy prawidłowo funkcjonującym układzie nerwowym uczeń jest w stanie podjąć wytężony wysiłek umysłowy, koncentrować się przez dłuższy czas na jednym przedmiocie czy zadaniu, potrafi panować nad swoimi emocjami. Wiele dzieci, zwłaszcza w młodszym wieku szkolnym przejawia nadpobudliwość psychoruchową. Są to uczniowie, którzy nie są w stanie usiedzieć na lekcji i skoncentrować się. Często wstają, chodzą po klasie, przeszkadzają nauczycielowi, kolegom i nie działają na nich żadne kary. Żeby pomóc dziecku nadpobudliwemu potrzebne jest współdziałanie pedagogów i rodziców. Otwartość, życzliwość i wiedza pedagogiczna nauczyciela są bardzo ważne w rozpoznaniu przyczyn niepowodzeń szkolnych i udzieleniu dziecku potrzebnej pomocy.

Następną grupą przyczyn niepowodzeń szkolnych są przyczyny dydaktyczne. W ich obrębie Kupisiewicz wyróżnia względnie zależne i względnie niezależne od nauczyciela, przy czym te pierwsze dzieli na: błędy i usterki metodyczne w prowadzeniu lekcji; błędy popełniane przez nauczycieli wskutek niedostatecznej znajomości uczniów; brak właściwej opieki nad uczniami opóźnionymi w nauce. Do najważniejszych czynników prowadzących do niepowodzeń szkolnych zaliczyć można: treści, formy, metody, środki nauczania i wychowania, warunki, w jakich przebiega praca dydaktyczno-wychowawcza (dwuzmianowość, nadmierna liczba uczniów w klasie), brak właściwego przygotowania się nauczycieli do lekcji, poziom kwalifikacji zawodowych nauczycieli, ich pozycja społeczna, a także sposoby aktywizowania uczniów na lekcji oraz w czasie zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych, nieprzystosowanie programów nauczania do możliwości ucznia. W grupie tej znajdują się również czynniki związane z wadliwą pracą ucznia: niechęć do nauki, lenistwo, lekceważenie obowiązków szkolnych. Jedną z podstawowych przyczyn dydaktycznych zjawiska niepowodzeń szkolnych jest niewątpliwie nazbyt sztywny, uniformistyczny system nauczania. System ten utrudnia indywidualizowanie pracy dydaktyczno-wychowawczej, w wielu przypadkach uniemożliwia łączenie nauki szkolnej z życiem i społecznie uwarunkowanymi potrzebami dzieci i młodzieży. Nie tylko wadliwy system organizacji pracy szkolnej wpływa na słabe postępy uczniów w nauce. Często źródłem niepowodzeń jest również niedostateczna pod względem dydaktycznym praca nauczycieli oraz różnorodne braki: podręczników, pomocy dydaktycznych; stereotypowość stosowanych metod pracy dydaktyczno-wychowawczej; brak systematycznej kontroli wyników nauczania; wadliwe plany i programy nauczania; przeciążenie uczniów nauką szkolną oraz nadmierne obciążenie uczniów obowiązkami domowymi itd. Wincenty Okoń jest zdania, że spośród czynników warunkujących powodzenia szkolne "pierwszym i niewątpliwie najważniejszym jest praca nauczyciela".

Żadna z przyczyn wpływających na osiągnięcia uczniów w szkole nie występuje osobno, pojedynczo. Czynniki te kumulują się, nakładają się na siebie, występują w pewnych zależnościach, w rezultacie powstają całe ich kompleksy. Przyczyny dydaktyczne niepowodzeń szkolnych występują zwykle obok innych przyczyn i warunkują się wzajemnie. Większość badaczy zajmujących się dydaktycznymi przyczynami niepowodzeń szkolnych za dominującą przyczynę tego zjawiska uważa niewłaściwą pracę nauczyciela oraz niekorzystne „warunki zewnętrzne”, czy też nieodpowiednie „narzędzia” tej pracy. Wielu autorów uznaje potrzebę ciągłych kompleksowych badań nad przyczynami niepowodzeń szkolnych, gdyż przyczyny te zmieniają się, a równocześnie ich wpływ na dobór skutecznych metod i środków walki z niepowodzeniami jest oczywisty. Powstawanie niepowodzeń szkolnych powodują zespoły bardzo różnych przyczyn, obejmujące przede wszystkim uwarunkowania społeczno-ekonomiczne, biopsychiczne i pedagogiczne, a w obrębie tych ostatnich — dydaktyczne. Oprócz nich oddziałują także, zdaniem niektórych badaczy, inne zespoły przyczyn, jak np. etniczne, klimatyczne itd. Poważnym źródłem niepowodzeń szkolnych może być sama szkoła, jej warunki lokalowe i wyposażenie w pomoce naukowe, atmosfera szkoły - współżycie i współdziałanie grona nauczycielskiego, organizacja życia szkolnego, organizacje uczniowskie, praca pozalekcyjna w szkole, kontakty między uczniami oraz oddziaływanie rówieśników. W każdej klasie szkolnej można dostrzec różnice w sposobie i wynikach uczenia się uczniów. Źródeł takiego stanu rzeczy jest wiele, podobnie jak wiele jest opinii na temat przedstawionego problemu, począwszy od przeładowanego materiałem i wymaganiami, zbyt ambitnego programu nauczania, poprzez wskazywanie na brak odpowiednich kompetencji nauczycieli, feminizację zawodu nauczycielskiego, przepełnienie klas, ubogie wyposażenie sal w nowoczesne media dydaktyczne, aż po brak zainteresowania wielu spośród rodziców wynikami w nauce ich dzieci. Nie bez znaczenia pozostaje fakt obecnej sytuacji na rynku pracy. Widmo bezrobocia w zamian za długoletni czas edukacji wpływa niekorzystnie na motywację dzieci i młodzieży do nauki.

Przeciwdziałanie niepowodzeniom szkolnym

Porażki lub niepowodzenia wywołują zwykle negatywne przeżycia emocjonalne przybierające formę stresów lub urazów psychicznych. Szkoła jako instytucja powołana do organizowania procesu edukacji na miarę potrzeb oraz możliwości każdego ucznia i zgodnie z oczekiwaniami społecznymi ma za zadanie pomóc młodym ludziom w wyrównywaniu braków, w przezwyciężaniu konfliktów i negatywnych emocji, w realizowaniu potrzeb i dążeń wychowanków, w osiąganiu sukcesów. W tym celu opracowano metody i środki walki z niepowodzeniami dydaktycznymi.

Do podstawowych dydaktycznych środków zapobiegania i zwalczania niepowodzeń szkolnych należy zaliczyć następujące:

a) profilaktykę pedagogiczną (czynności nie dopuszczające do powstawania błędów i usterek metodycznych, czynności zmierzające do zapobiegania powstawaniu luk i zaległości w opanowywanej przez uczniów wiedzy i umiejętnościach);

b) diagnozę pedagogiczną (czynności zapobiegające powstawaniu błędów wynikających z nieznajomości uczniów przez nauczyciela, postępowania zmierzające do jak najwcześniejszego wykrywania luk i zaległości tworzących się dopiero w wiadomościach uczniów);

c) terapię pedagogiczną (czynności zapewniające odpowiednią opiekę uczniom opóźnionym, którzy nie potrafią bez pomocy nauczycieli przezwyciężyć napotykanych w nauce trudności, czynności mające na celu likwidowanie wykrytych luk i braków w wiadomościach i umiejętnościach uczniów za pomocą różnorodnych środków i czynności dydaktyczno - wychowawczych.).

Wszystkie te działania - profilaktyka - diagnoza - terapia są ze sobą ściśle powiązane i warunkują się wzajemnie, a ich skuteczność jest tym większa, im ściślejsza i bardziej systematyczna jest współpraca nauczyciela nie tylko z samym uczniem, ale przede wszystkim z jego domem rodzinnym.

Zadaniem profilaktyki pedagogicznej jest zapobieganie popełniania błędów metodycznych nauczyciela. Działalność profilaktyczna ma zapewnić efektywność pracy szkolnej, a tym samym uchronić szkołę przed niepowodzeniami. Jednym z ważnych czynników wzbogacających dotychczasowe metody i formy pracy stało się nauczanie problemowe wraz z pracą grupową uczniów. Nauczanie problemowe powoduje wzrost zainteresowania nauką, wdraża do wspólnego przezwyciężania trudności, stwarza okazje do wymiany poglądów, wyrabia krytycyzm myślenia, uczy racjonalnych metod planowania i organizacji wysiłków, przyczynia się skutecznie do wzrostu efektywności pracy szkoły.

Podstawą diagnozy pedagogicznej są indywidualne rozmowy nauczycieli z uczniami i ich rodzicami, przygodne i ciągłe obserwacje uczniów, wywiady środowiskowe, badania testowe, ocena na podstawie pierwszego wrażenia, analiza wytworów uczniowskich, organizowane zebrania nauczycieli (rady klasowe). Opiekun klasy powinien prowadzić dziennik obserwacji pedagogicznych dla każdego ucznia, współpracować z rodzicami uczniów, organizacjami młodzieżowymi i pozostałymi nauczycielami. Celem działalności diagnostycznej jest poznanie uczniów w szkole i poza szkołą, ich warunków pracy, warunków domowych, pilności, zainteresowań, uzdolnień, charakteru, postępów w nauce. Znajomość tych danych umożliwia nauczycielom racjonalną indywidualizację pracy dydaktyczno-wychowawczej. Nauczyciele powinni przeprowadzać kontrolę i ocenę wyników nauczania. Ich zadaniem jest wykrywanie występujących u uczniów braków w zakresie opanowywanych przez nich treści programowych. Podstawowym środkiem służącym do realizacji tego zadania są dokonywane badania wyników nauczania po zakończeniu każdego działu programowego. Badania takie przeprowadza się za pomocą testów pedagogicznych oraz innych sposobów i form kontroli. Ich wyniki stanowią podstawę do oceny postępów uczniów w nauce i one też decydują o kierowaniu uczniów opóźnionych do grup wyrównawczych w celu usunięcia wykrytych u nich braków.

Terapia pedagogiczna może być stosowana bądź indywidualnie bądź zbiorowo. Działalność terapeutyczna obejmuje cały system zabiegów umożliwiających wykrywanie w porę zaległości w nauce, podejmowanie właściwych środków zmierzających do usuwania luk w wiadomościach uczniów, podnoszenia ich wiary we własne siły, jak również organizowanie pomocy pozalekcyjnej dla uczniów opóźnionych w nauce. Nauczyciel znając braki w zakresie materiału nauczania opanowywanego przez poszczególnych uczniów, posługuje się różnymi formami pracy w celu usunięcia tych braków, np. poleca uczniom wykonanie odpowiednio zindywidualizowanych prac domowych, prowadzi indywidualne konsultacje, otacza słabszych uczniów specjalną opieką w czasie lekcji, uzgadnia z rodzicami wspólną linię oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych. Jeżeli te sposoby pracy indywidualnej nie doprowadzą do spodziewanych rezultatów i uczeń będzie wykazywał braki w zakresie danych partii materiału nauczania, nauczyciel kieruje go wówczas do odpowiedniej grupy wyrównawczej. Celem zajęć w grupach wyrównawczych jest zlikwidowanie ujawnionych u poszczególnych uczniów opóźnień w nauce.

Dostatecznie szybkie stwierdzenie przyczyn niepowodzeń szkolnych stanowi szansę skutecznej pomocy uczniowi. Może ona przybrać różne formy: umożliwienie uczniowi słabszemu nawiązanie kontaktu z uczniem osiągającym bardzo dobre wyniki w nauce danego przedmiotu; powierzenie uczniowi mającemu trudności pewnych obowiązków związanych z danym przedmiotem; włączanie uczniów słabych do zespołów wyrównawczych; systematyczna kontrola wykonywanych przez dziecko zadań; organizowanie pomocy dziecku (mobilizowanie do samodzielnej pracy, wyrabianie odpowiedniego stosunku do nauki, wskazywanie różnych metod uczenia się, ustalanie planu pracy). Należy jednak podkreślić, że wszystkie te działania mają szansę powodzenia tylko wtedy, gdy będą stosowane systematycznie przy współpracy szkoły i domu rodzinnego ucznia. Nauczyciel, który chce pomóc uczniowi w przezwyciężeniu trudności szkolnych, powinien: prowadzić stałą obserwację ucznia przez cały rok szkolny i analizować jego pracę; dobrze poznać swoich wychowanków i ich środowisko rodzinne; indywidualizować pracę na lekcji, szczególną opieką otaczać uczniów słabszych; stosować ćwiczenia korektywne, umożliwiające wdrożenie uczniów do systematyczności, koncentracji uwagi, kontroli; utrzymywać stały kontakt z rodzicami dziecka; pozostawać w kontakcie z pedagogiem szkolnym, psychologiem, poradnią psychologiczno-pedagogiczną. Problemy edukacyjne uczniów szkoły muszą być przedmiotem troski, zwłaszcza, że sukcesy szkolne i poziom osiągniętego wykształcenia zdecydują o późniejszych szansach w społeczeństwie i możliwościach samodzielnego życia.

Aby ograniczyć zjawisko występowania niepowodzeń szkolnych należy podjąć następujące działania: wypowiedzieć skuteczną walkę ze słabymi wynikami nauczania poprzez niedopuszczenie do powstawania zaległości i luk w opanowywanej przez uczniów wiedzy; systematycznie wykrywać i likwidować opóźnienia poprzez pomoc udzieloną przez nauczyciela przedmiotu, (organizowanie zajęć wyrównawczych); stosować metody aktywizujące uczniów; prowadzić lekcje różnymi metodami i stosować różnorodne formy pracy z uczniami; przeprowadzać testy sprawdzające po każdej partii materiału; polecać uczniom poszerzanie wiadomości w oparciu o inne źródła jak podręcznik (encyklopedie multimedialne, słowniki, literaturę, albumy, atlasy, Internet); podnosić permanentnie kwalifikacje pedagogiczne poprzez udział w różnych formach dokształcania i doskonalenia zawodowego; pogłębiać wiedzę metodyczną z zakresu wychowania i nauczania; dogłębnie poznawać uczniów, ich zdolności, zainteresowania, potrzeby, trudności; na bieżąco informować rodziców o trudnościach i osiągnięciach dzieci; poznawać warunki życia uczniów i stan zdrowia dziecka; systematycznie kontrolować odrabianie prac domowych przez uczniów; stosować różne formy kontroli. Nieodzowna jest również pomoc uczniów w tym zakresie, powinni oni zmienić dotychczasowy stosunek do nauki z tych przedmiotów, z których mają słabsze oceny; staranniej odrabiać prace domowe; zwiększać ilość czasu na naukę w domu; wykazywać się większą aktywnością na zajęciach lekcyjnych.

Aby uczeń odnosił powodzenia szkolne, musi mieć motywację do nauki szkolnej. By chciał i lubił się uczyć, należy: pobudzać jego ciekawość, stosować nagrody emocjonalne, tzn. cieszyć się razem z nim oraz okazywać mu zainteresowanie i zadowolenie z jego większych czy mniejszych sukcesów szkolnych, wyrabiać systematyczność w uczeniu się, ale raczej nie stosować nagród rzeczowych. Trzeba silnie podkreślić, że należy się uczyć dla siebie a nie dla nagrody. Należy nawiązać ścisłą współpracę między nauczycielem a rodzicem ucznia, ustalić wspólne zasady postępowania. Nauczyciel nie może jednak zapominać o stymulowaniu rozwoju całego zespołu, w tym także uczniów najzdolniejszych. Dlatego powinien wprowadzać takie formy i metody pracy, które służyłyby zapobieganiu ewentualnym trudnościom w nauce, ich ujawnianiu i przezwyciężaniu, a jednocześnie stymulowaniu rozwoju wszystkich uczniów. Celowe jest więc zastąpienie zadań odtwórczych stawianych uczniom - zadaniami wymagającymi twórczych, innowacyjnych postaw i zachowań, prowadzenie indywidualnej i zespołowej pracy, korektywno-wyrównawczej, realizowanie dodatkowych godzin pracy z uczniami mającymi trudności z opanowaniem określonych przedmiotów lub partii materiału, prowadzenie nauczania zróżnicowanego w zakresie niektórych przedmiotów lub tylko pewnych tematów, przydzielanie dodatkowych zadań według możliwości uczniów i angażowanie ich do pracy w kołach zainteresowań, racjonalne obciążanie przemyślaną i ewentualnie różnicowaną pracą domową, stosowanie na lekcjach technicznych środków dydaktycznych, aby bardziej zainteresować uczniów lekcją, dobieranie metod pracy pedagogicznej dostosowane do wieku uczniów i możliwości materialnych szkoły, aktywizowanie uczniów metodami pobudzającymi ich do działania i przeżywania treści kształcenia, rozbudzanie silnych i trwałych motywów uczenia się.

Wszystkie wymienione zabiegi są to zabiegi terapeutyczne, zabiegi stymulacyjno-kompensacyjne i korektywne. Nauczyciel, obejmując nową klasę, powinien bacznie obserwować uczniów, ich rozwój intelektualny i społeczno-moralny, a w razie potrzeby szukać pomocy w poradni psychologiczno-pedagogicznej i na tej podstawie ustalić diagnozę, czyli opinię o stanie fizyczno-zdrowotnym, intelektualnym i społeczno-moralnym ucznia. Szczególnie wnikliwie powinien obserwować uczniów wzbudzających podejrzenie o jakieś braki i odnotowywać swoje uwagi w karcie obserwacyjnej. Powinien się starać rozpoznać nie tylko objawy, ale i przyczyny tych braków. Tego rodzaju rozpoznanie staje się podstawą do stosowania zabiegów terapeutycznych zmierzających do usunięcia lub ograniczenia przyczyn i skutków zauważonych braków.

Poznanie ucznia przez nauczyciela powinno obejmować nie tylko sferę intelektualną, ale także sferę uczuć i woli, jak również stan zdrowia i rozwoju fizycznego ucznia oraz warunki życia w środowisku rodzinnym i szkolnym. Wydaje się, iż znajomość intelektualnej sfery osobowości uczniów nie może sprowadzać się tylko do znajomości ich postępów w nauce. W tej dziedzinie równie ważne jest zaznajomienie się z ogólnym poziomem rozwoju umysłowego poszczególnych uczniów, a zwłaszcza z ich uzdolnieniami. W celu poznania wolicjonalnej i emocjonalnej sfery osobowości uczniów, wysiłek nauczyciela powinien z kolei zmierzać do ustalenia podstawowych właściwości charakteru dzieci i młodzieży oraz ich stosunku uczuciowego do określonych rzeczy i zjawisk. Na uwagę zasługują przede wszystkim takie cechy, jak wytrwałość w przezwyciężaniu napotykanych trudności w nauce, ambicja, aktywność, samodzielność, inicjatywa przejawiana w różnych okolicznościach, sumienność w wywiązywaniu się z obowiązków itp. Znajomość tych cech ułatwia nauczycielowi pracę z uczniami i często pomaga mu również w wykrywaniu przyczyn ich niepowodzenia w nauce. I wreszcie znajomość stanu zdrowia uczniów, a także ich sytuacji w rodzinie oraz w grupie rówieśniczej, jest nieodzownym warunkiem skuteczności wszelkiej walki z niepowodzeniami dydaktycznymi. Dlatego też nauczyciel powinien starać się poznać możliwie dokładnie stan zdrowia ucznia (ewentualne wady fizyczne, zaburzenia systemu nerwowego, choroby somatyczne; itp.), jego sytuację w rodzinie (wykształcenie rodziców lub opiekunów, warunki mieszkaniowe, poziom życia kulturalnego, atmosferę wychowawczą, stosunek do szkoły, tryb pracy i wypoczynku ucznia w domu itd.), a ponadto sytuację ucznia w klasie (stosunek do kolegów, udział w pracach organizacji uczniowskich itp.).

Swoistą szansą minimalizacji niepowodzeń szkolnych jest wspieranie kariery każdego ucznia, czyli kreowanie sytuacji, w których każdy ma szansę na odniesienie sukcesu. Pomocne może się tu okazać neurolingwistyczne programowanie (NLP), które opiera się m.in. na założeniu, że nie ma niepowodzeń, są tylko skutki naszych działań, czyli lekcje, z których możemy się nieustannie uczyć. W kształceniu zgodnie z NLP sposób przekazywania informacji przez nauczyciela musi być zbieżny ze sposobem odbioru tych informacji przez ucznia. Najlepsze efekty osiągają uczniowie, którzy używają tych samych kanałów sensorycznych (wzrokowego, słuchowego, kinestetycznego bądź ich kombinacji) co ich nauczyciele. W szczególnie niekorzystnej sytuacji znajdują się uczniowie, których naturalna percepcja jest rozwinięta wybitnie jednostronnie. Najczęściej muszą oni tłumaczyć sposób nauczania nauczyciela na swój sposób uczenia się, co powoduje wyłączanie się na ten czas z odbioru kolejnych treści, a to przyczynia się do powstawania luk informacyjnych w ich wiedzy. Zatem niezwykle istotne okazuje się w procesie zapobiegania niepowodzeniom szkolnym kształcenie z dostosowaniem do odpowiednich kanałów sensorycznych ucznia. Ważne jest nauczanie multisensoryczne, które wykorzystuje w sposób przemyślany różnorodność bodźców oddziałujących na różne systemy reprezentacyjne uczniów, niwelując jednocześnie różnice między stylami nauczania i uczenia się. Wśród czynników zmniejszających ryzyko niepowodzeń szkolnych wymienia się relaksację, wizualizację i afirmację. Jak twierdzi J. Gnitecki nauka współczesna dostrzega wyraźny związek między stanem zrelaksowania, wizualizacji oczekiwanego wyniku a funkcjonowaniem całego organizmu człowieka. Jeśli możliwe jest określenie związku między myślą i reakcją, między projekcją pożądanego stanu a jego osiągnięciem, to warto je również uwzględnić w nauce szkolnej. Uczeń, zwłaszcza napotykający na trudności w nauce, przed podjęciem jakichkolwiek czynności uczenia się powinien wizualizować, czyli utworzyć w umyśle mentalny obraz tych czynności, a najlepszy z nich afirmować. Jakość tego obrazu w sposób znaczący warunkuje końcowe efekty uczenia się szkolnego. Dużą rolę w usuwaniu niepowodzeń szkolnych może również odegrać technologia informacyjna. Do celów diagnostycznych, profilaktycznych i terapeutycznych można wykorzystać komputer z odpowiednim oprogramowaniem. Technika komputerowa pomaga już w diagnozie i rewalidacji. Na polskim rynku znajduje się zestaw gier komputerowych przeznaczonych dla nauczycieli pracujących z uczniami dyslektycznymi. Gry te dzięki atrakcyjnej formie pobudzają sferę emocjonalno-motywacyjną, eliminują zniechęcenie, lęk przed czytaniem, pozwalają na wielokrotne powtarzanie ćwiczeń. Dzięki wspomagającym programom multimedialnym, które wyjaśniają wątpliwości ucznia, poprzez wskazywanie drogi do rozwiązania, stawianie pytań pomocniczych, wiedza i umiejętności ucznia zostają uzupełnione i poszerzone w atrakcyjny sposób. Komunikując się z dobrze opracowanym programem dydaktycznym uczniowie mają możliwość rozwoju własnej twórczej aktywności oraz "wygodną platformę zrozumienia poszczególnych przedmiotów". Proces edukacyjny podlega permanentnym zmianom, których przyczyną są przemiany społeczne, ekonomiczne, polityczne, pojawianie się w życiu ludzi coraz bardziej zaawansowanych technologii a także podejmowanymi po raz kolejny reformami systemu kształcenia. Pośrodku tych wszystkich przemian znajduje się uczeń, który poddawany jest różnorodnym oddziaływaniom płynącym z otaczającego go świata. W związku z tym problemy kształcenia są nierozłącznym elementem szkolnej rzeczywistości.

Jednym z czynników, jaki może przyczynić się do kształtowania modelu oświaty szkolnej sprzyjającej uczniowi, zdaje się być wzrost świadomości dotyczącej zagadnienia niepowodzeń edukacyjnych. Uświadomienie sobie przez nauczycieli czynników, które stają się źródłem hamowania edukacyjnych sukcesów uczniów, a tym samym wywołują zaburzone formy zachowania, stanowi podstawowy krok do podejmowania wszelkich działań diagnostycznych i profilaktycznych. Konsekwencją takiego stanu powinno być wyeliminowanie toksycznych elementów edukacji i ukierunkowanie wszelkich działań na motywowanie ucznia do odnoszenia sukcesów.

Odpowiedzialność za ucznia ciąży na nauczycielu, który powinien skutecznie wpływać na jego rozwój i zmniejszać jego trudności w szkole. Jest to bardzo trudne zadanie, wymagające ze strony nauczyciela przedmiotu i wychowawcy szczególnej troski w stosunku do społecznie nieprzystosowanego wychowanka. Aby jednak ten cel osiągnąć, chociaż w niewielkim stopniu, należy pokazać swoim wychowankom, jak myśli wiążą się z ich nastrojami i motywacją do nauki oraz wskazać, że myśli można kontrolować. Uczeń w otoczeniu, w którym zapewniona jest szeroka troska i wsparcie ze strony nauczyciela, kolegów i innych osób w szkole rozpozna, w jaki sposób jego myślenie wpływa na nastrój i zachowanie. Należy pamiętać, że każda negatywna myśl wyzwala u ucznia uczucie złości i wrogości, co daje niewłaściwe zachowania i niegrzeczność, czego rezultatem jest kara. Nauczyciel powinien podjąć też działania, które mają na celu pomóc uczniom w docenieniu siebie. W prowadzeniu ucznia trudnego ważne są relacje między nauczycielami a uczniami, w których każda strona uznaje kompetencje drugiej i własne. Nauczyciel winien nieść pomoc uczniom w dotarciu do wiedzy oraz doradzać w nauce i porządkowaniu informacji. Powinien być osobą, która planuje kształcenie, uwzględnia różnorodne formy organizacyjne, ale też być wzorem osobowym, ukazującym uczniom jak stawać się ekspertami i jak dzielić się swoją wiedzą z innymi. Uczeń też może być ekspertem w wybranej przez siebie dziedzinie, nauczyciel przejmuje wówczas rolę uczącego się. Rolą nauczyciela jest też dodawać uczniom odwagi i zachęcać ich, by wyrobili w sobie tendencje do podejmowania ryzyka w trakcie nauki. Podejmowanie ryzyka pomaga przezwyciężyć potencjalne negatywne skutki szkolnych doświadczeń, takie jak znudzenie, strach przed porażką czy wycofywanie się. Aby skłonić do ryzyka, trzeba doceniać indywidualne różnice między uczniami i ich szczególne osiągnięcia, unikać poniżania, wyrażać swoją dezaprobatę wobec negatywnych komentarzy. Ważne jest, aby nauczyciel stworzył kilka różnych narzędzi oceniania i nagród, nie szczędził pochwał i innych dowodów uznania. W takim klimacie wszyscy uczniowie są doceniani i szanowani jako jednostki ludzkie, umysły uczniów mają najlepsze warunki do uczenia się, a codzienna, mozolna praca nauczyciela wyda owoce.

14. Klasa szkolna jako grupa społeczna i jako przestrzeń edukacyjna. Style kierowania klasą.-Ania

Klasa jest najpierw grupą formalną a potem w miarę poznania się uczni przekształca się w nieformalną . Uczniowie jednej klasy są pod pewnymi względami podobni do siebie. Klasa to jeden rocznik, to populacja mieszcząca się w jednym przedziale pod względem rozwoju biologicznego, intelektualnego, moralnego i społecznego. Istnieje wewnętrzne zróżnicowania w grupie wynikające z cech osobowościowych ucznia i wpływu środowiska społecznego.

Klasa to zbiór jednostek i małych grupek, paczek, elit i band, tworzących grupę społeczną

Podczas całego roku szkolnego dokonują się zmiany w grupie społecznej - klasie. Klasa wyrównuje, zmniejsza lub zwiększa dystans miedzy najlepszymi i najgorszymi uczniami. Wówczas konieczna jest pomoc z zewnątrz. Uczniowie potrafią wspólnie podejmować decyzje i działania, funkcjonować zgodnie z ustalonymi przez siebie normami. Potrafią się zorganizować. Klasa w miarę poznawania się i zżywania uczniów przekształca się w grupę społeczną.

15. Wybrane ujęcia wychowania. Definicja i istota-Ania do weryfikacji

DEFINICJE WYCHOWANIA WYRÓŻNIONE ZE WZGLĘDU NA DYSCYPLINY NAUKOWE.
Antonina Gurycka - definicja psychologiczna:” Wychowanie - dynamiczny, złożony układ wzajemnie od siebie zależnych procesów nadawania i odbierania wpływu (wywierania wpływu) zachodzących między jednostkami o zróżnicowanych, specyficznych rolach, w których jedna jest dojrzałym wychowawcą, a druga mniej dojrzałym od niego wychowankiem, w celu realizowania świadomie założonego projektu osobowości wychowanka.
Antonina Gurycka - definicja pedagogiczna:” Wychowanie - dynamiczny, złożony układ oddziaływań społecznych, instytucjonalnych, interpersonalnych, bezpośrednich i pośrednich, wywołujących zmiany w osobowości człowieka tym oddziaływaniom podatnego. Są to zmiany społecznie akceptowane i postulowane.
Różnica: w psychologii: oddziaływanie wychowawcy na wychowanka w pedagogice: oddziaływanie społeczne
(cel) w psychologii: realizowanie świadomych założeń dot. osobowości wychowanka
w pedagogice: zmiany społecznie akceptowane
Wniosek: w psychologii: charakter indywidualny (dobro indywidualne)
w pedagogice: charakter społeczny (dobro społeczne)
Definicja socjologiczna:
Wychowanie (w ujęciu szerokim) - uspołecznienie człowieka
Wychowanie (w ujęciu wąskim) - planowa działalność wychowawcza instytucji

TRZY ZNACZENIA TREŚCIOWO - ZAKRESOWE POJĘCIA WYCHOWANIE:
SZEROKIE
„Poprzez wychowanie rozumie wszystkie rodzaje działań społecznych, które charakteryzują się następującymi właściwościami, cechami konstytutywnymi: akomodacją, aproksymacją oraz indoktrynacją.” De Tchorzewski
Akomodacja - przystosowanie jednostek bądź grup do zastanych warunków i wymagań społecznych
Aproksymacja - przybliżanie jednostkom ich możliwości oraz form zachowań, które przyjmują postać określonych powinności, jakich dopełniać powinien człowiek przynależący do określonej społeczności
Indoktrynacja - systematyczny i zorganizowany wpływ na poglądy i przekonania jednostek bądź grup.
Szerokie ujęcie wychowania jest dość niebezpieczne i łatwo może wprowadzić dezorientację, ponieważ mieści w sobie wszelakie oddziaływania człowieka na człowieka, co nie zawsze posiada aspekty pozytywnych wpływów rozwoju jednostki, jej wzrostu moralnego.(Konarzewski)
WĄSKIE - aspekt teleologiczny (musi być wyraźnie określony cel) i prakseologiczny (musi być wyraźnie określony rodzaj działalności wychowawczej), np.: De Tchorzewski:
„ Wychowanie to byt społeczny, będący wytworem przynajmniej dwóch osób, pomiędzy którymi zachodzi relacja wyrażająca się w przekraczaniu przestrzeni międzypodmiotowej za pomocą obranej formy kontaktu, w ramach którego podmiot wychowujący, kierując się powszechnie uznanym dobrem umożliwia podmiotowi wychowywanemu osiągnąć wzrost własnej tożsamości”
aspekt teleologiczny: osiągnięcie wzrostu tożsamości przez podmiot wychowywany
aspekt prakseologiczny: dwustronna, dwukierunkowa, dynamiczna relacja międzypodmiotowa.
Źródłem dla tej koncepcji jest uniwersalistyczna filozofia arystotelesowsko - tomistyczna: czynniki sprawcze:
- czynnik podmiotowy: podmiot wychowujący (działający - Filek) oraz podmiot wychowywany (doznający - Filek)
- czynnik dobra
Bonum unite - dobro pożyteczne, Bonum defectabile - dobro przyjemne, Bonum honestam - dobro godziwe, zacne
Wyjaśnienie definicji De Tchorzewskiego przez d. Zająca:
Podmiot wychowujący (działający, nauczyciel) przyczynia się do ukazywania podmiotowi wychowywanemu określonych wartości, a podmiot wychowywany, w sposób wolny i świadomy, włącza te wartości do swojego indywidualnego systemu wartości i w ten sposób kształtuje własną osobowość.
TO NIE JEST ODDZIAŁYWNIE!
Wychowanie polega na tym, że działanie podmiotu wychowującego wywołuje współdoznawanie podmiotu wychowywanego, a ten z racji swojej aktywności odwzajemnia się działaniem na podmiot wychowujący. Istotą wychowania jako bytu społecznego jest wychowanie - współdziałanie i doznawanie współ podmiotu wychowującego i wychowywanego.
NAJWĘŻSZE
Tego rodzaju definicje były stosowane w systemach totalitarnych, np.: Muszyński: „zamierzone wpływanie na sferę emocjonalno - wolicjonalną osobowości człowieka”

Okoń W., Nowy Słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2007, s. 288.

Kamiński A., Funkcje pedagogiki społecznej. Praca socjalna i kulturalna, PWN, Warszawa 1982, s.77-78, cyt. za: Poradnik opiekuna społecznego, (red.) Rutkiewicz J., Wyd.2., Warszawa 1964, s.18.

Por. Okoń W., Nowy Słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2007, s. 274-275.

Lalak D, Pilch T., Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 1999, s.171.

Rubacha K., Edukacja jako przedmiot pedagogiki i jej subdyscyplin, [w:] Pedagogika. Podręcznik akademicki, t. I, (red.) B. Śliwerski, Z. Kwieciński, Warszawa 2006, s. 26.

Wołoszyn S., Kultura umysłowa i reformy szkolne w epoce oświecenia [w:] Pedagogika. Podręcznik akademicki t.1. (red.)Kwieciński Z., Śliwerski B., Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2004, s. 118.

Więch W., Polskie tradycje opieki nad dzieckiem, Internet: http://www.eid.edu.pl/archiwum/2000,98/luty,156/polskie_tradycje_opieki_nad_dzieckiem,964.html (dostęp 01.06.2014).

Theiss W., Korczak Wychowawca, Internet: http://2012korczak.pl/korczak-wychowawca (dostęp 2.06.2014)

Marynowicz-Hetka Ewa, Pedagogika społeczna, podręcznik akademicki, , PWN, Warszawa 2009, str.508

Stanisław Kawula, Józef Brągiel, Andrzej W. Janke, Pedagogika rodziny, obszary i panorama problematyki, wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2009, str.265

A. M Tchorzewski, Skala niedostosowania społecznego, Podręcznik, COMP, Warszawa, 1984, str. 224

Józefina Hrynkiewicz, Odrzuceni. Analiza procesu umieszczania dzieci w placówkach opieki, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2006, s.73.

Jadwiga Izdebska, Rodzina - podstawowe środowisko życia dziecka [w:] Dziecko w rodzinie i środowisku rówieśniczym, (red.) Jadwiga Izdebska, Trans Humana, Białystok 2003, s.78.

Por. Marek Andrzejewski, Komentarz do przepisów dotyczących rodzin zastępczych zawartych w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej [w:] Rodziny zastępcze - problematyka prawna, (red.) Andrzejewski M., Wydawnictwo „Dom organizatora”, Toruń 2006, s.63.

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Dz. U. 1964 Nr 9 poz. 59, Art. 112¹§1

Ibidem, Art. 112^4.

Por. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, Dz. U. 2011 Nr 149 poz. 887, Art.39.

Ibidem, art.40.

Por. Magdalena Joachimowska, Rodzicielstwo zastępcze. Idea - Problemy - Analizy - Kompetencje, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2008, s.50-52.

Ibidem, s.51.

Stanisław Kawula, Józef Brągiel, Andrzej W. Janke, Pedagogika rodziny, obszary i panorama problematyki, wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2009, str.265

Zbigniew Tyszka, Socjologia rodziny, PWN, Warszawa, 1979, str. 5

Pedagogika rodziny, obszary i panorama problematyki, Stanisław Kawula, Józef Brągiel, Andrzej W. Janke, wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2009, str.265

Por. Spurek S., Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Praktyczny komentarz, wyd.II, Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., Warszawa 2011, s. 15.

Ibidem, s. 63.

Ibidem, s. 65.

Wawrzyniak J., Dom i rodzina jako środowisko przemocy. Przegląd wyników badań wybranych krajach Europy, Polski Uniwersytet Wirtualny, Łódź, s. 33.

Spurek S., op.cit., s. 334

Internet: http://www.niebieskalinia.pl/serwis-prawny/akty-prawne, (dostęp 20.04.14).

Surlejewska J., Praca z dzieckiem i rodziną — doświadczenia [w:] Praca z dzieckiem w rodzinie problemowej, Polski Uniwersytet Wirtualny, Łódź 2010, s. 8., za: Kolankiewicz M., Zagrożone dzieciństwo. Rodzinne i instytucjonalne formy opieki, (red.) M. Kolankiewicz, WSiP, Warszawa 1998, s. 173.

Por. Pilch T. Leparczyk I. (red.), Pedagogika społeczna, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 1995, s. 223 - 339.

W. Okoń, Zarys dydaktyki ogólnej. Warszawa 1966, PZWS, str. 111

Tamże

Marian Nowak, Pedagogika personalistyczna, [w:] Zbigniew Kwieciński, Bogusław Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki, t. 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, s.236.

Ibidem., s. 243.

Ibidem, s. 244.

Tamże, s.247

Moduł II, AHE, Socjologia wychowania

W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny, Żak, Warszawa 2007, str. 355

Moduł II, AHE, Socjologia wychowania

2 | Strona

---