FINANSE PUBLICZNE - można pojmować jako kategorię i jako naukę. Finanse publiczne w rozumieniu jako: KATEGORIA - wywodzą się z finansów, stanowią ich koncentrację, są uszczegółowieniem finansów. FINANSE - to procesy ekonomiczne związane z gromadzeniem i wydatkowaniem zasobów pieniężnych. FINANSE PUBLICZNE - to ogół zjawisk ekonomicznych, gdzie gromadzi się i wydatkuje publiczne zasoby pieniężne PUBLICUS - publiczny- dotyczący ogółu, służący ogółowi, powszechny, nieprywatny. Zajmują się nimi: nauki prawne, polityczne. EKONOMIA - bada bogactwo i zachowania ludzi związane z tym bogactwem. W aspekcie finansowym finanse stanowią pewną formę bogactwa zasobów pieniężnych oddanych do dyspozycji podmiotów publicznych. Pytania i problemy nurtujące EKONOMIĘ w odniesieniu do finansów publicznych: ● W jaki sposób zasoby pieniężne mogą wpływać na sytuację w gospodarce?

● W jakim stopniu finanse wpływają na koniunkturę w gospodarczą? => czyli jak oddziaływają na strukturę gospodarki i koniunkturę? ● W jaki sposób poziom rozwoju gospodarki i koniunktura oddziaływają na zasoby pieniężne, które stoją w dyspozycji władzy publicznej, zachodzi relacja między finansami a gospodarką, a ekonomia szuka tych zależności dwupodmiotowo?

FINANSE Z PERSPEKTYWY PRAWA - to prawo finansowe, ogół norm prawnych regulujący funkcjonowanie finansów publicznych.- nauki prawne badają normy prawne. WSPÓŁCZESNE FINANSE PUBLICZNE - nie wykraczają poza normy. Prawo finansowe związane jest z prawem konstytucyjnym i administracyjnym.

FINANSE Z PERSPEKTYWY NAUK POLITYCZNYCH - badają i analizują w jakim stopniu publiczne zasoby pieniężne pozwalają władzy publicznej na realizacje jej zadań, celów. Jej zadania: społeczne, gospodarcze, polityczne,

Potocznie o finansach mówi się, że jest to kasa władzy.

PODZIAŁ FINANSÓW: ● podmiotowy: - finanse władzy publicznej - finanse przedsiębiorstw - finanse banków i instytucji bankowych - finanse gospodarstw domowych - finanse instytucji finansowych ● podział podmiotowy w ujęciu USA: - finanse władzy - finanse biznesu - finanse indywidualne (gospodarstw domowych)

PODZIAŁ FINANSÓW: ● publiczne ● prywatne

FINANSE PUBLICZNE: ● cel - zaspokojenie potrzeb ogółu, nie są nakierowane na zysk, środki pieniężne dla zaspokojenia potrzeb publicznych. ● etap gromadzenia środków - władza publiczna gromadząc środki sięga po środki przymusu uświadomionego. ● etap wydatkowania środków - nie podlega przymusowi. ● zakres - dużo szerszy niż finansów prywatnych, istotne reperkusje gospodarcze. ● zjawiska pieniężne - władza publiczna jest gestorem pieniądza. ● kontrola - poddane kontroli społecznej.

FINANSE PRYWATNE: ● cel: zaspokojenie potrzeb jednostki lub grupy osób, nakierowane na zysk. ● etap gromadzenia środków: nie są wyposażone w przymus. ● etap wydatkowania środków: w części obciążone przymusem ● zakres: gospodarka finansowa pojedynczego podmiotu prywatnego nie ma większego znaczenia dla sytuacji finansowej państwa.● zjawiska pieniężne prywatni posiadacze pieniądza nie mają na niego żadnego wpływu. ● kontrola: dyscyplina dobrowolna, brak procedur kontrolnych.

PRZYMUS BEZPOŚREDNI- konfrontacje i zagrożenie fizyczne, kara, bezpośrednia styczność. PRZYMUS UŚWIADOMIONY- przewidziane środki sanacyjne w razie nie płacenia podatków lub nie wywiązania się z umowy.

SEKTOR W GOSPODARCE = w sferze realnej, rzeczowej mamy:

Sektor prywatny i publiczny. Publiczny obejmuje majątek służący władzy, administracji centralnej i administracji centralnej i samorządowej, majątek służący publicznym instytucjom finansowym, majątek będący w użytku publicznym, majątek publiczny zaangażowanych działalności gospodarczej (tworzą je przedsiębiorstwa państwowe).

ROZRÓŻNIENIE NA SEKTOR PUBLICZNY I SEKTOR PRYWATNY:

SEKTOR PUBLICZNY obejmuje: ● majątek służący władzy i administracji centralnej i samorządowej ● majątek służący publicznym instytucjom usługowym ● majątek będący w użytkowaniu publicznym ● majątek publiczny zaangażowany w działalność gospodarczą

RELACJE FINANSÓW PUBLICZNYCH I SEKTORA PRYWATNEGO:● finanse publiczne w dużej mierze wykorzystywane dla zapewnienia funkcjonowania sektora publicznego. ● poprzez transfery zasilają finanse prywatne ● sektor publiczny w zdecydowanej mierze funkcjonuje w oparciu o finanse publiczne, ale nie tylko.

USTAWA O FINANSACH PUBLICZNYCH wylicza podmioty, które tworzą sektor publiczny, w tym trzy pod sektory: ● rządowy ● samorządowy ● ubezpieczeń społecznych

Finanse publiczne w ujęciu klasycznym to nauka o procesach gromadzenia i wydatkowania publicznych zasobów pieniężnych.

Finanse publiczne w ujęciu współczesnym są szersze od ujęcia klasycznego. Finanse to nauka o procesach gromadzenia i wydatkowania publicznych zasobów pieniężnych, zajmuję się związkami przyczynowo skutkowymi między procesami gromadzenia i wydatkowania tych zasobów, a zjawiskami gospodarczymi, społecznymi i politycznymi.

Finanse publiczne zajmują się finansową działalnością władzy publicznej, opisuje i analizuje wydatki władzy i techniki użyczane przez władzę do sfinansowania tych wydatków. Wydatek jest pierwotny a dochód wtórny.

W badaniach prowadzonych przez finanse publiczne wyróżnia się trzy etapy.

1) obserwacja zjawisk finansowych: ● obserwacja pośrednia - dane czerpie się z rachunkowości i dokumentacji: - rzetelna zgodność ze stanem faktycznym.

- porównywalny materiał. - poddajemy analizie zgromadzony materiał.

2) Poszukiwanie wzajemnych związków: - w płaszczyźnie samych związków finansowych

- poszukiwanie związków pomiędzy wielkościami finansowymi a wielkościami nie finansowymi ( zjawiska gospodarcze, społeczne i polityczne)

3) Formułowanie praw i wniosków: - należy dokonać w sposób ostrożny. Na rozważane zjawisko wpływa wiele czynników nie tylko ze strefy finansów publicznych.

FINANSE PUBLICZNE NIE MOGĄ KORZYSTAĆ ZE STREFY BADAWCZEJ!

Mogą korzystać z metody prób i błędów podmioty odpowiedzialne za stan finansów publicznych podejmują decyzję o zastosowaniu różnych środków z zakresu finansów publicznych i obserwują skutki tych zastosowań. Zaobserwowane rezultaty stanowią podstawę do ewentualnej korekty stosowanych rozwiązań.

Przy badaniu zjawisk można stosować dwa podejścia:

Pozytywne: badania zjawisk takimi jakie one są a nie takimi jakimi być powinny. Analiza następstw stosowanych w praktyce instrumentów gromadzenia i wydatkowania publicznych zasobów pieniężnych zmierza do budowy modeli pozytywnych opisujących rzeczywistość.

Normatywne polega na określaniu zjawisk ze sfery finansów publicznych takimi jakie one być powinny. Tworzone są modele normatywne - projektują one rzeczywistość. Formują się zasady, normy, z góry są one podporządkowane z góry przyjętemu systemowi wartości i poglądom.

FINANSE PUBLICZNE MOŻNA ROZPATRYWAĆ W PRZEKROJACH:

1) PODMIOTOWYM: ● Władze stanowiące szczebla centralnego, terytorialnego.

● Władze wykonawcze szczebla centralnego, terytorialnego ● Władze kontrolne działające w imieniu władz stanowionych np. NIK, RIO ● Aparat skarbowy ● Podmioty finansowane ze środków publicznych (szkoły, szpitale)

2) PRAWNYM - zespół norm prawnych, które regulują funkcjonowanie sektora finansów publicznych: ● Konstytucja ● Ustawa o finansach publicznych ● Ustawy o finansach samorządowych ( ustawa o finansach samorządowych) ● Ustawy i inne przepisy regulujące funkcjonowanie funkcje finansów i podmiotów z zakresu finansów publicznych ● Strefa podatkowa - ustawy podatkowe regulują funkcjonowanie podatku, ordynacja podatkowa, kodeks karny, skarbowy.

3) PRZEKRÓJ INSTYTUCJONALNY, wskazuje się tu fundusze: ● Budżet państwa

● Budżet jednostek samorządu terytorialnego ● Fundusze ubezpieczeń społecznych

● Pozostałe fundusze społeczne

FUNKCJE FINANSÓW PUBLICZNYCH:

● wiąże się z funkcjami państwa. Jeżeli przyjąć, że finanse publiczne są instrumentem i atrybutem władzy to muszą spełniać funkcję władzy finansów publicznych.

● w przypadku finansów publicznych dochodzi do konkretyzacji finansów w ogóle.

● przez pryzmat funkcji jakie realizują poszczególne instrumenty ze sfery finansów publicznych. Jest to uogólnienie poszczególnych instrumentów.

FUNKCJA ALOKACYJNA - polega na oddziaływaniu przez państwo za pomocą przepływów w formie dochodów i wydatków publicznych na alokację zasobów w gospodarstwie. Obejmuje czynniki wytwórcze i wytworzone już dobra.

Wyróżniamy: ● alokację zasobów pomiędzy sektor publiczny a prywatny ● alokację zasobów w ramach samego sektora publicznego w ramach gospodarki rynkowej opiera się o kryteria rynkowe -> cena ● władza publiczna nie może ingerować w tam gdzie rynek się nie sprawdza - pojawia się efekt zewnętrzny.● czynnik społeczny - państwo chce zabezpieczyć obywateli ( podstawowa opieka zdrowotna) ● koszty społeczne - związek z konstytucją czy produkcją określonych dóbr ( zanieczyszczenia środowiska) ● praktyki monopolistyczne - państwo ingeruje w sferze finansów. ● ( - )władza publiczna zabezpiecza określoną infrastrukturę, władza publiczna zmniejsza zasoby, które stają się do dyspozycji podmiotów prywatnych. ● ( + ) rozwojowi gospodarczemu sprzyjać może rozwój infrastruktury ● ( + ) przez procesy edukacyjne dostarcza wykwalifikowanych kadr.

FUNKCJA REDYSTRYBUCYJNA - wiąże się ona z podmiotem dochodu i polega na korygowaniu poziomu dochodów w różnych podmiotach. Oznacza to redukcję dochodów określonych grup podmiotów oraz zwiększenie lub wyposażenie w dochody innych grup podmiotów. Podział dochodów odgrywa się w oparciu o prace i kapitał.

PODZIAŁ DOCHODÓW W WARUNKACH GOSPODARKI RYNKOWEJ:

PODMIOT PIERWOTNY:

● odbywa się w oparciu o kryteria: prawo i kapitał część przedmiotów jest z tego podziału wykluczona z przyczyn związanych lub niezwiązanych.

● podmiot wtórny i kryteria społeczne i polityczne ma w założeniu spełniać kryteria sprawiedliwości społecznej.

Redystrybucja realizuje się w płaszczyznach:

● gospodarstw domowych część gospodarstw jest opodatkowana a część utrzymywana z zasiłków.

● terytorialnych - regiony zamożne są bardziej obciążone finansowo a ubogie otrzymują wparcie z budżetu.

● gospodarczych - marginalna - część podmiotów jest opodatkowana a część otrzymuje dotacje.

FUNKCJA STABILIZACYJNA - polega na wykorzystaniu dochodów wydatków publicznych do oddziaływania na sytuacje gospodarczo - społeczną kraju.

Cel: ● zapewnienie wysokiego poziomu zatrudnienia ● stabilizacja cen ( przeciwdziałanie inflacji) ● zapewnienie równowagi w kontaktach z zagranicą ● zapewnienie stałego wzrostu gospodarczego ● zapewnienie równowagi bilansu płatniczego

ZAKRES FUNKCJI FINANSÓW PUBLICZNYCH w szczególności funkcji alokacyjnej i redystrybucyjnej znajduje odzwierciedlenie w wielkości dochodów i wydatków publicznych.. Dla dokładnej oceny tych porównań służą mierniki:

DP - dochód publiczny
WP - wydatek publiczny

Teoria + praktyka

Odzwierciedlenie dochodów publicznych w świecie - ogólnie wskaźnik jest zróżnicowany +/- 30,1 do 55,1

Niski wskaźnik PKB: Korea, Japonia, USA, Irlandia, Nowa Zelandia

Wysoki wskaźnik PKB: Norwegia i Szwecja.

Kraje wskazują różny poziom rozwoju a wskaźniki są różne.

Polska, Węgry, Słowacja - tendencja spadkowa wskaźnika.

UE - wskaźnik jest ustabilizowany, wyższy niż ODCE

DOBRA PUBLICZNE

POTRZEBA - pierwotny motyw gospodarowania

POTRZEBA LUDZKA - pożądanie wartości użytkowych ( dóbr i usług) wynikające z osiągniętego poziomu rozwoju gospodarczego i kulturalnego ludzkości. Są one zróżnicowane w czasie i przestrzeni.

Istotny jest podział na potrzeby indywidualne (zgłaszają je jednostki, mogą zostać zaspokojone na rzecz jednostki), potrzeby zbiorowe ( zgłaszają jednostki lub całe zbiorowości, można je zaspokoić tylko na rzecz całej zbiorowości)

Konsekwencją istnienia potrzeb są dobra, które je zaspokajają - dobra publiczne.

WSPÓŁCZESNE DOBRA PUBLICZNE: ● czyste dobra publiczne ( sensustricto),

● społeczne dobra publiczne.

CZYSTE DOBRA PUBLICZNE - służą zaspokajaniu potrzeb typowo zbiorowych ( wynikające z faktu istnienia społeczeństwa oraz instytucji które są jego wytworem)

Potrzeby związane z funkcjonowaniem państwa: ● władza ● administracja

● bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne. ● dyplomacja

POTRZEBY TYPOWO ZBIOROWE zaspokajane ze względu na ich cechy naturalne: potrzeby ze środowiska naturalnego ( kwestia zanieczyszczenia rzek, ochrony środowiska, ochrony epidemiologicznej)

SPOŁECZNE DOBRA PUBLICZNE - usługi i dobra służące zaspokojeniu potrzeb indywidualnych, które ze względów społecznych lub politycznych są zabezpieczone przez państwo. ( ochrona zbiorowa, edukacja, potrzeby mieszkaniowe, kulturalne)

Obok dóbr publicznych są dobra prywatne, różnica między nimi jest trudna do wyłapania nie różnią się one cechami fizycznymi.

DOBRA PUBLICZNE:

Kryterium użyteczności (społeczne): ● korzyści dla ogółu ● ogólna dostępność

● brak rywalizacji w dostępie

Kryterium ekonomiczne ( odpłatności): ● dla odbiorcy bezpłatne, częściowo odpłatne

● finansowane z funduszy publicznych lub częściowo prywatnych ● dostarcza państwo i inne podmioty publiczne

DOBRA PRYWATNE:

Kryterium użyteczności (społeczne): ● korzyści dla jednej osoby lub małej grupy osób

( np. rodzina) ● jeśli korzysta dana osoba dobro nie jest dostępne dla innych ● istnieje rywalizacja między użytkownikami danego dobra

Kryterium ekonomiczne ( odpłatności): ● pełno odpłatności ( cena rynkowa)

● finansowane z funduszy prywatnych ● dostarcza rynek

Rozrost zakresu dóbr publicznych nie jest pożądany gdyż:

● strefa publiczna jest narażona na marnotrawstwo i nadużycia

● konsumpcja zbiorowa ogranicz możliwości konsumpcji indywidualnej

● konsumpcja zbiorowa jest narzucona i ograniczająca wolność jednostki

BUDŻET PAŃSTWA

BUDŻET PAŃSTWA- odgrywa najważniejszą rolę w zakresie finansów publicznych

Znaczenie: ● w budżecie gromadzi się i dzieli największe zasoby publiczne

● zasób pieniężny, którym dysponuje władza centralna kraju a władza centralna pozostaje dominującym podmiotem w sferze polityki ekonomicznej, gospodarczej i społecznej poszczególnych krajów. ● z budżetu dokonuje się transformacji na rzecz innych funduszy społecznych ● budżet państwa pozostaje ważnym instrumentem finansowym powiązań międzynarodowych. ● budżet ma rangę ustawy a zatem jest to akt prawny i stanowi o nim najwyższa władza czyli władza ustawodawcza

BUDŻET - określa zestawienia przewidywanych dochodów i wydatków określonego podmiotu na dany czas. Każdy budżet ma charakter przyszłościowy i ujmuję się w nim dochód i wydatek. O specyfice danego budżetu przesądza fakt kogo ten budżet dotyczy.

Budżet państwa należy rozróżnić na dwie grupy

● Określanie uniwersalne: Można je znaleźć w naukach ekonomicznych i prawnych

● Określanie stosowane: W obowiązującym prawie

DEFINICJA EKONOMICZNA BUDŻETU - Budżet państwa to scentralizowany fundusz publiczny służący gromadzeniu środków pieniężnych w związku z funkcjami państwa

DEFINICJA PRAWNA BUDŻETU - Budżet państwa jako plan finansowy najwyższej rangi zatwierdzony przez parlament obejmujący zestawienie dochodów i wydatków państwa w określonym przedziale czasowym.

GENEZA BUDŻETU: Jest złożoną kategorią, która podlegała i podlega ewolucji. Jest ściśle związany z rozwojem samej instytucji państwa.

Czynniki rozwoju: ● Dzielenie zasobów pieniężnych monarchy od środków typowo publicznych ● Rozwój parlamentaryzmu ( dążenie do wykształcenie finansów publicznych)

● Wzrost zakresu funkcji państwa

DWA NURTY:

NURT WCZEŚNIEJSZY: -zalążki budżetu, - spis ma charakter ewidencyjny, - wskazuję się analizę np. kosztów wojen, budowy, - średniowiecze spis gruntów cen

NURT WŁAŚCIWY: wiąże się z wykształceniem budżetu jak akt prawny, - data narodzin budżetu państwa 1688r parlament angielski nabył prawo stanów o wydatkach publicznych.

W Polsce o pełnym budżecie mówi się od 1791. Tendencje współczesne : w dużych państwach tradycyjny budżet państwa rozdzielony jest na władzę centralną budżetu państwa i budżet jednostek samorządu terytorialnego.

ZASADY BUDŻETOWE- postulat formułowany przez naukę pod adresem ustawodawstwa i praktyki, których przestrzeganie powinno zapewnić prawidłowe funkcjonowanie państwa.

ZASADY BUDŻETOWE: - równowagi inne:

- powszechności - jednoroczności

- jedności - jawności

- szczegółowości - gospodarności

ZASADA RÓWNOWAGI - inaczej złota, to postulat dostosowania ogólnej sumy wydatków budżetowych do sumy dochodów budżetowych. Wyznacza ona występowanie deficytów budżetowych.

ZASADA POWSZECHNOŚCI BUDŻETOWYCH - postulat ujmowania w budżecie wszystkich dochodów i wydatków podmiotów funkcjonujących w sferze finansów publicznych. Inaczej zasada zupełności.

Zasada ma:

UJĘCIE WĄSKIE - według niego zasadę tę spełniają podmioty rozliczające się z budżetu państwa według metody brutto ( czyli jednostka wydatki ma pokrywane wydatki z budżetu państwa natomiast ewentualne wpływy odprowadza do budżetu państwa.

UJĘCIE SZEROKIE - zasada respektowana oprócz jednostek rozliczających się według metody brutto, ale i jednostki rozliczają się według metody netto, czyli wynikiem. Podmiot ten to podmiot, który z wpływów własnych pokrywa wydatki własne, w razie braku wpływów otrzymuje środki z budżetu państwa a w wypadku, gdy ma dużo większe wpływy oddaje je do budżetu państwa.

ZASADA JEDNOŚCI MATERIALNEJ - zasada nie funduszowania - czyli ogół wpływów budżetowych należy przeznaczyć na ogół wydatków. W sprzeczności z zasadą powstało wiązanie wpływów z określonymi kierunkami ich wydatkowania. Sprzyja ona elastyczności gospodarowania zasobami budżetowymi i umożliwia bieżącą hierarchizację celów.

ZASADA SZCZEGÓŁOWOŚCI BUDŻETOWEJ( specjalizacji) - postulat by dochody i wydatki były odpowiednio uporządkowane.

Wyróżniamy:

SPECJALIZACJĘ ROZWOJOWĄ - postulat uporządkowania dochodów i wydatków budżetowych według ustalonych przedziałów klasyfikowania.

SPECJALIZACJĘ ILOŚCIOWĄ- postulat wydatkowania środków budżetowych w kwotach przewidzianych w budżecie na określone cele.

SPECJALIZACJĘ CZASOWĄ- postulat wydatkowania środków budżetowych w przewidzianym do tego terminie.

ZASADA JEDNOŚCI- postulat sporządzenia budżetu na okres jednego roku.

ZASADA OPERATYWNOŚCI- postulat sporządzenia budżetu państwa ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za realizację określonych zadań w zakresie gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych.

ZASADA JAWNOŚCI- postulat ujawniania budżetu państwa oraz ujawniania prac nad jego ustalaniem.

ZASADA GOSPODARNOŚCI- postulat oszczędnego i celowego wydatkowania środków publicznych.

FUNKCJE BUDŻETU PAŃSTWA:

● ekonomiczne - pełni tą samą funkcję co finanse publiczne

● polityczne - zwraca się uwagę, że budżet państwa jest atrybutem władzy, urządzeniem określonego ustroju społeczno - gospodarczego,

● ustrojowa

● demokratyczna - polega na wpływach i zainteresowaniach społeczeństwa opracowywaniem i wykonaniem budżetu państwa.

POJĘCIA ZWIĄZANE Z BUDŻETEM:

GOSPODARKA BUDŻETOWA - czynności związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków budżetowych: ● planowanie budżetowe ● gromadzenie środków budżetowych ● wydatkowanie środków budżetowych ● kontrola przestrzegania dyscypliny budżetowej - kontrola ta jest połączona z ewolucją budżetową oraz analizą

SYSTEM BUDŻETOWY- kategoria w ujęciu prawnym, zespół norm prawnych, które regulują organizacje finansowych organów państwa i instytucji objętych gospodarką budżetową oraz zasady ich wydatkowania, Zawiera regulacje dające odpowiedź na pytanie : kto i w jaki sposób ma się ma się zachować w określonej sytuacji z zakresu gospodarki budżetowej

POLITYKA BUDŻETOWA- dążenie do określonego celu poprzez wybór określonych narzędzi, dążenie do zrealizowania określonych celów gospodarczych, społecznych i politycznych przy wykorzystaniu narzędzi budżetowych.

POLITYKA BUDŻETOWA KONKRETYZUJE SIĘ NA:

- określonym doborze dochodów budżetowych

- określonym kierunku wydatkowania środków

- określenie o charakterze technicznym dotyczące budżetu państwa

KLASYFIKACJA BUDŻETOWA - określa prawnie sposób grupowania dochodów i wydatków budżetowych stosowany w porównaniu i ewolucji wykonania budżetu

DOCHODY I WYDATKI S.A. PODZIELONE NA NASTĘPUJĄCE PRZEDZIAŁKI BUDŻETOWE:

● części - dokonuje się według kryterium podmiotowego odpowiadają centralnym organom stanowiącym oraz wojewódzkim ( np. kancelaria prezydenta lub kancelaria sejmu)

● działy - dokonuje się według kryterium przedmiotowego, nawiązuje do podziału gospodarczego zastosowanym w PKDZ ( oświata, rolnictwo )

● rozdziały - dokonywane na podstawie kryterium podmiotowego lub przedmiotowego

● paragrafy - uszczegółowienie podziały na rozdziały, kryterium rodzajowe. Inne podziałki dla dochodowego, inne dla wydatków według przeznaczenia.

FORMY ORGANIZACYJNO-PRAWNE - jednostek sektora finansów publicznych mogą być określone ustawą o finansach publicznych.

JEDNOSTKA BUDŻETOWA - podmiot, który wszystkie swe wydatki pokrywa z budżetu a wszelkie wpływy odprowadza do budżetu. Podmiot powiązany z budżetem według zasad budżetowania brutto. Działa w oparciu o plan finansowy, środki, których nie wykorzysta w ciągu roku zasadniczo wygasają. Zasadniczo nie może zaciągać kredytów. Jest to podmiot którego konstytucja nie jest motywacyjna. Dla jednostek budżetowych wydzielono możliwość tworzenia wydzielonego rachunku dochodów własnych. Tylko Państwowa Inspekcja budżetowa może utworzyć tzw. Fundusz Motywacyjny dla dochodów uzyskanych z przetargów lub rzeczy lub korzyści majątkowych z ujawnienia przestępstw i wykroczeń przeciwko niemu oraz przestępstw i wykroczeń skarbowych.

ZAKŁAD BUDŻETOWY- podmiot pokrywający swe wydatki z regularnych wpływów, czyli powiązanie z budżetem określamy budżetowaniem neto. Również działa o plan finansowy, środki niewykorzystane nie przepadają w danym roku. Jest formą bardziej motywacyjną niż jednostka budżetowa.

FUNDUSZ CELOWY- ma określone źródło dochodów i określone kierunki wydatkowania środków. Zgodnie z przepisami ustawy o finansach może zostać powołany ustawowo.

Może działać osobowość prawna lub może być wyodrębnionym rachunkiem bankowym i wskazany jest organ dysponujący tym funduszem. Nie może przekazywać środków na inne cele niż fundusz.

GOSPODARSTWO POMOCNICZE - podmiot wyodrębniony finansowo i organizacyjnie w jednostce budżetowej. Rządzi się takimi samymi regułami finansowymi jak zakład budżetowy z tą różnicą że GP jest ujęte w jednostce budżetowej a ZB bezpośrednio w ramach budżetu.

Ustawodawca przewiduje zróżnicowanie formy organizacyjno-prawne, które mają na celu:

● Zwiększenie motywacyjności w odniesieniu do osób zatrudnionych w tych jednostkach

● Zwiększenie płynności finansowej

● Ograniczenie kosztów obsługi

ZRÓŻNICOWANIE POZA TĄ STREFĄ NA MOCY INNYCH USTAW:

● Uczelnie wyższe- decyduje senat tej uczelni, otrzymuje ona dotacje z budżetu państwa które wystarczają na pokrycie tylko części wydatków, resztę musi pozyskać sama np. odpłatne szkolnictwo na studiach zaocznych i nie zaocznych

PROCEDURA BUDŻETOWA - składa się z IV etapów

I Przygotowanie projektu ustawy budżetowej (planowanie budżetu)

II Uchwalenie ustawy budżetowej

III Wykonanie ustawy budżetowej

IV Kontrola wykonania ustawy budżetowej

W prawach procedury zaangażowana jest władza wykonawcza etap I, III oraz ustawodawcza(parlament) przy etapie II, IV

W konstytucji są ścisłe nawiązania do procedury budżetowej. Jest tam określony porządek a ustalony w ustawie, czyli ustawa o finansach publicznych - ustawa ta reguluje procedurę budżetową

DYSPONENT ŚRODKÓW PUBLICZNYCH - jednostka organizacyjna uprawniona do gospodarowania środkami budżetowymi.

Wyróżniamy dysponentów I II III stopnia:

I Stopnia dysponent (np. Ministerstwo finansów) - zwany głównym dysponentem- podmiot dysponujący częściami budżetu(Minister, Kierownik Urzędów Centralnych, Wojewodowie)

● ustanawia on podległych mu dysponentów II stopnia lub bezpośrednio mu podległych dysponentów III stopnia

II Stopnia dysponent (np. Izby Skarbowe) - jednostka bezpośrednio podległa dysponentowi I stopnia- ustanawia on podległych mu dysponentów III stopnia

III Stopnia dysponent (np. Urzędy Skarbowe, Urzędy kontroli Państwa) - ostateczny dysponent- jednostki bezpośrednio podległe bądź to dysponent I stopnia lub II stopnia

● dokonuje ostateczne wydatkowanie środków z budżetu

● nie ma on prawa przekazywania środków innym podmiotom

OMÓWNIENIE ETAPÓW PROCEDURY:

Etap I Planowanie budżetowe.

● Opracowanie projektu - jest zarezerwowane tylko dla Rady Ministrów bo tylko rząd ma możliwości kadrowe, techniczne i organizacyjne (wedle konstytucji)

● Płace nad projektem - są długotrwałe, skomplikowane, komórki w MF zajmujące się projektem pracują w sposób ciągły.

USTAWA BUDŻETOWA - uchwalona przez parlament tylko nieznacznie różni się od projektów ukazanych przez rząd zakres zmian 0.5% w ostatnich latach, co wynika z faktu że rząd ma ograniczone kompetencje oraz sejm nie może zwiększać wydatków lub obniżać dochodów jeśli spowodowałoby to zwiększenie deficytu budżetowego

Prace nad budżetem postrzega się jako konflikt Ministra Finansów a Ministrami Poresortowymi. Konflikt ma podłoże dwoistego charakteru budżetu.:

● z jednej strony budżet państwa to zasób pieniężny w oparciu o który finansowanie określa zadania władzy.

● inni zaś widzą do jako źródło środków (czyli Ministrowie Resortowi)

Po drugie budżet państwa to podstawowy instrument makroekonomiczny mający wpływ na wskaźniki ekonomiczne: na inflacje, stopy% itp.

Przebieg prac nad projektem ustawy budżetowej:

● Nie jest wskazany termin rozpoczęcia prac, proces opracowania jest poprzedzony pracami analitycznymi(MF), dalej MF w porozumieniu z ministrem gospodarki, polit.-społ. , prezesem NBP - zostaje tu określona prognoza warunków opracowania budżetu. Prognoza obejmuje podst elementy makroekonomiczne (tj. PKB, inflacje bezrobocie, zatrudnienie stopy %, kursy) oraz określone koncepcje, planowania budżetowego, następuje wizja początkowa wydatków i dochodów (tzw Rozeznanie się w działalności)

● Wydanie przez MF tzw noty budżetowej czyli- rozporządzenie MF w sprawie opracowania budżetu państwa, nota zawiera- harmonogram prac, zasady planowania różnych dochodów i wydatków , zbiór formularzy.

● Po określeniu noty włącza się do prac dysponentów części złożenia rzeczowe BP,

DYSPONENT RZ - wypełniają i przygotowują założenia rzeczowe, czyli wykazują zadania które chcą kontynuować, wprowadzić informacje o zatrudnieniach i inwestycjach, informacje o charakterze pieniężnych są znikome.

● wszystko to spływa do MF i są opracowywane założenia projektu BP:

● podstawowe problemy przyszłorocznego budżetu

● Założenia dot. parametrów makroekonomicznych

● Założenia dot. wydatków i dochodów(ich prognoza)

● limity wydatków dla dysponentów części

● założenia powodują że następuje debata (RM)

● następnie dysponenci na formularzach opracowują wycinkowe projekty BP + projekt kancelarii sejmu , kancelarii prezydenta RP, NIK itp.

PRACA ZBIOROWA - konsultacje pomiędzy podmiotami, projekty te są opracowywane częściami, następnie dołączamy odrębne projekty (+),MF więc pisze tu do nich adnotacje, opinie:

● kiedy jest już projekt wraz z opinią i uzasadnieniami poddawane jest to pod debatą RM by nastąpiła uchwała

● a termin konstytucji przyjęcia prac planowania nad projektem wynosi -do 30 września do Marszalka to trafi.

MF1 2MF 3dysponenci

prace analityczne nota budżetowa założenia rzeczowe BP

dysponenci 5

części wycinkowe 4MF założenia projekty BP

projekty BP

Etap II uchwalenia ustawy budżetowej:

Parlament ma 4-mce by uchwalić ustawę, 4-mce od daty założenia projektu ustawy budżetowej w sejmie. Niedotrzymanie terminu grozi np. odwołaniem przez prezydenta rządu.

SEJM - nie może zmniejszyć lub zwiększyć dochodu, wydatków by negatywnie nie wpłynąć na budżet.

Kontrola i odpowiedź-Marszałek Sejmu-RM- przekazuje projekt do marszałka Sejmu i prezydium sejmu.

Sprawdzenie części merytorycznej- potem procedury uchwalenia.

Następuje tryb III czytania.

PROCEDURA W PARLAMENCIE:

● I czytanie projektu budżetowego (expose) ,I czytanie przez ministra finansów - potem debata planowana o charakterze ogólnym.

● Następują prace KOMISJI SEJMOWYCH Sejmowa komisja koordynuje prace, tu zgłoszone są poprawki nad ustawą, prace prowadza do poprawek -następuje

● II czytanie przez szefa prac komisji sejmowych projektu budżetowego, mogą być zgłaszane kolejne poprawki, wiec KOMISJA PRAC FINANSÓW PUBLCZNYCH musi ją uwzględnić co powoduje że trafia to do sejmu, i

● III czytanie projektu. następuje głosowanie nad poprawkami i nad ogółem ustawy .Następuje

● Uchwalenie przez sejm (zwykła większość głosów, polowa posłów, SO+1)

● Ustawa budżetowa- trafia do Senatu gdzie zgłoszone są poprawki.

● Komisja finansów publicznych- rozpatruje poprawki senatu-

● Sejm- przyjmuje lub odrzuca poprawki senatu

● to wszystko trafia do PREZYDENTA

OGRANICZENIA PREZYDENTA:

● nie ma prawa veta ● musi podpisać w terminie 7 dni

Może jednak on:

● gdy stwierdzi nie zgodności ustawy z konstytucją- to może to skierować do Trybunału Konstytucyjnego

PREZYDENT PODPISUJE USTAWĘ - i zostaje opublikowana w dzienniku ustaw do końca roku kalendarzowego poprzedzającego rok budżetowy.

Ustawa budżetowa powinna być uchwalona do końca roku.

PROWIZORIUM BUDŻETOWE - skrócona wersja budżetu na 3-mce ma rangę ustawy i prace nad ustawą są prowadzone wg trybu przewidzianego dla prowizorium budżetowego.

Jeśli nie ma ustawy to można wprowadzić ustawę o prowizorium budżetowym jeśli nie ma jednej ani drugiej to Można jeszcze kiedy nie jest uchwalony budżet państwa, przypisuje jeszcze inne zadania PRELEGOCJĄ- przedłużenie obowiązków ustawy budżetowej z roku poprzedniego, parlament uchwala.

III etap w procedurze budżetowej:

WYKONYWANIA BUDŻETU PAŃSTWA- wykonywanie to obejmuje wszelkie działania administracji rządowej zawiązany z wprowadzeniem w życie ustawy budżetowej, procesy te obejmują:

● przygotowania wykładu budżetowego ● gromadzenie środków budżetu

● wydatkowanie środków budżetu ● dokonywanie zmian w budżecie

● bieżąca analiza i kontrola gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych

NACZELNYM ORGANEM WYKONAWCZYM JEST:

● rada ministrów ● minister finansów ● koordynacja prac i nadzór

OPISANIE UKŁADU WYKONAWCZEGO PRZYPISANE JEST - dysponentom części- rozpisania uszczegółowienia wydatków budżetowych swoich części .

Rozpisanie te oznacza - rozpisanie do poszczególnych respondentów, rozpisuje dochody i wydatki co staje się limitem podległym przedsiębiorstwom.

DEZAGREGACJA- rozpisanie układu rozprawczego.

CENTRALNY RACHUNEK BUDŻETU PAŃSTWA - prowadzi NBP, prowadzi centralną kasę państwa, środki spływają od urzędów skarbowych , jednostek budżetowych.

W trakcie wykonywania budżetu państwa są możliwe zmiany - w budżecie, zmiany te są możliwe w szczególnych przypadkach , w trakcie roku budżetowego , mogą się wydarzyć zdarzenia, których nie przewidziano lub też nie można przewidzieć np. sytuacje zawirowań politycznych.

Niektóre wydatki można tylko określić ogólnie, nie można ich uszczegółowić.

ZMIANY W BUDŻECIE dokonywane są na dwa sposoby:

● poprzez dokonywanie przeniesień - w obrębie określonych przedziałach klasyfikacyjnych a nie inaczej. Ustawa o finansach publicznych wyznacza szereg szczegółowych reguł m.in. przeniesienie środków miałoby spowodować zmiany w zakresie wydatków majątkowych. Przesunięcie między częściami może dokonywać premier w sytuacji kiedy dochodzi do restrukturyzacji organów rządowych, a przesunięcie całości dokonują dysponenci. Przesunięcia środków w aspekcie finansowym mają charakter neutralny, suma wydatków środków nie ulega zmianie, tylko podmioty się zmieniają nimi wydatkujące

● Poprzez dysponowanie rezerwą

PRZY BUDŻECIE PAŃSTWA TWORZY SIĘ:

● REZERWA OGÓLNA - nie może być większa niż 0.2% wydatków ogółem tą rezerwą dysponują rada ministrów i przewiduje się jej wydatki na te wydatki które nie były przewidziane.

● REZERWA SZCZEGÓŁOWA - nie może przekraczać 5 % wydatków budżetu ogółem, dysponują nimi Minister Finansów i są przeznaczone na to wydatki, których szczegółowy podział na etapie budżetu był nie możliwy.

W trakcie wykonywania budżetu obok przeniesień jest również możliwe BLOKOWANIE ŚRODKÓW BUDŻETOWYCH - w sensie ogólnym mogą zostać zablokowane jeżeli stwierdzi się zagrożenie planowanego wpływu dochodów, natomiast dokonywanie środków może być ….. do konkretnych podmiotów , dla konkretnych jednostek wtedy kiedy stwierdza się:

● Stwierdzenie nie gospodarności, nadużycia

● Zagrożenie terminowego zrealizowania zaplanowanych działań

● Nadmiar środków w danej jednostce

KONTROLA PARLAMENTARNA - zajmuje się tym czy ustawa budżetowa została wykonana zgodnie z ustawą o finansach publicznych:

● W jakim stopniu zrealizowano zadania przewidziane w ustawie budżetowej

● Czy środki budżetu zostały wykorzystane w sposób planowy, celowy czy oszczędny

● Rezerwy ogólne i szczegółowe

Minister Finansów DOKONUJE SPRAWOZDANIA - w zakresie strony dochodowej, wydatkowej, deficytu budżetowego itd. następnie Rada Ministrów uchwala to sprawozdanie i przekazuje do sejmu i najwyższej Izby Kontroli która sporządza opinie dot. budżetu państwa i przekazuje ją sejmowi który głosuje nad tym sprawozdaniem i sejm od 31 maja ma 90 dni czy udziela absolutorium czy odmawia.

NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI - naczelny organ kontroli państwa- do jego kompetencji należy kontrola całej sfery finansów publicznych.

WPŁYWY PUBLICZNE - to nie to samo co dochody publiczne, pojęcie wpływy to pojęcie szersze niż pojęcie dochodu, czyli każdy dochód jest wpływem a nie każdy wpływ jest dochodem, pod pojęciem dochodu rozumiemy te wpływy, które nie wiążą się z koniecznością ich zwrotu i można je na różne kryteria klasyfikować:

1.Klasyfikacja prawna :

● Przymusowe - za to kryterium przyjmuje się fakt czy przy gromadzeniu określonego rodzaju wpływu władza publiczna sięga po środki przymusu (podatki, opłaty, cła, kary, grzywny)

● Dobrowolne- wpływy o charakterze pożyczkowym, wpływy zaciągania kredytów w bankach, dzierżawa, najem nieruchomości własności państwa, oraz wpływy ze sprzedaży elementów majątku publicznego, darowizny na rzecz władzy publicznej.

2.Klasyfikacja finansowa:

● Definitywne- za kryterium przyjmuje się definitywność wpływów publicznych czyli taki który staje się cząstką majątku publicznego i staje się wpływem niezwrotnym zwany również bezzwrotnym.

3.Klasyfikacja ekonomiczna - za kryterium przyjmuje się skutki ekonomiczne jakie powodują określony rodzaj wpływów publicznych.

● Zwyczajne-typowy wpływ publiczny współczesnego budżetu

● Nadzwyczajne

I PODATEK - można definiować w ujęciu prawnym czyli przymusowe świadczenie pieniężne, o charakterze bezzwrotnym ogólnym i nieodpłatnym , pobierane przez państwo bądź inny związek o charakterze publiczno prawnym zgodnie z przepisami prawa, które określają, wysokość, warunki i terminy tego świadczenia. Z tej definicji wynikają cechy podatku i przymusowość, bezzwrotność, ogólność nie odpłatność i (jednostronność).Współcześnie dominują świadczenia o charakterze pieniężnym.

II PODATEK - jest świadczeniem ogólnym gdzie wszystkie podmioty są równe wobec relacji podatkowych. Regulacje podatkowe nie mają charakteru uznaniowego czyli przepisy prawne określają zakres przedmiotowy oraz podmiotowy podatku i jeżeli jakiś podmiot mieści się w tych zakresach to ciąży na nim obowiązek podatkowy.

III PODATEK - jest nie odpłatnym w sensie nieodpłatnym w zamian za wnoszone podatki nie otrzymuje się żadnych konkretnych świadczeń.

Obywatele w zamian za wnoszone podatki otrzymują różne świadczenia od państwa.

CECHA JEDNOSTRONNOŚCI PODATKU - czyli podatek jest jednostronny nałożony na władze publiczne. Podatki mogą być głównie na rzecz władzy centralnej i wtedy zasilają budżet państwa.

W Polsce zgodnie z konstytucją o podatkach stanowi sejm. Władze terytorialne nie mają prawa nakładania podatków natomiast podatki, które nakładają zależą od ustawy.

DEFINICJA EKONOMICZNA PODATKÓW - jest to przymusowe świadczenie pobierane przez władze publiczne w celu zasilania kas publicznych przy uwzględnieniu zdolności podatkowej obywateli z definicji wynika że podatek łączy dwa podmioty: władze publiczne i obywatela. Ostatecznie źródłem podatku są finanse prywatne czyli zasoby obywateli państwa. Drugą sprawą wynikającą z tej definicji to jest to że podatek spełnia f. fiskalną. Podatek może spełnić również f. pozafiskalną (czyli np. f. stymulacyjne , oraz o charakterze prolekcyjnym).

● FUNKCJA STYMULACYJNA - (skłonność do jakiś określonych zachowań a nie skłonność kogoś do wykonywania) w ramach podatków wkomponowuje się ulgi i zwolnienia które są swoistą nagrodą za zachowanie porządne z punktu władzy publicznych, stymulacja może dot. przedsiębiorstw itd. Przedsiębiorstwo które korzysta z ulgi nie może mieć zaległości podatkowych.

● FUNKCJA OCHRONNA, PROLEKCYJNA- wiąże się ona z wprowadzeniem różnego rodzaju ulg i zwolnień w odniesieniu do podmiotów które z różnych względów znajdują się w mniej korzystnej sytuacji niż pozostałe podmioty.

ZDLONOŚĆ PODATKOWA - władza publiczna ma ograniczone zdolności podatkowe i to zdolności do ponoszenia ciężaru podatku czyli nawiązanie do możliwości finansowych do poszczególnych obywateli.

TECHNIKA PODATKOWA - wyróżnia się elementy wg których budowane są regulacje podatkowe.

Elementy techniki podatkowej:

● podmiot ● przedmiot ● podstawa ● stawka ● skala ● zwolnienia, ulgi, zniżki, zwyżki

PODMIOT PODATKU - dzieli się na: podmiot czynny i bierny.

Podmiot czynny-to podmiot który podatek nakłada władza ustawodawcza wydaje ustawy podatki, oprócz władzy ustawodawczej należy wskazać inne podmioty które z mocy ustaw podatkowych są upoważnione do uregulowania określonych kwestii i podatków. Zależnymi podmiotami są : ● Rada Ministrów ● Rada Gminy ● podmioty z zakresu sektora skarbowego np. naczelnik urzędu skarbowego.

PODMIOT BIERNY - to podmiot na który podatek został nałożony w ramach podatku biernego wyodrębnia się podatnika i płatnika.

PODATNIK - to podmiot który ponosi ciężar podatku.

PŁATNIK - to podmiot który na mocy prawa jest zobligowany do obliczenia, pobrania, i odprowadzenia podatku. W praktyce podatnik i płatnik to mogą być te same podmioty albo dwa różne. Uzasadnieniem jest sprawność gromadzenia wpływów z tyt. podatków. Mówiąc o podmiocie może pojawić się inkasent np. w regionach wiejskich.

PRZEDMIOT PODATKU - to rzecz albo zdarzenie z którą prawo wiąże powstanie obowiązku podatkowego np. budynki-przykład rzeczy, przykład zdarzenia- realizowanie przychodów.

PODSTAWA - to wartościowe bądź ilościowe wyrażenie przedmiotu opodatkowania. Wartościowe to rzecz jasna w jednostkach pieniężnych, a ilościowe wyrażone w jednostkach miary. Bardziej korzystne jest określenie podstawy wartościowej.

USTAWA PODATKOWA - to relacja pomiędzy wielkością podatku, a podstawą podatku czyli podatku przypadającego na określoną podstawę. Zasadniczo stawki dzielą się na procentowe i kwotowe przy czym podstawa określona inaczej niż wartościowo determinuje stawkę kwotowa. Jeżeli podstawa wyrażona wartościowo to stosujemy zarówno stawkę procentową jak i kwotową.

STAWKA PODATKOWA - wymaga określonej waloryzacji czyli wiąże się z koniecznością podjęcia działań formalno prawnych.

STAWKA PROCENTOWA - automatycznie waloryzuje wpływy publiczne w związku z procesami inflacyjnymi stawka procentowa dzieli się na:

● stawkę stałą- nazywana liniową albo proporcjonalną, to taka gdzie w miarę wzrostu podstawy opodatkowania nie zmienia się procent pobieranego podatku.

● Stawka zmienna- to taka gdzie wraz ze zmianą opodatkowania zmienia się procent pobieranego podatku w ramach stawek stałych, wyróżniamy:

- stawki progresywne-% pobieranego podatku zwiększa się wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania progresja jest: globalna - gdzie nowa wyższa stawka podatkowa obejmuje całą podstawę podatku; ciągła- nowa wyższa stawka obejmuje tylko nadwyżkę podstawy przekraczającą granicę poprzedniego przedziału podstawy opodatkowania, maleje procent pobieranego podatku.

- stawki regresywne-odwrotnie do progresywnej w miarę wzrostu opodatkowania podstawy maleje % pobieranego podatku.

- stawki degresywne- odwrócona progresja gdzie, w miarę zmniejsza się podstawa opodatkowania maleje % pobieranego podatku. Ma rzadkie zastosowanie. Stosuje się ją w działalności na drobną skalę

Stawki liniowe, stawki progresywne są najczęściej stosowane.

- stawka podatkowa- przyporządkowanie stawek podatkowych określonym przedziałom podstawy opodatkowania.

Nie każdy podatek ma skalę podatkową np. podatek liniowy.

Zwolnienia, ulgi, zniżki, zwyżki - jest to ten element techniki podatkowej który jest wykorzystywany do realizacji funkcji pozafiskalnych. Mają charakter:

- podmiotowy-w zakresie podmiotu opodatkowania

- przedmiotowy-w zakresie przedmiotu opodatkowania

ZASADY PODAWKOWE - postulaty formułowane przez naukę pod adresem ustawodawstwa i praktyki których przestrzeganie powinno zapewnić prawidłowe funkcjonowanie podatku.

ZASADY PODATKOWE:

● Sprawiedliwości: pozioma i pionowa

● wydajność fiskalna; stabilność; dogodność; taniość; międzynarodowa harmonizacja.

● Zasada sprawiedliwości-zasada podatku sprawiedliwego, współcześnie jest w tym zakresie pewien konsensem. Podatek sprawiedliwy jest to podatek powszechny, wszyscy jesteśmy równi wobec prawa podatkowego, uwzględnienie zdolności podatkowej, opodatkowanego konstrukcji danego podatku.

● Sprawiedliwość pozioma- to postulat takiego samego opodatkowania podmiotów będących w takiej samej sytuacji dochodowej czy majątkowej.

● Sprawiedliwość pionowa-to postulat wyższego obciążenia podmiotów bardziej zamożnych niemniej zamożnych. Zarówno podatek liniowy, jak progresywny spełniają zasadę sprawiedliwości pionowej.

● Wydajność fiskalna -tj. postulat pobierania podatków z pewnych stabilnych i zabezpieczają budżetowi znaczne wpływy źródeł. Wydajność fiskalna- wiąże się z realizacją funkcji wydajności fiskalnej.

● Stabilność- postulat stabilny rozwiązań podatkowych ,koniczność informowania podatników wcześniej o zmianach podatkowych np benzyny wcześniej stabilność oznacza niezbyt częsta zmienianie podatków.

● Dogodność- postulat pobierania podatku w miejscu i czasie najbardziej dogodnym dla

podatnika.

● Taniość- podatek powinien być pobierany przy możliwie najniższych kosztach ponoszonych przez aparat skarbowy.

MIĘDZYNARODOWA HARMONIZACJA - w miarę rozwoju integracji gospodarczej, globalizacji, rozwiązania podatkowe konstruowane w poszczególnych krajach muszą uwzględnić regulacje obowiązujące w innych krajach, aby ograniczyć zakłócenia alokacji zasobów gospodarczych, ograniczyć zjawisko ucieczki od podatku.

RODZAJE PODATKÓW:

● Klasyfikacja prawna-za kryterium przyjmuje się uwzględnienie w konstrukcji prawnej danego podatku, zdolności podatkowej opodatkowanego:

- bezpośredni podatek-w konstrukcji którego zmierza się do ustalenia zdolności podatkowej opodatkowanego (podatki dochodowe, majątkowe). Najczęściej te podatki, ale nie zawsze są rozliczane przez podatnika.

- pośredni podatek- których konstrukcji nie ustala się zdolności podatkowej opodatkowanego, ale wnosi się o niej na podstawie prawnych faktów, zdarzeń, czynności, najczęściej są to transakcje kupna (podatek od wydatków, podatek VAT, akcyza). Najczęściej nie są rozliczane przez ekonomicznego podatnika, co jest konsekwencja istoty tego podatku.

● Klasyfikacja społeczna- za kryterium przyjmuje się uwzględnianie w konstrukcji danego podatku sytuacji osobistej opodatkowanego:

- podatki rzeczowe- są mniej skomplikowane

- podatki osobiste- są bardziej sprawiedliwe od podatków rzeczowych.

● Klasyfikacja przedmiotowa-za kryterium przyjmuje się przedmiot opodatkowania (bogactwo). Różne rodzaje podatków od formy bogactwa w jakich jest ono opodatkowane.:

- przychodowe (dochodowe)- obciążają bogactwo na etapie jego tworzenia

- majątkowe- obciążają bogactwo w jego fazie zakupionej.

- od wydatków (konsumpcyjne)-obciążają fazę wydatkowania bogactwa

SYSTEM PODATKOWY

I Ogół podatków obowiązujących w danym państwie

II Ogół podatków obowiązujących w danym kraju stanowiących wewnętrzną zgodną całość pod względem ekonomicznym i prawnym.

● pod względem ekonomicznym- nie ma miejsca podwójne czy wielokrotne opodatkowanie tego samego przedmiotu.

● pod względem prawnym- dla rozwiązań podatkowych obowiązują wspólne ogólne reguły (regulacje):

”ordynacja podatkowa”; „kodeks karny skarbowy”

SYSYTEMY HISTORYCZNE - obowiązuje w rzeczywistości

SYSTEMY RACJONALNE - proponuje teoria

PODATEK A OPŁATA - podatek jest nieodpłatny, a opłata jest odpłatna - w zmian za wnoszoną opłatę otrzymuje się konkretne określone świadczenie.

OPŁATA FISKALNA A CENA - opłata fiskalna jest (ustalona, oznaczona) jednostronnie natomiast cena ma charakter umowny. Opłata nie musi mieć charakteru ekwiwalentnego natomiast cena ma charakter ekwiwalentny. Cena jest celem świadczenia, a opłata towarzyszy świadczeniu. Opłata towarzyszy świadczeniu - cel świadczenie usług np. wydawaniu paszportów towarzyszy opłata.

REAKCJA PODATNIKÓW NA OBCIĄŻENIA PODATKOWE:

Ucieczka od podatku:

1.Kryterium rozmiaru ciężaru podatkowego

- całkowita - częściowa

2.Kryterium definitywności

- definitywna - częściowe odroczenie w czasie

3. Kryterium terytorialności:

- wewnętrzna- poruszanie się w ramach sytemu podatkowego( kraju lub stanu)

- zewnętrzna- porusza się w różnych systemach podatkowych.

4.Kryterium prawne:

- unikanie- ucieczka od podatku bez kolizji z przepisami prawa(luki w przepisach prawa)

- uchylanie- ucieczka od podatku w kolizji z prawem

Przyczyny ucieczki od podatku:

1. moralne- w powszechnej ocenie moralnej ucieczka od podatku nie znajduje jednoznacznej negatywnej oceny.

- moralność podatkowa- reprezentowana przez jednostki

- mentalność podatkowa- reprezentowana przez całe społeczeństwo

Akceptuje ucieczkę (Turcja, Grecja, Włochy, Francja) -m.p.pd ;m.p.pn -nawiązanie do geografii europy-(akceptuje podatek kraje skandynawskie i Niemcy)

2. polityczne- wiąże się z barakiem akceptacji władzy politycznej, podmiot nie identyfikuje się z władzą, nie płacenie podatku jest swoistym protestem politycznym.

3. ekonomiczne- podmiot rozważa korzyści jakie zrealizuje podejmując ucieczkę od podatku. Im korzyści są większe tym niosą większe impulsy do ucieczki.

PRAWO VON GERLOFFA - w miarę wzrostu ciężarów podatkowych wzrasta opór podatkowy.

4. techniczne- skomplikowanie systemu podatkowego. Im system podatkowy jest bardziej skomplikowany tym bardziej stawia warunki do ucieczki, a z drugiej strony staje się trudniejszy do administracyjnego egzekwowania.

OGRANICZONE UCIECZKI OD PODATKU - wysiłek powinna podjąć władza publiczna:

● doskonalenie rozwiązań podatkowych

● podnoszenie sprawności aparatu skarbowego (kwalifikacje, sprzęt)

● podnoszenie sprawności kontroli podatkowej

● edukacja społeczeństwa w zakresie istoty finansów publicznych i sensie istoty podatków

POLSKI SYSTEM PODATKOWY:

1.dochody budżetu państwa- VAT (towary i usługi); akcyza; podatek od gier; PIT (osoby fiz.); CIT(osoby prawne)

2.dochody budżetów terytorialnych- od nieruchomości; rolny; leśny; od czynności cywilnoprawnych; od spadków i darowizn; od środków transportu; od posiadania psów.

WYDATKI PUBLICZNE - są bardzo zróżnicowane:

● wydatki jednostek sektora publicznego

● transfery na rzecz gosp. domowych oraz jednostek organizacyjnych z poza sektora publicznego

● wydatki na obsługę długu publicznego

● wydatki o charakterze nabywczym- jesteśmy nabywcą pewnych dóbr i usług w związku z wykonywaniem zadania. Zadania związane z funkcjonowaniem: administracji; bezpieczeństwa publicznego; wymiaru sprawiedliwości; obrony rządowej; funkcjonowanie różnego rodzaju placówek: szkoły, muzea.

● wydatki o charakterze redystrybucyjnym - renty, emerytury, stypendia, dotacje dla podmiotów gospodarczych, rolnictwa.

KLASYFIKACJA WYDATKÓW PUBLICZNYCH W UJĘCIU CZASU:

● wydatki bieżące ● wydatki inwestycyjne

Biorąc pod uwagę zadania państwa wydatki publiczne dzielimy na:

● wydatki na czyste dobra publiczne ● wydatki socjalno kulturalne ● wydatki na gospodarkę ● wydatki na obsługę długu publicznego

W finansach publicznych może powstać sytuacja w określeniu przed czasowym- polegająca na nie dostosowaniu poziomu dochodów do poziomu wydatków.

NIEDOSTOSOWANIE - stanem nie równowagi budżetu, jeżeli dochody są mniejsze niż wydatki a jeżeli d=w ; d>w - to jest równowaga.

PROBLEM DEFICYTU BUDŻETOWEGO d<W (w jaki sposób sfinansować deficyt budżetowy?)

1. Może się odbyć poprzez zadłużenie publiczne za pomocą pożyczek lub kredytu bankowego w sektorze bankowym.

W Polsce BC nie może finansować deficytu budżetowego.

2. POŻYCZKA PUBLICZNA - sposób zdobycia wpływów przez władze publiczne polegający na przyrzeczeniu substygentom (nabywca pożyczek publicznych) którzy dobrowolnie dostarczą środków różnorodnych korzyści. Podstawowy rodzaj korzyści to oprocentowanie.

POŻYCZKA PUBLICZNA:

● teoria klasyczna- różnice pomiędzy pożyczką a podatnikiem

● teoria asymilacji- podobieństwa pomiędzy pożyczką a podatnikiem

● teoria realistyczna

Różnice:

1.Podatek:

● aspekt prawny: przymusowy charakter; jednostronny

● aspekt ekonomiczny: bezzwrotność; nie odpłatność; natychmiastowe zubożenie; podatnika; obciąża obecne pokolenie; przerzucony w cenę; inflacjogenny

2. POŻYCZKA:

-aspekt prawny: dobrowolny charakter; umowność

- aspekt ekonomiczny: zwrotność; odpłatność; potencjalne zubożenie; pożyczkodawcy; obciąża przyszłe pokolenie; działanie dezinflacyjne.

Podmiotowy przekrój podatników jest inny niż pożyczkodawców

HASŁO W TEORII KLASYCZNEJ - pożyczka publiczna to jest życie na koszt przyszłych pokoleń

TEORIA ASYMILACJI - podatek i pożyczka nie różnią się od siebie ponieważ podatek i pożyczka publiczna to instrumenty o charakterze przymusowym z tą różnicą że podatek charakter przymusu prawnego natomiast pożyczka publiczna ma charakter przymusu psychologicznego. Podatek i pożyczka publiczna zrównuje się w ujęciu ekonomicznym wskazując że obydwa te instrumenty skutkują w tzw. efektem pustej kieszeni u obywatela.

TEORIA REALISTYCZNA - odcina się od teorii asymilacji czyli nie można przymusu psychologicznego zrównać z przymusem prawnym po drugie krytykuje efekt pustej kieszeni, dlatego że przy nabyciu pożyczki publicznej podmiot, pożyczkodawca otrzymuje papiery wartościowe w wysokiej płynności. Teoria ta uznaje różnice czyli nawiązuje do klasycznej zgodnie z teoria realistyczną pożyczka publiczna nie jest na koszt przyszłych pokoleń lecz wymuszeniem określonych transferów pieniężnych w przyszłości. Pożyczka publiczna wymusza transfery.

PRZESŁANKI STOSOWANIA POŻYCZKI PUBLICZNEJ:

● polityczne-czyli chęć związania obywatela z władzą przesłanka ta nie występuje jako jedyna

● finansowe-wiążą się z faktem niedostosowania dochodów czyli wpływów bezzwrotnych do poziomów wydatków, nie ma możliwości zwiększenia wpływów bezzwrotnych nie ma możliwości ograniczenia wydatków jest to przesłanka najważniejsza.

● gospodarcze- pożyczkę publiczną można wykorzystać w celu oddziaływania na strukturę gospodarcza w szczególności na rozwój infrastruktury wiąże się to z prowadzeniem środków na inwestycje. Pożyczka publiczna może być wykorzystywana na procesy gospodarcze czyli może czyli może być wykorzystywana w celach antyinflacyjnych przy czym spełnienie to wiąże się z koniecznością wyłączenia środków pozyskanych poprzez tę pożyczkę z wyłączeniem z obiegu.

PRZESŁANKI POCHODZENIA POŻYCZKI PUBLICZNEJ:

● społeczne- musi dysponować czasowo wolnymi środkami

● pożyczka publiczna ma węższe szanse powodzenia w krajach i społeczeństwach zamożnych

● społeczeństwo musi chcieć pożyczkę władzy publicznej

KRYTERIA WPŁYWAJĄCE NA POWIĘKSZENIE pożyczki publicznej:

● płynność ● zysk ● bezpieczeństwo

WŁADZA PUBLICZNA JAKO POŻYCZKOBIORCA - nie przestaje być władzą i nie są to sobie równe strony.

REPUDIACJA - to jednostronne anulowanie zobowiązań z tyt. pożyczki publicznej przez władze publiczne.

---