Przedstawicielstwo polega na tym, że czynność prawna dokonana zostaje przez osobę zwaną przedstawicielem w imieniu innej osoby, zwanej reprezentowanym, oraz że pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego. Co oznacza że :

• przedstawiciel dokonując pewnych czynności nie podejmuje decyzji we własnym imieniu lecz w imieniu osoby z którą jest związany, umocowany.

• skutki czynności prawnej zawartej z osobą trzecią nie przechodzą na niego, lecz bezpośrednio na osobę którą reprezentuje.

Rozróżniamy dwa rodzaje przedstawicielstwa :

• przedstawicielstwo ustawowe, czyli wynikające z przepisów ustawy, takim posiadają np. rodzice do swych dzieci, kurator dla częściowo ubezwłasnowolnionego i umożliwia osobom, które nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych ( wiek, kara ) i same działać nie mogą dokonywanie czynności prawnych przez przedstawiciela.

• pełnomocnictwo, które wynika z woli osoby reprezentowanej ( mocodawcy ). Może go udzielić każda osoba fizyczna lub prawna, mająca zdolność do czynności prawnych, poprzez jednostronną czynność prawną ( do ustanowienia nie jest wymagana zgoda drugiej strony ).

Udzielenie pełnomocnictwa nie wymaga szczególnej formy, jednak gdy do czynności prawnej, do której jest udzielone, wymagana jest forma szczególna to do pełnomocnictwa również ( np. sprzedaż nieruchomości wymaga aktu notarialnego, to pełnomocnictwo także wymaga aktu notarialnego ).

Pełnomocnictwo może być:

• ogólne ( plenipotencja ) - do wszystkich czynności w zakresie zwykłego zarządu;

• rodzajowe - do wielokrotnego powtarzania pewnej określonej czynności

• szczególne - do określonych czynności;

• procesowe - upoważnienie do zastępowania w postępowaniu przed sądem.

W przewidzianych przez prawo przypadkach pełnomocnik może swe uprawnienie przekazać innej osobie ( tzw. Substytucja ) gdyż co do zasady nie można :

• jeśli w pełnomocnictwie przewidziano taką możliwość,

• przewiduje konkretna ustawa ( np. ustawa o adwokaturze ),

• wynika ze stosunku podstawowego.

Pełnomocnictwo może być w każdej chwili odwołane. Wygasa natomiast po terminie, na jaki było udzielone oraz w razie śmierci pełnomocnika lub pracodawcy.

Aby pełnomocnictwo było skuteczne :

• przedstawicielstwo musi mieć umocowanie i działać w jego granicach,

• przedstawiciel musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych a pełnomocnik co najmniej ograniczoną,

• musi działać w imieniu reprezentowanego,

• czynność musi być tego rodzaju, by mogła być przez przedstawiciela dokonana.

• Zakaz bycia pełnomocnikiem jednocześnie jednej i drugiej strony, chyba że mocodawca ma taką rolę i mu to nie przeszkadza, a także jeśli naruszenie interesu mocodawcy jest wykluczone ( przy szczegółowych uregulowaniach ).

Pełnomocnictwo może być :

• bierne - przyjmowanie woli,

• czynne - składanie woli.

Instytucje podobne acz inne :

• organ osoby prawnej - nie jest odrębną częścią;

• posłaniec - jedynie pośredniczy, nie decyduje;

• zastępca pośredni, powiernik - działa we własnym imieniu ale na cudzy rachunek.

Falsus procurator - fałszywy ( rzekomy ) pełnomocnik

Fałszywy pełnomocnik - działa bez umocowania lub przekracza to umocowanie, skutki prawne działania FP to:

• bezskuteczność zawierania czynności prawnej dokonanej przez F.P z wyjątkiem tych zawieranych w dobrej wierze przez osoby skutki dalsze,

• w przypadku braku potwierdzenia i milczenia mocodawcy to zwrot świadczenia uzyskanego przez osobę, naprawienie szkody wyrządzonej osobie.

Mocodawca może potwierdzić czynność prawną pełnomocnika i wtedy jest ona ważna. Zabezpieczeniem przed tego typu wypadkami dla mocodawcy jest roszczenie o zwrot dokumentu pełnomocnictwa od byłego pełnomocnika.

Pełnomocnik po czasie - czynności dokonane po wygaśnięciu pełnomocnictwa

Co do zasady czynności ważna, chyba że druga strona o wygaśnięciu wiedziała albo z łatwością mogła się dowiedzieć.

PROKURA

Prokura jest szczególnym rodzajem pełnomocnictwa, której udzielić może spółka handlowa. Instytucja ta ułatwia działanie spółki, służy lepszemu i sprawniejszemu zarządzaniu, prokurent bowiem może w imieniu spółki podejmować decyzje ze skutkiem dla niej. Ma on bardzo duże uprawnienia, dlatego też ważne jest dla bezpieczeństwa spółki, aby była to osoba godna zaufania. Przepisy dotyczące prokury zawarte są w Kodeksie handlowym z dnia 27 czerwca 1934r., do spraw w ustawie nie określonych stosuje się przepisy kodeksu cywilnego dotyczące przedstawicielstwa. Prokura jest szczególnym rodzajem pełnomocnictwa, czyli zarazem przedstawicielstwa określonego dokładnie w K.C., dlatego najpierw czym jest samo przedstawicielstwo.

Prokura ( działalność per procuram, pełnomocnictwo handlowe, "alter ego spółki" ) jest pełnomocnictwem szczególnego rodzaju, upoważniającym do wszystkich czynności, także sądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa zarobkowego. Specjalnego upoważnienia potrzebuje prokurent tylko do niektórych czynności: do zbycia przedsiębiorstwa, wydzierżawienia i ustanowienia w nim prawa użytkowania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomości tego przedsiębiorstwa.

1. Ustanowienie prokury

a) Kto?

Zgodnie z art. 60 i nast. kodeksu handlowego prokury może udzielić tylko kupiec rejestrowy, tj. spółka jawna, spółka komandytowa, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjna. Nie może spółka cywilna, fundacje czy inni przedsiębiorcy. Nie ma kompetencji ustanowienia prokury prokurent ani tez inny pełnomocnik tej spółki.

b) Komu?

Prokurentem może być osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Nie będzie więc mogła zostać prokurentem osoba fizyczna pozbawiona zdolności do czynności prawnych ( osoba ubezwłasnowolniona całkowicie, osoba, która nie ukończyła lat 13 ). Z tego wynika, że istnieje możliwość ustanowienia prokurentem osoby o ograniczonej zdolności do czynności prawnych ( osoby ubezwłasnowolnionej częściowo, osoby, która ukończyła lat 13, a nie osiągnęła jeszcze pełnoletności ). Nie wydaje się jednak celowe wykorzystywanie tej możliwości, skoro funkcja prokurenta wymaga samodzielności i znacznego doświadczenia życiowego.

Jak każde pełnomocnictwo, będąc jednostronną czynnością prawną, daje jedynie uprawnienia do dokonywania czynności prawnych w imieniu spółki handlowej i ze skutkiem dla niej bezpośrednio. Obowiązek działania wynika natomiast ze stosunku podstawowego. Zatem prokurent może być pracownikiem spółki z o.o. udzielającej prokury lub wykonywać obowiązki prokurenta na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej, umowy o świadczenie usług.

Funkcji prokurenta nie może pełnić osoba prawna. Wynika to ze stosunku szczególnego zaufania, który nawiązuje się pomiędzy prokurentem a mocodawcą, o trudno o taki z organem osoby prawnej.

Niedopuszczalne jest ustanowienie prokurentem osoby, której przysługują uprawnienia o takim samym lub szerszym zakresie, jaki kodeks handlowy przyznaje prokurentowi, ponieważ takie ustanowienie byłoby bezcelowe. Możliwe jest natomiast udzielenie prokury wspólnikowi spółki z o.o. lub akcjonariuszowi, który nie jest członkiem zarządu.

c) Jak?

Ustanowienie wymaga zgody wszystkich wspólników, komplementariuszy czy członków zarządu odpowiednio do rodzaju spółki.

Powinno nastąpić poprzez pisemne oświadczenie, może być jednak również ustanowiona ustnie, ponadto może być wymagana forma szczególna na takich samych zasadach jak udzielenie pełnomocnictwa.

Zgodnie z Art. 65. § 1. Udzielenie i wygaśnięcie prokury kupiec powinien zgłosić celem wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego. Wpis ten jest obowiązkowy ale nie prawotwórczy, prokura jest zatem ważna pomimo, że nie wpisano jej do rejestru. Ponadto, ze względów bezpieczeństwa stosunków gospodarczych, do zgłoszenia dołączyć należy skreślony wobec sądu albo uwierzytelniony notarjalnie wzór podpisu prokurenta. ( Art. 65. § 3) Co zapewnia osobom trzecim możliwość sprawdzenia autentyczności.

d) Kiedy?

Spółka może ustanowić prokurę od momentu swego powstania, niemożliwe jest jednak ustanowienie: podczas likwidacji (zawarta przed likwidacja wygasa z wejściem w ten stan, nie można się również powołać na istniejący jeszcze wpis do rejestru, jeśli wpisano do rejestru likwidację), po ogłoszeniu przez sąd postanowienia o ogłoszeniu upadłości, ani przez syndyka.

Zakres działania prokurenta

Art. 61. § 1. Prokura upoważnia do wszystkich czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem jakiegokolwiek przedsiębiorstwa zarobkowego. Prokurent ma więc umocowanie nie tylko do zwykłych czynności, lecz także przekraczających zwykły zakres, jeżeli one tylko mogą mieć związek z przedsiębiorstwem.

§ 2. Do zbycia przedsiębiorstwa, wydzierżawienia i ustanowienia na niem prawa użytkowania oraz do zbywania i obciążania nieruchomości potrzeba wyraźnego upoważnienia. W przypadku zbywania nieruchomości potrzebne jest za każdym razem pełnomocnictwo notarialne.

§ 3. Nie można ograniczyć prokury ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich. Paragraf ten oznacza, że jakiekolwiek ograniczenie prokury przez mocodawcę nie wywiera skutków prawnych wobec osób trzecich, a zatem dla kontrahenta spółki handlowej prokurent zawsze będzie działał w granicach swego ustawowego umocowania. Zapis ten ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa obrotu gospodarczego, bowiem dzięki niemu kontrahent nie musi za każdym razem indywidualnie oceniać zakresu umocowania prokurenta, jest on ustawowo określony i nie może być zmieniany. Ograniczenia będą jednak wywierały skutek między prokurentem a mocodawcą, naruszenie ograniczeń przez prokurenta będzie stwarzać podstawy do jego odpowiedzialności wobec spółki,

Natomiast nieważna jest czynność prawna gdy prokurent świadomie i zamierzenie działa na niekorzyść mocodawcy w zmowie z osobą trzecią.

2. Prokura łączna

Art. 62. Prokura może być udzielona kilku osobom oddzielnie lub łącznie. Udzieleni prokury kilku osobom może kształtować się dwojako: albo każdy z prokurentów może działać oddzielnie albo też prokurenci powinni działać łącznie. W pierwszym przypadku istnieje tyle prokur ilu jest prokurentów, w drugim istnieje tylko jedna prokura, która przysługuje kilku osobom. Prokur łączna polega na tym, że do ważności czynności potrzebne jest równoczesne współdziałanie wszystkich łącznie ustanowionych prokurentów.

Art. 65. § 2. Jeżeli prokura jest łączna, okoliczność ta będzie zaznaczona we wpisie. Jeżeli tej okoliczności nie zaznaczono we wpisie, wówczas wobec osób trzecich, które o łączności prokury nie wiedziały prokura jest oddzielna.

3. Przeniesienie prokury

Art. 63. Prokury nie można przenieść; prokurent jednak może ustanowić pełnomocnika do poszczególnych czynności lub pewnego rodzaju czynności. Prokurent nie może substytuować za siebie innego prokurenta ani też ustanowić prokurenta dla mocodawcy lub dla siebie, choćby mu na to mocodawca pozwolił. Ma prawo ustanowić pełnomocnika ale nie do prowadzenia całego przedsiębiorstwa lub jego części, chyba że uzyskał do tego osobne pełnomocnictwo.

4. Wygaśnięcie

Będąc aktem szczególnego zaufania ze strony spółki, prokura może być w każdej chwili odwołana. Prokurę może odwołać:

- w spółce jawnej - wspólnik upoważniony do reprezentowania spółki oraz każdy wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki,

- w spółce komandytowej - wspólnik - komplementariusz uprawniony do reprezentacji spółki, każdy wspólnik - komplementariusz posiadający prawo prowadzenia spraw spółki oraz wspólnik - komandytariusz, jeżeli otrzymał pełnomocnictwo szczególne,

- w spółce z o.o. - każdy członek zarządu,

- w spółce akcyjnej - każdy członek zarządu.

Zgodnie z Art. 65.§1 k.h., wygaśnięcie prokury podlega zgłoszeniu do rejestru handlowego. Zgłoszenia tego powinna dokonać spółka handlowa, gdyż takie uprawnienie nie przysługuje samemu prokurentowi.

Prokura wygasa z mocy prawa z chwila przejścia spółki w stan likwidacji, a także we wszystkich innych przypadkach, w których nie ma możliwości dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa spółki, jako szczególny rodzaj pełnomocnictwa handlowego, prokura jest ściśle związana z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa, zaś jego brak powoduje, że brak jest również przedmiotu odniesienia dla czynności podejmowanych przez prokurenta. W razie wydzierżawienia przedsiębiorstwa czy też ustanowienia na nim użytkownika potrzebne jest wyraźne upoważnienie do kontynuowania prokury. Ustanowienie i działanie prokurenta jest oparte na zaufaniu, jakim cieszy się osoba prokurenta. W przypadku zbycia przedsiębiorstwa tego zaufania nie musi mieć wcale nabywca, wobec czego należy przyjąć, że w przypadku zbycia przedsiębiorstwa zarobkowego spółki prokura wygasa.

Ponadto zgodnie z Art. 64.§ 2. Prokura wygasa wskutek ogłoszenia upadłości kupca (spółki), data postanowienia sądu jest datą ogłoszenia upadłości.

Natomiast §3. tegoż artykułu głosi, iż śmierć kupca ani utrata zdolności jego do działań prawnych nie powoduje wygaśnięcia prokury.

Przyczyny wygaśnięcia prokury mogą leżeć również po stronie prokurenta, dzieje się tak w sytuacjach gdy:

• prokurent przystąpił do spółki jawnej w charakterze wspólnika, do spółki komandytowej w charakterze komplementariusza itd. , tzn. zwiększył zakres swoich uprawnień ponad uprawnienia prokury,

• prokurent został całkowicie ubezwłasnowolniony,

• w przypadku śmierci prokurenta.

Odwołanie prokurenta jest również jednostronną czynnością prawną, jego forma jest dowolna, byleby tylko w sposób dostateczny ujawniała wolę odwołania prokurentowi udzielonego pełnomocnictwa.

Wygaśnięcie prokury może nastąpić również poprzez zrzeczenie się prokury, tzn. w sytuacji gdy prokurent nie przyjmie prokury w momencie jej ustanowienia lub poprzez wypowiedzenie stosunku podstawowego, z którym związana jest prokura - ustanie obowiązku działania.

Elementy prawa i procedury cywilnej - dr Wiktor Serda

wykład 5 w dniu 10.05.2008r.

Strona 6

---