B. Dubois, K. Miley
„Podstawy pracy socjalnej”
ROZDZIAŁ 1
„Praca socjalna jako zawód użyteczny”
Podrozdział 1
1. Społeczeństwa ludzkie nie są doskonałe, istnieją problemy społeczne, które wymagają rozwiązań i potrzeby społeczne, które trzeba zaspokoić
2. Obywatele mają korzystać z dóbr udostępnionych przez społeczeństwo. Społeczeństwo ma je udostępniać
3. Dobrobyt jest zagrożony, gdy:
a) istnieją kryzysy indywidualne
b) ubóstwo, bezrobocie
c) słabe zdrowie
d) niskie wykształcenie
4. Pracownicy socjalni:
- zajmują się problemami, które zagrażają prawidłowemu funkcjonowaniu społeczeństwa
- łagodzą nierówności
- oferują profesjonalną pomoc jednostkom, rodzinom, grupom, organizacjom, społecznościom
- wzacniają (empower) odbiorców, by byli bardziej zaradni
Podrozdział 2
„Cel pracy socjalnej”
1. Określa sposób widzenia, kierunek i motywację problemów społecznych, kierunki rozwiązywania konfliktów, rozstrzyganie kwestii spornych, wychodzenie naprzeciwko potrzebom jednostek
2. Cel formalny:
- poprawa jakości życia i warunków bytowych
a) pobudzenie wzajemnego przystosowania jednostka a instytucja
- wspieranie lub odbudowa obópólnie korzystnych interakcji między jednostkami a społeczeństwem, by poprawić poziom życia
3. Cele szczegółowe:
a) Pomaganie ludziom w nabywaniu umiejętności rozwiązania problemów
b) Pomoc w uzyskaniu środków
c) Uczulenie organizacji na potrzeby jednostki
d) Ułatwianie interakcji jednostka - środowisko
e) Oddziaływanie na interakcję organizacja - instytucja
Podrozdział 3
„Perpektywa podstawowego modelu pracy socjalnej”
1. Postawowa praca socjalna
a) to dyscyplina praktyczna, która wymaga zastosowania umiejętności nabytych w doświadczeniu albo treningu
b) Wymaga wykorzystania wiedzy o zachowaniu jednostki
c) Opiera się na zaangażowaniu odbiorcy w rozwiązywanie problemów
d) Kładzie nacisk na wykorzystanie w równym stopniu zasobów klienta i społeczności
e) Opiera się na uporządkowanym procesie
f) Opiera się na planowanych wysiłkach i koncentruje na rozwiązaniu problemu
2. Z kim można pracować i jakie problemy?
a) niepełnosprawni
b) starzy
c) młodociani przestępcy
d) bezrobotni
e) chorzy psychicznie
f) bezdomni
g) biedni
bla bla bla, z każdym
Problemy:
a) nadużywanie używek
b) przemoc
c) bezdomność
d) dyskryminacja
e) kryzys
bla bla, wszystko
Podrozdział 4
„Zawodowi opiekunowie”
1. Powody rozpoczęcia pracy
a) Brak egozimu
b) Chęć ulepszenia społeczeństwa
c) Chęć odwzajemnienia otrzymanej pomocy
d) wszystko inne
2. Najważniejsze indywidualne cechy:
a) Osobiste ciepło
b) Otwartość
c) Chęć pomocy
d) Pokora
e) Troska
f) Wrażliwość
Podrozdział 5
„Jednostkowe i społeczne potrzeby”
1. Uniwersalne, podstawowe potrzeby
a) Fizyczne, intelektualne, emocjonalne, społeczne, duchowe, wzrost i rozwój
b) Potrzeby fizyczne
- żywność
- schronienie
- ubranie
- podstawowa opieka zdrowotna
- możliwość rozwoju fizycznego
c) Potrzeby intelektualne:
- zdobywanie wiedzy i doskonalenie się
d) Potrzeby emocjonalne:
- związki z innymi
- samoakceptacja
e) Potrzeby społeczne:
- socjalizacją
- związki z jednostkami i grupami
f) Potrzeby duchowe:
- odkrywanie sensu życia, celu i kierunku
Potrzeby są zaspokajane w różnym stopniu
2. Potrzeby motywacyjne
a) Hierarchia Maslowa - w tej hierarchi pot. Motywacyjne są na samym końcu, jest to samorealizacja
3. Potrzeby rozwojowe
a) Łączą się z czynnikami biologicznymi, psychicznymi, interpersonalnymi, społecznymi i kulturowymi
b) Dotyczą:
- fizycznej pomyślności
- psychicznego komfortu
- rozwoju intelektualnego
- związków międzyludzkich
- rozwoju duchowego
c) pojawiają się w różnych fazach życia, ale mogą się różnić (np. miłość u dziecko dotyczy rodziców, a u nastolatka związku intymnego)
4. Potrzeby zależności
(nic ciekawego, chodzi o to, że kobiety są słabsze)
5. Potrzeby wynikające z realizacji zadań życiowych
a) zadania życiowe - wzrastanie w rodzinie, uczenie się w szkole, praca zawodowa, małżeństwo, rodzina, sytuacje traumatyczne
6. Potrzeby tożsamości kulturowej
a) Każdy chce być w kulturze
7. Potrzeby związane z środowiskiem fizycznym
a) potrzeby ekologiczne, przestrzeń do życia, środowisko do zamieszkania, transport
8. Potrzeby sprawiedliwości społecznej
a) powinien być równy dostęp do:
- życia publicznego
- ochrony prawnej
- możliwości rozwoju
- dóbr społecznych
- taka sama odpowiedzialność
9. Potrzeby życia w świecie
a) Interesuje nas cały świat, a nie tylko nasze środowisko
Podrozdział 6
„Funkcjonowanie społeczne”
a) Funkcjonowanie społeczne - oznacza dla jednostek starania o osiągnięcie takiego poziomu życia, który zaspakaja podstawowe potrzeby, daje pozytywne relacje z otoczeniem, kładzie nacisk na rozwój i dostosowanie
Podrozdział 7
„Klasyfikacja funkcjonowania społecznego”
1. Przystosowawcze funkcjonowanie społeczne - chodzi o to, że każdy z nas umie zaadaptować się w nowej sytuacji np. rozwód, śmierć, a jak nie umie to może skorzystać z pomocy
2. Populacje ryzyka - chodzi o bezrobotnych i całą resztę (najważniejsza jest prewencja)
Podrozdział 8
„Nieprzystosowanie społecznie”
1. Niektóre systemy są złe, w tych systemach problemy się zaostrzają
Podrozdział 9
„Problemy społeczne a funkcjonowanie społeczne”
1. Problemy społeczne wpływają na problemy jednostki: np. jak nie ma pracy, to nie mam pracy
Podrozdział 10
„Reakcja pomocy społecznej na potrzeby”
Instytucja społeczna |
Funkcja |
Ekonomiczna |
Alokacja i dystrybucja środków |
Polityczna |
Alokacja publicznych celów społecznych i wartości |
Rodziny |
Opieka osobista, pomoc w układzie rodzice-dzieci, pomoc w układzie rodzina-społeczeństwo |
Edukacyjna |
Socjalizacja i przygotowanie do produktywnego i uczestniczącego pełnienia roli obywatela |
Religijna |
Promowanie znaczenia i rozumienia ostateczności |
Pomocy społecznej |
Pomoc w uzyskaniu i utrzymaniu właściwego poziomu |
Podrozdział 11
„Instytucje pomocy społecznej”
1. Powstają w odpowiedzi na potrzeby społeczeństwa i jego członków w zakresie opieki zdrowotnej, edukacji, dobrobytu
2. Zajmuje się populacją i jednostkami
3. W sytuacji powinna reagować szybko
4. Nie zapewniają w równej mierze dostępu do wszystkiego, a czasem ich środki są niewystarczające
5. Definicja pracowników socjalnych: „Osoby zajmujące się profesjonalnie udzielaniem pomocy, wyznaczone przez społeczeństwo do wspomagania ludzi z problemami. Mają też zmniejszać zagrożenia, że ludzie będą mieli problemy, np. używki.”
Podrozdział 12
„Problemy jednostek a kwestie publiczne”
1. Dużo problemów osobistych powoduje problemy społeczne i odwrotnie
Podrozdział 13
„Problemy, kwestie i potrzeby”
1. Definicje:
a) problemy - trudności dotyczące zachowania się ludzi/takie wypełnianie relacji społecznych, które wymagają rozwiązania
b) kwestie - spory, kontrowersje i brak zgody w obrębie systemów społecznych albo między nimi
c) potrzeby - pojawiają się gdy coś jest zasadnicze, pożądane dla poprawy lub utrzymania jakości życia i gdy tego czegoś brak
Podrozdział 14
„Świadczenia społeczne”
1. Interwencje - zanim pojawi się problem, czyli prewencja
2. Podczas problemu - wspieranie
3. By złagodzić konsekwencje - leczenie lub rehabilitacja
Podrozdział 15
„Dziedziny działalności praktycznej”
1. Pole działania → przykład:
a) rodziny i dzieci → ochrona, poradnictwo, adopcja itd.
b) opieka zdrowotna → hospicja, praca w szpitalach
c) zdrowie psychiczne → kliniki psychiatryczne i leczenie uzależnień
d) informowanie → zapewnienie informacji, świadczenia na telefon, pomoc w sytuacji kryzysowej
e) zatrudnienie → programy zmian zatrudnienia, programy pomocy dla pracowników
f) działania wychowawczo - poprawcze → praca w policji i więzieniach
g) ludzie starsi → pomoc w domu, pomoc w domach opieki
h) szkoły → doradztwo dla rodzin, testy edukacyjne
i) mieszkalnictwo → obniżanie czynszu, schroniska dla bezdomnych
j) alimentacje → bony na żywność, ubezpieczenia społeczne
k) rozwój społeczności → planowanie społeczne, organizacja społeczności
Podrozdział 16
„cele pracy socjalnej i wykonywanie świadczeń”
1. Umożliwienie przystosowawczych funkcji społecznych i zwiększenie zdolności do rozwiązywania problemów
2. Poprawienie działania systemu wykonywania świadczeń
3. Powiązanie klientów z potrzebnymi środkami
4. Promowanie zasad sprawiedliwości społecznej i polityki społecznej
Podrozdział 17
„Praca socjalna w odniesieniu do społeczeństwa”
1. 2 modele społeczeństwa:
a) konsensualne - respektujący stan równowagi, pracownicy socjalni kontrolują członków społeczeństwa i reformują społeczeństwa
b) konfliktowe - pracownicy socjalni angażują się w konfrontacje z niesprawiedliwością w systemie społecznym, działają na rzecz osób uciskanych i krzywdzonych
2. 4 układy relacji praca socjalna a społeczeństwo
a) praca socjalna jako czynnik kontroli społecznej zachowań ludzi
b) praca socjalna w opozycji do społeczeństwa lub chcąca je zreformować
c) praca socjalna oddzielona od społeczeństwa
d) praca socjalna jako pośrednik, jednostka społeczeństwa
ROZDZIAŁ 2
„Wspólna podstawa praktyki pracy socjalnej. Zasady profesjonalnej pracy socjalnej”
Podrozdział 1
„Wspólna podstawa praktyki pracy socjalnej”
1. Praktyka nastawiona jest głównie na rozwiązanie problemu
- działania wynikają z problemu, nie z metodologii
- pracownicy są mistrzami rozwiązywania problemów (szukają rozwiązań w wielu strukturach społecznych - indywidualnie, rodzinnie, grupowo, organizacyjnie, wspólnotowo, społecznie)
(wspólna baza praktyki socjalnej)
Schemat zawodu: wiedza - wartości - umiejętności
Podrozdział 2
„Wartości zawodu”
1. „Wartość, godność, niepowtarzalność każdego człowieka, jego praw i możliwości”
2. Wartości dotyczące ludzi
- szacunek dla godności i ważności ludzi ze względu na ich aktualną sytuację, kluturę, styl życia i wierzenia
- pozytywny stosunek do innych
- świadomość, że ludzi są odpowiedzialni za samych siebie i innych
- respektowanie praw klienta do otrzymania usług, udziału w podejmowanej decyzji i do obrony
- przestrzeganie zasad samostanowienia, ustawy nieoceniającej i dyskrescji
Relacja praca socjalna - klient |
- poufność - rozwijanie zdolności klienta do pomocy samemu sobie - wytrwałość mimo frustracji |
Relacja ze społeczeństwem |
- zaangażowanie w zmianę społeczną, by wyjść z problemów - przyznanie pierwszeństwa jednostce i społeczeństwu - sprawiedliwość społeczna - ekonomiczne, psychiczne, fizyczne zdrowie jednostek i społeczeństwa |
Zaangażowanie profesjonalne |
- przekazywanie wiedzy i umiejętności - uznanie i szanowanie różnic - oddzielenie życia osobistego od relacji zawodowych - nienaganne zachowanie osobiste i zawodowe |
3. Wartości dotyczące społeczeństwa
- sprawiedliwość społeczna
- demokracja
- przyjęcie odpowiedzialności w procesie zwalczania nieprawości i niesprawiedliwości
- zobowiązanie do czynienia instytucji bardziej humanitarnymi i wrażliwymi
- uszlachetnienie polityki społecznej
4. Wartości w zachowaniu zawodowym
- rozwijanie zdolności radzenia sobie, rozwijania problemów i doskonalnenia możliwości ludzi
- odpowiedzialność za własne etyczne zachowanie i jego jakość
- pogłębianie wiedzy i umiejętności
Podrozdział 3
„Kanon wiedzy”
1. Kanon wiedzy
- zawiera teorie, zachowania człowieka w społeczeństwie i teorie dot. metod i modeli pracy socjalnej
- obejmuje znajomość różnych dziedzin (np. etyki, filozofii)
- wiedza konieczna:
a) w kwestii systemu klienta → czynniki społeczne i środowiskowe, kultura, okresy przejściowe, różnice indywidualne, teorie i inne
b) w kwestii interwencji → praca z grupą, metody szacowania, planowanie, interwencje i inne
c) w kwestii zapewnienia usług socjalnych → znajomość polityki socjalnej, historia pomocy społecznej itd.
d) inne → wartości i normy, badania, zarządzanie, samowiedza i inne
2. Nauki społeczne jako podstawa pracy socjalnej - korzysta się z psychologii, socjologii, ekonomii, nauk politycznych, historii; można studiować sztuki piękne, literaturę itd.
- filozofia i historia pracy socjalnej: formują kręgosłup zawodowy, pozwalają zrozumieć trendy w pracy
- znajomość siebie - samowiedza pozwala efektywnie funkcjonować (trzeba znać swój styl życia, kodeks etyczny, wartości, kulturę itd.)
- praktyka - dziedziny: państwowe agencje pomocy społecznej, opieka zdrowotna, agencje pomocy rodziny i dzieciom, ośrodki zdrowia, edukacyjne i inne
3. Konstrukcje teoretyczne i modele praktyczne
- z każdą teorią łączy się inny model pracy praktycznej
4. Ustawodawstwo i polityka społeczna
- praca socjalna wymaga znajomości prawa i środków pomocy w każdym zakresie (osób starszych, uzależnionych itd.)
5. Warianty kultury
- trzeba rozumieć wpływ kultury na zachowania ludzkie i rozumieć konsekwencje etycznego, społecznego i kulturowego zróżnicowania
6. Wiedza badacza
- moralnym obowiązkiem zawodowym jest poszukiwanie wiedzy o rozwoju człowieka, jego potencjale i przeszkodach
7. Kanon umiejętności pracy socjalnej
- umiejętność komunikacji i techniki pomocy
- narzędzia do analizy problemów społecznych
- strategie modeli praktyki
- techniki wprowadzania i oceniania procesu zmian
8. Planowana zmiana
- identyfikacja problemów → oszacowanie możliwości klientów → wytyczanie realistycznych celów → wymyślenie kilku planów → wdrażanie planu (z zaangażowaniem klienta i społeczności lokalnej) → zakończenie pracy → ocena wyników
9. Interwencja na wszystkich poziomach systemu
- trzeba umieć pracować i z pojedyńczym klientem i z grupą, organizacją, a także społecznością lokalną
10. Analiza polityki
- zaangażowanie w tworzenie na poziomie instytucji, lokalnym, regionalnym i narodowym
11. Umiejętności badawcze
- trzeba umieć odbierać wyniki badań i ustosunkowywać się do nich w praktyce
- zdolność zbierania i analizowania danych, prezentowania danych, stosowania analiz i statystyk, korzystania z komputera i internetu
12. Umiejętność tworzenia relacji
- budowanie relacji + okazywanie empatii, sympatii, zaufania, szacunku, wsparcia
13. Umiejętności komunikowania
- umiejętność stosowania wywiadów w różnych grupach, słuchanie ze zrozumieniem
- pisanie raportów, tworzenie projektów
14. Kompetentna etnicznie praktyka (w pracy z różnymi kulturami, rasami i grupami mniejszościowymi)
15. Umiejętność obsługi komputera i zarządzania pracą
Podrozdział 4
„Zasady profesjonalnej pracy socjalnej”
1. 12 zasad:
a) wzmacniaj jednostki indywidualne i ich zaradność
b) wspieraj proaktywną postawę wobec społecznej i ekonomicznej polityki rozwoju, aby zapobiec pojawianiu się problemów
c) utrzymuj integralność zawodu we wszystkich aspektach praktyki pracy socjalnej
d) ustanawiaj powiązania (sprzężenie zwrotne) między ludźmi i zasobami społecznymi w celu lepszego funkcjonowania społeczeństwa i podnoszenia jakości życia
e) rozwijaj współpracę z instytucjami
f) ułatwiaj reagowanie instytucji, by wyjść naprzeciw potrzebom zdrowotnym i świadczeń społecznych
g) propaguj równość społeczną pod względem pełnego udziału ludzi w życiu społeczeństwa
h) wnoś swój wład w rozwo wiedzy z zakresu pracy socjalnej przez badanie i ocenę
i) wpieraj wymianę informacji w tych systemach, w których powstają problemy jak możliwości i środki ich rozwiązań
j) poprawiaj komunikację przez akceptację różnic (także etnicznych)
k) stosuj strategie edukacyjne (teorie) do rozwiązywania problemów i zapobiegania im
l) wykorzystuj światowe osiągnięcia wiedzy o kwestiach społecznych i rozwiązywaniu problemów
ROZDZIAŁ 3
„Praca socjalna i systemy społeczne”
Podrodział 1
„Systemy społeczne”
1. Istnieją holistyczne (społeczeństwo jest skończonym systemem; cele społeczne dominują i nadają kształt zachowaniom jednostek) i atomistyczne (skumulowane działania ludzi zebrane pod postacią wzorów społecznych tworzą cały system społeczny) punkty widzenia
Podrozdział 2
„Wymiary organizacyjne i strukturalne”
1. Jednostka → Społeczeństwo
- systemy społeczne składają się z warstw, im bardziej systemy zorganizowane (rodzina) tym bardziej ich komponenty są od siebie zależne (niezorganizowane jak sąsiedztwo są autonomiczne). Całość to więcej niż suma jej treści
Podrozdział 3
„Wymiana informacji i energii”
- Wymiana lub sprzężenie występuje zarówno na zewnątrz, między komponentami, jak i wewnątrz
- Systemy mogą być otwarte lub zamknięte, a całość wymienianej energii jest większa niż połączenie sum każdej jednostki
Podrozdział 4
„Transakcje wzajemne”
1. Zasoby są importowane, czyli otrzymywane i eksportowane, czyli wysyłane w ludzkim systemie i między różnymi systemami
a) wejście: zasoby są osiągane i wybierane
b) przetwarzanie: działanie systemu w odpowiedzi na wejściowy wkład (selekcja, analiza, synteza)
c) wyjście: wynik przetworzonych działań i odpowiedź dla środowiska
d) sprzężenie zwrotne: reakcja środowiska na wyjście lub konsekwencje
Podrozdział 5
„Teoria systemów i praktyka pracy socjalnej”
- Orientacja systemowa zakłada, że funkcje pracy socjalnej muszą być rozumiane w kontekście wszystkich poziomów systemu: mikro, mezo, makro
- Dla pracownika socjalnego systemu to: jednostki, rodziny, małe grupy, grupy formalne, organizacje, społeczności lokalne, społeczeństwo
Podrozdział 6
„Ekologiczna perspektywa w pracy socjalnej”
- Nacisk na środowiskowy kontekst społecznego funkcjonowania i relacje osoba-środowisko
- Cztery podstawowe systemy, które odziałowują na rozwój:
a) mikrosystemy - dokonuje się w nich rozwój (rodzina, rówieśnicy, szkoła)
b) mezosystem - relacje między mikrosystemami (relacje moich rodziców z moimi rówieśnikami)
c) egzosystemy - to środki, które nie mają bezpośredniego wpływu, ale odziałowują na rozwój jednostki (media albo rząd)
d) makrosystemy - „Ponadinstytucjonalne wzory kultury lub subkultury, takie jak systemy ekonomiczne, społeczne, edukacyjne, prawne i polityczne”
- Stres powstaje w wyniku trzech powiązanych zjawisk - życiowych przejść, presji środowiska, procesów międzyludzkich
Podrozdział 7
„Perspektywa ekosystemu”
- podstawowy model pracy socjalnej, skupia się na interwencji na wszystkich poziomach systemów społecznych
Podrozdział 8
„Stres i presja środowiska”
- W perspektywie socjologicznej: zewnętrzny przymus to nacisk (może być pozytywny, neutralny albo negatywny), a wewnętrzny to stres
- Środowiskowe czynniki stresotwórcze: ubóstwo, dyskryminacja, bezrobocie, przeludnienie itd., wywierają presję, wytwarzają bariery i problemy w funkcjonowaniu społecznym
- W podstawowym modelu pracy socjalnej postrzega się każdy element systemu jako potencjalny cel zmiany, uznając, że zmiana w jednym systemie powoduje zmianę w innym
Podrozdział 9
„Praca socjalna jako zawód”
- Podwójne zobowiązanie pracy socjalnej (z historycznej perspektywy)
a) kontynuować wysiłki w celu poprawy jakości praktyki zawodowej
b) działać dla społecznej sprawiedliwości i dobrobytu
(chodziło o wizję interwencji)
- Zawodowa akulturacja - proces, którego wytworem jest praktyk pracy socjalnej, otrzymujący osobistą i zawodową integralność w relacjach z odbiorcami i z szacunkiem traktujący kolegów (ciagle podnosić kompetencje)
- Czynniki wpływające na funkcjonowanie pracy socjalnej jako zawodu: wiedza, umiejętności, wartości, etyka, przepisy, teoria, praktyka, przeszłość, priorytety, polityka, badania, ideologia, zależność od innych nauk
Podrozdział 10
„Stosujący podstawowy model pracownik socjalny” („The Generalist Social Worker”)
1. Interwencja na poziomie systemu - jednostka, grupa itd.
2. Klient jako odbiorca świadczeń - pamiętanie o postawie
3. Orientacja na wartości
4. Relacje współpracy - pamiętaj, że klient ma działać sam
5. Potrzeby klienta - sterownikami praktyki
6. Osoba w sytuacji wymagającej pomocy - odkrycie problemu
7. Kompetentny praktyk - wie, co robić i dlaczego
8. Proces planowanych zmian
9. Praktyka oparta na wynikach badań
10. Zobowiązanie opiekuńcze - czy osoba została obsłużona należycie i troszczysz się o ocenę
CZĘŚĆ II „PERSPEKTYWY PRACY SOCJALNEJ”
ROZDZIAŁ 4
„Wartości i etyka pracy socjalnej”
Podrozdział 1
„Definicja wartości”
- To wewnętrzne wyznawane i zewnętrzne, manifestowane idee, które jakaś grupa ceni sobie jako idealne albo preferowane
- obejmują normy, standardy zachowań oraz zasady, które kierują zachowaniem
- determinują, które cele i sposoby uważane są za dobre
- odziałowują na mobilizację emocjonalną (czyli czy chcemy czy nie chcemy czegoś robić)
- 3 poziomy wartości (od abstrakcji do konkretu):
a) abstrakcyjne (demokracja, wolność)
b) pośrednie (cechy odpowiednie funkcjonującej osoby, rodziny...)
c) wartości instrumentalne (charakteryzują dobrze funkcjonujące instytucje i rząd)
- Ideologie: to systemy przekonań, wyrażające wartości społeczne, które stanowią też motywację do zmian społecznych; podkreślają i formują możliwą tożsamość zawodową i stosunek publiczny → działania zawodowe
- Systemy wartości z reguły nie są spójne wewnętrzne, np. „Wszyscy ludzie są równi” i „osoby niepracujące są bezwartościowe”
Podrozdział 2
„Definicja etyki”
- Etyka generuje standardy kierujące zachowaniem (prezentuje wartości w działaniu)
- Etyka w mikroskali rządzi działaniami praktycznymi, w makroskali (społeczna) wyznacza kierunek polityki społecznej
- Etyczna praktyka pracy socjalnej obejmuje etykę indywidualną, instytucjonalną i społeczną
Podrozdział 3
„Podstawy wartości zawodowych w pracy socjalnej”
1. Skupienie się na moralności jednostki - nacisk na moralność klienta → nacisk na moralność pracownika (teraz)
2. Imperatywy moralne zawodu - to odpowiedzi na pytania, jakie są prawa, obowiązki klienta, kiedy można rozbić, a kiedy trzeba ochraniać rodzinę, czy przymus jest dobry itd.
3. Orientacja na udzielenie pomocy
- 4 alternatywne orientacje (w kwestiach jak wina, odpowiedzialność i kontrola)
a) model medyczny - jednostka nie jest odpowiedzialna ani za problem, ani za rozwiązanie, pracownik ma ją „wyleczyć”
b) model oświeceniowy - jednostka odpowiedzialna za problem, rozwiązaniem mają się zająć wyższe władze i autorytety
c) model kompensacyjny - jednostka nie ma winy, ale ma rozwiązać problem; pracownik ma mu pomóc
d) model moralny - jednostka odpowiedzialna za problem i za rozwiązanie
Podrozdział 4
„Wartości pracy socjalnej”
1. Wartości powszechnie obowiązujące w zawodzie
a) Relacje zawodowe pracowników są zbudowane na szanowaniu wartości jednostek (współuczestnictwo, akceptacja, zaufanie)
b) Pracownicy szanują prawo ludzi do wyborów i uczestnictwa w procesie pomocy
c) Pracownicy mają ulepszać instytucje
d) Pracownicy szanują i akceptują każdego klienta (albo grupę)
e) pracownicy są odpowiedzialni za zachowanie zgodne z etyką, swój rozwój i doskonalenie
2. Kodyfikacja wartości - wartości zostają spisane w kodeksie etycznym (kodeks służy różnym funkcjom, np. pomaga w ocenie, reguluje zachowania itd.). Ma być jak najbardziej przejrzysty
a) Kodeks jest przewodnikiem po dylematach w praktyce
b) Kodeks broni klientów przed niekompetencją pracowników
c) Kodeks reguluje zachowania pracowników, ich relacje z klientem, kolegami, pracodawcą, społecznością
d) Kodeks zapewnia nadzorującym podstawę do oceny pracownika
- Alternatywne kodeksy etyczne - pracownicy socjalni, działający w różnych miejscach mogą mieć różne kodeksy
- Spojrzenie z perspektywy międzynarodowej - International Federation of Social Workers napisała ogólny kodeks
- Radykalny kodeks etyczny - prócz kodeksów liberalnych, napisane zostały kodeksy bardzo konserwatywne
- Znaczenie kodeksów - żeby zdać egzamin i otrzymać licencję, trzeba znać kodeks
Podrozdział 5
„Kontekst wartości pracy socjalnej”
1.
Systemy wartości, które się spotykają
Podrozdział 6
„Społeczeństwa a wartości”
- wartości społeczne mają wpływ na wartości pracy socjalnej, a wartości pracownika wpływają na wartości w społeczeństwie
- społeczeństwo sankcjonuje zawód pracownika jako zawód prawnie uzasadniony
- 3 zasadnicze wartości społeczne, które leżą u podstaw mandatu społecznego udzielanego dla dobrobytu:
a) kapitalistyczno-purytańskie przekonania (najrzadziej prowadzą do pomocy)
- człowiek ponosi odpowiedzialność za porażkę lub powodzenie
- natura ludzka jest zasadniczo zła, ale można to przezwyciężyć
- celem zasadniczym człowieka jest uzyskanie powodzenia materialnego za pomocą pracy
- celem istnienia społeczeństwa jest utrzymanie pprawa i porządku
- osoby nie odnoszące sukcesów lub z dewiacjami nie zasługują na pomoc, ale do pewnego momentu trzeba spróbować je rehabilitować
- zachęty do zmian powinny być w systemie kar i nagród ekonomicznych lub fizycznych
b) system humanistyczno-pozytywistyczno-utopijny
- celem istnienia społeczeństwa jest zaspokojenie potrzeb emocjonalnych i materialnych człowieka
- jeżeli potrzeby są zaspokojone, człowiek osiąga zadowolenie/dojrzałość/produktywność/dostosowanie, a większość jego problemów będzie rozwiązanych
- brak zaspokojenia potrzeb powodują okoliczności zewnętrzne, które można kontrolować (wykształcenie, relacje z dzieciństwa, otoczenie, warunki ekonomiczne)
- człowiek i społeczeństwo mogą być doskonaleni
c) system judeo-chrześcijański
- człowiek jest istotą stworzoną, problemem jest to, że działa tak, jakby był autonomiczny
- człowiek może upaść, ale przy okazji jest też odważny i dobry
- różnice między ludźmi mają niewielkie znaczenie w porównaniu do standardów stawianych przez Stwórcę → człowiek nie może bliźnich oceniać
- majwiększe dobro człowieka leży w relacjach z bliźnimi i Twórcą
- człowiek ma możliwość wyboru, w sensie „aktywnym i wolicjonalnym”, ale może mu być potrzebna pomoc
- miłość zawsze zwycięża nad siłą
- Ideologie społeczne wpływają i na odbiorców i na sposób wykonywania usług; praca socjalna zdominowana jest przez humanitarne i karzące podejście
a) podejście humanitarne
- warunki społeczne kolidują z zaspokajaniem potrzeb
- świadczenia dostępne są na zasadzie praw
- wspieranie ludzkości i poszukiwanie możliwości reform
b) podejście karzące
- wina leży po stronie jednostki
- korzystanie ze świadczeń jest niemożliwe do zniesienia i tolerowania
- stosowanie „testu środków” i mniejszej dostępności świadczeń
Podrozdział 7
„Instytucja a wartości”
- na pracę socjalną wpływ wywierają wartości instytucji (filozofia, misja, troska o personel, wiarygodność, biurokratyzm, zapewnienie funduszy i dostępność świadczeń)
- Środowisko instytucji wpływa na pracowników (uzależnia pracowników, są oni nieszczęśliwi)
- otoczenie fizyczne instytucji odzwierciedla wartości, które ona reprezentuje (czy odbierają telefony, jak traktują ludzi, umeblowanie, ceny itd.)
- wartości instytucji wyznaczają priorytety w programach
Podrozdział 8
„System wartości klienta a wartości pracy socjalnej”
- każdy klient ma swój system wartości (zależy od płci, kultury itd.); każdy jest inny
- czasem wyzwanie polega na tym, żeby znaleźć rozwiązanie w ramach systemu wartości klienta; innym razem trzeba zmienić wartości klienta
- najpoważniejsze zadanie to zrozumienie, aprobata i afirmacja zachowań klientów
Podrozdział 9
„Problemy i wartości”
- zachowania klientów wynikają z ich systemów wartości, czasem problemy mogą być nachechowane wartościami (problemy moralne, etyczne albo wtedy, kiedy wartości wyrządzają krzywdę klientom lub ich otoczeniu)
- problemów klientów nie da się oddzielić od ich wartości (ich odczucia, moralna strona decyzji, społeczna ocena ich zachowań)
- konflikt moralny międzysystemowy występuje między osobami albo systemami (rodzic-rodzic, rodzice-dziecko itd.)
- występują też dylematy wewnątrzsystemowe (czy brać rozwód?)
- czasem społeczeństwo ocenia problemy jako niemoralne (przemoc w domu)
Podrozdział 10
„Wartości osobiste pracownika socjalnego”
- bycie dobrym pracownikiem wymaga uświadomienia sobie własnych wartości i ich wpływu na nasze zachowanie zawodowe
- pracownicy socjalni różnią się między sobą, jeden przepis można rozumieć różnie
- problemy:
a) problem klienta przypomina nam o naszym
b) wartości klienta kłócą się z naszymi
- pracownicy powinni być bezstronni
Podrozdział 11
„Nakazy profesjonalizmu”
- identyfikacja i wcielanie w życie wartości zawodowych
Podrozdział 12
„Zasady pracy socjalnej”
1. Akceptacja klienta - tolerancyjne rozumienie, odnoszenie się w sposób ludzki (pozwala zrozumieć okoliczności, zalety i wady klienta), szczere zainteresowanie, uważne słuchanie, tworzenie klimatu zaufania, brak uprzedzeń
- nie mylić z aprobatą
- akceptacja może wywołać poczucie zagrożenia i lęk (u osób, które miały złe relacje)
2. Afirmacja indywidualności - uznanie i docenianie wyjątkowych cech, zrozumienie historii, potrzeb, problemów, niepowtarzalnych okoliczności
3. Celowe wyrażanie uczuć i odczuć - klienci muszą mieć możliwość nieskrępowanego ich wyrażania w relacji z pracownikiem
- niedobrze jest zachęcać do wyrażania emocji bez umiaru lub utraty panowania nad sobą
- celem ma być ulżenie napięciu i lepsze zrozumienie
4. Postawa nieoceniająca - wyklucza przypisywanie winy lub niewinności albo odpowiedzialności za problemy
- profesjonalność to niedokonywanie ocen ani pozytywnych, ani negatywnych
- trzeba uważać na klientów zdemoralizowanych, napiętnowanych i obwiniających się, gdyż takie osoby są szczególnie wrażliwe na ocenę
- najważniejsze w fazach początkowych
5. Obiektywizm - badanie sytuacji bez osobistych preferencji
- skrzywienie może powodować, że pracownik będzie preferować jedno rozwiązanie nad innym
- doświadczenie edukacyjne, życiowe, przekonania i wartości mogą wpływać na obiektywizm
6. Kontrolowanie zaangażowania emocjonalnego - wrażliwość na odczucia i uczucia wyrażane i niewyrażane plus zrozumienie oparte na wiedzy o zachowaniach ludzkich plus reakcja kierująca się zasady celowości i wiedzy
- podejście chłodno-obiektywne, ludzi traktuje jak rzeczy, obojętność prowadzi do zbyt szybkiego zakończenia pomocy
- podejście zbyt emocjonalne powoduje nadmierne identyfikowanie się (brak granicy między obowiązkiem swoim a klienta, kłóci się z neutralnością)
- trzeba uważać, by odruchy litości nie były ważniejsze niż profesjonalizm, a gdy problem jest odrażający lub dewiacyjny zachować obiektywizm i powstrzymać się od ocen
- subiektywność maleje wraz z doświadczeniem
- kontrolowane zachowanie osiąga się przez empatię (współodczuwanie); empatia to antyteza obwiniania
- konieczne jest utrzymanie równowagi między akceptowaniem, a wybaczaniem złego
7. Samostanowienie - uznanie praw i potrzeb klientów co do wolności dokonywania wyborów i decyzji
- zapewnienie informacji o środkach i działanie na zasadzie partnerstwa
- ograniczenia
a) zdolność klienta do podejmowania dobrych decyzji
b) złe pojmowanie przez klientów ich zdolności do wyborów
c) brak odpowiednich środków ogranicza wybór
8. Dostęp do zasobów - pracownik ma zapewnić potrzebne zasoby, usługi i możliwości
9. Poufność - czyli prawo do prywatności; klient musi wyrazić zgodę zanim jakiekolwiek informacje o nim, rozmowie lub problemie zostaną ujawnione
- niektóre mogą być niejednoznaczne i prowadzić do powstawnia problemów etycznych (np. złe traktowanie dzieci)
- informacje można chronić jedynie do pewnej granicy, w zależności od instytucji i prawa
Podrozdział 13
„Wartości i zasady zawodowe w działaniu praktycznym”
- trzeba pamiętać, że na każdą sytuację, o której odpowiada klient reagować w sposób uwzględniający powyższe zasady