B. Dubois, K. Miley

„Podstawy pracy socjalnej”

ROZDZIAŁ 1

„Praca socjalna jako zawód użyteczny”

Podrozdział 1

1. Społeczeństwa ludzkie nie są doskonałe, istnieją problemy społeczne, które wymagają rozwiązań i potrzeby społeczne, które trzeba zaspokoić

2. Obywatele mają korzystać z dóbr udostępnionych przez społeczeństwo. Społeczeństwo ma je udostępniać

3. Dobrobyt jest zagrożony, gdy:

a) istnieją kryzysy indywidualne

b) ubóstwo, bezrobocie

c) słabe zdrowie

d) niskie wykształcenie

4. Pracownicy socjalni:

- zajmują się problemami, które zagrażają prawidłowemu funkcjonowaniu społeczeństwa

- łagodzą nierówności

- oferują profesjonalną pomoc jednostkom, rodzinom, grupom, organizacjom, społecznościom

- wzacniają (empower) odbiorców, by byli bardziej zaradni

Podrozdział 2

„Cel pracy socjalnej”

1. Określa sposób widzenia, kierunek i motywację problemów społecznych, kierunki rozwiązywania konfliktów, rozstrzyganie kwestii spornych, wychodzenie naprzeciwko potrzebom jednostek

2. Cel formalny:

- poprawa jakości życia i warunków bytowych

a) pobudzenie wzajemnego przystosowania jednostka a instytucja

- wspieranie lub odbudowa obópólnie korzystnych interakcji między jednostkami a społeczeństwem, by poprawić poziom życia

3. Cele szczegółowe:

a) Pomaganie ludziom w nabywaniu umiejętności rozwiązania problemów

b) Pomoc w uzyskaniu środków

c) Uczulenie organizacji na potrzeby jednostki

d) Ułatwianie interakcji jednostka - środowisko

e) Oddziaływanie na interakcję organizacja - instytucja

Podrozdział 3

„Perpektywa podstawowego modelu pracy socjalnej”

1. Postawowa praca socjalna

a) to dyscyplina praktyczna, która wymaga zastosowania umiejętności nabytych w doświadczeniu albo treningu

b) Wymaga wykorzystania wiedzy o zachowaniu jednostki

c) Opiera się na zaangażowaniu odbiorcy w rozwiązywanie problemów

d) Kładzie nacisk na wykorzystanie w równym stopniu zasobów klienta i społeczności

e) Opiera się na uporządkowanym procesie

f) Opiera się na planowanych wysiłkach i koncentruje na rozwiązaniu problemu

2. Z kim można pracować i jakie problemy?

a) niepełnosprawni

b) starzy

c) młodociani przestępcy

d) bezrobotni

e) chorzy psychicznie

f) bezdomni

g) biedni

bla bla bla, z każdym

Problemy:

a) nadużywanie używek

b) przemoc

c) bezdomność

d) dyskryminacja

e) kryzys

bla bla, wszystko

Podrozdział 4

„Zawodowi opiekunowie”

1. Powody rozpoczęcia pracy

a) Brak egozimu

b) Chęć ulepszenia społeczeństwa

c) Chęć odwzajemnienia otrzymanej pomocy

d) wszystko inne

2. Najważniejsze indywidualne cechy:

a) Osobiste ciepło

b) Otwartość

c) Chęć pomocy

d) Pokora

e) Troska

f) Wrażliwość

Podrozdział 5

„Jednostkowe i społeczne potrzeby”

1. Uniwersalne, podstawowe potrzeby

a) Fizyczne, intelektualne, emocjonalne, społeczne, duchowe, wzrost i rozwój

b) Potrzeby fizyczne

- żywność

- schronienie

- ubranie

- podstawowa opieka zdrowotna

- możliwość rozwoju fizycznego

c) Potrzeby intelektualne:

- zdobywanie wiedzy i doskonalenie się

d) Potrzeby emocjonalne:

- związki z innymi

- samoakceptacja

e) Potrzeby społeczne:

- socjalizacją

- związki z jednostkami i grupami

f) Potrzeby duchowe:

- odkrywanie sensu życia, celu i kierunku

Potrzeby są zaspokajane w różnym stopniu

2. Potrzeby motywacyjne

a) Hierarchia Maslowa - w tej hierarchi pot. Motywacyjne są na samym końcu, jest to samorealizacja

3. Potrzeby rozwojowe

a) Łączą się z czynnikami biologicznymi, psychicznymi, interpersonalnymi, społecznymi i kulturowymi

b) Dotyczą:

- fizycznej pomyślności

- psychicznego komfortu

- rozwoju intelektualnego

- związków międzyludzkich

- rozwoju duchowego

c) pojawiają się w różnych fazach życia, ale mogą się różnić (np. miłość u dziecko dotyczy rodziców, a u nastolatka związku intymnego)

4. Potrzeby zależności

(nic ciekawego, chodzi o to, że kobiety są słabsze)

5. Potrzeby wynikające z realizacji zadań życiowych

a) zadania życiowe - wzrastanie w rodzinie, uczenie się w szkole, praca zawodowa, małżeństwo, rodzina, sytuacje traumatyczne

6. Potrzeby tożsamości kulturowej

a) Każdy chce być w kulturze

7. Potrzeby związane z środowiskiem fizycznym

a) potrzeby ekologiczne, przestrzeń do życia, środowisko do zamieszkania, transport

8. Potrzeby sprawiedliwości społecznej

a) powinien być równy dostęp do:

- życia publicznego

- ochrony prawnej

- możliwości rozwoju

- dóbr społecznych

- taka sama odpowiedzialność

9. Potrzeby życia w świecie

a) Interesuje nas cały świat, a nie tylko nasze środowisko

Podrozdział 6

„Funkcjonowanie społeczne”

a) Funkcjonowanie społeczne - oznacza dla jednostek starania o osiągnięcie takiego poziomu życia, który zaspakaja podstawowe potrzeby, daje pozytywne relacje z otoczeniem, kładzie nacisk na rozwój i dostosowanie

Podrozdział 7

„Klasyfikacja funkcjonowania społecznego”

1. Przystosowawcze funkcjonowanie społeczne - chodzi o to, że każdy z nas umie zaadaptować się w nowej sytuacji np. rozwód, śmierć, a jak nie umie to może skorzystać z pomocy

2. Populacje ryzyka - chodzi o bezrobotnych i całą resztę (najważniejsza jest prewencja)

Podrozdział 8

„Nieprzystosowanie społecznie”

1. Niektóre systemy są złe, w tych systemach problemy się zaostrzają

Podrozdział 9

„Problemy społeczne a funkcjonowanie społeczne”

1. Problemy społeczne wpływają na problemy jednostki: np. jak nie ma pracy, to nie mam pracy

Podrozdział 10

„Reakcja pomocy społecznej na potrzeby”

Instytucja społeczna	Funkcja
Ekonomiczna	Alokacja i dystrybucja środków
Polityczna	Alokacja publicznych celów społecznych i wartości
Rodziny	Opieka osobista, pomoc w układzie rodzice-dzieci, pomoc w układzie rodzina-społeczeństwo
Edukacyjna	Socjalizacja i przygotowanie do produktywnego i uczestniczącego pełnienia roli obywatela
Religijna	Promowanie znaczenia i rozumienia ostateczności
Pomocy społecznej	Pomoc w uzyskaniu i utrzymaniu właściwego poziomu

Podrozdział 11

„Instytucje pomocy społecznej”

1. Powstają w odpowiedzi na potrzeby społeczeństwa i jego członków w zakresie opieki zdrowotnej, edukacji, dobrobytu

2. Zajmuje się populacją i jednostkami

3. W sytuacji powinna reagować szybko

4. Nie zapewniają w równej mierze dostępu do wszystkiego, a czasem ich środki są niewystarczające

5. Definicja pracowników socjalnych: „Osoby zajmujące się profesjonalnie udzielaniem pomocy, wyznaczone przez społeczeństwo do wspomagania ludzi z problemami. Mają też zmniejszać zagrożenia, że ludzie będą mieli problemy, np. używki.”

Podrozdział 12

„Problemy jednostek a kwestie publiczne”

1. Dużo problemów osobistych powoduje problemy społeczne i odwrotnie

Podrozdział 13

„Problemy, kwestie i potrzeby”

1. Definicje:

a) problemy - trudności dotyczące zachowania się ludzi/takie wypełnianie relacji społecznych, które wymagają rozwiązania

b) kwestie - spory, kontrowersje i brak zgody w obrębie systemów społecznych albo między nimi

c) potrzeby - pojawiają się gdy coś jest zasadnicze, pożądane dla poprawy lub utrzymania jakości życia i gdy tego czegoś brak

Podrozdział 14

„Świadczenia społeczne”

1. Interwencje - zanim pojawi się problem, czyli prewencja

2. Podczas problemu - wspieranie

3. By złagodzić konsekwencje - leczenie lub rehabilitacja

Podrozdział 15

„Dziedziny działalności praktycznej”

1. Pole działania → przykład:

a) rodziny i dzieci → ochrona, poradnictwo, adopcja itd.

b) opieka zdrowotna → hospicja, praca w szpitalach

c) zdrowie psychiczne → kliniki psychiatryczne i leczenie uzależnień

d) informowanie → zapewnienie informacji, świadczenia na telefon, pomoc w sytuacji kryzysowej

e) zatrudnienie → programy zmian zatrudnienia, programy pomocy dla pracowników

f) działania wychowawczo - poprawcze → praca w policji i więzieniach

g) ludzie starsi → pomoc w domu, pomoc w domach opieki

h) szkoły → doradztwo dla rodzin, testy edukacyjne

i) mieszkalnictwo → obniżanie czynszu, schroniska dla bezdomnych

j) alimentacje → bony na żywność, ubezpieczenia społeczne

k) rozwój społeczności → planowanie społeczne, organizacja społeczności

Podrozdział 16

„cele pracy socjalnej i wykonywanie świadczeń”

1. Umożliwienie przystosowawczych funkcji społecznych i zwiększenie zdolności do rozwiązywania problemów

2. Poprawienie działania systemu wykonywania świadczeń

3. Powiązanie klientów z potrzebnymi środkami

4. Promowanie zasad sprawiedliwości społecznej i polityki społecznej

Podrozdział 17

„Praca socjalna w odniesieniu do społeczeństwa”

1. 2 modele społeczeństwa:

a) konsensualne - respektujący stan równowagi, pracownicy socjalni kontrolują członków społeczeństwa i reformują społeczeństwa

b) konfliktowe - pracownicy socjalni angażują się w konfrontacje z niesprawiedliwością w systemie społecznym, działają na rzecz osób uciskanych i krzywdzonych

2. 4 układy relacji praca socjalna a społeczeństwo

a) praca socjalna jako czynnik kontroli społecznej zachowań ludzi

b) praca socjalna w opozycji do społeczeństwa lub chcąca je zreformować

c) praca socjalna oddzielona od społeczeństwa

d) praca socjalna jako pośrednik, jednostka społeczeństwa

ROZDZIAŁ 2

„Wspólna podstawa praktyki pracy socjalnej. Zasady profesjonalnej pracy socjalnej”

Podrozdział 1

„Wspólna podstawa praktyki pracy socjalnej”

1. Praktyka nastawiona jest głównie na rozwiązanie problemu

- działania wynikają z problemu, nie z metodologii

- pracownicy są mistrzami rozwiązywania problemów (szukają rozwiązań w wielu strukturach społecznych - indywidualnie, rodzinnie, grupowo, organizacyjnie, wspólnotowo, społecznie)

(wspólna baza praktyki socjalnej)

Schemat zawodu: wiedza - wartości - umiejętności

Podrozdział 2

„Wartości zawodu”

1. „Wartość, godność, niepowtarzalność każdego człowieka, jego praw i możliwości”

2. Wartości dotyczące ludzi

- szacunek dla godności i ważności ludzi ze względu na ich aktualną sytuację, kluturę, styl życia i wierzenia

- pozytywny stosunek do innych

- świadomość, że ludzi są odpowiedzialni za samych siebie i innych

- respektowanie praw klienta do otrzymania usług, udziału w podejmowanej decyzji i do obrony

- przestrzeganie zasad samostanowienia, ustawy nieoceniającej i dyskrescji

Relacja praca socjalna - klient	- poufność - rozwijanie zdolności klienta do pomocy samemu sobie - wytrwałość mimo frustracji
Relacja ze społeczeństwem	- zaangażowanie w zmianę społeczną, by wyjść z problemów - przyznanie pierwszeństwa jednostce i społeczeństwu - sprawiedliwość społeczna - ekonomiczne, psychiczne, fizyczne zdrowie jednostek i społeczeństwa
Zaangażowanie profesjonalne	- przekazywanie wiedzy i umiejętności - uznanie i szanowanie różnic - oddzielenie życia osobistego od relacji zawodowych - nienaganne zachowanie osobiste i zawodowe

3. Wartości dotyczące społeczeństwa
- sprawiedliwość społeczna
- demokracja
- przyjęcie odpowiedzialności w procesie zwalczania nieprawości i niesprawiedliwości

- zobowiązanie do czynienia instytucji bardziej humanitarnymi i wrażliwymi

- uszlachetnienie polityki społecznej

4. Wartości w zachowaniu zawodowym

- rozwijanie zdolności radzenia sobie, rozwijania problemów i doskonalnenia możliwości ludzi

- odpowiedzialność za własne etyczne zachowanie i jego jakość

- pogłębianie wiedzy i umiejętności

Podrozdział 3

„Kanon wiedzy”

1. Kanon wiedzy

- zawiera teorie, zachowania człowieka w społeczeństwie i teorie dot. metod i modeli pracy socjalnej

- obejmuje znajomość różnych dziedzin (np. etyki, filozofii)

- wiedza konieczna:

a) w kwestii systemu klienta → czynniki społeczne i środowiskowe, kultura, okresy przejściowe, różnice indywidualne, teorie i inne

b) w kwestii interwencji → praca z grupą, metody szacowania, planowanie, interwencje i inne

c) w kwestii zapewnienia usług socjalnych → znajomość polityki socjalnej, historia pomocy społecznej itd.

d) inne → wartości i normy, badania, zarządzanie, samowiedza i inne

2. Nauki społeczne jako podstawa pracy socjalnej - korzysta się z psychologii, socjologii, ekonomii, nauk politycznych, historii; można studiować sztuki piękne, literaturę itd.

- filozofia i historia pracy socjalnej: formują kręgosłup zawodowy, pozwalają zrozumieć trendy w pracy

- znajomość siebie - samowiedza pozwala efektywnie funkcjonować (trzeba znać swój styl życia, kodeks etyczny, wartości, kulturę itd.)

- praktyka - dziedziny: państwowe agencje pomocy społecznej, opieka zdrowotna, agencje pomocy rodziny i dzieciom, ośrodki zdrowia, edukacyjne i inne

3. Konstrukcje teoretyczne i modele praktyczne

- z każdą teorią łączy się inny model pracy praktycznej

4. Ustawodawstwo i polityka społeczna

- praca socjalna wymaga znajomości prawa i środków pomocy w każdym zakresie (osób starszych, uzależnionych itd.)

5. Warianty kultury

- trzeba rozumieć wpływ kultury na zachowania ludzkie i rozumieć konsekwencje etycznego, społecznego i kulturowego zróżnicowania

6. Wiedza badacza

- moralnym obowiązkiem zawodowym jest poszukiwanie wiedzy o rozwoju człowieka, jego potencjale i przeszkodach

7. Kanon umiejętności pracy socjalnej

- umiejętność komunikacji i techniki pomocy

- narzędzia do analizy problemów społecznych

- strategie modeli praktyki

- techniki wprowadzania i oceniania procesu zmian

8. Planowana zmiana

- identyfikacja problemów → oszacowanie możliwości klientów → wytyczanie realistycznych celów → wymyślenie kilku planów → wdrażanie planu (z zaangażowaniem klienta i społeczności lokalnej) → zakończenie pracy → ocena wyników

9. Interwencja na wszystkich poziomach systemu

- trzeba umieć pracować i z pojedyńczym klientem i z grupą, organizacją, a także społecznością lokalną

10. Analiza polityki

- zaangażowanie w tworzenie na poziomie instytucji, lokalnym, regionalnym i narodowym

11. Umiejętności badawcze

- trzeba umieć odbierać wyniki badań i ustosunkowywać się do nich w praktyce

- zdolność zbierania i analizowania danych, prezentowania danych, stosowania analiz i statystyk, korzystania z komputera i internetu

12. Umiejętność tworzenia relacji

- budowanie relacji + okazywanie empatii, sympatii, zaufania, szacunku, wsparcia

13. Umiejętności komunikowania

- umiejętność stosowania wywiadów w różnych grupach, słuchanie ze zrozumieniem

- pisanie raportów, tworzenie projektów

14. Kompetentna etnicznie praktyka (w pracy z różnymi kulturami, rasami i grupami mniejszościowymi)

15. Umiejętność obsługi komputera i zarządzania pracą

Podrozdział 4

„Zasady profesjonalnej pracy socjalnej”

1. 12 zasad:

a) wzmacniaj jednostki indywidualne i ich zaradność

b) wspieraj proaktywną postawę wobec społecznej i ekonomicznej polityki rozwoju, aby zapobiec pojawianiu się problemów

c) utrzymuj integralność zawodu we wszystkich aspektach praktyki pracy socjalnej

d) ustanawiaj powiązania (sprzężenie zwrotne) między ludźmi i zasobami społecznymi w celu lepszego funkcjonowania społeczeństwa i podnoszenia jakości życia

e) rozwijaj współpracę z instytucjami

f) ułatwiaj reagowanie instytucji, by wyjść naprzeciw potrzebom zdrowotnym i świadczeń społecznych

g) propaguj równość społeczną pod względem pełnego udziału ludzi w życiu społeczeństwa

h) wnoś swój wład w rozwo wiedzy z zakresu pracy socjalnej przez badanie i ocenę

i) wpieraj wymianę informacji w tych systemach, w których powstają problemy jak możliwości i środki ich rozwiązań

j) poprawiaj komunikację przez akceptację różnic (także etnicznych)

k) stosuj strategie edukacyjne (teorie) do rozwiązywania problemów i zapobiegania im

l) wykorzystuj światowe osiągnięcia wiedzy o kwestiach społecznych i rozwiązywaniu problemów

ROZDZIAŁ 3

„Praca socjalna i systemy społeczne”

Podrodział 1

„Systemy społeczne”

1. Istnieją holistyczne (społeczeństwo jest skończonym systemem; cele społeczne dominują i nadają kształt zachowaniom jednostek) i atomistyczne (skumulowane działania ludzi zebrane pod postacią wzorów społecznych tworzą cały system społeczny) punkty widzenia

Podrozdział 2

„Wymiary organizacyjne i strukturalne”

1. Jednostka → Społeczeństwo

- systemy społeczne składają się z warstw, im bardziej systemy zorganizowane (rodzina) tym bardziej ich komponenty są od siebie zależne (niezorganizowane jak sąsiedztwo są autonomiczne). Całość to więcej niż suma jej treści

Podrozdział 3

„Wymiana informacji i energii”

- Wymiana lub sprzężenie występuje zarówno na zewnątrz, między komponentami, jak i wewnątrz

- Systemy mogą być otwarte lub zamknięte, a całość wymienianej energii jest większa niż połączenie sum każdej jednostki

Podrozdział 4

„Transakcje wzajemne”

1. Zasoby są importowane, czyli otrzymywane i eksportowane, czyli wysyłane w ludzkim systemie i między różnymi systemami

a) wejście: zasoby są osiągane i wybierane

b) przetwarzanie: działanie systemu w odpowiedzi na wejściowy wkład (selekcja, analiza, synteza)

c) wyjście: wynik przetworzonych działań i odpowiedź dla środowiska

d) sprzężenie zwrotne: reakcja środowiska na wyjście lub konsekwencje

Podrozdział 5

„Teoria systemów i praktyka pracy socjalnej”

- Orientacja systemowa zakłada, że funkcje pracy socjalnej muszą być rozumiane w kontekście wszystkich poziomów systemu: mikro, mezo, makro

- Dla pracownika socjalnego systemu to: jednostki, rodziny, małe grupy, grupy formalne, organizacje, społeczności lokalne, społeczeństwo

Podrozdział 6

„Ekologiczna perspektywa w pracy socjalnej”

- Nacisk na środowiskowy kontekst społecznego funkcjonowania i relacje osoba-środowisko

- Cztery podstawowe systemy, które odziałowują na rozwój:

a) mikrosystemy - dokonuje się w nich rozwój (rodzina, rówieśnicy, szkoła)

b) mezosystem - relacje między mikrosystemami (relacje moich rodziców z moimi rówieśnikami)

c) egzosystemy - to środki, które nie mają bezpośredniego wpływu, ale odziałowują na rozwój jednostki (media albo rząd)

d) makrosystemy - „Ponadinstytucjonalne wzory kultury lub subkultury, takie jak systemy ekonomiczne, społeczne, edukacyjne, prawne i polityczne”

- Stres powstaje w wyniku trzech powiązanych zjawisk - życiowych przejść, presji środowiska, procesów międzyludzkich

Podrozdział 7

„Perspektywa ekosystemu”

- podstawowy model pracy socjalnej, skupia się na interwencji na wszystkich poziomach systemów społecznych

Podrozdział 8

„Stres i presja środowiska”

- W perspektywie socjologicznej: zewnętrzny przymus to nacisk (może być pozytywny, neutralny albo negatywny), a wewnętrzny to stres

- Środowiskowe czynniki stresotwórcze: ubóstwo, dyskryminacja, bezrobocie, przeludnienie itd., wywierają presję, wytwarzają bariery i problemy w funkcjonowaniu społecznym

- W podstawowym modelu pracy socjalnej postrzega się każdy element systemu jako potencjalny cel zmiany, uznając, że zmiana w jednym systemie powoduje zmianę w innym

Podrozdział 9

„Praca socjalna jako zawód”

- Podwójne zobowiązanie pracy socjalnej (z historycznej perspektywy)

a) kontynuować wysiłki w celu poprawy jakości praktyki zawodowej

b) działać dla społecznej sprawiedliwości i dobrobytu

(chodziło o wizję interwencji)

- Zawodowa akulturacja - proces, którego wytworem jest praktyk pracy socjalnej, otrzymujący osobistą i zawodową integralność w relacjach z odbiorcami i z szacunkiem traktujący kolegów (ciagle podnosić kompetencje)

- Czynniki wpływające na funkcjonowanie pracy socjalnej jako zawodu: wiedza, umiejętności, wartości, etyka, przepisy, teoria, praktyka, przeszłość, priorytety, polityka, badania, ideologia, zależność od innych nauk

Podrozdział 10

„Stosujący podstawowy model pracownik socjalny” („The Generalist Social Worker”)

1. Interwencja na poziomie systemu - jednostka, grupa itd.

2. Klient jako odbiorca świadczeń - pamiętanie o postawie

3. Orientacja na wartości

4. Relacje współpracy - pamiętaj, że klient ma działać sam

5. Potrzeby klienta - sterownikami praktyki

6. Osoba w sytuacji wymagającej pomocy - odkrycie problemu

7. Kompetentny praktyk - wie, co robić i dlaczego

8. Proces planowanych zmian

9. Praktyka oparta na wynikach badań

10. Zobowiązanie opiekuńcze - czy osoba została obsłużona należycie i troszczysz się o ocenę

CZĘŚĆ II „PERSPEKTYWY PRACY SOCJALNEJ”

ROZDZIAŁ 4

„Wartości i etyka pracy socjalnej”

Podrozdział 1

„Definicja wartości”

- To wewnętrzne wyznawane i zewnętrzne, manifestowane idee, które jakaś grupa ceni sobie jako idealne albo preferowane

- obejmują normy, standardy zachowań oraz zasady, które kierują zachowaniem

- determinują, które cele i sposoby uważane są za dobre

- odziałowują na mobilizację emocjonalną (czyli czy chcemy czy nie chcemy czegoś robić)

- 3 poziomy wartości (od abstrakcji do konkretu):

a) abstrakcyjne (demokracja, wolność)

b) pośrednie (cechy odpowiednie funkcjonującej osoby, rodziny...)

c) wartości instrumentalne (charakteryzują dobrze funkcjonujące instytucje i rząd)

- Ideologie: to systemy przekonań, wyrażające wartości społeczne, które stanowią też motywację do zmian społecznych; podkreślają i formują możliwą tożsamość zawodową i stosunek publiczny → działania zawodowe

- Systemy wartości z reguły nie są spójne wewnętrzne, np. „Wszyscy ludzie są równi” i „osoby niepracujące są bezwartościowe”

Podrozdział 2

„Definicja etyki”

- Etyka generuje standardy kierujące zachowaniem (prezentuje wartości w działaniu)

- Etyka w mikroskali rządzi działaniami praktycznymi, w makroskali (społeczna) wyznacza kierunek polityki społecznej

- Etyczna praktyka pracy socjalnej obejmuje etykę indywidualną, instytucjonalną i społeczną

Podrozdział 3

„Podstawy wartości zawodowych w pracy socjalnej”

1. Skupienie się na moralności jednostki - nacisk na moralność klienta → nacisk na moralność pracownika (teraz)

2. Imperatywy moralne zawodu - to odpowiedzi na pytania, jakie są prawa, obowiązki klienta, kiedy można rozbić, a kiedy trzeba ochraniać rodzinę, czy przymus jest dobry itd.

3. Orientacja na udzielenie pomocy

- 4 alternatywne orientacje (w kwestiach jak wina, odpowiedzialność i kontrola)

a) model medyczny - jednostka nie jest odpowiedzialna ani za problem, ani za rozwiązanie, pracownik ma ją „wyleczyć”

b) model oświeceniowy - jednostka odpowiedzialna za problem, rozwiązaniem mają się zająć wyższe władze i autorytety

c) model kompensacyjny - jednostka nie ma winy, ale ma rozwiązać problem; pracownik ma mu pomóc

d) model moralny - jednostka odpowiedzialna za problem i za rozwiązanie

Podrozdział 4

„Wartości pracy socjalnej”

1. Wartości powszechnie obowiązujące w zawodzie

a) Relacje zawodowe pracowników są zbudowane na szanowaniu wartości jednostek (współuczestnictwo, akceptacja, zaufanie)

b) Pracownicy szanują prawo ludzi do wyborów i uczestnictwa w procesie pomocy

c) Pracownicy mają ulepszać instytucje

d) Pracownicy szanują i akceptują każdego klienta (albo grupę)

e) pracownicy są odpowiedzialni za zachowanie zgodne z etyką, swój rozwój i doskonalenie

2. Kodyfikacja wartości - wartości zostają spisane w kodeksie etycznym (kodeks służy różnym funkcjom, np. pomaga w ocenie, reguluje zachowania itd.). Ma być jak najbardziej przejrzysty

a) Kodeks jest przewodnikiem po dylematach w praktyce

b) Kodeks broni klientów przed niekompetencją pracowników

c) Kodeks reguluje zachowania pracowników, ich relacje z klientem, kolegami, pracodawcą, społecznością

d) Kodeks zapewnia nadzorującym podstawę do oceny pracownika

- Alternatywne kodeksy etyczne - pracownicy socjalni, działający w różnych miejscach mogą mieć różne kodeksy

- Spojrzenie z perspektywy międzynarodowej - International Federation of Social Workers napisała ogólny kodeks

- Radykalny kodeks etyczny - prócz kodeksów liberalnych, napisane zostały kodeksy bardzo konserwatywne

- Znaczenie kodeksów - żeby zdać egzamin i otrzymać licencję, trzeba znać kodeks

Podrozdział 5

„Kontekst wartości pracy socjalnej”

1.

Systemy wartości, które się spotykają

Podrozdział 6

„Społeczeństwa a wartości”

- wartości społeczne mają wpływ na wartości pracy socjalnej, a wartości pracownika wpływają na wartości w społeczeństwie

- społeczeństwo sankcjonuje zawód pracownika jako zawód prawnie uzasadniony

- 3 zasadnicze wartości społeczne, które leżą u podstaw mandatu społecznego udzielanego dla dobrobytu:

a) kapitalistyczno-purytańskie przekonania (najrzadziej prowadzą do pomocy)

- człowiek ponosi odpowiedzialność za porażkę lub powodzenie

- natura ludzka jest zasadniczo zła, ale można to przezwyciężyć

- celem zasadniczym człowieka jest uzyskanie powodzenia materialnego za pomocą pracy

- celem istnienia społeczeństwa jest utrzymanie pprawa i porządku

- osoby nie odnoszące sukcesów lub z dewiacjami nie zasługują na pomoc, ale do pewnego momentu trzeba spróbować je rehabilitować

- zachęty do zmian powinny być w systemie kar i nagród ekonomicznych lub fizycznych

b) system humanistyczno-pozytywistyczno-utopijny

- celem istnienia społeczeństwa jest zaspokojenie potrzeb emocjonalnych i materialnych człowieka

- jeżeli potrzeby są zaspokojone, człowiek osiąga zadowolenie/dojrzałość/produktywność/dostosowanie, a większość jego problemów będzie rozwiązanych

- brak zaspokojenia potrzeb powodują okoliczności zewnętrzne, które można kontrolować (wykształcenie, relacje z dzieciństwa, otoczenie, warunki ekonomiczne)

- człowiek i społeczeństwo mogą być doskonaleni

c) system judeo-chrześcijański

- człowiek jest istotą stworzoną, problemem jest to, że działa tak, jakby był autonomiczny

- człowiek może upaść, ale przy okazji jest też odważny i dobry

- różnice między ludźmi mają niewielkie znaczenie w porównaniu do standardów stawianych przez Stwórcę → człowiek nie może bliźnich oceniać

- majwiększe dobro człowieka leży w relacjach z bliźnimi i Twórcą

- człowiek ma możliwość wyboru, w sensie „aktywnym i wolicjonalnym”, ale może mu być potrzebna pomoc

- miłość zawsze zwycięża nad siłą

- Ideologie społeczne wpływają i na odbiorców i na sposób wykonywania usług; praca socjalna zdominowana jest przez humanitarne i karzące podejście

a) podejście humanitarne

- warunki społeczne kolidują z zaspokajaniem potrzeb

- świadczenia dostępne są na zasadzie praw

- wspieranie ludzkości i poszukiwanie możliwości reform

b) podejście karzące

- wina leży po stronie jednostki

- korzystanie ze świadczeń jest niemożliwe do zniesienia i tolerowania

- stosowanie „testu środków” i mniejszej dostępności świadczeń

Podrozdział 7

„Instytucja a wartości”

- na pracę socjalną wpływ wywierają wartości instytucji (filozofia, misja, troska o personel, wiarygodność, biurokratyzm, zapewnienie funduszy i dostępność świadczeń)

- Środowisko instytucji wpływa na pracowników (uzależnia pracowników, są oni nieszczęśliwi)

- otoczenie fizyczne instytucji odzwierciedla wartości, które ona reprezentuje (czy odbierają telefony, jak traktują ludzi, umeblowanie, ceny itd.)

- wartości instytucji wyznaczają priorytety w programach

Podrozdział 8

„System wartości klienta a wartości pracy socjalnej”

- każdy klient ma swój system wartości (zależy od płci, kultury itd.); każdy jest inny

- czasem wyzwanie polega na tym, żeby znaleźć rozwiązanie w ramach systemu wartości klienta; innym razem trzeba zmienić wartości klienta

- najpoważniejsze zadanie to zrozumienie, aprobata i afirmacja zachowań klientów

Podrozdział 9

„Problemy i wartości”

- zachowania klientów wynikają z ich systemów wartości, czasem problemy mogą być nachechowane wartościami (problemy moralne, etyczne albo wtedy, kiedy wartości wyrządzają krzywdę klientom lub ich otoczeniu)

- problemów klientów nie da się oddzielić od ich wartości (ich odczucia, moralna strona decyzji, społeczna ocena ich zachowań)

- konflikt moralny międzysystemowy występuje między osobami albo systemami (rodzic-rodzic, rodzice-dziecko itd.)

- występują też dylematy wewnątrzsystemowe (czy brać rozwód?)

- czasem społeczeństwo ocenia problemy jako niemoralne (przemoc w domu)

Podrozdział 10

„Wartości osobiste pracownika socjalnego”

- bycie dobrym pracownikiem wymaga uświadomienia sobie własnych wartości i ich wpływu na nasze zachowanie zawodowe

- pracownicy socjalni różnią się między sobą, jeden przepis można rozumieć różnie

- problemy:

a) problem klienta przypomina nam o naszym

b) wartości klienta kłócą się z naszymi

- pracownicy powinni być bezstronni

Podrozdział 11

„Nakazy profesjonalizmu”

- identyfikacja i wcielanie w życie wartości zawodowych

Podrozdział 12

„Zasady pracy socjalnej”

1. Akceptacja klienta - tolerancyjne rozumienie, odnoszenie się w sposób ludzki (pozwala zrozumieć okoliczności, zalety i wady klienta), szczere zainteresowanie, uważne słuchanie, tworzenie klimatu zaufania, brak uprzedzeń

- nie mylić z aprobatą

- akceptacja może wywołać poczucie zagrożenia i lęk (u osób, które miały złe relacje)

2. Afirmacja indywidualności - uznanie i docenianie wyjątkowych cech, zrozumienie historii, potrzeb, problemów, niepowtarzalnych okoliczności

3. Celowe wyrażanie uczuć i odczuć - klienci muszą mieć możliwość nieskrępowanego ich wyrażania w relacji z pracownikiem

- niedobrze jest zachęcać do wyrażania emocji bez umiaru lub utraty panowania nad sobą

- celem ma być ulżenie napięciu i lepsze zrozumienie

4. Postawa nieoceniająca - wyklucza przypisywanie winy lub niewinności albo odpowiedzialności za problemy

- profesjonalność to niedokonywanie ocen ani pozytywnych, ani negatywnych

- trzeba uważać na klientów zdemoralizowanych, napiętnowanych i obwiniających się, gdyż takie osoby są szczególnie wrażliwe na ocenę

- najważniejsze w fazach początkowych

5. Obiektywizm - badanie sytuacji bez osobistych preferencji

- skrzywienie może powodować, że pracownik będzie preferować jedno rozwiązanie nad innym

- doświadczenie edukacyjne, życiowe, przekonania i wartości mogą wpływać na obiektywizm

6. Kontrolowanie zaangażowania emocjonalnego - wrażliwość na odczucia i uczucia wyrażane i niewyrażane plus zrozumienie oparte na wiedzy o zachowaniach ludzkich plus reakcja kierująca się zasady celowości i wiedzy

- podejście chłodno-obiektywne, ludzi traktuje jak rzeczy, obojętność prowadzi do zbyt szybkiego zakończenia pomocy

- podejście zbyt emocjonalne powoduje nadmierne identyfikowanie się (brak granicy między obowiązkiem swoim a klienta, kłóci się z neutralnością)

- trzeba uważać, by odruchy litości nie były ważniejsze niż profesjonalizm, a gdy problem jest odrażający lub dewiacyjny zachować obiektywizm i powstrzymać się od ocen

- subiektywność maleje wraz z doświadczeniem

- kontrolowane zachowanie osiąga się przez empatię (współodczuwanie); empatia to antyteza obwiniania

- konieczne jest utrzymanie równowagi między akceptowaniem, a wybaczaniem złego

7. Samostanowienie - uznanie praw i potrzeb klientów co do wolności dokonywania wyborów i decyzji

- zapewnienie informacji o środkach i działanie na zasadzie partnerstwa

- ograniczenia

a) zdolność klienta do podejmowania dobrych decyzji

b) złe pojmowanie przez klientów ich zdolności do wyborów

c) brak odpowiednich środków ogranicza wybór

8. Dostęp do zasobów - pracownik ma zapewnić potrzebne zasoby, usługi i możliwości

9. Poufność - czyli prawo do prywatności; klient musi wyrazić zgodę zanim jakiekolwiek informacje o nim, rozmowie lub problemie zostaną ujawnione

- niektóre mogą być niejednoznaczne i prowadzić do powstawnia problemów etycznych (np. złe traktowanie dzieci)

- informacje można chronić jedynie do pewnej granicy, w zależności od instytucji i prawa

Podrozdział 13

„Wartości i zasady zawodowe w działaniu praktycznym”

- trzeba pamiętać, że na każdą sytuację, o której odpowiada klient reagować w sposób uwzględniający powyższe zasady

ROZDZIAŁ 5 - Wzmocnienie (EMPOWERMENT) i zmiana

Definicje:

• „ludzie, instytucje oraz społeczności uzyskują panowanie nad własnym życiem”

• W skrócie - proces polegający na współpracy, klient i pracownik socjalny pracują wspólnie na zasadzie partnerstwa

• decydowanie o swoim zyciu w kontekście demokratycznego życia w społeczeństwie i w ogóle funkcjonowania w społeczeństwie

• niesie psychiczne poczucie kontroli i wpływu na swoje życie i innych a także na wydarzenia w życiu lokalnym, politycznym, obywatelskim

• Występuje jako:

• PROCES / empowering/ = ułatwianie, umożliwianie, sprzyjanie, promowanie zdolności do przystosowania się, wysoko zindywidualizowany, nie do powtórzenia, dynamiczny, ewoluujący

• CEL /empowerment/ = definiuje efekt końcowy, stan ostateczny, tzn. uzyskanie siły, mocy

• Udzielenie pomocy - > partnerstwo = wspólny wysiłek, współdziałanie z klientem

• Orientacja percepcyjna (!)

• Skupienie się na mocnych stronach i zdolnościach klienta, klient jest przecież w jakiś sposób kompetentny i dysponuje możliwościami odpowiednimi do posiadanych środków i szans

• Uwaga ! - istnieje zagrożenie, że pracownicy socjalni skupią się na brakach, wadach, słabych stronach, braku kompetencji - > to utrudnia pracę social Wolkera

• Szkodliwe jest traktowanie klienta jako biedaka, nie potrafiącego sobie dać rady, ofiar w potrzebie, to nie jest dobroczynność!

• Opiera się na przekonaniu, że każdy posiada POTENCJAŁ (zdolności umysłowe i fizyczne, emocjonalne, społeczne, trochę jak siły ludzkie Radlińskiej)

• Zakłada, że sami zainteresowani są zaangażowani w proces dokonywanej zmiany, muszą postrzegać siebie jako podmioty, które mogą coś zrobić, są zdolne do choćby najmniejszych zmian, poziom ŚWIADOMOŚCI jest kluczowy

• Ludzie powinni koniecznie uczestniczyć w swoim własnym wzmocnieniu, to oni wyznaczają i realizują cele, środki działania, powinni zdefiniować dla siebie rezultaty zmiany

• Proces wzmocnienia wyzwala ukryte środki i możliwości oraz siły drzemiące w społeczeństwie

• Empowerment osiąga się przez równoległy rozwój osobowości i rozwój socjoekonomiczny

• Proces wzmocnienia wyznacza cel i orientację zawodową pracowników socjalnych

od orientacji na wzmocnienie do osiągnięcia empowermentu (ZMIANA), jest to ideał dążeń, humanistyczny pogląd

• Nie ma jednej recepty w jaki sposób prowadzić do wzmocnienia, upełnomocnienia klientów

• Wzmocnienie jest wielowymiarowe

• Dla pracownika socjalnego jest to proces pośredniczenia, mediacji, wg Schwartza jest pięć płaszczyzn pośredniczenia

1. Znalezienie porozumienia między potrzebami klienta a wymaganiami społeczeństwq

2. Wykrywanie i stawanie czoła przeszkodom

3. Uzupełnianie danych, pomysłów, faktów, które mogą być przydatne dla klienta

4. „Użyczanie wizji” klientowi - nadzieje, aspiracje, zaangażowanie

5. Definiowanie ograniczeń i wymagań sytuacji klienta

Wpływ struktur społecznych

• Na wzmocnienie wpływają czynniki: struktury ekonomiczne & struktury polityczne & wartości & definicje ról społecznych

• Bariery utrudniające wzmocnienie:

• Pośrednie - uprzedzenia, stereotypy, dyskryminacja, piętnowanie, obwinianie

• Bezpośrednie - brak umiejętności oraz osobistych zasobów wynikających z dyskryminacji, dostępność do środków, instytucje ograniczające przyznawanie środków itd.

• Działania prowadzące do wzmocnienia identyfikują przeszkody i bariery

Zmiana:

• jest ważna, zmiany są wszędzie, lecz nie wszyscy ludzie za nimi nadążają

• Możliwości reagowania są zbyt wolne, zbyt małe np. problem narkomanii

• Wszystkie wysiłki do przeprowadzenia zmiany powinny być ułatwiające

• Zmianę ułatwia partnerska współpraca pracownika socjalnego i klienta

• Fazy zmiany:

1. Wytworzenie potrzeby zmiany

2. Nawiązanie relacji

3. Wyjaśnianie / zdiagnozowanie problemu klienta

4. Przegląd różnych rozwiązań

5. Zamiana intencji na rzeczywiste wysiłki

6. Generalizacja i stabilizacja zmiany

7. Osiąganie nowych, trwałych relacji

• Metody dokonywania zmiany - dwa źródła siły: siła osobista + siła polityczna (możliwość zmieniania systemów, reorganizacji społeczeństwa, redystrybucji środków);

wzmocnienie prowadzące do rozwoju osobistego i umacniania rodzin, sprzyja samowystarczalności, a wzmocnienie rozwoju społecznego i ekonomicznego sprzyja redukowaniu zjawisk anomalii i alienacji

• Zmiana z historycznego punktu widzenia = proces adaptacji, wzajemnej adaptacji ludzi i środowiska, dawniej rozwijanie kompetencji osobistych klientów, obecnie perspektywa ekologiczna - model ekosystemu, definicja klienta znacznie szersza

Praca z przypadkiem /casework/

• Dominowała w pracy socjalnej do lat `60

• Kładzie nacisk na bezpośrednią pracę z jednostkami, zajmuje się adaptacją indywidualną

i ma 4 zasadnicze kierunki:

1. Tradycyjny psychospołeczny

2. Funkcjonalny

3. Zorientowany na problem

4. socjobehawioralny

• lata '60, '70 - powstanie pojęcia interwencja kryzysowa

• lata ` 50 - zainteresowanie pracą z całymi rodzinami (terapia rodzinna) - spostrzeganie zachowania jako efektu interakcji, zajęcie się jednostką działająca w otoczeniu

• zasady pracy z przypadkiem:

• celowość działań pracownika socjalnego

• profesjonalna relacja jako instrument pomocy

• angażowanie się w proces diagnozowania, tworzenia planów działania, strategii

• indywidualizacja działań

• wyjaśnienie roli pracy socjalnej klientowi

• skupienie na relacji z klientem, ale też na werbalnym i niewerbalnym przekazie

• współuczestniczenie w podejmowaniu decyzji

• ułatwianie klientowi uczestnictwa w korzystaniu z usług

• profesjonalne zaangażowanie w każdej fazie pracy z klientem

• wykorzystywanie placówki, instytucji pracownika socjalnego, zasobów, wiedzy i umiejętności

• możliwość pracy z jednostką, grupą, częścią grupy

Metoda pracy grupowej:

• wprowadzona w latach `30

• praca grupowa to planowany wysiłek na rzecz zmiany oparty na założeniu, że ludzie doświadczają zmian dzięki interakcjom i procesom zachodzącym w grupie

• pracownik socjalny wykorzystuje strukturę grupy i procesy grupowe jako kontekst i srodek

• pomaga bardziej efektywnie radzić sobie z problemami, które dotyczą grupy i społeczności

• grupy traktować można jako zasoby

• dokonywanie zmian w małych grupach sprzyja:

• altruizm

• spoistość

• uniwersalność

• uczenie się interpersonalne

• wpajanie nadziei

• społeczne uczenie się

• tworzenie grup interwencyjnych, zadaniowych

• praca zespołowa - rodzaj pracy grupowej zorientowany zadaniowo

• praca z grupą w organizacjach - instytucje to tak naprawdę skupiska grup, także zmiany w instytucjach, nie tylko w samych ludziach

Organizowanie społeczności lokalnej:

• Działania w społeczności lokalnej =

= organizowanie społeczności lokalnej + rozwój organizacji + działania na rzecz reform społecznych

• 5 teorii organizacji społeczności lokalnej:

1. Teoria strukturalna - perspektywa poliyczno - prawno - geograficzno - przestrzenna

2. Podejście socjopsychologiczne - czyniki kulturowe, społeczność jako indywiduum, normy, wzory zachowań

3. Podejście demograficzne (ekologiczne) - branie pod uwagę również wpłw środowiska

4. Podejście funkcjonalne i zorientowane na działanie

5. Podejście systemowe - badanie lokalnych funkcji społęcznych

• W organizowanie społęczności powinny się zaangażować nie tylko liderzy społeczności, ale też różnego rodzaju instytucje

• Trzy modele rozwiązywania problemów na poziomie społeczności:

Model rozwoju lokalnego = angażowanie obywateli, budowanie poczucia wspólnoty

Planowanie społeczne = czyli jakie działania należy podjąc

Model działań społecznych (akcji społecznej)

Podstawowy model pracy socjalnej

• Chęć połączenia 3 metod: metody pracy indywidualnej, pracy grupowej, organizowanie społeczności lokalnej

• Charakteryzuje się wielością metod itechnik

• Metoda słuzy rozwiązywaniu problemów, podejmowaniu interwencji na wszystkich poziomach

• Założenia metody pracy socjalnej:

1. Problemy ludzi są różne, trzeba szukać rozwiązania na wszystkich poziomach

2. Pole obserwacji, to pole działań

3. Wykorzystanie wszystkicg 3 metod w celu rozwiązania problemu

4. Stosowanie szerokich zasad danej metody

5. Metody mogą byc stosowane pojedynczo, sekwencyjnie, razem

Praca socjalna ma ścisły związek z polityka społeczną - rozwój społeczny jest wspierany wydarzeniami politycznymi i ma bezpośredni wpływ na życie ludzi i poziomu funkcjonowania w społeczeństwie. Polityka społeczna to zasady i kierunki działania, którego celem jest wpływanie na ogólną jakość życia, warunki jakie mają jednostki, kieruje przebiegiem zmian społęcznych oraz alokuje środki społeczne.

Praca socjalna a polityka

Polityka niewątpliwie wpływa na pracę socjalną na jej jakość i możliwości. Polityka powinna uzupełniać możliwości i wspierać pracowników socjalnych. Polityka instytucji opieki społecznej jest zasadniczo odzwierciedleniem prawodawstwa. Na wszystkich poziomach istnieją czynniki polityczne, wpływające na pracę socjalną.

Polityka dobrobytu a ideologie społeczne

Ideologie społeczne wpływają na zrozumienie i interpretację takich wartości jak sprawiedliwości społecznej i różne pomysły jak doprowadzić do prawidłowego funkcjonowania społeczeństwa

• Liberalizm - aktywne wspieranie polityki społęcznej, ochrona wolności politycznej i obywatelskiej, ale odpowiedzialność władz za stwarzanie warunków sprzyjających dobrobytowi obywatela, pomoc społeczna jako funkcja rządu, świadczenia społeczne jako prawo obywatelskie

• Konserwatyzm - wina za problemy leży w ludziach, obrona zasady prywatnego świadczenia usług o charakterze socjalnym poprzez dobrowolne instytucje dobroczynne, samopomocowe, przedsięwzięcia ze sfery biznesu

• Radykalizm - społeczeństwo jest odpowiedzialne za nierówności, a zmiany społecznie należy przeprowadzać radykalnie, strategia to redystrybucja władzy i bogactwa, usuwanie nierówności ekonomicznych, głoszą potrzebę stworzenia państwa dobrobytu

Tam jeszcze była mowa o polityce społecznej ale same oczywiste rzeczy i mniej ważne.

ROZDZIAŁ 6

„PRACA SOCJALNA A ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW”

1. Opisana historia Beth Larson- koordynatorki projektu reformy opieki społecznej na dziećmi
   - zmiany : wprowadzenie nowych metod opieki nad rodziną, rozszerzenie istniejących, uzupełnienie o metody wczesnego interweniowania, rozszerzenie zakresu pomocy dla rodzin zastępczych, powstawanie nowych funduszy
   - cel reformy : rozwiązanie problemów dotyczących świadczeń opieki nad tą grupą
   - wysiłki : czas, zaangażowanie, pomysły, praca administracyjna, praca z klientami, zatrudnienie planistów społecznych, tworzenie nowych zespołów zadaniowych itd.
   - cała historia ma ukazać ile pracy trzeba włożyć w coś nowego z akresu pracy socjalnej

2. Etapy rozwiązywania problemu wg. Deweya
   a. zauważenie problemu
   b. określenie go i opisanie
   c. rozważenie potencjalnych możliwości rozwiązania
   d. ocena potencjalnych skutków każdego sposobu rozwiązania
   e. ustalenie ostatecznej wersji rozwiązania

3. 10 wspólnych elementów procesu zmian od strony pracownika socjalnego:
   a. budowa relacji zawodowych
   b. identyfikacja i definiowanie problemu/ potrzeby klienta
   c. dokonanie pomiaru wielkości problemu/kwestii/potrzeby
   d. określenie celów interwencji
   e. zbieranie i analiza informacji
   f. badanie alternatywnych rozwiązań
   g. sformułowanie planu interwencji
   h. wdrażanie i obserwacja planu
   i. ocena wysiłków i rezultatów
   j. zakończenie
   
   

Fazy rozwiązywania problemów a funkcje pracy socjalnej

4. Prawa klienta w procesie interwencji określone przez Blooma i Fischera
   a. klient ma prawo wiedzieć jak wygląda problem z perspektywy pracownika
   b. klient ma prawo uczestniczyć w doborze celów ogólnych i szczegółowych
   c. klient ma prawo znać szczegóły interwencji (kto, kiedy, dlaczego, jak będzie robił)
   d. klient ma prawo znać wymiar czasowy interwencji
   e. klient ma prawo wiedzieć, ile interwencja będzie kosztować (nawet jeśli on nie płaci)
   f. klient ma prawo wiedzieć, jakie dokumenty będą o nim gromadzone i kto będzie miał dostęp
   h. klient ma prawo wiedzieć z wyprzedzeniem, kiedy usługa się zakończy
   i. klient ma prawo do zwiększonej kontroli nad swoim życiem, jeśli jest do tego zdolny, a jeśli nie ma prawa pełnej kontroli- musi wiedzieć dlaczego
   j. klient ma prawo brać udział w ocenie sytuacji

Podrozdział 1

„ Budowanie relacji zawodowych”

- relacje zawodowe wiąże cel profesji
- nie da się „zażądać relacji”, „przyspieszyć” ani „wymusić”- tworzy się ją przez okazywanie troski, zainteresowania i szacunku

Podrozdział 2

„Inicjowanie nawiązywania relacji”

- są różne typy punktów wyjściowych klienta: sam szuka usług, przyjmuje usługi, angażuje się w usługi zlecone dla siebie- każdy typ ma różne motywacje, ale i sprawia, że pracownicy patrzą na klientów inaczej
- przyjmowanie pomocy jest trudne, bo człowiek czuje się „naznaczony” (naleciałość z dawnych lat, kiedy to osoby dostające pomoc miały niższy status społeczny”
- „klient wbrew woli”- osoba, która jest zmuszona (prawem, wyrokiem itp.) lub od któ®ej wyaga się, czasem wbrew jej woli, korzystania z profesjonalnej interwencji
a. nie chcą pomocy
b. uznanie potrzeby skorzystania z pomocy jest już trudne
c. wejście do instytucji jest bolesnym przeżyciem

Podrozdział 3

„Umiejętności interpersonalne w nawiązywaniu relacji”

- do umiejętności o charakterze interpersonalnym, które są konieczne w rozwijaniu relacji profesjonalnych zaliczamy:
a. empatię - definicja: Zdolność pomagającego do przyjmowania i komunikowania ściśle i z odpowiednią dozą wrażliwości, odczuć klienta i ich znaczenia
b. Serdeczność - bez chęci zawładnięcia; akceptacja, sympatia, zaangażowanie i bezwarunkowy szacunek

c. Szczerość - otwartość, spontaniczność, zgodność

Podrozdział 4

„Komunikacja międzykulturalna”

- Składa się z elementów werbalnych i niewerbalnych; niewerbalne są ważniejsze (90% odbioru)

a. Muszą być ze sobą zgodne - jeśli nie są, wierzymy niewerbalnym

b. Elementy niewerbalne dzielą się na uniwersalne i związane z kulturą (różne znaczenia gestów)

c. Różnice kulturowe są też ważne w werbalnej (biali lubią mówić o informacjach osobistych, czerwoni nie ujawniają własnych odczuć)

Podrozdział 5

„Identyfikacja i definiowanie problemów”

- By problem dobrze zidentyfikować, klienci muszą opisać fakty, wydarzenia, reakcje i poprzednie próby; pracownicy muszą brać też pod uwagę czynniki historyczne, fizyczne, rozwojowe, emocjonalne, demograficzne, organizacyjne i kulturalne

- Badanie społeczne (przykłady pytań)

a. Jak klient definiuje problem?

b. Jakie są jego granice?

c. Ile problem trwa?

d. Jakie są możliwości, bariery i ograniczena wynikające ze środowiska?

e. Jakie mamy środki?

Itd.

- Konfiguracja prawno-administracyjno-jurysdykcyjna wpływa na definicję problemu (inaczej problem definiować może klient, inaczej instytucja)

- Nie każdy klient, który chce pomoc ją otrzyma; klienci też mogą odmówić przyjęcia pomocy

Podrozdział 6

„Pomiar problemów, kwestii i potrzeb”

-Cel: zrozumienie problemu i określenie, jak można ograniczyć jego wpływ; jest procesem dynamicznym

- Ocena: wnioskowanie z faktów lub szczegółów danej sytuacji i wyciąganie prowizorycznych wniosków dotyczących ich znaczenia; trzeba wziąć pod uwagę kulturę etniczną

Podrozdział 7

„Ustalenie kompetencji”

- Ma stanowić integralną ocenę sytuacji

- Trzy sprawy do wyjaśnienia:

a. Kompetencje klienta

b. Wpływy środowiska, które oddziałują na wzory radzenia sobie klienta z trudnościami

c. Przystosowanie i wzajemne dopasowanie klienta do otoczenia

- Pracownik ma badać (prócz problemu) potencjalne możliwości wparcia przez otoczenie

- Społeczność kompetentna wykorzystuje, rozwija lub w inny sposób uzyskuje zasoby, co oznacza pełniejsze rozwijanie możliwości ludzi tej społeczności

Podrozdział 8

„Ustalanie celów”

- Muszą być adekwatne do kwestii, problemów i potrzeb

- Klienci mogą tu zaproponować swoje pomysły na rozwiązanie; jeżeli końcowy plan różnić się będzie od tego klienta, trzeba wyjaśnić mu dlaczego

- Cele muszą być zgodne z celem ogólnym i misją instytucji (cel ogólny - długoterminowe/końcowe)

- Cele pośrednie - kroki pozwalające osiągnąć cel końcowy; segmentacja problemów zachodzi, gdy rozbijamy problem na mniejsze części

Podrozdział 9

„Kontraktowanie”

- Kontrakty i umowy robocze zyskują na popularności, w miarę jak rośnie nacisk na aktywną rolę klienta

- Mają obejmować cele, zadania, procedury i wzajemne obowiązki

- Nie mają charakteru prawnego

- Ułatwiają śledzenie postępów (bo określają osiągnięcia)

Podrozdział 10

„Zbieranie i analizowanie istotnych informacji”

1. Zbieranie

- zadawanie pytań, prowadzenie obserwacji i studiowanie materiałów pisanych (zapiski, protokoły, statystyki), obserwacja

2. Analizowanie

- mają być zbierane pod kątem potwierdzania lub negowania hipotez

- ludzie wykazują tendencję do trzymania się swoich wniosków, nawet jak dowody mówią inaczej (np. słyszałem, że OPSy są złe, więc wszystkie tak traktuję)

- Zbieranie danych ma być skierowane na określony cel (nie zbiera się wszystkiego)

Podrozdział 11

„Poszukiwanie rozwiązań alternatywnych”

- należy rozważyć różne rozwiązania tak, by klient mógł wybrać preferowane

- oceniając możliwość danej alternatywy sprawdza się naturę techniczną (środki i możliwość systemu), systemy wartości i ustala priorytety

- konieczne do zbadania:

a. kompetencje, ograniczenia i motywacje klienta; zdolności do funkcjonowania w stresie

b. natura problemu (np. długie czy krótkie)

c. koszty finansowe, emocjonalne, osobiste + czas trwania + korzyści z każdej alternatywy

d. dostępność wsparcia i środków potrzebnych

- wybór najlepszego rozwiązania powinien być dokonany przez klienta

Podrozdział 12

„Formułowanie planu interwencji”

- opracowane na podstawie oceny, celów, danych i możliwych alternatyw

- wskazówki dotyczące formułowania planów:

a. ocenić konsekwencje

b. pamiętać, że zmiana w jednym systemie wpływa na inne

c. pamiętać, żeby zbadać relacje między systemami (żęby znaleźć największy potencjał)

d. brać pod uwagę różne możliwości interwencji

e. nie skupiać się na słabościach, a na mocnych stronach klientów

f. promować wysiłki klienta, które dążą w kierunku rozwoju

Podrozdział 13

„Wprowadzanie w życie planu interwencji i nadzór jego realizacji”

- klienci chroniczni, stawiający opór, którzy doświadczyli nawrotu, do których „trudno dotrzeć” wymagają większej tolerancji; pracownicy, którzy ciągle spotykają te same osoby zaczynają być niecierpliwi i nietolerancyjni -> prowadzi to do pogorszenia usług

Role pracowników socjalnych

Podrozdział 14

„Działania pracownika socjalnego”

1. Wobec systemów klienta

- angażowanie klienta w relację udzielania pomocy

- Oferowanie profesjonalnego zrozumienia w trudnych sytuacjach

- Umożliwienie klientom skorzystania ze środków

- Wspieranie adaptowania się klientów do funkcjonowania w społeczności

2. Działania wobec innych systemów, wykonywane w imieniu klienta

- koordynacja świadczonych usług

- planowanie i opracowanie programu

- interwencja w środowisku

- działanie na rzecz zmian społecznych

3. Działania zawodowe, które są podstawowe w interwencji w ramach pracy socjalnej

- zarządzanie przypadkiem (case management) - opracowanie, śledzenie, koordynacja planu

- informowanie i przekazywanie - pomoc konsumentom w określeniu możliwych dla nich usług i zapewnienie środków

- poszukiwanie zasobów - tworzenie, rozszerzenie, poprawa, alokacja środków

- interwencje terapeutyczne

- praktyka grupowa - wykorzystanie grup i jej dynamiki do przeprowadzenia zmian

Podrozdział 15

„Role i strategie”

(tabelka wyżej)

Podrozdział 16

„Ocena rezultatów interwencji”

- występuje na każdym etapie, by określić postępy; pozwala na ewentualne korygowanie planu

- klienci powinni być informowani o rezultatach oceny

- końcowa ocena określa sukcesy i porażki, rezultaty zamierzone lub niezamierzone, pozytywne i negatywne, a także określa, czy cel został osiągnięty

Podrozdział 17

„Udział (wkład) klienta w ocenę”

- porównuje się ocenę pracownika i ocenę klienta na temat efektywności

Podrozdział 18

„Zakończenie interwencji”

- jest integralną częścią procesu

- jest bardzo znaczące - może mieć wpływ na powodzenie lub klęskę interwencji

- trzy warunki zakończenia interwencji

a. jest zaplanowana (decyzja podejmowana jest wtedy wspólnie z klientem)

b. zakończenie z powodu okoliczności (koniec semestru, pracownik odchodzi itd.)

c. przekazanie sprawy do innej instytucji (wymuszone, ale może być obopólne)

- czasem zdarza się, że klient sam kończy interwencję

- okoliczności świadczenia usług mają wpływ na sposób zakończenia (inaczej będzie w szpitalu, inaczej przy ciągłej ochronie dziecka

Podrozdział 19

„Stabilizacja zmiany”

- po zakończeniu świadczeń trzeba zastanowić się, jakie wsparcie potrzebne jest do urzymania osiągnięć

Podrozdział 20

„Odczucia związane z zakończeniem interwencji”

- rozważa się uczucia pracownika i klienta, mogą być zupełnie różne (ulga, smutek)

- pracownicy powinni zanalizować swoje uczucia (bo niewłaściwe psują zakończenie)

---