B. Dubois, K. Miley

„Podstawy pracy socjalnej”

ROZDZIAŁ 1

„Praca socjalna jako zawód użyteczny”

Podrozdział 1

1. Społeczeństwa ludzkie nie są doskonałe, istnieją problemy społeczne, które wymagają rozwiązań i potrzeby społeczne, które trzeba zaspokoić

2. Obywatele mają korzystać z dóbr udostępnionych przez społeczeństwo. Społeczeństwo ma je udostępniać

3. Dobrobyt jest zagrożony, gdy:

a) istnieją kryzysy indywidualne

b) ubóstwo, bezrobocie

c) słabe zdrowie

d) niskie wykształcenie

4. Pracownicy socjalni:

- zajmują się problemami, które zagrażają prawidłowemu funkcjonowaniu społeczeństwa

- łagodzą nierówności

- oferują profesjonalną pomoc jednostkom, rodzinom, grupom, organizacjom, społecznościom

- wzacniają (empower) odbiorców, by byli bardziej zaradni

Podrozdział 2

„Cel pracy socjalnej”

1. Określa sposób widzenia, kierunek i motywację problemów społecznych, kierunki rozwiązywania konfliktów, rozstrzyganie kwestii spornych, wychodzenie naprzeciwko potrzebom jednostek

2. Cel formalny:

- poprawa jakości życia i warunków bytowych

a) pobudzenie wzajemnego przystosowania jednostka a instytucja

- wspieranie lub odbudowa obópólnie korzystnych interakcji między jednostkami a społeczeństwem, by poprawić poziom życia

3. Cele szczegółowe:

a) Pomaganie ludziom w nabywaniu umiejętności rozwiązania problemów

b) Pomoc w uzyskaniu środków

c) Uczulenie organizacji na potrzeby jednostki

d) Ułatwianie interakcji jednostka - środowisko

e) Oddziaływanie na interakcję organizacja - instytucja

Podrozdział 3

„Perpektywa podstawowego modelu pracy socjalnej”

1. Postawowa praca socjalna

a) to dyscyplina praktyczna, która wymaga zastosowania umiejętności nabytych w doświadczeniu albo treningu

b) Wymaga wykorzystania wiedzy o zachowaniu jednostki

c) Opiera się na zaangażowaniu odbiorcy w rozwiązywanie problemów

d) Kładzie nacisk na wykorzystanie w równym stopniu zasobów klienta i społeczności

e) Opiera się na uporządkowanym procesie

f) Opiera się na planowanych wysiłkach i koncentruje na rozwiązaniu problemu

2. Z kim można pracować i jakie problemy?

a) niepełnosprawni

b) starzy

c) młodociani przestępcy

d) bezrobotni

e) chorzy psychicznie

f) bezdomni

g) biedni

bla bla bla, z każdym

Problemy:

a) nadużywanie używek

b) przemoc

c) bezdomność

d) dyskryminacja

e) kryzys

bla bla, wszystko

Podrozdział 4

„Zawodowi opiekunowie”

1. Powody rozpoczęcia pracy

a) Brak egozimu

b) Chęć ulepszenia społeczeństwa

c) Chęć odwzajemnienia otrzymanej pomocy

d) wszystko inne

2. Najważniejsze indywidualne cechy:

a) Osobiste ciepło

b) Otwartość

c) Chęć pomocy

d) Pokora

e) Troska

f) Wrażliwość

Podrozdział 5

„Jednostkowe i społeczne potrzeby”

1. Uniwersalne, podstawowe potrzeby

a) Fizyczne, intelektualne, emocjonalne, społeczne, duchowe, wzrost i rozwój

b) Potrzeby fizyczne

- żywność

- schronienie

- ubranie

- podstawowa opieka zdrowotna

- możliwość rozwoju fizycznego

c) Potrzeby intelektualne:

- zdobywanie wiedzy i doskonalenie się

d) Potrzeby emocjonalne:

- związki z innymi

- samoakceptacja

e) Potrzeby społeczne:

- socjalizacją

- związki z jednostkami i grupami

f) Potrzeby duchowe:

- odkrywanie sensu życia, celu i kierunku

Potrzeby są zaspokajane w różnym stopniu

2. Potrzeby motywacyjne

a) Hierarchia Maslowa - w tej hierarchi pot. Motywacyjne są na samym końcu, jest to samorealizacja

3. Potrzeby rozwojowe

a) Łączą się z czynnikami biologicznymi, psychicznymi, interpersonalnymi, społecznymi i kulturowymi

b) Dotyczą:

- fizycznej pomyślności

- psychicznego komfortu

- rozwoju intelektualnego

- związków międzyludzkich

- rozwoju duchowego

c) pojawiają się w różnych fazach życia, ale mogą się różnić (np. miłość u dziecko dotyczy rodziców, a u nastolatka związku intymnego)

4. Potrzeby zależności

(nic ciekawego, chodzi o to, że kobiety są słabsze)

5. Potrzeby wynikające z realizacji zadań życiowych

a) zadania życiowe - wzrastanie w rodzinie, uczenie się w szkole, praca zawodowa, małżeństwo, rodzina, sytuacje traumatyczne

6. Potrzeby tożsamości kulturowej

a) Każdy chce być w kulturze

7. Potrzeby związane z środowiskiem fizycznym

a) potrzeby ekologiczne, przestrzeń do życia, środowisko do zamieszkania, transport

8. Potrzeby sprawiedliwości społecznej

a) powinien być równy dostęp do:

- życia publicznego

- ochrony prawnej

- możliwości rozwoju

- dóbr społecznych

- taka sama odpowiedzialność

9. Potrzeby życia w świecie

a) Interesuje nas cały świat, a nie tylko nasze środowisko

Podrozdział 6

„Funkcjonowanie społeczne”

a) Funkcjonowanie społeczne - oznacza dla jednostek starania o osiągnięcie takiego poziomu życia, który zaspakaja podstawowe potrzeby, daje pozytywne relacje z otoczeniem, kładzie nacisk na rozwój i dostosowanie

Podrozdział 7

„Klasyfikacja funkcjonowania społecznego”

1. Przystosowawcze funkcjonowanie społeczne - chodzi o to, że każdy z nas umie zaadaptować się w nowej sytuacji np. rozwód, śmierć, a jak nie umie to może skorzystać z pomocy

2. Populacje ryzyka - chodzi o bezrobotnych i całą resztę (najważniejsza jest prewencja)

Podrozdział 8

„Nieprzystosowanie społecznie”

1. Niektóre systemy są złe, w tych systemach problemy się zaostrzają

Podrozdział 9

„Problemy społeczne a funkcjonowanie społeczne”

1. Problemy społeczne wpływają na problemy jednostki: np. jak nie ma pracy, to nie mam pracy

Podrozdział 10

„Reakcja pomocy społecznej na potrzeby”

Instytucja społeczna	Funkcja
Ekonomiczna	Alokacja i dystrybucja środków
Polityczna	Alokacja publicznych celów społecznych i wartości
Rodziny	Opieka osobista, pomoc w układzie rodzice-dzieci, pomoc w układzie rodzina-społeczeństwo
Edukacyjna	Socjalizacja i przygotowanie do produktywnego i uczestniczącego pełnienia roli obywatela
Religijna	Promowanie znaczenia i rozumienia ostateczności
Pomocy społecznej	Pomoc w uzyskaniu i utrzymaniu właściwego poziomu

Podrozdział 11

„Instytucje pomocy społecznej”

1. Powstają w odpowiedzi na potrzeby społeczeństwa i jego członków w zakresie opieki zdrowotnej, edukacji, dobrobytu

2. Zajmuje się populacją i jednostkami

3. W sytuacji powinna reagować szybko

4. Nie zapewniają w równej mierze dostępu do wszystkiego, a czasem ich środki są niewystarczające

5. Definicja pracowników socjalnych: „Osoby zajmujące się profesjonalnie udzielaniem pomocy, wyznaczone przez społeczeństwo do wspomagania ludzi z problemami. Mają też zmniejszać zagrożenia, że ludzie będą mieli problemy, np. używki.”

Podrozdział 12

„Problemy jednostek a kwestie publiczne”

1. Dużo problemów osobistych powoduje problemy społeczne i odwrotnie

Podrozdział 13

„Problemy, kwestie i potrzeby”

1. Definicje:

a) problemy - trudności dotyczące zachowania się ludzi/takie wypełnianie relacji społecznych, które wymagają rozwiązania

b) kwestie - spory, kontrowersje i brak zgody w obrębie systemów społecznych albo między nimi

c) potrzeby - pojawiają się gdy coś jest zasadnicze, pożądane dla poprawy lub utrzymania jakości życia i gdy tego czegoś brak

Podrozdział 14

„Świadczenia społeczne”

1. Interwencje - zanim pojawi się problem, czyli prewencja

2. Podczas problemu - wspieranie

3. By złagodzić konsekwencje - leczenie lub rehabilitacja

Podrozdział 15

„Dziedziny działalności praktycznej”

1. Pole działania → przykład:

a) rodziny i dzieci → ochrona, poradnictwo, adopcja itd.

b) opieka zdrowotna → hospicja, praca w szpitalach

c) zdrowie psychiczne → kliniki psychiatryczne i leczenie uzależnień

d) informowanie → zapewnienie informacji, świadczenia na telefon, pomoc w sytuacji kryzysowej

e) zatrudnienie → programy zmian zatrudnienia, programy pomocy dla pracowników

f) działania wychowawczo - poprawcze → praca w policji i więzieniach

g) ludzie starsi → pomoc w domu, pomoc w domach opieki

h) szkoły → doradztwo dla rodzin, testy edukacyjne

i) mieszkalnictwo → obniżanie czynszu, schroniska dla bezdomnych

j) alimentacje → bony na żywność, ubezpieczenia społeczne

k) rozwój społeczności → planowanie społeczne, organizacja społeczności

Podrozdział 16

„cele pracy socjalnej i wykonywanie świadczeń”

1. Umożliwienie przystosowawczych funkcji społecznych i zwiększenie zdolności do rozwiązywania problemów

2. Poprawienie działania systemu wykonywania świadczeń

3. Powiązanie klientów z potrzebnymi środkami

4. Promowanie zasad sprawiedliwości społecznej i polityki społecznej

Podrozdział 17

„Praca socjalna w odniesieniu do społeczeństwa”

1. 2 modele społeczeństwa:

a) konsensualne - respektujący stan równowagi, pracownicy socjalni kontrolują członków społeczeństwa i reformują społeczeństwa

b) konfliktowe - pracownicy socjalni angażują się w konfrontacje z niesprawiedliwością w systemie społecznym, działają na rzecz osób uciskanych i krzywdzonych

2. 4 układy relacji praca socjalna a społeczeństwo

a) praca socjalna jako czynnik kontroli społecznej zachowań ludzi

b) praca socjalna w opozycji do społeczeństwa lub chcąca je zreformować

c) praca socjalna oddzielona od społeczeństwa

d) praca socjalna jako pośrednik, jednostka społeczeństwa

ROZDZIAŁ 2

„Wspólna podstawa praktyki pracy socjalnej. Zasady profesjonalnej pracy socjalnej”

Podrozdział 1

„Wspólna podstawa praktyki pracy socjalnej”

1. Praktyka nastawiona jest głównie na rozwiązanie problemu

- działania wynikają z problemu, nie z metodologii

- pracownicy są mistrzami rozwiązywania problemów (szukają rozwiązań w wielu strukturach społecznych - indywidualnie, rodzinnie, grupowo, organizacyjnie, wspólnotowo, społecznie)

(wspólna baza praktyki socjalnej)

Schemat zawodu: wiedza - wartości - umiejętności

Podrozdział 2

„Wartości zawodu”

1. „Wartość, godność, niepowtarzalność każdego człowieka, jego praw i możliwości”

2. Wartości dotyczące ludzi

- szacunek dla godności i ważności ludzi ze względu na ich aktualną sytuację, kluturę, styl życia i wierzenia

- pozytywny stosunek do innych

- świadomość, że ludzi są odpowiedzialni za samych siebie i innych

- respektowanie praw klienta do otrzymania usług, udziału w podejmowanej decyzji i do obrony

- przestrzeganie zasad samostanowienia, ustawy nieoceniającej i dyskrescji

Relacja praca socjalna - klient	- poufność - rozwijanie zdolności klienta do pomocy samemu sobie - wytrwałość mimo frustracji
Relacja ze społeczeństwem	- zaangażowanie w zmianę społeczną, by wyjść z problemów - przyznanie pierwszeństwa jednostce i społeczeństwu - sprawiedliwość społeczna - ekonomiczne, psychiczne, fizyczne zdrowie jednostek i społeczeństwa
Zaangażowanie profesjonalne	- przekazywanie wiedzy i umiejętności - uznanie i szanowanie różnic - oddzielenie życia osobistego od relacji zawodowych - nienaganne zachowanie osobiste i zawodowe

3. Wartości dotyczące społeczeństwa
- sprawiedliwość społeczna
- demokracja
- przyjęcie odpowiedzialności w procesie zwalczania nieprawości i niesprawiedliwości

- zobowiązanie do czynienia instytucji bardziej humanitarnymi i wrażliwymi

- uszlachetnienie polityki społecznej

4. Wartości w zachowaniu zawodowym

- rozwijanie zdolności radzenia sobie, rozwijania problemów i doskonalnenia możliwości ludzi

- odpowiedzialność za własne etyczne zachowanie i jego jakość

- pogłębianie wiedzy i umiejętności

Podrozdział 3

„Kanon wiedzy”

1. Kanon wiedzy

- zawiera teorie, zachowania człowieka w społeczeństwie i teorie dot. metod i modeli pracy socjalnej

- obejmuje znajomość różnych dziedzin (np. etyki, filozofii)

- wiedza konieczna:

a) w kwestii systemu klienta → czynniki społeczne i środowiskowe, kultura, okresy przejściowe, różnice indywidualne, teorie i inne

b) w kwestii interwencji → praca z grupą, metody szacowania, planowanie, interwencje i inne

c) w kwestii zapewnienia usług socjalnych → znajomość polityki socjalnej, historia pomocy społecznej itd.

d) inne → wartości i normy, badania, zarządzanie, samowiedza i inne

2. Nauki społeczne jako podstawa pracy socjalnej - korzysta się z psychologii, socjologii, ekonomii, nauk politycznych, historii; można studiować sztuki piękne, literaturę itd.

- filozofia i historia pracy socjalnej: formują kręgosłup zawodowy, pozwalają zrozumieć trendy w pracy

- znajomość siebie - samowiedza pozwala efektywnie funkcjonować (trzeba znać swój styl życia, kodeks etyczny, wartości, kulturę itd.)

- praktyka - dziedziny: państwowe agencje pomocy społecznej, opieka zdrowotna, agencje pomocy rodziny i dzieciom, ośrodki zdrowia, edukacyjne i inne

3. Konstrukcje teoretyczne i modele praktyczne

- z każdą teorią łączy się inny model pracy praktycznej

4. Ustawodawstwo i polityka społeczna

- praca socjalna wymaga znajomości prawa i środków pomocy w każdym zakresie (osób starszych, uzależnionych itd.)

5. Warianty kultury

- trzeba rozumieć wpływ kultury na zachowania ludzkie i rozumieć konsekwencje etycznego, społecznego i kulturowego zróżnicowania

6. Wiedza badacza

- moralnym obowiązkiem zawodowym jest poszukiwanie wiedzy o rozwoju człowieka, jego potencjale i przeszkodach

7. Kanon umiejętności pracy socjalnej

- umiejętność komunikacji i techniki pomocy

- narzędzia do analizy problemów społecznych

- strategie modeli praktyki

- techniki wprowadzania i oceniania procesu zmian

8. Planowana zmiana

- identyfikacja problemów → oszacowanie możliwości klientów → wytyczanie realistycznych celów → wymyślenie kilku planów → wdrażanie planu (z zaangażowaniem klienta i społeczności lokalnej) → zakończenie pracy → ocena wyników

9. Interwencja na wszystkich poziomach systemu

- trzeba umieć pracować i z pojedyńczym klientem i z grupą, organizacją, a także społecznością lokalną

10. Analiza polityki

- zaangażowanie w tworzenie na poziomie instytucji, lokalnym, regionalnym i narodowym

11. Umiejętności badawcze

- trzeba umieć odbierać wyniki badań i ustosunkowywać się do nich w praktyce

- zdolność zbierania i analizowania danych, prezentowania danych, stosowania analiz i statystyk, korzystania z komputera i internetu

12. Umiejętność tworzenia relacji

- budowanie relacji + okazywanie empatii, sympatii, zaufania, szacunku, wsparcia

13. Umiejętności komunikowania

- umiejętność stosowania wywiadów w różnych grupach, słuchanie ze zrozumieniem

- pisanie raportów, tworzenie projektów

14. Kompetentna etnicznie praktyka (w pracy z różnymi kulturami, rasami i grupami mniejszościowymi)

15. Umiejętność obsługi komputera i zarządzania pracą

Podrozdział 4

„Zasady profesjonalnej pracy socjalnej”

1. 12 zasad:

a) wzmacniaj jednostki indywidualne i ich zaradność

b) wspieraj proaktywną postawę wobec społecznej i ekonomicznej polityki rozwoju, aby zapobiec pojawianiu się problemów

c) utrzymuj integralność zawodu we wszystkich aspektach praktyki pracy socjalnej

d) ustanawiaj powiązania (sprzężenie zwrotne) między ludźmi i zasobami społecznymi w celu lepszego funkcjonowania społeczeństwa i podnoszenia jakości życia

e) rozwijaj współpracę z instytucjami

f) ułatwiaj reagowanie instytucji, by wyjść naprzeciw potrzebom zdrowotnym i świadczeń społecznych

g) propaguj równość społeczną pod względem pełnego udziału ludzi w życiu społeczeństwa

h) wnoś swój wład w rozwo wiedzy z zakresu pracy socjalnej przez badanie i ocenę

i) wpieraj wymianę informacji w tych systemach, w których powstają problemy jak możliwości i środki ich rozwiązań

j) poprawiaj komunikację przez akceptację różnic (także etnicznych)

k) stosuj strategie edukacyjne (teorie) do rozwiązywania problemów i zapobiegania im

l) wykorzystuj światowe osiągnięcia wiedzy o kwestiach społecznych i rozwiązywaniu problemów

ROZDZIAŁ 3

„Praca socjalna i systemy społeczne”

Podrodział 1

„Systemy społeczne”

1. Istnieją holistyczne (społeczeństwo jest skończonym systemem; cele społeczne dominują i nadają kształt zachowaniom jednostek) i atomistyczne (skumulowane działania ludzi zebrane pod postacią wzorów społecznych tworzą cały system społeczny) punkty widzenia

Podrozdział 2

„Wymiary organizacyjne i strukturalne”

1. Jednostka → Społeczeństwo

- systemy społeczne składają się z warstw, im bardziej systemy zorganizowane (rodzina) tym bardziej ich komponenty są od siebie zależne (niezorganizowane jak sąsiedztwo są autonomiczne). Całość to więcej niż suma jej treści

Podrozdział 3

„Wymiana informacji i energii”

- Wymiana lub sprzężenie występuje zarówno na zewnątrz, między komponentami, jak i wewnątrz

- Systemy mogą być otwarte lub zamknięte, a całość wymienianej energii jest większa niż połączenie sum każdej jednostki

Podrozdział 4

„Transakcje wzajemne”

1. Zasoby są importowane, czyli otrzymywane i eksportowane, czyli wysyłane w ludzkim systemie i między różnymi systemami

a) wejście: zasoby są osiągane i wybierane

b) przetwarzanie: działanie systemu w odpowiedzi na wejściowy wkład (selekcja, analiza, synteza)

c) wyjście: wynik przetworzonych działań i odpowiedź dla środowiska

d) sprzężenie zwrotne: reakcja środowiska na wyjście lub konsekwencje

Podrozdział 5

„Teoria systemów i praktyka pracy socjalnej”

- Orientacja systemowa zakłada, że funkcje pracy socjalnej muszą być rozumiane w kontekście wszystkich poziomów systemu: mikro, mezo, makro

- Dla pracownika socjalnego systemu to: jednostki, rodziny, małe grupy, grupy formalne, organizacje, społeczności lokalne, społeczeństwo

Podrozdział 6

„Ekologiczna perspektywa w pracy socjalnej”

- Nacisk na środowiskowy kontekst społecznego funkcjonowania i relacje osoba-środowisko

- Cztery podstawowe systemy, które odziałowują na rozwój:

a) mikrosystemy - dokonuje się w nich rozwój (rodzina, rówieśnicy, szkoła)

b) mezosystem - relacje między mikrosystemami (relacje moich rodziców z moimi rówieśnikami)

c) egzosystemy - to środki, które nie mają bezpośredniego wpływu, ale odziałowują na rozwój jednostki (media albo rząd)

d) makrosystemy - „Ponadinstytucjonalne wzory kultury lub subkultury, takie jak systemy ekonomiczne, społeczne, edukacyjne, prawne i polityczne”

- Stres powstaje w wyniku trzech powiązanych zjawisk - życiowych przejść, presji środowiska, procesów międzyludzkich

Podrozdział 7

„Perspektywa ekosystemu”

- podstawowy model pracy socjalnej, skupia się na interwencji na wszystkich poziomach systemów społecznych

Podrozdział 8

„Stres i presja środowiska”

- W perspektywie socjologicznej: zewnętrzny przymus to nacisk (może być pozytywny, neutralny albo negatywny), a wewnętrzny to stres

- Środowiskowe czynniki stresotwórcze: ubóstwo, dyskryminacja, bezrobocie, przeludnienie itd., wywierają presję, wytwarzają bariery i problemy w funkcjonowaniu społecznym

- W podstawowym modelu pracy socjalnej postrzega się każdy element systemu jako potencjalny cel zmiany, uznając, że zmiana w jednym systemie powoduje zmianę w innym

Podrozdział 9

„Praca socjalna jako zawód”

- Podwójne zobowiązanie pracy socjalnej (z historycznej perspektywy)

a) kontynuować wysiłki w celu poprawy jakości praktyki zawodowej

b) działać dla społecznej sprawiedliwości i dobrobytu

(chodziło o wizję interwencji)

- Zawodowa akulturacja - proces, którego wytworem jest praktyk pracy socjalnej, otrzymujący osobistą i zawodową integralność w relacjach z odbiorcami i z szacunkiem traktujący kolegów (ciagle podnosić kompetencje)

- Czynniki wpływające na funkcjonowanie pracy socjalnej jako zawodu: wiedza, umiejętności, wartości, etyka, przepisy, teoria, praktyka, przeszłość, priorytety, polityka, badania, ideologia, zależność od innych nauk

Podrozdział 10

„Stosujący podstawowy model pracownik socjalny” („The Generalist Social Worker”)

1. Interwencja na poziomie systemu - jednostka, grupa itd.

2. Klient jako odbiorca świadczeń - pamiętanie o postawie

3. Orientacja na wartości

4. Relacje współpracy - pamiętaj, że klient ma działać sam

5. Potrzeby klienta - sterownikami praktyki

6. Osoba w sytuacji wymagającej pomocy - odkrycie problemu

7. Kompetentny praktyk - wie, co robić i dlaczego

8. Proces planowanych zmian

9. Praktyka oparta na wynikach badań

10. Zobowiązanie opiekuńcze - czy osoba została obsłużona należycie i troszczysz się o ocenę

CZĘŚĆ II „PERSPEKTYWY PRACY SOCJALNEJ”

ROZDZIAŁ 4

„Wartości i etyka pracy socjalnej”

Podrozdział 1

„Definicja wartości”

- To wewnętrzne wyznawane i zewnętrzne, manifestowane idee, które jakaś grupa ceni sobie jako idealne albo preferowane

- obejmują normy, standardy zachowań oraz zasady, które kierują zachowaniem

- determinują, które cele i sposoby uważane są za dobre

- odziałowują na mobilizację emocjonalną (czyli czy chcemy czy nie chcemy czegoś robić)

- 3 poziomy wartości (od abstrakcji do konkretu):

a) abstrakcyjne (demokracja, wolność)

b) pośrednie (cechy odpowiednie funkcjonującej osoby, rodziny...)

c) wartości instrumentalne (charakteryzują dobrze funkcjonujące instytucje i rząd)

- Ideologie: to systemy przekonań, wyrażające wartości społeczne, które stanowią też motywację do zmian społecznych; podkreślają i formują możliwą tożsamość zawodową i stosunek publiczny → działania zawodowe

- Systemy wartości z reguły nie są spójne wewnętrzne, np. „Wszyscy ludzie są równi” i „osoby niepracujące są bezwartościowe”

Podrozdział 2

„Definicja etyki”

- Etyka generuje standardy kierujące zachowaniem (prezentuje wartości w działaniu)

- Etyka w mikroskali rządzi działaniami praktycznymi, w makroskali (społeczna) wyznacza kierunek polityki społecznej

- Etyczna praktyka pracy socjalnej obejmuje etykę indywidualną, instytucjonalną i społeczną

Podrozdział 3

„Podstawy wartości zawodowych w pracy socjalnej”

1. Skupienie się na moralności jednostki - nacisk na moralność klienta → nacisk na moralność pracownika (teraz)

2. Imperatywy moralne zawodu - to odpowiedzi na pytania, jakie są prawa, obowiązki klienta, kiedy można rozbić, a kiedy trzeba ochraniać rodzinę, czy przymus jest dobry itd.

3. Orientacja na udzielenie pomocy

- 4 alternatywne orientacje (w kwestiach jak wina, odpowiedzialność i kontrola)

a) model medyczny - jednostka nie jest odpowiedzialna ani za problem, ani za rozwiązanie, pracownik ma ją „wyleczyć”

b) model oświeceniowy - jednostka odpowiedzialna za problem, rozwiązaniem mają się zająć wyższe władze i autorytety

c) model kompensacyjny - jednostka nie ma winy, ale ma rozwiązać problem; pracownik ma mu pomóc

d) model moralny - jednostka odpowiedzialna za problem i za rozwiązanie

Podrozdział 4

„Wartości pracy socjalnej”

1. Wartości powszechnie obowiązujące w zawodzie

a) Relacje zawodowe pracowników są zbudowane na szanowaniu wartości jednostek (współuczestnictwo, akceptacja, zaufanie)

b) Pracownicy szanują prawo ludzi do wyborów i uczestnictwa w procesie pomocy

c) Pracownicy mają ulepszać instytucje

d) Pracownicy szanują i akceptują każdego klienta (albo grupę)

e) pracownicy są odpowiedzialni za zachowanie zgodne z etyką, swój rozwój i doskonalenie

2. Kodyfikacja wartości - wartości zostają spisane w kodeksie etycznym (kodeks służy różnym funkcjom, np. pomaga w ocenie, reguluje zachowania itd.). Ma być jak najbardziej przejrzysty

a) Kodeks jest przewodnikiem po dylematach w praktyce

b) Kodeks broni klientów przed niekompetencją pracowników

c) Kodeks reguluje zachowania pracowników, ich relacje z klientem, kolegami, pracodawcą, społecznością

d) Kodeks zapewnia nadzorującym podstawę do oceny pracownika

- Alternatywne kodeksy etyczne - pracownicy socjalni, działający w różnych miejscach mogą mieć różne kodeksy

- Spojrzenie z perspektywy międzynarodowej - International Federation of Social Workers napisała ogólny kodeks

- Radykalny kodeks etyczny - prócz kodeksów liberalnych, napisane zostały kodeksy bardzo konserwatywne

- Znaczenie kodeksów - żeby zdać egzamin i otrzymać licencję, trzeba znać kodeks

Podrozdział 5

„Kontekst wartości pracy socjalnej”

1.

Systemy wartości, które się spotykają

Podrozdział 6

„Społeczeństwa a wartości”

- wartości społeczne mają wpływ na wartości pracy socjalnej, a wartości pracownika wpływają na wartości w społeczeństwie

- społeczeństwo sankcjonuje zawód pracownika jako zawód prawnie uzasadniony

- 3 zasadnicze wartości społeczne, które leżą u podstaw mandatu społecznego udzielanego dla dobrobytu:

a) kapitalistyczno-purytańskie przekonania (najrzadziej prowadzą do pomocy)

- człowiek ponosi odpowiedzialność za porażkę lub powodzenie

- natura ludzka jest zasadniczo zła, ale można to przezwyciężyć

- celem zasadniczym człowieka jest uzyskanie powodzenia materialnego za pomocą pracy

- celem istnienia społeczeństwa jest utrzymanie pprawa i porządku

- osoby nie odnoszące sukcesów lub z dewiacjami nie zasługują na pomoc, ale do pewnego momentu trzeba spróbować je rehabilitować

- zachęty do zmian powinny być w systemie kar i nagród ekonomicznych lub fizycznych

b) system humanistyczno-pozytywistyczno-utopijny

- celem istnienia społeczeństwa jest zaspokojenie potrzeb emocjonalnych i materialnych człowieka

- jeżeli potrzeby są zaspokojone, człowiek osiąga zadowolenie/dojrzałość/produktywność/dostosowanie, a większość jego problemów będzie rozwiązanych

- brak zaspokojenia potrzeb powodują okoliczności zewnętrzne, które można kontrolować (wykształcenie, relacje z dzieciństwa, otoczenie, warunki ekonomiczne)

- człowiek i społeczeństwo mogą być doskonaleni

c) system judeo-chrześcijański

- człowiek jest istotą stworzoną, problemem jest to, że działa tak, jakby był autonomiczny

- człowiek może upaść, ale przy okazji jest też odważny i dobry

- różnice między ludźmi mają niewielkie znaczenie w porównaniu do standardów stawianych przez Stwórcę → człowiek nie może bliźnich oceniać

- majwiększe dobro człowieka leży w relacjach z bliźnimi i Twórcą

- człowiek ma możliwość wyboru, w sensie „aktywnym i wolicjonalnym”, ale może mu być potrzebna pomoc

- miłość zawsze zwycięża nad siłą

- Ideologie społeczne wpływają i na odbiorców i na sposób wykonywania usług; praca socjalna zdominowana jest przez humanitarne i karzące podejście

a) podejście humanitarne

- warunki społeczne kolidują z zaspokajaniem potrzeb

- świadczenia dostępne są na zasadzie praw

- wspieranie ludzkości i poszukiwanie możliwości reform

b) podejście karzące

- wina leży po stronie jednostki

- korzystanie ze świadczeń jest niemożliwe do zniesienia i tolerowania

- stosowanie „testu środków” i mniejszej dostępności świadczeń

Podrozdział 7

„Instytucja a wartości”

- na pracę socjalną wpływ wywierają wartości instytucji (filozofia, misja, troska o personel, wiarygodność, biurokratyzm, zapewnienie funduszy i dostępność świadczeń)

- Środowisko instytucji wpływa na pracowników (uzależnia pracowników, są oni nieszczęśliwi)

- otoczenie fizyczne instytucji odzwierciedla wartości, które ona reprezentuje (czy odbierają telefony, jak traktują ludzi, umeblowanie, ceny itd.)

- wartości instytucji wyznaczają priorytety w programach

Podrozdział 8

„System wartości klienta a wartości pracy socjalnej”

- każdy klient ma swój system wartości (zależy od płci, kultury itd.); każdy jest inny

- czasem wyzwanie polega na tym, żeby znaleźć rozwiązanie w ramach systemu wartości klienta; innym razem trzeba zmienić wartości klienta

- najpoważniejsze zadanie to zrozumienie, aprobata i afirmacja zachowań klientów

Podrozdział 9

„Problemy i wartości”

- zachowania klientów wynikają z ich systemów wartości, czasem problemy mogą być nachechowane wartościami (problemy moralne, etyczne albo wtedy, kiedy wartości wyrządzają krzywdę klientom lub ich otoczeniu)

- problemów klientów nie da się oddzielić od ich wartości (ich odczucia, moralna strona decyzji, społeczna ocena ich zachowań)

- konflikt moralny międzysystemowy występuje między osobami albo systemami (rodzic-rodzic, rodzice-dziecko itd.)

- występują też dylematy wewnątrzsystemowe (czy brać rozwód?)

- czasem społeczeństwo ocenia problemy jako niemoralne (przemoc w domu)

Podrozdział 10

„Wartości osobiste pracownika socjalnego”

- bycie dobrym pracownikiem wymaga uświadomienia sobie własnych wartości i ich wpływu na nasze zachowanie zawodowe

- pracownicy socjalni różnią się między sobą, jeden przepis można rozumieć różnie

- problemy:

a) problem klienta przypomina nam o naszym

b) wartości klienta kłócą się z naszymi

- pracownicy powinni być bezstronni

Podrozdział 11

„Nakazy profesjonalizmu”

- identyfikacja i wcielanie w życie wartości zawodowych

Podrozdział 12

„Zasady pracy socjalnej”

1. Akceptacja klienta - tolerancyjne rozumienie, odnoszenie się w sposób ludzki (pozwala zrozumieć okoliczności, zalety i wady klienta), szczere zainteresowanie, uważne słuchanie, tworzenie klimatu zaufania, brak uprzedzeń

- nie mylić z aprobatą

- akceptacja może wywołać poczucie zagrożenia i lęk (u osób, które miały złe relacje)

2. Afirmacja indywidualności - uznanie i docenianie wyjątkowych cech, zrozumienie historii, potrzeb, problemów, niepowtarzalnych okoliczności

3. Celowe wyrażanie uczuć i odczuć - klienci muszą mieć możliwość nieskrępowanego ich wyrażania w relacji z pracownikiem

- niedobrze jest zachęcać do wyrażania emocji bez umiaru lub utraty panowania nad sobą

- celem ma być ulżenie napięciu i lepsze zrozumienie

4. Postawa nieoceniająca - wyklucza przypisywanie winy lub niewinności albo odpowiedzialności za problemy

- profesjonalność to niedokonywanie ocen ani pozytywnych, ani negatywnych

- trzeba uważać na klientów zdemoralizowanych, napiętnowanych i obwiniających się, gdyż takie osoby są szczególnie wrażliwe na ocenę

- najważniejsze w fazach początkowych

5. Obiektywizm - badanie sytuacji bez osobistych preferencji

- skrzywienie może powodować, że pracownik będzie preferować jedno rozwiązanie nad innym

- doświadczenie edukacyjne, życiowe, przekonania i wartości mogą wpływać na obiektywizm

6. Kontrolowanie zaangażowania emocjonalnego - wrażliwość na odczucia i uczucia wyrażane i niewyrażane plus zrozumienie oparte na wiedzy o zachowaniach ludzkich plus reakcja kierująca się zasady celowości i wiedzy

- podejście chłodno-obiektywne, ludzi traktuje jak rzeczy, obojętność prowadzi do zbyt szybkiego zakończenia pomocy

- podejście zbyt emocjonalne powoduje nadmierne identyfikowanie się (brak granicy między obowiązkiem swoim a klienta, kłóci się z neutralnością)

- trzeba uważać, by odruchy litości nie były ważniejsze niż profesjonalizm, a gdy problem jest odrażający lub dewiacyjny zachować obiektywizm i powstrzymać się od ocen

- subiektywność maleje wraz z doświadczeniem

- kontrolowane zachowanie osiąga się przez empatię (współodczuwanie); empatia to antyteza obwiniania

- konieczne jest utrzymanie równowagi między akceptowaniem, a wybaczaniem złego

7. Samostanowienie - uznanie praw i potrzeb klientów co do wolności dokonywania wyborów i decyzji

- zapewnienie informacji o środkach i działanie na zasadzie partnerstwa

- ograniczenia

a) zdolność klienta do podejmowania dobrych decyzji

b) złe pojmowanie przez klientów ich zdolności do wyborów

c) brak odpowiednich środków ogranicza wybór

8. Dostęp do zasobów - pracownik ma zapewnić potrzebne zasoby, usługi i możliwości

9. Poufność - czyli prawo do prywatności; klient musi wyrazić zgodę zanim jakiekolwiek informacje o nim, rozmowie lub problemie zostaną ujawnione

- niektóre mogą być niejednoznaczne i prowadzić do powstawnia problemów etycznych (np. złe traktowanie dzieci)

- informacje można chronić jedynie do pewnej granicy, w zależności od instytucji i prawa

Podrozdział 13

„Wartości i zasady zawodowe w działaniu praktycznym”

- trzeba pamiętać, że na każdą sytuację, o której odpowiada klient reagować w sposób uwzględniający powyższe zasady

---