1. Choroby układu nerwowego

Chorób układu nerwowego jest wiele. Po selekcji obszernego materiału postanowiłam opisać kilka poważniejszych schorzeń.

1) Choroba Alzheimera

W odniesieniu do choroby Alzheimera używa się również określenia otępienie lub demencja. Otępieniem (demencją) nazywa się utratę lub znaczne upośledzenie wyższych czynności korowych, takich jak pamięć, myślenie, orientacja, rozumienie, liczenie, zdolność uczenia się, język, zdolność oceny sytuacji.

Istnieją dwie postacie otępienia typu Alzheimera. Jedna z nich zaczyna się wcześnie, między czterdziestym a sześćdziesiątym piątym rokiem życia, druga powyżej tego wieku. Osoby dotknięte tą chorobą stopniowo tracą pamięć. Nie pamiętają, gdzie pozostawiły przedmioty, powtarzają kilka razy odpowiedzi. Zanika logiczne myślenie, wiedza i umiejętności. Mowa staje się uboga i monotonna. W stadium zaawansowanym tracą zdolność wykonywania codziennych prostych czynności. Nie poznają nawet bliskich. Pod koniec tracą kontrolę nad funkcjami ciała (nie trzymanie moczu, stolca). Natomiast odbieranie wrażeń i uczucia w tej chorobie przez długi czas są zachowane. Dlatego chorzy zdając sobie sprawę ze swego stanu, cierpią z powodu reakcji otoczenia. Często w efekcie rozwija się depresja lub narasta agresywność.

Występowanie choroby Alzheimera gwałtownie wzrasta z wiekiem. Wg różnych badań częstość występowania choroby ocenia się na: 1 - 3% w grupie wiekowej 65-74 lata, 3-6% w grupie wiekowej 75-79 lat, 12-20% w grupie wiekowej 80-84 lata i 21-47% w grupie powyżej 85 lat. Choroba Alzheimera charakteryzuje się upośledzeniem sprawności intelektualnej. Upośledzenie to zwykle narasta stopniowo, od nieznacznie nasilonego zapominania do całkowitej niesprawności umysłowej. Osoba cierpiąca na otępienie zwykle ma trudności z zapamiętywaniem, ale, w zależności od stopnia zaawansowania choroby, może mieć też problemy z rozumieniem, wnioskowaniem, osądzaniem. Początek choroby może być nagły i wtedy łatwo można powiedzieć: „Od pewnego czasu mama się zmieniła, jakby nie jest już sobą”.

Przyczyna choroby Alzheimera i sposoby jej skutecznego leczenia są intensywnie badane. U 40% chorych stwierdza się genetyczne podłoże tej choroby (związane z mutacjami genów odpowiedzialnych za powstawanie prekursora beta-amyloidu). Trwają badania zmierzające do opracowania szczepionki rozpuszczającej złogi beta-amyloidu.

2) Choroba Creutzfeldta-Jakoba (choroba wściekłych krów)

Choroba Creutzfeldta-Jakoba, (inaczej choroba wściekłych krów) pierwszy raz opisana przez Hansa Gerharda Creutzfeldta z Uniwersytetu we Wrocławiu w 1920 roku oraz Alfonsa Jakoba z Uniwersytetu w Hamburgu w 1921 roku. Znana także jako zespół Nevina-Jonesa, stwardnienie kurczowe, albo stwardnienie rzekome. Jest to choroba neurologiczna o charakterze neurozwyrodnieniowym, należąca do grupy TSE, czyli pasażowalnych encefalopatii gąbczastych.

Charakteryzuje się odkładaniem w ośrodkowym układzie nerwowym i innych tkankach nieprawidłowej formy białka prionu, PrP^Sc. Obserwuje się zmiany oraz ubytki w komórkach nerwowych we wszystkich warstwach kory mózgowej (dotyczy to szczególnie płatów czołowych i potylicznych), w jądrach podstawy i w pniu mózgu. Nie obserwuje się zapalenia i zaburzeń w krążeniu mózgowym.

Choroba Creutzfeldta-Jakoba (CJD, od angielskiej nazwy choroby Creutzfeldt-Jakob disease) występuje u ludzi w czterech postaciach, które różnią się przyczyną powstawania: postać samoistna czyli sporadyczna sCJD, ze złogami PrP i charakterystycznym obrazie neuropatologicznym, występująca u 90% chorych; postać rodzinna fCJD, czyli choroba genetyczna neuropsychiatryczna; postać jatrogenna jCJD, czyli postać przepasażowana, to zespół móżdżkowy u chorych zażywających leki uzyskane z przysadki mózgowej; oraz postać tzw. wariantu choroby vCJD, czyli choroba w wyniku przeniesienia gąbczastej encefalopatii bydła BSE na człowieka. W CJD wyróżniano także zespoły: ataktyczny zespół Betty Brownell-Oppenheimera, zespół ze ślepotą korową Heidenheina, zespół amiotroficzny i zespół panencefalopatyczny. 

Trzy charakterystyczne objawy CJD, występujące w ok. 70% przypadków: otępienie, nocne mioklonie (zrywania mięśniowe spowodowane zmianami w różnych miejscach, takich jak rdzeń kręgowy, pień mózgu, kora mózgu i ośrodki podkorowe, których istotą są krótkie skurcze pojedynczego mięśnia albo całych grup mięśniowych), oraz typowy obraz w badaniu elektroencefalograficznym. W około 30% przypadków stwierdza się objawy zwiastujące chorobę, czyli ogólne osłabienie, uporczywe swędzenie skóry, zaburzenia snu, zaburzenia pragnienia i apetytu,  utrata wagi, uczucie niepokoju i lęku, agresja, oraz zaburzenia intelektualne. Klasyczna postać choroby prowadzi do śmierci chorego w przeciągu pierwszego roku z powodu postępujących zmian neurologicznych oraz otępienia. Około 5% przypadków charakteryzuje się długim, przewlekłym przebiegiem.

Leczenie tylko objawowe podając np. leki przeciw drgawkom. Natomiast nie ma na razie leczenia przyczynowego, można jednakże zapobiegać chorobie, zakładając rękawiczki ochronne przy kontakcie z krwią i moczem pacjentów. Chorzy nie muszą być izolowani.

3) Choroba Heinego i Medina (Ostre zapalenie rogów przednich rdzenia, Polio)

Nazwa tej choroby wywodzi się od nazwisk dwóch uczonych Jakob Heine i Karl Oskar Medin, którzy ją opisali. Jest to wirusowa choroba zakaźna układu nerwowego, wywoływana przez wirus polio, przenoszna drogą pokarmową lub wziewną. W Polsce i w Europie, dzięki szczepieniom, praktycznie już nie występuje - w 2001 Europa została uznana przez Światową Organizację Zdrowia za wolną od tej choroby.

Szczepionki : Salka IPV i Sabina OPV. W Polsce stosuje się serię kombinowaną: najpierw dwa razy otrzymuje się szczepionkę Salka, następne dawki to Sabina.

Przebieg choroby może być łagodny albo śmiertelny. Wyróżniamy:
przebieg bezobjawowy (większość zakażeń poliowirusam), 
zakażenie poronne, 
jałowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (u około 1% zakażonych), które ustępuje samoistnie i zwykle bez powikłań, 
postać porażenna (u około 0,1% zakażonych), 
postać rdzeniowa - porażenia wiotkie, zwykle asymetryczne, atakujące motoneurony mięśni proksymalnych i dystalnych i kończyn dolnych, górnych czasami. W postaci rdzeniowej mięśnie unerwiane przez zaatakowane neurony z czasem ulegają zanikowi. Utrata czucia nie zdarza się bardzo często, z tego powodu w przypadku utraty czucia wyklucza się zakażenie poliowirusem. 
postać opuszkowa, - dotyczy bardziej dorosłych niż dzieci: wirus atakuje struktury podstawy mózgu i jądra nerwów czaszkowych oraz ośrodki oddechowy i krążenia w rdzeniu przedłużonym. Ta postać zagraża życiu. 
postać opuszkowo-rdzeniowa - obejmująca rdzeń kręgowy i opuszkę (podstawę) mózgu i rokuje bardzo źle. 
zapalenie mózgu - bardzo rzadkie i śmiertelne. 
zespół poporażenny - czyli zespół post-polio, występujący po 25-30 latach u nawet 30% osób po przebytym porażeniu. Przyczyna tego zespołu nie jest znana, ale zaobserwowano, że obejmuje on głównie mięśnie poprzednio mniej dotknięte chorobą i postępuje na tyle wolno, że nie prowadzi do wyraźnego upośledzenia mięśni. 

Choroba ta często jest śmiertelna lub prowadzi do trwałego kalectwa w wyniku porażeń nerwów obwodowych i niedowładów. Do zakażenia dochodzi drogą fekalno-oralną, następnie wirus dostaje się do nabłonka jelitowego, gdzie się replikuje. Czas wylęgania wynosi 9 -12 dni. Zostają zaatakowane węzły chłonne i układ krwionośny. Na tym etapie, nazywanym wiremią pierwotną, może dojść do wytworzenia przeciwciał i może nastąpić zahamowanie rozwoju zakażenia. Jest to tzw. zakażenie poronne. Jeżeli nie zostały wytworzone przeciwciała, następuje wiremia wtórna, znacznie bardziej nasilona: wirusy rozprzestrzeniają się po całym organizmie, atakując komórki ośrodkowego układu nerwowego, głównie rogów przednich rdzenia kręgowego, rdzenia przedłużonego i mostu.

4) Choroba Parkinsona (Drżączka poraźna)

Przyczyną choroby Parkinsona jest obumieranie komórek nerwowych znajdujących się w istocie czarnej (substantia nigra) i wytwarzających dopaminę, w wyniku czego zostaje uszkodzony lub nawet całkowicie przerwany system wewnątrzmózgowych połączeń komunikacyjnych.

Dopamina to chemiczny neuroprzekaźnik odpowiedzialny za koordynację pracy mięśni i możliwość ruchu. Ponieważ mózg ma duże właściwości kompensacyjne, objawy Parkinsona pojawiają się dopiero gdy obumrze około 80 proc. komórek wytwarzających dopaminę.

Początek choroby Parkinsona przypada z reguły na 5 lub 6 dekadę życia. Rozwój choroby postępuje stale, ale raczej powoli, w ciągu kilku, a nawet kilkudziesięciu lat. Chorzy stają się coraz mniej sprawni ruchowo, poruszają się wolno, nie mogą samodzielnie zmienić pozycji w łóżku. Umierają z powodu powikłań wywołanych niesprawnością i unieruchomieniem, takich jak zapalenia płuc i zator tętnicy płucnej. Szybkość postępu choroby w indywidualnych przypadkach jest bardzo różna i niemożliwa do przewidzenia przynajmniej na początku choroby. Chorzy, u których objawem dominującym jest drżenie, mają lepsze rokowanie niż ci, u których na plan pierwszy wysuwa się spowolnienie .

W większości przypadków osoba z rozpoznaniem ch.P. otrzymuje zalecenie przyjmowania leków. Nie zawsze jednak jest to takie oczywiste. Niektórzy pacjenci w początkowym okresie choroby nie wymagają stosowania leczenia farmakologicznego. Przykładem może być osoba w starszym wieku, nie pracująca, z typowym niedużym drżeniem parkinsonowskim, które poza tym, że jest widocznym objawem neurologicznym, nie powoduje istotnego upośledzenia sprawności przy codziennych zajęciach. Innym przykładem jest człowiek, który zachorował w młodszym wieku, u którego przez pewien czas skutki objawów parkinsonowskich mogą być ograniczone zwiększoną aktywnością, gimnastyką, leczeniem sanatoryjnym. Decydującym czynnikiem wpływającym na rozpoczęcie lub istotną zmianę leczenia farmakologicznego jest stopień upośledzenia funkcjonowania konkretnego człowieka.

Dziedziczność - według niektórych naukowców również może mieć wpływ na rozwój choroby. Posiadanie w rodzinie jednego lub więcej bliskich krewnych cierpiących na Parkinsona może zwiększyć ryzyko zachorowania, jednak mimo wszystko prawdopodobieństwo to będzie niższe, niż 5 proc.

5) Kleszczowe zapalenie mózgu

Chorobę wywołują wirusy, które znajdują się w niektórych zarażonych kleszczach z rodzaju hodes ritinus. Do zakażenia dochodzi poprzez ukąszenia, rzadziej drogą pokarmową (mleko chorych krów). Przebieg Zwykle łagodny, choroba kończy się po kilku dniach.

Objawy:

• objawy pojawiają się po ok 10 dniach i są podobne do grypy: gorączka, bóle mięśni,

• w drugiej fazie choroby pojawiają się objawy neurologiczne: bóle głowy, gorączka, wymioty, utrata przytomności i sztywność karku.

Ryzyko zachorowania W Polsce obszarami o największym ryzyku zakażenia kleszczowym zapaleniem mózgu są dawne województwa białostockie, olsztyńskie i suwalskie oraz okolice Opola Rocznie choruje ok 300 osób. Możliwe powikłania Porażenia nerwów czaszkowych czy nerwów obwodowych, niedowład, zaburzenia psychiczne. Diagnostyka Oznaczanie przeciwciał przeciwko wirusom we krwi, badanie płynu mózgowo-rdzeniowego.

Leczenie Wyłącznie objawowe. Profilaktyka Przed kleszczowym zapaleniem mózgu mogą ochronić nas szczepienia. Są one pełnopłatne - każda z trzech dawek kosztuje około 56 zł. Odporność uzyskujemy po dwóch dawkach, które podaje się w 2-4 tyg. odstępach (po trzech latach należy przyjąć jedną dawkę przypominającą). Osoby nie-szczepione powinny stosować środki odstraszające owady, unikać wilgotnych zarośli, nosić zakrywające ciało ubrania.

6) Migrena

Migrena jest to gwałtowny, okresowy, jednostronny ból głowy. Nagłemu napadowi bólu głowy zwykle towarzyszą nudności, a nawet wymioty. Ból ten przypomina zazwyczaj pukanie lub bicie młotkiem, synchronicznie z tętnem.

Najczęściej widoczne jest zblednięcie dotkniętej bólem połowy twarzy, zaburzenie ostrości widzenia a niekiedy czucia. Migrena występuje cztery razy częściej u kobiet niż u mężczyzn, zazwyczaj między 20 a 30 rokiem życia.

Rodzaje migreny:

• Oczna (klasyczna) - przed wystąpieniem bólu zlokalizowanego w okolicy oczodołu, pojawiają się zaburzenia neurologiczne objawiające się połowiczym niedowidzeniem. Występuje też obniżona ostrość wzroku, a nawet całkowita krótkotrwała ślepota. Bardzo często z bólami migrenowymi związane są nudności i wymioty.

• Okoporaźna - występują bóle głowy skojarzone z częściowym lub całkowitym porażeniem mięśni okoruchowych. Prowadzi to do opadnięcia powieki oraz upośledzenia ruchów gałek ocznych, co powoduje podwójne widzenie.

• Porażenna (skojarzona) - występują okresowe pulsujące bóle głowy. Dodatkowo mogą wystąpić ogniskowe objawy mózgowe pod postacią parestezji, afazji lub dyzartrii, niedowładów a także napady padaczki Jacksona.

• Stan migrenowy - seryjnie powtarzające się napady poprzedzielane krótkimi przerwami, trwające nawet kilka godzin. Towarzyszą im: zaczerwienienie i pocenie skóry twarzy, występowanie obfitej wydzieliny z nosa oraz łzawienie.

Momentem wyzwalającym poszczególne napady migreny są stany zdenerwowania, cierpienie fizyczne i nadmiernie przedłużony wypoczynek w pozycji lezącej. Zmiany pogody, a zwłaszcza wiatry halne, mają wyraźny wpływ na powstawanie napadów migreny.

Leczenie migreny nie jest proste. Wymaga indywidualne go dobrania środków leczniczych. Głównym celem postępowania leczniczego jest uwolnienie chorego od dalszych napadów migreny i lęku przed nimi.

Jeśli napady migreny pojawiają się często nie można bezkrytycznie zażywać leków przeciwbólowych, ponieważ mają one skutki uboczne.

Zapobieganie napadom migreny polega na:

• prowadzeniu regularnego trybu życia (prowadzenie gimnastyki porannej, niemczących sportów, ograniczenie ilości snu),

• stosowanie codziennego wieczornego zmywania ciała zimną wodą,

• unikania nadmiernego przejadania się i picia zwłaszcza późnym wieczorem,

• unikanie alkoholu,

• zmiana klimatu, zwłaszcza na nadmorski

7) Neuropatia (Uszkodzenie nerwów obwodowych)

Najczęściej spotyka się ją w chorobie alkoholowej, ale może być również powodowana (choć znacznie rzadziej) przez używanie innych środków psychoaktywnych, w tym opioidów.

Na ogół wiąże się z towarzyszącymi piciu niedoborami pokarmowymi, przede wszystkim wielu witamin, a zwłaszcza witaminy B1.

Przyczyny

Zapalenie nerwów na skutek zakażenia bakteriami, wirusami i innymi zarazkami. Przyczyną niezapalnych schorzeń nerwów obwodowych mogą być:

• alkoholizm,

• zatrucie chemiczne, na przykład talem (przemysłprzeróbki metali, trucizny na szczury), arsenem (środki ochrony roślin), ołowiem (produkcja farb, przemysł metalowy, wyrób akumulatorów),

• niektóre leki,

• powikłania cukrzycy,

• choroby wątroby i nerek,

• zaburzenia hormonalne,

• zaburzenia przemiany materii.

Objawy

Sposób narastania objawów choroby zależy od jej przyczyny. W większości polineuropatii na podłożu infekcyjnym oraz związanych z zaburzeniami metabolicznymi początek jest ostry i nagły. Niekiedy bywa jednak powolny i skryty. W typowych przypadkach w obrazie klinicznym dominują zaburzenia czucia. We wczesnych stadiach występują parestezje (tj. drętwienie, mrowienie, uczucie ciepła lub zimna).
Objawy te dotyczą zwykle części obrodowych (dłonie,stopy), w związku z takim umiejscowieniem nazywane są objawami "skarpetek i rękawiczek". Często pojawiają się też bóle kończyn. Występują bolesne skurcze łydek szczególnie dokuczliwe w nocy. Później kończyny stają się osłabione, przy czym kończyny dolne są zazwyczaj bardziej dotknięte niż górne. W ciężkich przypadkach występuje opadanie stóp i dłoni. Opadające stopy powodują charakterystyczny, tzw. bociani chód. Stwierdza się również zaniki mięśni. Objawy te charakteryzują neuropatie w ogóle. W danym rodzaju uszkodzeń występują objawy bardziej specyficzne.

Długotrwałe leczenie witaminą B1 pozwala na wyraźne zmniejszenie lub nawet całkowite ustąpienie objawów.

8) Padaczka (Epilepsja)

Padaczka, zwana inaczej epilepsją towarzyszy wielu zaburzeniom układu nerwowego. Choroba ta nie jest rzadkością gdyż dotyczy aż 1 % Polaków, a w przeszłości dotknęła takich znanych ludzi jak Fiodor Dostojewski, Sokrates, Napoleon Bonaparte czy Juliusz Cezar.

Schorzenie to charakteryzuje się się napadami padaczkowymi, które najczęściej pojawiają się młodym wieku. Atak może być jednorazowy w ciągu całego życia, ale może także pojawiać się cyklicznie. Aby zdiagnozować padaczkę napady muszą być powracające, nie wystarczy jeden napad izolowany lub przygodny, nawet zespół takich ataków nie jest równoważny z wystąpieniem choroby. 

Padaczka ma złożoną etiologię, jej objawy powodowane są nadmiernymi wyładowaniami neuronów co zakłóca prawidłowe funkcjonowanie procesów zachodzących w  mózgu. Takie odbiegające od normy wyładowania rozpoznaje się na podstawie badań EEG czyli zapisu elektroencefalograficznego. Nie zostało jednak odkryte co powoduje takie silne bioelektryczne wyładowania komórek mózgowych w przypadku padaczki samoistnej. Wyjaśnienie tego nurtującego wielu naukowców pytania pomogłoby zapewne znaleźć sposób na skuteczną walkę z tąchorobą, a także na przeciwdziałanie jej. 

Gdy mamy do czynienia z typem padaczki objawowej możemy rozróżnić m.in. padaczkę pourazową, alkoholową czy taką, która wynika z zaawansowanego wieku. W przypadku padaczki objawowej o nieustalonej przyczynie do napadów może dojść na skutek mocnego wzruszenia, silnego stresu czy znalezienia się zasięgu dźwięku o pewnej częstotliwości. Znaczenie dla wystąpienia napadu może mieć bodziec świetlny, pochodzący np. z ekranu monitora czy oświetlenia dyskoteki. Mogą to być również bodźce hormonalne, związane np. z menstruacją. Padaczkę objawową mogą wywołać przewlekłe choroby matki w okresie ciąży takie jak np. cukrzyca. Innymi przyczynami mogą być: zapalenie mózgu, urazy czaszki czy guzy mózgu. 

Napad padaczkowy objawia się nagłym i przejściowym zakłóceniem zjawisk natury ruchowej, wegetatywnej czy psychicznej. Zgodnie z międzynarodową klasyfikacją, napady padaczkowe dzieli się na uogólnione i częściowe. W napadach uogólnionych wyładowanie bioelektryczne obejmuje od razu obie półkule mózgowe, natomiast w napadach częściowych wyładowanie obejmuje część jednej półkuli mózgu. Najczęstszym uogólnionym napadem padaczkowym u osób dorosłych jest tzw. napad duży (grand mai), czyli napad toniczno-kloniczny. Zaczyna się on naglą utratą przytomności powodującą upadek chorego. Natychmiast po upadku występuje wzmożone (toniczne) napięcie mięśni całego ciała, powodujące często odgięcie głowy do tyłu i wyprężenie kończyn. W tym czasie chory nie oddycha, wobec czego stopniowo narasta sinica powłok. Faza toniczna napadu trwa kilka, kilkanaście sekund, czasem przedłuża się do minuty. Po niej następuje faza kloniczna napadu, czyli drgawki uogólnione kończyn i głowy. W tej fazie chory zaczyna już oddychać, ale w sposób mało wydolny. W czasie napadu dochodzi zwykle do przygryzienia języka oraz bezwiednego oddania moczu, a czasem stolca. Po ustąpieniu drgawek chory jest jeszcze przez pewien czas nieprzytomny, a po odzyskaniu przytomności może być senny lub zamącony.

Innym rodzajem uogólnionego napadu padaczkowego, występującego częściej u dzieci, jest tzw. napad mały (petit mai). Może występować w postaci tzw. ?wyłączania się". Dziecko wtedy nagle przerywa wykonywaną czynność i przez kilka sekund jest jakby wyłączone z otoczenia, nie nawiązuje kontaktu i nie odpowiada na zadawane pytania. Po ustąpieniu napadu powraca ono natychmiast do przerwanej czynności, często nie ma świadomości chwilowego wyłączenia się. W tym rodzaju napadów nie dochodzi do upadku ani nie pojawiają się drgawki. Do napadów uogólnionych zalicza się również napady miokloniczne polegające na szybkich skurczach mięśni występujących w różnych miejscach, którym może, ale nie musi towarzyszyć utrata przytomności.

Większość przypadków padaczki może być skutecznie leczona. Leki przeciwpadaczkowe mogą działać na dwa sposoby. Po pierwsze mogą zapobiec rozprzestrzenianiu się impulsów bioelektrycznych w mózgu poprzez ustabilizowanie błony komórkowej. Drugie działanie tych leków polega na tym, że przywracają one równowagę pomiędzy ilością neuroprzekaźników pobudzających i hamujących. 

Terapię farmakologiczną rozpoczyna się zazwyczaj od podania jednego rodzaju leku przeciwpadaczkowego, dobranego ze względu na rodzaj napadów. Należy najpierw podawać małe dawki i później stopniowo je zwiększać. Wtedy też często następuje zmiana podawanego leku. Po rozpoczęciu stosowania leków przeciwpadaczkowych mogą pojawić się przyczyny uboczne, np. pogorszenie ostrości wzroku, zawroty głowy czy spadek aktywności. Gdy padaczka wywołana jest uszkodzeniem mózgu przez np. krwiak czy guz leczenie polega na tym, że usuwa się przyczynę bezpośrednio. 

Dobrze jest wiedzieć jak można pomóc choremu na padaczkę w czasie wystąpienia u niego napadu.  Przede wszystkim należy pamiętać, że osobę taką zabezpieczamy przed upadkiem, skaleczeniem i innymi sytuacjami, które mogą spowodować u chorego obrażenia ciała. Dodatkowo ważne jest by nie próbować krępować ruchów chorego, tym bardziej na siłę otwierać zaciśnięte szczęki takiej osoby czy wkładać jej do ust twardych przedmiotów. Nie podaje się także żadnych leków ani płynów.

9) Postrzał i Rwa kulszowa

Charakterystycznym objawem rwy kulszowej jest narastający ból podczas podnoszenia kończyny dolnej w czasie leżenia na plecach oraz przy pochylaniu. Może być jednostronny lub obustronny. Mięśnie pleców są napięte - to reakcja obronna organizmu na ból, pacjenci narzekają również na osłabienie siły mięśni nóg.

Przyczyny ataku rwy kulszowej

• Może to być wada postawy, 

• nieprawidłowe podnoszenie czegoś ciężkiego,

• wykonanie nagłego ruchu czy skrętu tułowia, 

• zmiany zwyrodnieniowe stawów, 

• osteoporoza

Ból powstaje na skutek ucisku na nerw kulszowy. Może to być spowodowane wypadnięciem krążka międzykręgowego lub obrzękiem objętych stanem zapalnym powierzchni stawowych. Nerw może być również drażniony wskutek zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa.  W czasie ciąży rosnący płód może przyciskać nerw do kręgosłupa. Bywa, że przewlekła rwa kulszowa może być spowodowana  przez ucisk na nerw kawałka chrząstki odłamanej z uszkodzonego krążka międzykręgowego, ale to rzadkie przypadki.

Zapobieganie

• Wypracować sobie i stosować właściwą równowagę między napięciem a rozluźnieniem.

• Przestrzegać ogólnych wskazówek troskliwego obchodzenia się z kręgosłupem.

• Na stanowisku pracy stosować ćwiczenia wyrównawcze, odbarczające.

• Wzmacniać muskulaturę brzucha i pleców.

Należy wybrać się do lekarza:

• Natychmiast, gdy wystąpią objawy porażenne.

• Gdy pomimo zabiegów we własnym zakresie utrzymują się nieznośne bóle.

• Kiedy po upływie miesiąca bóle nie zmniejszyły się albo nawróciły.

Należy stosować wszystkie rodzaje relaksu: leżeć w łóżku, mokre ciepło, kąpiele, ćwiczenia odprężające.

Leczenie

Postrzał i rwa kulszowa są zawsze sygnałami mówiącymi, aby jak więcej uwagi poświęcać równowadze między napięciem a odprężeniem. Jeśli uważasz, że nie umiesz pozwolić sobie na ?brak osiągnięć?, warto porozmawiać o tym z lekarzem.

Leczenie fizykalne 

Masaż.
Zawijanie borowinowe.
Po ustąpieniu ostrych dolegliwości: ukierunkowana gimnastyka lecznicza kręgosłupa.
Akupunktura.
Leczenie znieczuleniem przewodowym.
Leczenie metodą Feldenkraisa

Leki

Aby złagodzić ostry ból: leki przeciwbólowe, leki rozluźniające mięśnie. Czasami lekarz wstrzykuje środek znieczulający nerwy (np. prokainę). Należy go jednak stosować tylko po to, aby przerwać negatywny wpływ bólu na wzmożone napięcie mięśni.

Operacja 

Jeżeli krążek międzykręgowy uciska nerwy w kanale międzykręgowym, powodując porażenia lub niedowłady, należy możliwie szybko ten ucisk usunąć. Przedtem wyczekuje się, czy wielotygodniowe leczenie nie przynosi poprawy albo czy nastąpi wielokrotny nawrót wypadnięcia dysku.

Tylko około dziesięciu procent pacjentów, których dolegliwości są następstwem wypadnięcia dysku, wymaga leczenia operacyjnego. Przed operacją należy potwierdzić za pomocą tomografii komputerowej, rezonansem magnetycznym albo mielografią, czy wypadnięcie krążka międzykręgowego rzeczywiście jest przyczyną istniejących dolegliwości. Dwie trzecie operowanych pozbywa się dolegliwości, pozostali nadal cierpią. W niektórych przypadkach stan chorych po operacji ulega nawet pogorszeniu.

10) Stwardnienie rozsiane

Bezpośrednią przyczyną wystąpienia objawów choroby jest uszkodzenie osłonek mielinowych nerwów. Spowodowane tym uszkodzenie włókien nerwowych może wystąpić we wszystkich regionach układu nerwowego, co w konsekwencji prowadzi do wystąpienia bardzo różnorodnych tzw. „rozsianych” objawów.

Dlatego choroba nosi miano - stwardnienia rozsianego. Głównym objawem chorobowym jest powstawanie we włóknach patologicznych zmian - tzw. ognisk demielizacyjnych. Zmiany te szczególnie często występują w obrębie nerwów wzrokowych, w obszarze okołokomorowym, w pniu mózgu, móżdżku, i w istocie białej rdzenia.

Objawy:

Pierwsze objawy stwardnienia rozsianego są wynikiem demielizacji, czyli pozbawienia aksonów osłonek z mieliny. Prowadzi to do zwolnienia lub zablokowania ich przewodnictwa nerwowego. Wskutek tego pojawić się mogą m.in.; niedowłady sterowania ruchami, zaburzenia czucia oraz zaburzenia widzenia (tj. podwójne widzenie, spadek ostrości widzenia „jak przez mgłę” utratę widzenia kolorów. Mogą się też pojawiać różnorakie zaburzenia czucia o zmiennym, drętwienie, bóle w różnych okolicach ciała, swędzenie, kłucie skóry.

Wraz z upływem czasu i rozwojem choroby pojawia się spastyczność mięśni kończyn górnych i dolnych oraz utrudniające poruszanie się przykurcze. Nie rzadko chorobie towarzyszą bóle głowy i zaburzenia równowagi, częsta jest też niestabilność emocjonalna, u części i pacjentów obserwuje się depresję, u innych euforię.

Czynniki ryzyka:

• czynniki środowiskowe - SM częściej występuje w klimacie chłodnym i umiarkowanym

• predyspozycje genetyczne

Możliwe następstwa i powikłania

W wielu przypadkach choroba przebiega powoli i łagodnie i kolejne rzuty przedzielone bywają wieloletnimi przerwami. Ponieważ w czasie ciąży dolegliwości nasilają się, kobietom chorym na stwardnienie rozsiane radzi się rezygnację z rodzenia dziecka.

11) Tężec

Zakazić się można przy zabrudzeniu rany np. ziemią, w której znajdują się przetrwalniki laseczek tężca Ryzyko zachorowania Chorują tylko osoby, które nie zostały uodpornione szczepionkami. Możliwe powikłania W co trzecim przypadku tężec kończy się śmiercią.

Objawy

• kurcze mięśni w pobliżu miejsca zranienia, szczękościsk,

• wzmożone i bolesne napięcie różnych grup mięśniowych, aż do tzw. prężeń tężcowych, gdy chory leży oparty jedynie na potylicy i piętach.

Zakażenie powoduje beztlenowa bakteria Clostńdium tetarń produkująca silną truciznę - te-tanospazminę. Diagnostyka Badania laboratoryjne, hodowla bakterii z rany. Leczenie Przetiwbakteryjne i objawowe na oddziałach intensywnej terapii.

Profilaktyka Jest obowiązek szczepienia przeciw tężcowi (<•» kalendarz szczepień). Rany należy przemyć, zdezynfekować i opatrzyć. W zależności od czasu, jaki upłynął od zranienia, podaje się zastrzyk z surowicą zawierającą przeciwciała przeciwko tężcom (antytoksynę), szczepionkę (ana-toksynę) lub obie substancje naraz.

12) Wścieklizna

Choroba wywołana przez wirusy, które dostają się wraz ze śliną do rany przy pokąsaniu przez chore zwierzę, najczęściej lisy, wiewiórki, nietoperze i psy.

Objawy:

• gorączka, drgawki, ból głowy,

• wodowstręt,

• sztywność karku,

• trudności z połykaniem i oddychaniem,

• pobudzenie, halucynacje, śpiączka

Czas wylęgania choroby trwa od 10 dni do kilkunastu tygodni.
Ryzyko zachorowania O ile zachorowania na wściekliznę wśród zwierząt zdarzają się często, o tyle w ostatnim czasie nie zanotowano przypadków zachorowań wśród ludzi w Polsce. Możliwe powikłania W razie wystąpienia objawów choroba kończy się śmiercią. Diagnostyka Podstawowe badania laboratoryjne, ewentualnie badania wirusologiczne.

Leczenie objawowe prowadzi się na oddziałach intensywnej terapii. Profilaktyka U osób mających zawodowy kontakt ze zwierzętami zaleca się szczepienia przeciwko wściekliźnie W razie ukąszenia przez zwierzę należy zwrócić się o pomoc do lekarza, który oceni ryzyko zakażenia i w zależności od tego podejmie decyzję o podaniu surowicy i szczepionki przeciwko wściekliźnie. Jeśli ugryź! nas pies sąsiadów, poprośmy ich o dowód szczepienia zwierzęcia. Natomiast gdy ukąsiło nas dzikie zwierzę, w miarę możliwości należy je złapać i dostarczyć do obserwacji weterynaryjnej.

12) Zapalenie mózgu

Najczęściej ośrodkowy układ nerwowy atakują wirusy i bakterie, rzadziejgrzyby i pasożyty. Patogeny docierają do mózgu zwykle z krwią lub chłonką z odległych części ciała. Zdarza się jednak, że ognisko zapalne położone jest bliżej - w samej czaszce, np. w uchu wewnętrznym lub miejscach zranień i uszkodzeń kości. Wówczas zarazki rozprzestrzeniają się do mózgu przez ciągłość, przez bezpośredni kontakt - z tkanki do tkanki. Stan zapalny może być wywołany także czynnikami fizycznymi -temperaturą czy promieniowaniem jonizującym.

Wirusowe zapalenia mózgu mogą przebiegać wyłącznie jako postać mózgowa lub łącznie z zapaleniem opon, czasem z towarzyszącym zajęciem nerwów czaszkowych. Choroba może przebiegać w różnoraki sposób - od postaci bardzo łagodnych do bardzo ciężkich. Występuje sezonowość zachorowań z przewagą w okresie jesienno-letnim.

Przebieg infekcji jest dwufazowy. Po okresie nieżytowym trwającym kilka dni i pozornym powrocie do zdrowia występują objawy mózgowe, jak zaburzenia świadomości, drgawki, niedowłady o różnym nasileniu i lokalizacji, niekiedy bardzo burzliwe i kończące się śmiercią. Objawom mózgowym towarzyszą objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego, również o różnym nasileniu, do niewydolności krążenia włącznie.

13) Zapalenie opon mózgowych

Chorobę wywołują bakterie, wirusy, rzadziej grzyby. Zakażenie bakteryjne charakteryzuje się bardzo ciężkimi, szybko narastającymi dolegliwościami, wirusowe przebiega łagodniej. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą krwionośną, np. z zakażonych zatok czy ucha środkowego.

Objawy:

• ostre bóle głowy zlokalizowane w części czołowej i promieniujące do szyi i pleców,

• wymioty, drgawki, światło-wstręt, wysoka gorączka,

• sztywność karku (nie można przygiąć głowy tak, by broda dotykała mostka),

• zaburzenia świadomości.

Ryzyko zachorowania Najczęściej chorują kilkuletnie dzieci oraz dorośli z upośledzoną odpornością - w Polsce ok 3 tyś. osób rocznie.

Funkcja lędźwiowa i analiza płynu mózgowo--rdzeniowego.
Profilaktyka Wyleczenie wszystkich źródeł zakażenia w organizmie - chorych zębów, zapalenia zatok. Dzieci warto -»szczepić przeciwko bakterii Haemophilus influencae, która jest najczęstszą przyczyną ropnego zapalenia opon.

Zakażenia bakteryjne leczy się w szpitalu antybiotykami podawanymi dożylnie lub do kanału kręgowego. W razie potrzeby podaje się także leki objawowe, np. przeciwdrgawkowe czy przeciwgorączkowe. W przypadku lżej przebiegających zakażeń wirusowych czasami możliwe jest leczenie w domu.

14) Zespół Reye'a

Choroba spowodowana uszkodzeniem mitochondriów i objawiająca się hipoglikemią, gwałtownymi wymiotami, encefalopatią wątrobową oraz stłuszczeniowym zapaleniem wątroby. Jest to choroba potencjalnie śmiertelna - umiera około 50% chorych.

Bezpośrednia przyczyna choroby nie jest znana - podejrzewa się, że może być ona związana z niektórymi lekami, np. kwasem acetylosalicylowym tzn. aspiryną, dlatego też podawanie aspiryny osobom, poniżej 16 roku życia jest niewskazane. Choroba także często występuje kilka dni po przebyciu infekcji wirusowej, np. po grypie, ospie wietrznej. Podejrzewa się także zakażenia wirusowe i wirusy różyczki, świnki, adeno-wirusy, reowirusy, rynowirusy, Epsteina-Barr, CMV, Herpes simplex, Herpes zoster, także błąd przemiany lipidów i aminokwasów oraz toksyny takie jak: salicylany, pestycydy, insektycydy, aflatoksyny, farby lateksowe, czasem paracetamol. Może wystąpić w każdym okresie życia - u dziewcząt i chłopców, niemowląt i nastolatków, ale zazwyczaj dotyka dzieci w wieku 4-12 lat, a także dorosłych. Najwięcej zachorowań notuje się w sezonie jesienno-zimowym.

Choroba przebiega dwufazowo, z tłuszczowym zwyrodnieniem wątroby i narządów wewnętrznych, głównie mózgu. Najpierw występuje nieżytem dróg oddechowych i przewodu pokarmowego. Gorączka pojawia się czasami. Następuje krótka poprawa, a potem zaczynają się ostre wymioty i narastające objawy neurologiczne spowodowane
obrzękiem mózgu. Chory jest pobudzony, krzyczy, majaczy, ma zaburzenia świadomości, drgawki, zapada w śpiączka. Napięcie mięśniowe rośnie, towarzyszą mu zaburzenia oddechowe i zaburzenia czynności serca. Choroba ma przebieg gwałtowny i ostry, często kończy się śmiercią. Jeśli chory przeżyje, pozostają ciężkie szkody neurologiczne. Niezwykle rzadko chory zdrowieje bez defektów neurologicznych
Zespół Reye'a występuje także rodzinnie i jest potencjalnym wskazaniem do przeszczepu wątroby.

2. Higiena układu nerwowego

Higiena układu nerwowego ma na celu określenie warunków sprzyjających sprawnemu funkcjonowaniu układu oraz ułatwiających mu pracę.
Życie każdej jednostki upływa w zespole określonych, względnie stałych warunków mieszkaniowych, rodzinnych, środowiskowych, koleżeńskich. Całokształt tych warunków nazywamy stereotypem zewnętrznym. Pod wpływem tych warunków, do których przywykliśmy, kształtuje się nasz stereotyp dynamiczny, tzn. zorganizowany i zrównoważony układ procesów wewnętrznych i skierowanych na zewnątrz stanowi on możliwie doskonałe przystosowanie do środowiska, w którym różne czynności - nawet te bardzo złożone - wykonywane są szybko, precyzyjnie i bez wysiłku - jakby automatycznie, nawykowo. Stałość warunków, unormowany tryb życia, dają poczucie spokoju, bezpieczeństwa i pewności. Są to podstawowe warunki higieny układu nerwowego.
Wykształcenie się silnie utrwalonego stereotypu dynamicznego utrudnia przystosowanie się do nowych sytuacji. Zbyt gwałtowne zmiany, zwłaszcza u ludzi młodych, starych i słabszych nerwowo, mogą doprowadzić do zaburzeń nerwowych. Nieprzydatność wyuczonych wcześniej umiejętności w nowych warunkach, niemożność szybkiego tworzenia nowych przystosowań, wywołuje objawy nerwicowe. Odbija się to na całokształcie funkcjonowania różnych układów i całego organizmu; powstają wtedy schorzenia na tle nieprzystosowania: nadciśnienie, zaburzenia funkcji serca, choroby wrzodowe przewodu pokarmowego i nerwice.
Praca umysłowa, jak i fizyczna jest fizjologiczną konsekwencją budowy organizmu. Warunkiem utrzymania jej wysokiej wydajności jest zachowanie właściwych proporcji między wysiłkiem a odpoczynkiem.

Objawy zmęczenia układu nerwowego
Psychicznym objawem zmęczenia układu nerwowego, zwłaszcza mózgu, jest uczucie znużenia - niezdolności do dalszego wysiłku, któremu towarzyszą takie objawy, jak: ból i zawroty głowy, przyspieszenie tętna, obniżenie sprawności narządów zmysłów, zmniejszenie szybkości reakcji, ogólne osłabienie, spadek wrażliwości skóry na ból. 
Znużenie to objaw samoobrony organizmu przed nadwerężeniem tkanki nerwowej. Przedłużające się stany znużenia prowadzą do przemęczenia - wyczerpania komórek nerwowych, co wymaga nie tylko odpoczynku, ale najczęściej także leczenia.
Najlepszym odpoczynkiem dla całego organizmu, a zwłaszcza dla układu nerwowego jest sen, (jest to okresowy stan fizjologiczny, występujący u organizmów stałocieplnych, który stosuje sam organizm w celu zapewnienia sobie odpowiednich warunków do usunięcia skutków zmęczenia - jest to więc mechanizm obronny, zabezpieczający układ nerwowy przed skutkami nadmiernego i długotrwałego pobudzenia). Brak snu wywołuje dające się stwierdzić zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym i zachowaniu się.

Źródła:

http://www.ukladu-nerwowego.choroby.biz

www.biomedical.pl

i inne

---