BADANIE MOCZU U PSÓW I KOTÓW

Badanie ogólne moczu jest jednym z często wykonywanych badań dodatkowych w weterynarii. Stosunkowo łatwe do wykonania dla lekarza, jak i mało kłopotliwe dla właściciela. Badanie moczu jest również niedrogie i co ważne, całkowicie bezbolesne dla zwierzęcia. Badanie ogólne moczu pozwala lekarzowi ocenić funkcjonowanie nerek, dróg wyprowadzających mocz oraz pęcherz moczowy. Umożliwia też kierunkowanie diagnostyki w kierunku innych chorób np. endokrynologicznych poprzez wykonanie dodatkowych oznaczeń (m.in. choroby Cushinga). Badanie moczu warto wykonywać razem z kontrolnym badaniem krwi - w celu pełniejszej oceny funkcjonowania narządów wewnętrznych naszego pupila.

Pobieranie moczu i przechowywanie próbki

W przypadku psów pobranie próbki moczu zazwyczaj nie nastręcza właścicielowi wielu trudności, w przypadku kotów bywa różnie. Często stosowaną metodą jest pozostawienie pustej, suchej i wyparzonej wcześniej wrzątkiem kuwety, a następnie zebranie moczu do czystego słoiczka, strzykawki czy specjalnego pojemniczka. Pojemnik można kupić w aptece lub dostać w gabinecie weterynaryjnym. Niestety niektóre koty nie wykazują chęci „załatwiania" swoich potrzeb do pustej kuwety. Wtedy rozwiązaniem są specjalne żwirki do pobierania moczu, dostępne w sklepach zoologicznych i gabinetach weterynaryjnych. Tak pobrany mocz zawiera pewną ilość zanieczyszczeń, które lekarz musi uwzględnić interpretując wynik. Próbkę moczu należy jak najszybciej dostarczyć do lekarza weterynarii. Przetrzymywanie próbki może dawać fałszywe wyniki, m.in. niektóre kryształy wytrącają się w długo przetrzymywanej próbce moczu. Jeżeli nie mamy możliwości dostarczenia próbki zaraz po złapaniu moczu, należy ją do tego czasu przetrzymywać w lodówce.

Mniej zanieczyszczony mocz można uzyskać od kota poprzez wymasowanie pęcherza moczowego przez lekarza weterynarii. Zabieg nie jest bolesny, ale wymaga „współpracy" i nieco cierpliwości ze strony pacjenta, podczas związanych z nim manipulacji. Dotyczy to więc spokojnych zwierząt, które nie są otyłe. Taki mocz ma mniej zanieczyszczeń, ale też nie jest ich zupełnie pozbawiony. (zawiera elementy z dróg wyprowadzających mocz - z cewki moczowej). Idealny materiał do badania to mocz pobrany poprzez nakłucie pęcherza przez ścianę jamy brzusznej. Jednak ze względu na potencjalną urazowość i (krótkotrwałą) bolesność zabiegu, metodę tę w większości gabinetów weterynaryjnych stosuje się tylko w przypadku wykonywania posiewu moczu (hodowli bakterii), kiedy musi on być zupełnie jałowy.

Rutynowe badanie moczu składa się z dwóch części - określenia właściwości fizykochemicznych moczu oraz badania osadu moczu.

Właściwości fizykochemiczne moczu:

Ciężar właściwy moczu (gęstość względna) - u psa ciężar właściwy powinien wynosić 1,016-1,045, a u kota 1,025-1,060.

Wzrost ciężaru właściwego moczu:

• ostre zapalenie nerek;

• cukrzyca (u psów, u kotów);

• obfite krwotoki (wewnętrzne i zewnętrzne);

• odwodnienie. 

Obniżenie ciężaru właściwego moczu:

• zwyrodnienie nerek;

• przewlekłe śródmiąższowe zapalenie nerek;

• odmiedniczkowe zapalenie nerek;

• hiperadrenokortycyzm (choroba Cushinga);

• moczówka prosta. 

Barwa - u psów i kotów mocz powinien być barwy słomkowej do żółtej. Mocz barwi na kolor prawidłowy barwnik zwany urochromem. Na barwę moczu wpływa jego zagęszczenie (im bardziej mocz jest rozrzedzony tym barwa jest jaśniejsza). Przy chorobach przebiegających z poliurią i polidypsją (wielomoczem i wzmożonym pragnieniem) mocz będzie zbyt jasny. Ciemniejszy mocz może pojawiać się przy krwawieniu z pęcherza moczowego lub nerek, a także przy babeszjozie - mocz barwy herbacianej.

Przejrzystość - mocz psów i kotów powinien być przejrzysty, klarowny. Brak przejrzystości może świadczyć np. o zapaleniu pęcherza lub nerek.

Odczyn moczu (pH) - u psów i kotów mocz powinien mieć odczyn kwaśny (pH ≤ 6). Na odczyn moczu wpływ ma rodzaj podawanego pokarmu. Zmiana odczynu moczu na zasadowy towarzyszy fosfaturii oraz zakażeniom bakteryjnym. Mocz obojętny czy zasadowy u zwierząt mięsożernych jest nieprawidłowy i powinno się dążyć do jego zakwaszenia (zmiana sposobu żywienia, leki). W moczu zasadowym i obojętnym łatwiej wytrącają się kryształy, utrudniające oddawanie moczu oraz powodujące bolesność.

Białko - w moczu prawidłowym nie powinno być białka (dopuszczalna jest śladowa ilość). Pojawienie się większych ilości białka w moczu (proteinurię) uznaje się za patologię. Białko pojawia się w moczu na skutek wzrostu przepuszczalności kłębuszków nerkowych. Głównym białkiem pojawiającym się w moczu są albuminy (albuminuria).

Białko w moczu może świadczyć o:

• chorobach nerek;

• zapaleniu dróg moczowych;

• krwotokach z dróg moczowych.

Hemoglobina - prawidłowy mocz nie zawiera hemoglobiny. Obecność hemoglobiny w moczu określa się mianem hemoglobinurii- zwykle mocz nie traci jeszcze przejrzystość. Pojawienie się krwi w moczu (hematurii) powoduje zmętnienie moczu.

Obecność hemoglobiny w moczu (hemoglobinuria):

• zatrucia związkami chemicznymi np. rtęć, miedź;

• babeszjoza.

Obecność krwi w moczu (hematuria):

• ostre i ropne zapalenie nerek;

• zapalenie miedniczek nerkowych;

• skazy krwotoczne;

• stany zapalne i kamica dróg moczowych;

• nowotwory układu moczowego;

• niektóre choroby zakaźne;

• pasożyty układu moczowego. 

Bilirubina - prawidłowy mocz nie zawiera bilirubiny.

Obecność bilirubiny w moczu (bilirubinuria):

• pierwotne lub wtórne schorzenia wątroby i dróg żółciowych;

• żółtaczka hemolityczna.

Urobilinogen - prawidłowy mocz zawiera śladowe ilości urobilinogenu.

Zwiększenie stężenia urobilinogenu w moczu:

• żółtaczka hemolityczna;

• wirusowe zapalenie wątroby;

• toksyczne zapalenie wątroby;

• marskość wątroby.

 

Glukoza (cukier) - mocz zdrowych zwierząt nie zawiera glukozy. Fizjologicznie cukromocz może pojawiać się w ciąży, okresie karmienia młodych, a także w wyniku silnego stresu.

Obecność cukru w moczu (glukozuria), czyli tzw. cukromocz patologiczny:

• cukrzyca;

• choroby nerek;

• stany zapalne mózgu i rdzenia.

 

Związki ketonowe (kwas acetooctowy, aceton, kwas β-hydroksymasłowy) w moczu prawidłowym mogą występować w śladowych ilościach.

Zwiększenie stężenia związków ketonowych w moczu (ketonuria):

• uszkodzenia wątroby;

• cukrzyca;

• kwasica;

• głodzenie.

Badanie osadu moczu (osad moczu dzieli się na osad aktywny oraz nieaktywny):

Aktywny osad moczu (upostaciowiony, uorganizowany):

 

Komórki nabłonka kanalików nerkowych pojawiają się w moczu przy:

• kłębuszkowym zapaleniu nerek;

• zwyrodnieniu nerek;

• odmiedniczkowym zapaleniu nerek.

 

Komórki nabłonka dróg moczowych w niewielkiej liczbie mogą występować w moczu zwierząt zdrowych, zwiększenie ich liczby towarzyszy:

• zapaleniu pęcherza moczowego (nabłonki wielokątne i ogoniaste);

• zapaleniu miedniczek nerkowych (nabłonki ogoniaste).

 

Krwinki białe (leukocyty) - w osadzie prawidłowego moczu mogą występować nieliczne białe krwinki. Przyczyną pojawienia się zwiększonej liczby krwinek białych są stany zapalne nerek oraz dróg moczowych.

 

Krwinki czerwone (erytrocyty) - w osadzie prawidłowego moczu mogą występować pojedyncze, świeże krwinki czerwone. Pojawienie się większej liczby erytrocytów świadczy o uszkodzeniu układu moczowego, a stopień wyługowania krwinek wskazuje na miejsce z którego dostały się do moczu oraz czas ich przebywania w drogach moczowych.

Wałeczki - w prawidłowym moczu nie ma wałeczków. Istnieje wiele typów wałeczków które mogą pojawiać się w moczu, w wyniku różnych zaburzeń i chorób.
Typy wałeczków oraz najczęstsze schorzenia jakim towarzyszom przestawia tabela.

Inne składniki osadu moczu to bakterie, grzyby, pasożyty, pierwotniaki, plemniki.
W moczu pobranym od psa i kota mogą występować nieliczne bakterie. W przypadku podejrzenia bakteryjnego zapalenia pęcherza moczowego, mocz pobiera się z nakłucia pęcherza, a następnie wykonuje się posiew moczu. Posiew moczu umożliwia dokładne określenie czynników patogennych. Kolejnym etapem jest określenie antybiotykowrażliwości wyhodowanych z posiewu bakterii.

Nieaktywny osad moczu (nieupostaciowany, nieuorganizowany), kryształy:

Szczawiany wapnia:

• cukrzyca (u psów, u kotów);

• przewlekłe zapalenie nerek;

• kamica szczawianowa miedniczek nerkowych lub pęcherza moczowego.

 

Tyrozyna, cystyna:

• zaburzenia metaboliczne;

• ostra niewydolność nerek.

 

Moczany:

• zaburzenia metaboliczne;

• zapalenie nerek i pęcherza moczowego;

• często obecne w moczu u dalmatyńczyków, w wyniku defektu enzymatycznego tej rasy.

 

Fosforany amonowo-magnezowe (struwity) - najczęstsze z kryształków pojawiających się w moczu psów i kotów. Przyczyny wytrącania się struwitów w moczu to:

• zapalenie miedniczek nerkowych;

• zapalenie pęcherza moczowego. 

Rzadko spotykane składniki osadu moczu:

 

Cholesterol - charakterystyczne płytki pojawiają się w:

• tłuszczowym zwyrodnieniu nerek;

• zapaleniu miedniczek nerkowych.

 

Bilirubina - kryształy bilirubiny występują w osadzie moczu w przebiegu niektórych chorób wątroby.

 

Tłuszcz - w postaci kulek pojawia się w:

• niedoczynności tarczycy;

• cukrzycy (u psów, u kotów);

• otłuszczeniu lub przekarmieniu tłuszczem.

---