Materiał do badania moczu

Pobranie materiału do badania:

uzyskuje się mocz poranny, po przerwie nocnej, na czczo, do chemicznie czystego jednorazowego pojemnika stosuje się technikę "środkowego strumienia" moczu

kobiety nie powinny oddawać moczu do badania na 3 dni przed i 3 dni po miesiączce, by uniknąć fałszywie dodatniego wyniku, poprzez dostanie się krwi menstruacyjnej do próbki moczu

przed pobraniem moczu należy dokładnie umyć okolice narządów płciowych, aby nie doszło zafałszowania wyniku badania bakteriami

Pojemnik z moczem powinien zostać dostarczony do laboratorium przed upływem 2 godzin od pobrania materiału (pół godziny w przypadku badania pod mikroskopem fazowym).

Badanie ogólne moczu

Badanie fizyczne

Barwa i wygląd:

Wodo-jasny do słomkowej – przy bardzo dużej podaży płynów lub w moczówce prostej

Mleczny – w ropnych schorzeniach układu moczowego

Pomarańczowy – po witaminie z grupy B, przy podwyższonej zwartości urobilinogenu

Czerwony – po spożyciu buraków, krwiomocz lub hemoglobinuria

Fioletowy – w stanach pozawałowych i u osób z ciężką niewydolnością jelitową

Ciemno brązowy – świadczy o dużym zagęszczeniu moczu np. w stanach gorączkowych, ciemno brązowy z żółtą pianą występuje przy żółtaczce

Brązowy, brązowo czarny – przy krwotokach z dróg moczowych przy kwaśnym pH, w porfirii, methemoglobinurii

Zielony, niebieski – polekowo

Pieniący się – świadczy o obecności białka

Przejrzystość:

Mocz fizjologiczny jest klarowny, ale może też wystąpić lekkie zmętnienie wywołane obecnością moczanów, fosforanów, komórek nabłonkowych, nasienia oraz śluzu. Zmętnienie wywołują też składniki patologiczne takie jak erytrocyty, leukocyty, bakterie, komórki nerkowe oraz kryształy nieorganiczne.

Odczyn: pH= 4,5-8. Wartość pH w dużej mierze zależy od stosowanej diety. Dieta bogatobiałkowa powoduje zakwaszenie moczu natomiast dieta wegetariańska sprzyja alkalizacji moczu.

Woń

Ma znaczenie jedynie w przypadku świeżego moczu, normalnie określana jest jako swoista, ale może też być aromatyczna (owocowa) w przypadku cukrzycy, której towarzyszy ketonuria oraz amoniakalna w przypadku bakteriurii.

Ciężar właściwy:

Zależny jest od składników wydalanych z moczem oraz od ilości spożywanych płynów. Prawidłowy w zakresie 1,003–1,030[1].

Skład normalnego moczu

Składnik Zawartość

woda 1,2 l

mocznik 400 mmol

chlorki 185 mmol

sód 130 mmol

potas 70 mmol

amoniak 40 mmol

fosforany 30 mmol

siarczany 20 mmol

kreatynina 11,8 mmol

moczany 3 mmol

glukoza 0,72 mmol

albuminy 1 nmol

Badanie chemiczne

Glukoza jest całkowicie resorbowana przez kanaliki nerkowe jeśli jej stężenie w surowicy nie przekracza 180 mg/dl. W przypadku gdy stężenie jej jest wyższe mamy do czynienia z glukozurią pozanerkową. Inną przyczyną pojawienia się glukozy w moczu może być uszkodzenie kanalików nerkowych.

Ciała ketonowe pochodzą z przemian metabolicznych. Są to kwas 3-hydroksymasłowy, aceton oraz kwas acetooctowy. Ciała ketonowe w moczu mogą pojawić się w następujących przyczyn:

Kwasicy cukrzycowej

Głodówce lub drastycznych kuracjach odchudzających

Diecie ubogowęglowodanowej

Diecie bogato-tłuszczowej

Uporczywych wymiotach

Gorączce

Zatruciu ciążowym

Biegunkach.

Białko

Całkowita ilość białka wydalanego z moczem w ciągu doby nie powinna przekraczać 250 mg. Gdy ilość białka przekracza normę mamy do czynienia z białkomoczem.

Wśród przyczyn białkomoczu można wymienić:

- uszkodzenie kłębuszków nerkowych lub cewek nerkowych,

- stany zapalne dróg moczowych,

- szpiczak mnogi,

- niewydolność krążenia,

- choroby przebiegające z gorączką,

- nadciśnienie tętnicze,

- cukrzyca.

2. Barwniki żółciowe.

Oznacza się obecność bilirubiny i urobilinogenu w chorobach dróg żółciowych i wątroby.

3. Hemoglobina - wykrywanie krwiomoczu lub krwinkomoczu.

4. Lipidy - obecność lipidów w moczu może świadczyć o obecności przeszkody w drogach limfatycznych.

Jest podstawowym badaniem oceniającym: cechy fizyczne, biochemiczne oraz morfologiczne (obecność i skład osadu) moczu.

Narząd: Badanie ogólne moczu jest przydatne w rozpoznawaniu chorób nerek, wątroby oraz dróg moczowych.

BADANIE WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNYCH MOCZU:

BADANIE BIOCHEMICZNE MOCZU:

1

CECHY MORFOLOGICZNE MOCZU (badanie osadu moczu).

1. Krwinkomocz, krwiomocz - prawidłowo w moczu może znajdować się 3-4 erytrocytów w polu widzenia mikroskopu. Krwiomocz oznacza obecność erytrocytów w moczu zmieniających jego barwę a krwinkomocz to zwiększona ilość erytrocytów w moczu niewidoczna gołym okiem.

Do przyczyn krwiomoczu lub krwinkomoczu należą:

- skaza krwotoczna,

- nowotwory układu moczowego i narządów płciowych,

- choroby zapalne nerek,

- zakrzepica żył nerkowych,

- kamica nerkowa,

- urazy.

Obecność powyżej 60% dysmorficznych (erytrocyty o nieprawidłowej budowie) erytrocytów jest cechą charakterystyczną kłębuszkowego zapalenia nerek.

2. Leukocyturia - prawidłowo w moczu znajduję się do 5 leukocytów w polu widzenia. Leukocyturia zazwyczaj świadczy o zapaleniu dróg moczowych; bakteryjnym, wirusowym, grzybiczym lub pasożytniczym. Obecność eozynofilów w moczu może być objawem alergicznego śródmiąższowego zapalenia nerek. Z ropomoczem mamy do czynienia gdy mocz zawiera leukocyty w takiej ilości, że powodują one zmianę barwy, zmętnienie oraz specyficzny zapach moczu.

3. Wałeczkomocz - wałeczki powstają w cewkach dystalnych i kanalikach zbiorczych w wyniku agregacji białka.

Wyróżniamy różne typy wałeczków:

- szkliste mogą być obecne w moczu po wysiłku fizycznym, w stanach podgorączkowych, w toksycznym podrażnieniu nerek,

- ziarniste świadczą o uszkodzeniu miąższu nerek,

- leukocytowe zawierają leukocyty, zazwyczaj towarzyszą odmiedniczkowemu zapaleniu nerek,

- erytrocytowe zawierają erytrocyty lub ich fragmenty, mogą pojawiać się w kłębuszkowym zapaleniu nerek,

- nabłonkowe zawierają komórki cewek nerkowych mogące świadczyć o ich uszkodzeniu,

- woskowe zazwyczaj pojawiają się w przebiegu ciężkiego uszkodzenia nerek,

- tłuszczowe mogą pojawić się w zespole nerczycowym.

4. Krystaluria - czyli obecność kryształów w moczu.

Wśród kryształów, których obecność w moczu ma znaczenie diagnostyczne należy wymienić kryształy:

- cystyny świadczą o cystynurii, chorobie genetycznej,

- tyrozyny świadczą o tyrozynurii towarzyszącej uszkodzeniu miąższu wątroby,

- ksantyny ich obecność jest wynikiem niedoboru enzymu – oksydazy ksantynowej,

- szczawiany, czyli oksaluria, obecność szczawianu wapnia w moczu, która może być przyczyną rozwoju kamicy nerkowej.