2013-11-18

1

Dr hab. Jarosław Popiel

Prof. nadzw.

Diagnostyka schorzeń układu

moczowego na podstawie badania moczu

Badanie moczu to najważniejsze badanie

w chorobach układu moczowego.

Mocz powinien pochodzić z pierwszej

porannej zbiórki, pobrany na czczo.

Badanie powinno być wykonane w przeciągu

2 godzin po pobraniu ( 6 godzin jeśli mocz
przechowywany w lodówce ).

Metody pobierania moczu:



Cystocenteza-nakłucie pęcherza moczowego



Cewnikowanie pęcherza moczowego



Środkowy strumień moczu podczas mikcji

Cewnikowanie kota

Analiza moczu zawiera :

1. badanie makroskopowe moczu
(barwa i zmętnienie )
2. ciężar właściwy i pH moczu
3. badanie biochemiczne moczu
4. badanie mikroskopowe osadu
moczu

1.Badanie makroskopowe

Barwa moczu



zależy od stopnia zagęszczenia moczu oraz występowania

domieszek



fizjologicznie mocz, dzięki zawartym barwnikom

(urochromowi oraz domieszkom krwi,mioglobinie,barwnikom
żółciowym) powinien mieć kolor

słomkowożółty

do

jasnożółtego

Fizjologicznie mocz psów i kotów powinien być
klarowny bez widocznych wtrętów i zmian
przejrzystości.

Zaburzenia klarowności moczu wynikają z
zawartych w nim elementów mineralnych
(kryształy) lub morfotycznych (nabłonki i
krwinki).

Niektóre składniki pokarmu lub leki mogą
zmieniać barwę moczu.

2013-11-18

2

Kolor moczu

przyczyna

jasnożółty

normalna zawartość barwników
moczu i bilirubiny

ciemnożółty

mocz zagęszczony

żółto-pomarańczowy

bilirubina, fluoresceina, mocz
zagęszczony, fenazopirydyna (lek –
barwi mocz na czerwono )

żółto-brązowy

barwniki żółci

czerwony

hemoglobina, krwinki czerwone,
mioglobina, barwniki,
fenazopirydyna,

zielono-niebieski

błękit metylenowy, biliwerdyna

brązowo-czarny

barwniki żółci, mioglobina,
methemoglobina

mleczny

ropomocz, tłuszczomocz, kryształy
fosforanowe

wodojasny

mocz rozcieńczony

Przy określaniu ciężaru właściwego moczu trudno jest mówić o
zakresach referencyjnych i patologicznych.

Dopiero stałe utrzymywanie się ciężaru właściwego na określonym
poziomie, potwierdzone kilkakrotnymi badaniami, w połączeniu z
innymi objawami, pozwalają na wyciągnięcie prawidłowych
wniosków.

Gęstość moczu u zdrowego psa

1,001 –1,060

i u kota

1,001-1,080

w zależności od diety, pobranych płynów, klimatu, wilgotności itp.

Zazwyczaj po prawidłowej zbiórce (rano) minimum

1,035

2. Ciężar właściwy moczu

Niski ciężar właściwy:

1,002 - 1,006

- na stałym poziomie - moczówka

prosta

1,008 - 1,012

- mocz izostenuryczny, nerki nie

potrafią zagęszczać moczu

Wysoki ciężar właściwy:

• przy podobnych czynnikach wywołujących oligurię:

- ostre zapalenie nerek,

- odwodnienie

• przy cukrzycy, kiedy obserwuje się poliurię

• przy gorączce.

Każdy odczyn moczu może być normalny, jest
wskaźnikiem równowagi kwasowo – zasadowej i nie
jest skorelowany z pH krwi.

Zależy od rodzaju diety i przemiany materii.

Fizjologicznie pH moczu :

lekko kwaśne u psów (6,5 – 7,0)

kwaśnego u kotów (6-6,5)

( co jest związane z typową dla tych gatunków
wysokobiałkową dietą pochodzenia zwierzęcego ).

pH moczu

Mocz kwaśny:

- dieta mięsna,

- ciężkie wymioty,

- ciężka biegunka,

- głodzenie,

- gorączka,

- środki zakwaszające mocz (leki np. wit C)

2013-11-18

3

Mocz zasadowy:

- stan zaraz po posiłku,

- spożycie środków zasadotwórczych

(dwuwęglany,cytryniany ) np.. przy leczeniu

kamicy nerkowej,

- zakażenie moczu bakteriami ureazododatnimi

( szczególnie Staphylococcus i Proteus ) ,

- dieta warzywna i zbożowa ,

- zasadowica metaboliczna i oddechowa

3. W badaniu

biochemicznym

moczu

oznacza się ilość:

- białka,

- cukru,

- związków ketonowych

- urobilinogenu,

- krwi

1.

Niewielka ilość białka niskocząsteczkowego ( ok. 0.1 g/kg mc/dobę )

jest fizjologicznie filtrowana w kłębuszkach nerkowych.

2.

Większość ulega reabsorpcji w kanalikach bliższych, a jedynie mniej

niż 1 % wydala się z moczem.

3.

Fizjologicznie może pojawić się nieznaczny białkomocz

(proteinuria):
- po intensywnym wysiłku,
- w czasie estrus,
- po długotrwałym przebywaniu w bardzo niskich
lub bardzo wysokich temperaturach,
- po atakach drgawkowych ,
- w gorączce.

Białko

Mierny białkomocz (0,5 - 3,5 g/l, ++ -
+++)

towarzyszy glomeluropatiom różnego tła.

Bardzo silny białkomocz (>3,5 g/l,
++++)

towarzyszy poważnym uszkodzeniom nerek.

Białkomocz znikomy (0,5 g/l, +)

może być

wynikiem obecności elementów morfotycznych
(nabłonki, krwinki, plemniki

)

4. W laboratoriach używa się dwóch systemów
przedstawiania wyników.

Pierwszy metodą ilości „plusów” („+”), drugi
ilościowy w g/l lub mg%.

1. Mocz zwierząt zdrowych nie powinien zawierać glukozy.

2. Glukozuria występuje gdy z powodu hiperglikemii

(wzrost cukru we krwi) zostaje przekroczony próg
nerkowy dla glukozy.

dla psa jest to

> 280 mg/dl

dla kota

>300 mg/dl

3. Glukozuria zawsze wymaga pomiaru glukozy we krwi.

Cukier

4.

Cukromocz fizjologiczny:

• ciąża

• stres

• skarmianie pasz bogatych w węglowodany

• laktacja

• po zmarznięciu

2013-11-18

4

5.

Cukromocz patologiczny:

• cukrzyca,

• choroby nerek z upośledzeniem czynności

komórek kanalika bliższego (zespół Fanconiego),

• ostra niewydolność nerek po znacznym

uszkodzeniu kłębuszków nerkowych,

• stany zapalne mózgu i rdzenia,

• następstwo zatruć związkami chemicznymi (eter,

tlenek węgla, chloroform )

1. W moczu prawidłowym mogą występować w ilościach

śladowych.

2.

Ketonuria

przy:

• cukrzycy,

• cukrzycowej kwasicy ketonowej,

• lipolizie przy diecie wysokołuszczowej,

• uszkodzeniach wątroby,

• głodzeniu, kacheksji,

• nadczynności przysadki lub kory nadnerczy

Związki ketonowe

1.

Zdrowe psy mogą wykazywać podwyższoną zawartość bilirubiny w

moczu jeśli SG moczu jest >1,030 ( u psów i wątroba i nerki mają
zdolność wiązania bilirubiny )

2.

U zdrowych kotów – brak bilirubinemii w moczu (bilirubina musi

zostać związana przed dostaniem się do moczu )

3. Bilirubinemia

psów może wynikać z :

•

chorób wątroby,

•

chorób hemolitycznych,

•

zatkania przewodów żółciowych pochodzenia poza wątrobowego,

•

średniego stopnia przy długotrwałym głodzeniu

Bilirubina

1. Fizjologicznie obecny w moczu

jest metabolitem

hemoglobiny powstającym w świetle jelit, dokąd trafia
jako bilirubina z żółcią.

2. Znaczenie diagnostyczne zarówno podwyższona jak i

zmniejszona ilość w moczu:

- brak urobilinogenu w moczu może świadczyć o

niedrożności przewodów żółciowych

- nadmiar powinien skłonić do dokładniejszej

diagnostyki wątroby.

Urobilinogen

1. Krwiomocz – hematuria może być widziany

gołym okiem i wskazuje na obfite krwawienie
z dróg moczowych.

2. Fizjologicznie nie stwierdza się krwiomoczu

poza pojedynczymi krwinkami
obserwowanymi w badaniu mikroskopowym
osadu moczu.

3. Krwiomocz stwierdzany przy użyciu metod

biochemicznych można określić jako mierny
lub obfity w zależności od ilości krwinek.

Krew

4. Nieznaczny krwiomocz towarzyszy

•

glomerulopatiom,

•

zapaleniu dróg wyprowadzających mocz,

•

kamicy,

•

obecności zmian nowotworowych,

•

zaburzeniom ze strony prostaty lub dróg rodnych,

2013-11-18

5

5. Obfity krwiomocz może być wynikiem:

• pourazowego krwotoku,

• silnego krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego,

• zmian nowotworowych,

• ostrego zapalenia nerek,

• kamicy dróg wyprowadzających mocz,

• pasożytów znajdujących się w obrębie dróg

moczowych.

Badanie osadu moczu

• Wirujemy mocz w

wirówce przez 5 min

• oceniamy

makroskopowo jakość
i charakter osadu

• zlewamy mocz aby

uzyskać supernatant

Nabłonki nerkowe

Nabłonek wielokątny z dróg

wyprowadzajacych

Nabłonek przejściowy

leukocyty

2013-11-18

6

erytrocyty

i

leukocyt

Krwinki czerwone

erytrocyty wyługowane

komórki drożdży

Wałeczki hialinowe

Wałeczki nabłonkowe

2013-11-18

7

Wałeczek ziarnisty

wałeczki ziarniste

wałeczki woskowe

tzw. wałeczek olbrzymi (nefropatia cukrzycowa)

Wałeczek czerwonokrwinkowy

Wałeczek czerwonokrwinkowy

Wałeczek leukocytarny

2013-11-18

8

kryształy kwasu moczowego i

moczany bezpostaciowe

Kryształy szczawianu wapnia i komórki

drożdży

Kryształy szczawianu wapnia

Kryształy szczawianu wapnia i węglany

wapnia

Kryształy węglanu wapnia

Kryształ moczanu amonu

2013-11-18

9

Kryształy moczanu amonu

Kryształy

trójfosforanu amonowo -

magnezowego

kryształy cystyny

kryształy cystyny

Kryształy bilirubiny

kryształy polekowe

(sulfonamidy)