KRYMINOLOGIA- nauka o przestępstwie i przestępcy, o przyczynach i objawach przestępczości, o innych związanych z nią zjawiskach patologii społecznej, o sposobach ich eliminacji oraz o funkcjonowaniu systemu sprawiedliwości karnej
DZIAŁY KRYMINOLOGII:
-symptomatologia (fenomenologia kryminalna)- dział zajmujący się formami objawowymi przestępczości np.: geografią kryminalną struktura przestępczości, sposoby popełniania przestępstw.
-etologia kryminalna- bada przyczyny przestępczości. Dotyczy osobowości sprawców, stanu zdrowia, warunków materialnych, rodzinnych. Występują orientacje 1/ kierunek biopsychologiczny- przyczyn przestępczości doszukujemy się w uwarunkowaniach wewnętrznych sprawcy czynu, 2/ kierunek socjologiczny-przyczyny przestępczości tkwią w wadliwe funkcjonującej strukturze społecznej
-profilaktyka kryminologiczna- zajmuje się wypracowywaniem metod i środków zmierzających do zapobiegania przestępczości
-funkcjonowanie systemu sprawiedliwości karnej- zajmuje się przede wszystkim zagadnieniem polityki karnej
ZWIĄZEK KRYMINOLOGII Z INNYMI NAUKAMI:
-prawo karne materialne- zakreśla przedmiot zainteresowań dla kryminologii stanowiąc, jakie zachowania uważane są za niezgodne z prawem czy za przestępstwo.
-prawo karne procesowe-w zakresie obu nauk leży ustalenie wszelkich informacji na temat sprawcy czynu, zdarzenia przestępczego i ofiary przestępców
-prawo karne wykonawcze- dotyczy głównie osoby pozbawionej wolności, skupia się na prowadzeniu procesu resocjalizacji, jego efektów, przyczyn, trudności w tym procesie.
-kryminalistyka- kryminologia zajmuje się zwalczaniem przestępczości w sensie ogólnym natomiast kryminalistyka zwalcza konkretne przestępstwa
psychologia - motywacja czynu przestępnego. Psychiczne czynniki etiologiczne, motyw, pobudka, odgrywają zasadniczą rolę w procesie przedsięwzięcia i realizacji zamiaru przestępstwa
socjologia - zagadnienia z zakresu patologii społecznej
pedagogika - szeroko rozumiane środowisko wychowawcze
WIEDZA Z ZAKRESU KRYMINOLOGII WYKORZYSTYWANA JEST W:
1.w ujawnieniu czynników kryminogennych zarówno endogenicznych jaki egzogenicznych
2.kształtowaniu polityki kryminalnej państwa oraz poglądów społeczeństwa na przestępczość
3.prace organów ścigania głównie Policji
BADANIA KRYMINOLOGICZNE:
Z uwagi na przedmiot-
1.studium przypadku (badanie indywidualne)- polega na wieloaspektowym, wszechstronnym badaniu poszczególnych zjawisk, pojedynczych przestępstw, sprawców lub ofiar, w celu zebrania jak najpełniejszego materiału w zakresie badanych przypadków. Stosujemy wstępna fazę badań dotyczącą opisu stanu faktycznego oraz fazę badań pogłębionych, w której przeprowadzamy analizę np. linii życiowej przestępcy
2.badania monograficzne (próbkowe) - polegają na badaniu tylko pewnych kategorii zjawisk, pewnych kategorii przestępstw lub pewnej grupy przestępców.
Z uwagi na cel:
1.diagnostyczne- polegają na stwierdzeniu czy w przedmiocie badań występują pewne interesujące nas zjawiska i zmienne np. poziom inteligencji sprawców
2.eksplanacyjne- polegają na wyjaśnieniu przyczyn powstawania pewnych zjawisk
3.prognostyczne- wypracowanie pewnych metod i środków dzięki którym można wysnuć stwierdzenie w zakresie rozwoju pewnych zjawisk w przyszłości
METODY BADAŃ: psychologiczne, stanu zdrowia, statystyczne, dokumentów, sposobu komunikowania się przestępców, obserwacja, kwestionariusz, badania panelowe.
METODY PROGNOZOWANIA WG HOŁYSTA
ekstrapolacja -wnioski wyprowadzone z obserwacji danego zjawiska w przeszłości przenosi się jako prawdopodobne na okres przyszły,
modelowanie -konstruowanie -poznanie przedmiotu o dowolnych właściwościach, nazwanych modelem, którym można zastąpić badany przedmiot. Zasadniczym celem badania jest uzyskanie informacji o aktualnym oraz przyszłym stanie tego zjawiska.
metoda oceny ekspertów - z danej dziedziny wiedzy a dotycząca danych określonego zbioru zagadnień w celu ich uogólnienia. Może ona przebiegać przy wykorzystaniu jednego eksperta (opinia geniusza) lub grupy ekspertów .
metoda delficka -kształtowanie jednolitej systematycznej możliwie zbieżnej opinii grupy ekspertów. Stosuje się kwestionariusze. Najpierw stawia pytanie, później się informuje o odpowiedzi a dalej proponuje się zmianę odpowiedzi.
metoda „burza mózgów” (metoda Baistorminga)- swobodna wymiana myśli w grupie współdziałających ekspertów (koncentracja na jednym problemie, rozpatrywanie wszystkich reprezentowanych problemów)
CZYNNIKI KRYMINOGENNE: zdarzenia i stany, które ujawniają się w rzeczywistości jako fakty przyczyniające się do powstawania przestępczości i zjawisk jej towarzyszących:
1.endogenne- uwarunkowania wewnętrzne sprawcy
2.egzogenne- leżące w funkcjonowaniu struktury społecznej
PODZIAŁ WG MALCA:
1.prowadzące do demoralizacji
2.przeciwdziałające kształtowaniu i akceptacji wszelkich norm prakseologicznych
3.zaburzenia psychiczne bądź choroby psychiczne
4.presja czynników sytuacyjnych
biopsychologicznym- to orientacja, w której przestępstwo jak i jego sprawca uważane jest za stan chorobowy i wykraczający poza wszelkie normy.
socjologicznym: przestępstwo jak i jego sprawca postrzegany jest jako normalny składnik struktury społecznej. Uwarunkowań doszukujemy się w wadliwym funkcjonowaniu struktury społecznej, które wynikają z globalnych procesów społecznych.
TEORIE BIOPSYCHOLOGICZNE:
1. WG Lombrozo - przestępcy z urodzenia: na podstawie badań psychiatrycznych i fizycznych przestępców wysnuł wniosek , że czyn przestępny to zjawisko przyrodnicze i biologiczne uwarunkowane właściwościami psychicznymi i fizycznymi sprawcy danego czynu., 2.endokrynologiczna - niewłaściwe funkcjonowanie gruczołów dokrewnych. Nadmiar lub niedomiar chormanów powoduje zaburzenia w sferze emocjonalnej, 3. Wg Kreczmera - konstytucjonalne: wyróżnił on cztery typy budowy ciała: 1. astenik (wysoki szczupły,)2. atletyk , 3. pyknik (niski , otyły), 4. dysplastyk i mieszany (skrzywienia), oraz dwie formy skrajne zaburzeń 1. schizofrenia, 2. cyklofrenia. Schizowfreni podporządkował typ asteniczy i atletyczny, cyklofreni typ pykniczny. Stwierdził , że schizofrenicy są bardziej skłonni do popełniania przestepstw i spośród nich wywodzą się przestępcy z urodzenia. 4. chromosonalna (nieprawidłowości genetyczne),
TEORIE SOCJOLOGICZNE:
1.Anomi wg Durthaima- człowiek nigdy nie jest zaspokojony w swych dążeniach. Granice indywidualnym dążeniom w normalnie funkcjonującym społeczeństwie wyznacza zewnętrzna kontrola ze strony społeczeństwa, natomiast w okresie gwałtownych przemian społecznych dochodzi do osłabienia bądź całkowitego załamania się kontroli.
2. Anomi wg Mertona- istota tej teorii są dwa pojęcia: 1. kulturowo wyznaczone cele, 2. zinstytucjonalizowane środki służące do osiągnięcia celów. W normalnie funkcjonującym społeczeństwie , zarówno cel jak i środki się równoważą. W przypadku zbytniego akcentowania celów bądź środków dochodzi do zaburzeń funkcjonowania społeczeństwa prowadzących do załamań. TYPY ADAPTACJI: 1. komformizm- dążenie do kulturowych celów za pomocą legalnych środków, 2. rytualizm- obniżenie poziomu aspiracji w dążeniu do celu w ten sposób że nie wywołuje to napięć emocjonalnych, 3. innowacja- dążenie do legalnych celów za pomocą nielegalnych środków, 4.wycofanie się rezygnacja z dochodzenia do celów oraz rezygnacja z środków, 5. bunt - jednoczesne odrzucenie celów i środków oraz wprowadzenie w życie społeczne nowych celów i nowych środków.
3. Teoria zróżnicowanych powiązań wg Sutherlanda - zachowanie przestępne jest normalnym wyuczonym zachowaniem a w procesie uczenia się go występują te same mechanizmy jak w uczeniu się zachowań pozytywnych. Zróżnicowane powiązania oznaczają zróżnicowaną strukturę społeczną, czyli sytuację, w której część społeczeństwa skupiona jest wokół norm sprzyjających przestrzeganiu prawa a pozostała część wokół norm przestępczych.
4.Teoria czynnika dynamicznego wg Baffiego - przestępczość jak każde, inne zjawisko społeczne podlega ciągłym przemianom i należy je obserwować w ujęciu dynamicznym jak również zachodzące w niej zmiany w strukturze. Na podstawie obserwacji należy wyciągnąć wnioski odnośnie przyczyn determinujących te zmiany
5. Teoria generalnego czynnika genetycznego wg Lernela (teoria nierówności)- u podstaw każdego zachowania przestępczego leżą doznawane pozycje nierówności i działanie przestępcze ma na celu zlikwidowanie bądź wyrównanie czy nawet przewyższenie tej pozycji
PRZESTĘPCZOŚĆ W POLSCE
przestępczość - zbiór czynów zabronionych przez ustawę pod groźbą kary, które zostały popełnione na danym terenie w jednostce czasu.
Struktura przestępczości - układ zróżnicowany a zarazem wzajemnie powiązanych elementów, które są sprzężone ze sobą, a także z całością, mają własne prawa niezależnie od praw rządzących tymi elementami.
zmiany: 1. długofalowe - char. ilościowych i jakościowych, 2. średniofalowe - gwałtowne i powolne, 3. krótkofalowe - sezonowe.
Mierniki:
Przestępczość rzeczywista - ogół czynów przestępczych, które zostały popełnione na danym terenie w danej jednostce czasu
Przestępczość ujawniona - ogół czynników w stosunku do których organy ścigania otrzymały informacji i na ich podstawie wszczęto postępowanie przygotowawcze
Przestępczość stwierdzona - ogół czynników, których char. jako przestępstwo został potwierdzony w wyniku postępowania przygotowawczego
Przestępczość osądzona - ogół czynników, których chr. jako przestępstwo został potwierdzony w wyniku postępowania sądowego
Ciemna liczba przestępstw - stosunek przestępczości rzeczywistej do osądzonej
ALKOHOLIZM - choroba woli polegająca na nadmiernym spożywaniu napojów alkoholowych.
Objawy alkoholizmu: 1 - dominująca chęć picia, której towarzysza doznania podobne do głodu; 2 - różna tolerancja organizmu na alkohol; 3 - niepamięć dnia poprzedniego; 4 - klinowanie - leczenie złego samopoczucia alkoholem; 5 - próby odstawieni po czym następuje nawrót do picia; 6 - objawy abstynencji, które następują po dłuższym okresie picia (lęki, nudności, drżenie kończyn)
Fazy: 1 - początkowa - spożywanie alkoholu ma charakter towarzyski, alkohol powoduje dobre samopoczucie, rozprężenie, łagodzi stres i napięcia. w miarę rozwoju zwiększa się tolerancja na alkohol; 2 - ostrzegawcza - następuje zmiana stosunki pojącego do alkoholu, pojawia się charakter przymusu, osoba ma tego świadomość co rodzi poczucie winy, zachowuje jednak zdolność krytycznej oceny sytuacji, zaniki pamięci, osoba może leczyć złe samopoczucie porannymi dawkami alkoholu; 3 - krytyczna - całkowite osłabienie woli, krytycyzmu. picie rozpoczyna się porannymi dawkami alkoholu, po czym następuje dalsze spożywanie aż do upojenia. organizm traci zdolność obrony przed czynnikami chorobotwórczymi. występują objawy w funkcjonowaniu układu oddechowego, pokarmowego; 4- ostateczna - degeneracji - do upicia wystarczy niewielka dawka alkoholu, u osoby takiej występują poważne powikłania somatyczne oraz psychiatryczne w postaci psychoz alkoholowych, w konsekwencji może doprowadzić do śmierci.
Związki alkoholu i przestępczości: 1 - incydentalne - wynikają z kształtowania przez państwo polityki legislacyjnej w zakresie kryminalizacji pewnych zachowań i seminalizacji objęcia tych zachowań sankcją, też są uzależnione od polityki legislacyjnej w zakresie alkoholu. Dzielą się na : formalne - spenalizowanie pewnych zachowań lub czynności, których wykonywanie musi być w stanie trzeźwym; restrykcyjne - polityka
KRYMINOLOGIA- nauka o przestępstwie i przestępcy, o przyczynach i objawach przestępczości, o innych związanych z nią zjawiskach patologii społecznej, o sposobach ich eliminacji oraz o funkcjonowaniu systemu sprawiedliwości karnej
DZIAŁY KRYMINOLOGII:
-symptomatologia (fenomenologia kryminalna)- dział zajmujący się formami objawowymi przestępczości np.: geografią kryminalną struktura przestępczości, sposoby popełniania przestępstw.
-etologia kryminalna- bada przyczyny przestępczości. Dotyczy osobowości sprawców, stanu zdrowia, warunków materialnych, rodzinnych. Występują orientacje 1/ kierunek biopsychologiczny- przyczyn przestępczości doszukujemy się w uwarunkowaniach wewnętrznych sprawcy czynu, 2/ kierunek socjologiczny-przyczyny przestępczości tkwią w wadliwe funkcjonującej strukturze społecznej
-profilaktyka kryminologiczna- zajmuje się wypracowywaniem metod i środków zmierzających do zapobiegania przestępczości
-funkcjonowanie systemu sprawiedliwości karnej- zajmuje się przede wszystkim zagadnieniem polityki karnej
ZWIĄZEK KRYMINOLOGII Z INNYMI NAUKAMI:
-prawo karne materialne- zakreśla przedmiot zainteresowań dla kryminologii stanowiąc, jakie zachowania uważane są za niezgodne z prawem czy za przestępstwo.
-prawo karne procesowe-w zakresie obu nauk leży ustalenie wszelkich informacji na temat sprawcy czynu, zdarzenia przestępczego i ofiary przestępców
-prawo karne wykonawcze- dotyczy głównie osoby pozbawionej wolności, skupia się na prowadzeniu procesu resocjalizacji, jego efektów, przyczyn, trudności w tym procesie.
-kryminalistyka- kryminologia zajmuje się zwalczaniem przestępczości w sensie ogólnym natomiast kryminalistyka zwalcza konkretne przestępstwa
psychologia - motywacja czynu przestępnego. Psychiczne czynniki etiologiczne, motyw, pobudka, odgrywają zasadniczą rolę w procesie przedsięwzięcia i realizacji zamiaru przestępstwa
socjologia - zagadnienia z zakresu patologii społecznej
pedagogika - szeroko rozumiane środowisko wychowawcze
WIEDZA Z ZAKRESU KRYMINOLOGII WYKORZYSTYWANA JEST W:
1.w ujawnieniu czynników kryminogennych zarówno endogenicznych jaki egzogenicznych
2.kształtowaniu polityki kryminalnej państwa oraz poglądów społeczeństwa na przestępczość
3.prace organów ścigania głównie Policji
BADANIA KRYMINOLOGICZNE:
Z uwagi na przedmiot-
1.studium przypadku (badanie indywidualne)- polega na wieloaspektowym, wszechstronnym badaniu poszczególnych zjawisk, pojedynczych przestępstw, sprawców lub ofiar, w celu zebrania jak najpełniejszego materiału w zakresie badanych przypadków. Stosujemy wstępna fazę badań dotyczącą opisu stanu faktycznego oraz fazę badań pogłębionych, w której przeprowadzamy analizę np. linii życiowej przestępcy
2.badania monograficzne (próbkowe) - polegają na badaniu tylko pewnych kategorii zjawisk, pewnych kategorii przestępstw lub pewnej grupy przestępców.
Z uwagi na cel:
1.diagnostyczne- polegają na stwierdzeniu czy w przedmiocie badań występują pewne interesujące nas zjawiska i zmienne np. poziom inteligencji sprawców
2.eksplanacyjne- polegają na wyjaśnieniu przyczyn powstawania pewnych zjawisk
3.prognostyczne- wypracowanie pewnych metod i środków dzięki którym można wysnuć stwierdzenie w zakresie rozwoju pewnych zjawisk w przyszłości
METODY BADAŃ: psychologiczne, stanu zdrowia, statystyczne, dokumentów, sposobu komunikowania się przestępców, obserwacja, kwestionariusz, badania panelowe.
METODY PROGNOZOWANIA WG HOŁYSTA
ekstrapolacja -wnioski wyprowadzone z obserwacji danego zjawiska w przeszłości przenosi się jako prawdopodobne na okres przyszły,
modelowanie -konstruowanie -poznanie przedmiotu o dowolnych właściwościach, nazwanych modelem, którym można zastąpić badany przedmiot. Zasadniczym celem badania jest uzyskanie informacji o aktualnym oraz przyszłym stanie tego zjawiska.
metoda oceny ekspertów - z danej dziedziny wiedzy a dotycząca danych określonego zbioru zagadnień w celu ich uogólnienia. Może ona przebiegać przy wykorzystaniu jednego eksperta (opinia geniusza) lub grupy ekspertów .
metoda delficka -kształtowanie jednolitej systematycznej możliwie zbieżnej opinii grupy ekspertów. Stosuje się kwestionariusze. Najpierw stawia pytanie, później się informuje o odpowiedzi a dalej proponuje się zmianę odpowiedzi.
metoda „burza mózgów” (metoda Baistorminga)- swobodna wymiana myśli w grupie współdziałających ekspertów (koncentracja na jednym problemie, rozpatrywanie wszystkich reprezentowanych problemów)
CZYNNIKI KRYMINOGENNE: zdarzenia i stany, które ujawniają się w rzeczywistości jako fakty przyczyniające się do powstawania przestępczości i zjawisk jej towarzyszących:
1.endogenne- uwarunkowania wewnętrzne sprawcy
2.egzogenne- leżące w funkcjonowaniu struktury społecznej
PODZIAŁ WG MALCA:
1.prowadzące do demoralizacji
2.przeciwdziałające kształtowaniu i akceptacji wszelkich norm prakseologicznych
3.zaburzenia psychiczne bądź choroby psychiczne
4.presja czynników sytuacyjnych
biopsychologicznym- to orientacja, w której przestępstwo jak i jego sprawca uważane jest za stan chorobowy i wykraczający poza wszelkie normy.
socjologicznym: przestępstwo jak i jego sprawca postrzegany jest jako normalny składnik struktury społecznej. Uwarunkowań doszukujemy się w wadliwym funkcjonowaniu struktury społecznej, które wynikają z globalnych procesów społecznych.
TEORIE BIOPSYCHOLOGICZNE:
1. WG Lombrozo - przestępcy z urodzenia: na podstawie badań psychiatrycznych i fizycznych przestępców wysnuł wniosek , że czyn przestępny to zjawisko przyrodnicze i biologiczne uwarunkowane właściwościami psychicznymi i fizycznymi sprawcy danego czynu., 2.endokrynologiczna - niewłaściwe funkcjonowanie gruczołów dokrewnych. Nadmiar lub niedomiar chormanów powoduje zaburzenia w sferze emocjonalnej, 3. Wg Kreczmera - konstytucjonalne: wyróżnił on cztery typy budowy ciała: 1. astenik (wysoki szczupły,)2. atletyk , 3. pyknik (niski , otyły), 4. dysplastyk i mieszany (skrzywienia), oraz dwie formy skrajne zaburzeń 1. schizofrenia, 2. cyklofrenia. Schizowfreni podporządkował typ asteniczy i atletyczny, cyklofreni typ pykniczny. Stwierdził , że schizofrenicy są bardziej skłonni do popełniania przestepstw i spośród nich wywodzą się przestępcy z urodzenia. 4. chromosonalna (nieprawidłowości genetyczne),
TEORIE SOCJOLOGICZNE:
1.Anomi wg Durthaima- człowiek nigdy nie jest zaspokojony w swych dążeniach. Granice indywidualnym dążeniom w normalnie funkcjonującym społeczeństwie wyznacza zewnętrzna kontrola ze strony społeczeństwa, natomiast w okresie gwałtownych przemian społecznych dochodzi do osłabienia bądź całkowitego załamania się kontroli.
2. Anomi wg Mertona- istota tej teorii są dwa pojęcia: 1. kulturowo wyznaczone cele, 2. zinstytucjonalizowane środki służące do osiągnięcia celów. W normalnie funkcjonującym społeczeństwie , zarówno cel jak i środki się równoważą. W przypadku zbytniego akcentowania celów bądź środków dochodzi do zaburzeń funkcjonowania społeczeństwa prowadzących do załamań. TYPY ADAPTACJI: 1. komformizm- dążenie do kulturowych celów za pomocą legalnych środków, 2. rytualizm- obniżenie poziomu aspiracji w dążeniu do celu w ten sposób że nie wywołuje to napięć emocjonalnych, 3. innowacja- dążenie do legalnych celów za pomocą nielegalnych środków, 4.wycofanie się rezygnacja z dochodzenia do celów oraz rezygnacja z środków, 5. bunt - jednoczesne odrzucenie celów i środków oraz wprowadzenie w życie społeczne nowych celów i nowych środków.
3. Teoria zróżnicowanych powiązań wg Sutherlanda - zachowanie przestępne jest normalnym wyuczonym zachowaniem a w procesie uczenia się go występują te same mechanizmy jak w uczeniu się zachowań pozytywnych. Zróżnicowane powiązania oznaczają zróżnicowaną strukturę społeczną, czyli sytuację, w której część społeczeństwa skupiona jest wokół norm sprzyjających przestrzeganiu prawa a pozostała część wokół norm przestępczych.
4.Teoria czynnika dynamicznego wg Baffiego - przestępczość jak każde, inne zjawisko społeczne podlega ciągłym przemianom i należy je obserwować w ujęciu dynamicznym jak również zachodzące w niej zmiany w strukturze. Na podstawie obserwacji należy wyciągnąć wnioski odnośnie przyczyn determinujących te zmiany
5. Teoria generalnego czynnika genetycznego wg Lernela (teoria nierówności)- u podstaw każdego zachowania przestępczego leżą doznawane pozycje nierówności i działanie przestępcze ma na celu zlikwidowanie bądź wyrównanie czy nawet przewyższenie tej pozycji
PRZESTĘPCZOŚĆ W POLSCE
przestępczość - zbiór czynów zabronionych przez ustawę pod groźbą kary, które zostały popełnione na danym terenie w jednostce czasu.
Struktura przestępczości - układ zróżnicowany a zarazem wzajemnie powiązanych elementów, które są sprzężone ze sobą, a także z całością, mają własne prawa niezależnie od praw rządzących tymi elementami.
zmiany: 1. długofalowe - char. ilościowych i jakościowych, 2. średniofalowe - gwałtowne i powolne, 3. krótkofalowe - sezonowe.
Mierniki:
Przestępczość rzeczywista - ogół czynów przestępczych, które zostały popełnione na danym terenie w danej jednostce czasu
Przestępczość ujawniona - ogół czynników w stosunku do których organy ścigania otrzymały informacji i na ich podstawie wszczęto postępowanie przygotowawcze
Przestępczość stwierdzona - ogół czynników, których char. jako przestępstwo został potwierdzony w wyniku postępowania przygotowawczego
Przestępczość osądzona - ogół czynników, których chr. jako przestępstwo został potwierdzony w wyniku postępowania sądowego
Ciemna liczba przestępstw - stosunek przestępczości rzeczywistej do osądzonej
ALKOHOLIZM - choroba woli polegająca na nadmiernym spożywaniu napojów alkoholowych.
Objawy alkoholizmu: 1 - dominująca chęć picia, której towarzysza doznania podobne do głodu; 2 - różna tolerancja organizmu na alkohol; 3 - niepamięć dnia poprzedniego; 4 - klinowanie - leczenie złego samopoczucia alkoholem; 5 - próby odstawieni po czym następuje nawrót do picia; 6 - objawy abstynencji, które następują po dłuższym okresie picia (lęki, nudności, drżenie kończyn)
Fazy: 1 - początkowa - spożywanie alkoholu ma charakter towarzyski, alkohol powoduje dobre samopoczucie, rozprężenie, łagodzi stres i napięcia. w miarę rozwoju zwiększa się tolerancja na alkohol; 2 - ostrzegawcza - następuje zmiana stosunki pojącego do alkoholu, pojawia się charakter przymusu, osoba ma tego świadomość co rodzi poczucie winy, zachowuje jednak zdolność krytycznej oceny sytuacji, zaniki pamięci, osoba może leczyć złe samopoczucie porannymi dawkami alkoholu; 3 - krytyczna - całkowite osłabienie woli, krytycyzmu. picie rozpoczyna się porannymi dawkami alkoholu, po czym następuje dalsze spożywanie aż do upojenia. organizm traci zdolność obrony przed czynnikami chorobotwórczymi. występują objawy w funkcjonowaniu układu oddechowego, pokarmowego; 4- ostateczna - degeneracji - do upicia wystarczy niewielka dawka alkoholu, u osoby takiej występują poważne powikłania somatyczne oraz psychiatryczne w postaci psychoz alkoholowych, w konsekwencji może doprowadzić do śmierci.
Związki alkoholu i przestępczości: 1 - incydentalne - wynikają z kształtowania przez państwo polityki legislacyjnej w zakresie kryminalizacji pewnych zachowań i seminalizacji objęcia tych zachowań sankcją, też są uzależnione od polityki legislacyjnej w zakresie alkoholu. Dzielą się na : formalne - spenalizowanie pewnych zachowań lub czynności, których wykonywanie musi być w stanie trzeźwym; restrykcyjne - polityka
ofiary jako przyczynienie się do faktu pokrzywdzenia. W każdym przestępstwie można odnaleźć elementy sytuacji wiktymologicznej na które składają się: wiktymnośc, nieostrożność, predestynacja, prowokacja: Wiktymność -oznacza zespół cech osoby lub osób a także jest to sytuacja społeczno zawodowa osób które uprawdopodobniają fakt stania się ofiarą w stosunku do osób tych cech nie posiadających, np. jest to młody lub starczy wiek, stan zdrowia lub rodzaj wykonywanej pracy. Nieostrożność -oznacza takie lub inne zachowanie ofiary przyczyniające się do pokrzywdzenia. Jest to sytuacja w której ofiara bezzasadnie uważa, że uniknie zagrożenia. Nieostrożnośc może mieć dwojakiego rodzaju charakter: 1-incydentalny-zachodzi gdy jednostka jednorazowo swoim zachowaniem stwarza dla siebie zagrożenie, 2-trwały -gdy osoba permanentnie i systematycznie stwarza takie zagrożenie, np. poprzez zawieranie znajomości w kawiarniach, na dworcach, spożywa alkohol z osobami nieznanymi, spacery w porze nocnej. Predestynacja -polega na występowaniu szczególnych cech u osób które z tego powodu są szczególnie narażone na pokrzywdzenie. Można mówić o predestynacji zawinionej, która np. wynika z cech charakteru, tj. awanturnictwo, skłonność do agresji. Może wynikać również z cech osobowości jak skłonność do nadużywania alkoholu, narkotyków oraz różnego rodzaju zaburzeń osobowości o charakterze psychopatycznym. Prowokacja - polega na świadomym lub nieświadomym zachowaniu ofiary, która często poprzez swój wygląd, ubiór, zachowanie wzbudza zainteresowanie sprawcy. W sytuacji tej bardzo często ofiara jest uprzednio sprawcą przestępstwa, np. poprzez obrażanie sprawcy, grożenie mu, rozpoczęcie bójki, itd.
Związki ofiary i sprawcy
Podział wg Mendelsona: 1-jest to ofiara całkowicie niewinna, 2-ofiara własnej ignorancji, 3-winna w równym stopniu jak sprawca np. bójka, 4-winna w większym stopniu niż sprawca np. bójka z większym skutkiem, 5-całkowicie winna pokrzywdzenia np. wypadek drogowy, jazda po pijaku.
Kwalifikacje wg Schafera: 1-osoby, które nie pozostają w żadnym, związku ze sprawcą a sprawca wykorzystuje jedynie nadarzająca się okazję, 2-osoby, które ze sprawcą łączą stosunki współuzależnienia, np. rodzinne -przemoc, 3-osoby prowokujące, które swoim zachowaniem przyczyniają się do przestępstwa, 4-ofiary przyśpieszające, które często są inicjatorami zdarzenia przestępczego, 5-osoby słabe biologicznie z uwagi na wiek, płeć, zdrowie fizyczne, 6-ofiary słabe społecznie, które traktowane są jako mniej wartościowe, 7-ofiary samowiktymizacji są to osoby które uprzednio były sprawcami przestępstwa, 8-ofiary polityczne, które cierpią z rąk oponentów politycznych
podaży i popytu; 2 - indywidualne - dzielą się na: bezpośrednie - gdy osoba popełnia przestępstwo wskutek natychmiastowej zmiany organizmu po spożyciu alkoholu; pośrednie - osoba popełnia przestępstwo wskutek zmian, które zaszły w organiźmie, jego osobowości, w trakcie długotrwałego nadużywania, a nie popełniłby ich, gdyby te zmiany nie nastąpiły; 3 - związek wiktymologiczny - polega na tym, że ofiarami są często osoby nietrzeźwe o obniżonej sprawności fizycznej i psychicznej
NARKOMANIA - najcięższa postać toksykomanii - niezwalczone pragnienie potrzebą lub przymusem stałego zażywania wszelkimi środkami, dążenie do zwiększenia dawki, psychiczne i fizyczne uzależnienie
TOKSYKOMANIA - określenie stanu zatrucia organizmu wywołanego przyjmowaniem narkotyku lub innego powodującego uzależnienie środka o szkodliwym działaniu. Obejmuje narkomanię, lekomanię, używki, nałogi.
LEKOMANIA (farmakomania) - to stan zależności psychicznej lub fizycznej lub obu jaki występują podczas systematycznego lub okresowego przyjmowania leków.
NARKOTYKI: Opiaty - wywołują uzależnienie psychiczne i fizyczne, skutki działania uzależnione są od rodzaju zażywanej substancji, zdrowia jednostki itp. np. opium, morfina, kodeina, kompot; Psychostymulujące - pobudzją, usuwają zmęczenie, chwilowo wyostrzają zmysły, np. amfetamina, kokaina, krak; Konopie indyjskie - marihuana, haszysz, olej haszyszowy - narkotyki pochodzenia naturalnego; Halucynogenne - zmieniają sposób postrzegania rzeczywistości np. LSD, grzyby halucynogenne ; Wziewne - kleje, rozpuszczalniki, aceton, benzen, keton; Leki nasenne i uspokajające - barbiturany lub trankfilizatory np. luminal, relanium, diacepan
Narkotyki dzielimy na wg WHO: stymulanty - pobudzają; depresanty - opóźniają; halucynogenne - fantastyczne wizje
Związki z przestępczością: bezpośrednie, pośrednie - jak w alkoholiźmie
PROSTYTUCJA - zjawisko społeczne, polegające na tym, że mniejsza lub większa liczba osób będących członkami danej społeczności uprawia proceder polegający na świadczeniu usług seksualnych w zamian za korzyści majątkowe.
PROSTYTUTKA - osoba, która zaspokaja potrzeby seksualne przygodnych partnerów za opłatą bez zaangażowania uczuciowego i w zasadzie bez wyboru.
Systemy regulacji prawnej: prohibicja - zakaz prostytucji; reglamentaryzm - uznaje fizjologiczną potrzebę zaspokajania popędu, nie leczą się dobrowolnie na choroby weneryczne, ułatwienie kontroli sanitarnej; neoreglamentaryzm - modyfikacja poprzedniego, rejestracja prostytutek przez służby sanitarne; abolicjonizm - praca propagandowa, która podnosi higienę psychiczną społeczeństwa i krzewienie oświaty zdrowotnej, profilaktyka ochronna dziewcząt, surowe karanie sutenerstwa
ORIGOFRENIA - upośledzenie umysłowe; debilizm, imbecylizm, idiotyzm
PSYCHOZY: organiczne - paraliż postępujący powstały na tle kiłowym, otępienie starcze, padaczka; funkcjonalne - schizofrenia, parafrenia, cyklofrenia, paranoja
PSYCHONERWICE: psychostenia, lękowa, popędowa, seksualna neurastenia - arastezja doznanie fugi
PSYCHOPATIA: hipertyniczni, depresyjni, niepewni siebie, fantastyczni, rządni uznania, zimni uczuciowo, wybuchowi, bez uczuciowi, bezwolni, asteniczni, psychopaci
WIKTYMOLOGIA - nauka o ofierze; w węższym znaczeniu jest to nauka o ofierze oraz o wszelkich formach pokrzywdzenia.Rodzaje wiktymologii1. indywidualna -zajmuje się badaniem konkretnych cech konkretnych ofiar w celu ich opisania, zbudowania modelu teoretycznego, np. ofiary gwałtu, rozboju, itp. 2. grup społecznych -zajmuje się konkretnymi kategoriami społecznymi, np. rodziną, które pośrednio lub bezpośrednio są narażone na fakt pokrzywdzenia poprzez czyn skierowany na jednego członka danej grupy.
3. społeczna -zajmuje się badaniem społeczeństwa, cechami narodów oraz ludzkości z punktu widzenia zachowania najważniejszych celów i priorytetów, np. jest to potrzeba zachowania życia, rozwoju, postępu, podnoszenie jakości twego życia czego zaprzeczeniem jest, np. stałe zanieczyszczanie środowiska.
4. kryminalna -zajmuje się cechami konkretnych osób, które doznały pokrzywdzenia i przeżywają fakt nieuzasadnionego cierpienia. Nie obejmuje ona osób pośrednio narażonych na niesprawiedliwość i krzywdę.
5. penalna -jest to dziedzina zajmująca się badaniem roli ofiary w genezie przestępstwa ale również możliwościami zadośćuczynienia i restytucji na rzecz ofiar.
Podstawowe pojęcia wiktymologii
Ofiara ujmowana jest w trojaki sposób: 1 spersonalizowan osoba czyli konkretna jednostka fizyczna, 2-jest to dana grupa społeczna lub całe społeczeństwo, 3-jest to tzw naruszony interes społeczny traktowany jako dobro abstrakcyjne w kk jest to np. porządek publiczny.
Dominuj pogląd, że ofiarą może być tylko konkretna osoba lub grupa społeczna pod warunkiem przeżywania krzywd i niesprawiedliwości wynikającej z pokrzywdzenia, np. nie może być ofiarą przedmiot materialny.
WIKTYMNOŚĆ -i jest to proces przekształcenia potencjalnej ofiary w ofiarę rzeczywistą. Wiktymność oznacza również występowanie charakterystycznych cech, które w konkretnych sytuacjach prowadzą do powstawania, np. zagrożenia dla życia, zdrowia, nietykalności. Wiktymność rozpatrywana jest w 4 płaszczyznach: 1- biologiczna, np. określony wiek, płeć, niepełnosprawność. 2- psychicznej, np. wszelkiego rodzaju choroby psychiczne ograniczają mechanizmy do samoobrony oraz zwiększają ryzyko stania się ofiarą przede wszystkim przestępstw o charakterze seksualnym, 3- ekonomicznej. Fakt posiadania określonych dóbr, majątku i wysokiego stanu ekonomicznego wzbudza zazdrość i często agresję, 4- społecznej -polega na utrzymywaniu różnych kontaktów koleżeńskich, zamieszkiwaniu w określonych miejscach. Wynika również z faktu wykonywania określonych zawodów, np. taksówkarze, konwojenci, ochroniarze, listonosz, a także osoby pracujące w systemie zmianowym.
Elementy sytuacji wiktymologicznej.
Badania dowodzą, iż w niektórych sytuacjach niektóre ofiary przyczyniają się do zaistnienia przestępstwa. W aspekcie tym wyłania się wina
ofiary jako przyczynienie się do faktu pokrzywdzenia. W każdym przestępstwie można odnaleźć elementy sytuacji wiktymologicznej na które składają się: wiktymnośc, nieostrożność, predestynacja, prowokacja: Wiktymność -oznacza zespół cech osoby lub osób a także jest to sytuacja społeczno zawodowa osób które uprawdopodobniają fakt stania się ofiarą w stosunku do osób tych cech nie posiadających, np. jest to młody lub starczy wiek, stan zdrowia lub rodzaj wykonywanej pracy. Nieostrożność -oznacza takie lub inne zachowanie ofiary przyczyniające się do pokrzywdzenia. Jest to sytuacja w której ofiara bezzasadnie uważa, że uniknie zagrożenia. Nieostrożnośc może mieć dwojakiego rodzaju charakter: 1-incydentalny-zachodzi gdy jednostka jednorazowo swoim zachowaniem stwarza dla siebie zagrożenie, 2-trwały -gdy osoba permanentnie i systematycznie stwarza takie zagrożenie, np. poprzez zawieranie znajomości w kawiarniach, na dworcach, spożywa alkohol z osobami nieznanymi, spacery w porze nocnej. Predestynacja -polega na występowaniu szczególnych cech u osób które z tego powodu są szczególnie narażone na pokrzywdzenie. Można mówić o predestynacji zawinionej, która np. wynika z cech charakteru, tj. awanturnictwo, skłonność do agresji. Może wynikać również z cech osobowości jak skłonność do nadużywania alkoholu, narkotyków oraz różnego rodzaju zaburzeń osobowości o charakterze psychopatycznym. Prowokacja - polega na świadomym lub nieświadomym zachowaniu ofiary, która często poprzez swój wygląd, ubiór, zachowanie wzbudza zainteresowanie sprawcy. W sytuacji tej bardzo często ofiara jest uprzednio sprawcą przestępstwa, np. poprzez obrażanie sprawcy, grożenie mu, rozpoczęcie bójki, itd.
Związki ofiary i sprawcy
Podział wg Mendelsona: 1-jest to ofiara całkowicie niewinna, 2-ofiara własnej ignorancji, 3-winna w równym stopniu jak sprawca np. bójka, 4-winna w większym stopniu niż sprawca np. bójka z większym skutkiem, 5-całkowicie winna pokrzywdzenia np. wypadek drogowy, jazda po pijaku.
Kwalifikacje wg Schafera: 1-osoby, które nie pozostają w żadnym, związku ze sprawcą a sprawca wykorzystuje jedynie nadarzająca się okazję, 2-osoby, które ze sprawcą łączą stosunki współuzależnienia, np. rodzinne -przemoc, 3-osoby prowokujące, które swoim zachowaniem przyczyniają się do przestępstwa, 4-ofiary przyśpieszające, które często są inicjatorami zdarzenia przestępczego, 5-osoby słabe biologicznie z uwagi na wiek, płeć, zdrowie fizyczne, 6-ofiary słabe społecznie, które traktowane są jako mniej wartościowe, 7-ofiary samowiktymizacji są to osoby które uprzednio były sprawcami przestępstwa, 8-ofiary polityczne, które cierpią z rąk oponentów politycznych
podaży i popytu; 2 - indywidualne - dzielą się na: bezpośrednie - gdy osoba popełnia przestępstwo wskutek natychmiastowej zmiany organizmu po spożyciu alkoholu; pośrednie - osoba popełnia przestępstwo wskutek zmian, które zaszły w organiźmie, jego osobowości, w trakcie długotrwałego nadużywania, a nie popełniłby ich, gdyby te zmiany nie nastąpiły; 3 - związek wiktymologiczny - polega na tym, że ofiarami są często osoby nietrzeźwe o obniżonej sprawności fizycznej i psychicznej
NARKOMANIA - najcięższa postać toksykomanii - niezwalczone pragnienie potrzebą lub przymusem stałego zażywania wszelkimi środkami, dążenie do zwiększenia dawki, psychiczne i fizyczne uzależnienie
TOKSYKOMANIA - określenie stanu zatrucia organizmu wywołanego przyjmowaniem narkotyku lub innego powodującego uzależnienie środka o szkodliwym działaniu. Obejmuje narkomanię, lekomanię, używki, nałogi.
LEKOMANIA (farmakomania) - to stan zależności psychicznej lub fizycznej lub obu jaki występują podczas systematycznego lub okresowego przyjmowania leków.
NARKOTYKI: Opiaty - wywołują uzależnienie psychiczne i fizyczne, skutki działania uzależnione są od rodzaju zażywanej substancji, zdrowia jednostki itp. np. opium, morfina, kodeina, kompot; Psychostymulujące - pobudzją, usuwają zmęczenie, chwilowo wyostrzają zmysły, np. amfetamina, kokaina, krak; Konopie indyjskie - marihuana, haszysz, olej haszyszowy - narkotyki pochodzenia naturalnego; Halucynogenne - zmieniają sposób postrzegania rzeczywistości np. LSD, grzyby halucynogenne ; Wziewne - kleje, rozpuszczalniki, aceton, benzen, keton; Leki nasenne i uspokajające - barbiturany lub trankfilizatory np. luminal, relanium, diacepan
Narkotyki dzielimy na wg WHO: stymulanty - pobudzają; depresanty - opóźniają; halucynogenne - fantastyczne wizje
Związki z przestępczością: bezpośrednie, pośrednie - jak w alkoholiźmie
PROSTYTUCJA - zjawisko społeczne, polegające na tym, że mniejsza lub większa liczba osób będących członkami danej społeczności uprawia proceder polegający na świadczeniu usług seksualnych w zamian za korzyści majątkowe.
PROSTYTUTKA - osoba, która zaspokaja potrzeby seksualne przygodnych partnerów za opłatą bez zaangażowania uczuciowego i w zasadzie bez wyboru.
Systemy regulacji prawnej: prohibicja - zakaz prostytucji; reglamentaryzm - uznaje fizjologiczną potrzebę zaspokajania popędu, nie leczą się dobrowolnie na choroby weneryczne, ułatwienie kontroli sanitarnej; neoreglamentaryzm - modyfikacja poprzedniego, rejestracja prostytutek przez służby sanitarne; abolicjonizm - praca propagandowa, która podnosi higienę psychiczną społeczeństwa i krzewienie oświaty zdrowotnej, profilaktyka ochronna dziewcząt, surowe karanie sutenerstwa
ORIGOFRENIA - upośledzenie umysłowe; debilizm, imbecylizm, idiotyzm
PSYCHOZY: organiczne - paraliż postępujący powstały na tle kiłowym, otępienie starcze, padaczka; funkcjonalne - schizofrenia, parafrenia, cyklofrenia, paranoja
PSYCHONERWICE: psychostenia, lękowa, popędowa, seksualna neurastenia - arastezja doznanie fugi
PSYCHOPATIA: hipertyniczni, depresyjni, niepewni siebie, fantastyczni, rządni uznania, zimni uczuciowo, wybuchowi, bez uczuciowi, bezwolni, asteniczni, psychopaci
WIKTYMOLOGIA - nauka o ofierze; w węższym znaczeniu jest to nauka o ofierze oraz o wszelkich formach pokrzywdzenia.Rodzaje wiktymologii1. indywidualna -zajmuje się badaniem konkretnych cech konkretnych ofiar w celu ich opisania, zbudowania modelu teoretycznego, np. ofiary gwałtu, rozboju, itp. 2. grup społecznych -zajmuje się konkretnymi kategoriami społecznymi, np. rodziną, które pośrednio lub bezpośrednio są narażone na fakt pokrzywdzenia poprzez czyn skierowany na jednego członka danej grupy.
3. społeczna -zajmuje się badaniem społeczeństwa, cechami narodów oraz ludzkości z punktu widzenia zachowania najważniejszych celów i priorytetów, np. jest to potrzeba zachowania życia, rozwoju, postępu, podnoszenie jakości twego życia czego zaprzeczeniem jest, np. stałe zanieczyszczanie środowiska.
4. kryminalna -zajmuje się cechami konkretnych osób, które doznały pokrzywdzenia i przeżywają fakt nieuzasadnionego cierpienia. Nie obejmuje ona osób pośrednio narażonych na niesprawiedliwość i krzywdę.
5. penalna -jest to dziedzina zajmująca się badaniem roli ofiary w genezie przestępstwa ale również możliwościami zadośćuczynienia i restytucji na rzecz ofiar.
Podstawowe pojęcia wiktymologii
Ofiara ujmowana jest w trojaki sposób: 1 spersonalizowan osoba czyli konkretna jednostka fizyczna, 2-jest to dana grupa społeczna lub całe społeczeństwo, 3-jest to tzw naruszony interes społeczny traktowany jako dobro abstrakcyjne w kk jest to np. porządek publiczny.
Dominuj pogląd, że ofiarą może być tylko konkretna osoba lub grupa społeczna pod warunkiem przeżywania krzywd i niesprawiedliwości wynikającej z pokrzywdzenia, np. nie może być ofiarą przedmiot materialny.
WIKTYMNOŚĆ -i jest to proces przekształcenia potencjalnej ofiary w ofiarę rzeczywistą. Wiktymność oznacza również występowanie charakterystycznych cech, które w konkretnych sytuacjach prowadzą do powstawania, np. zagrożenia dla życia, zdrowia, nietykalności. Wiktymność rozpatrywana jest w 4 płaszczyznach: 1- biologiczna, np. określony wiek, płeć, niepełnosprawność. 2- psychicznej, np. wszelkiego rodzaju choroby psychiczne ograniczają mechanizmy do samoobrony oraz zwiększają ryzyko stania się ofiarą przede wszystkim przestępstw o charakterze seksualnym, 3- ekonomicznej. Fakt posiadania określonych dóbr, majątku i wysokiego stanu ekonomicznego wzbudza zazdrość i często agresję, 4- społecznej -polega na utrzymywaniu różnych kontaktów koleżeńskich, zamieszkiwaniu w określonych miejscach. Wynika również z faktu wykonywania określonych zawodów, np. taksówkarze, konwojenci, ochroniarze, listonosz, a także osoby pracujące w systemie zmianowym.
Elementy sytuacji wiktymologicznej.
Badania dowodzą, iż w niektórych sytuacjach niektóre ofiary przyczyniają się do zaistnienia przestępstwa. W aspekcie tym wyłania się wina