Nauczyciel-terapeuta
-kwalifikacje nauczyciela-terapeuty
-wiedza, osobowość, wiek, płeć nauczyciela a styl jego pracy
-udział nauczyciela terapeuty w tworzeniu relacji terapeutycznej, odpowiedzialność za przebieg procesu terapeutycznego, problemy etyczne
-trudności i ograniczenia w planowaniu i przebiegu terapii oraz możliwość radzenia sobie z innymi przez nauczyciela-terapeutę
-podstawowe zasady higieny pracy
kwalifikacje nauczyciela-terapeuty
Do zadań pedagoga należy w szczególności:
1) rozpoznawanie indywidualnych potrzeb uczniów oraz analizowanie przyczyn niepowodzeń szkolnych,
2) określanie form i sposobów udzielania uczniom, w tym uczniom z wybitnymi uzdolnieniami, pomocy psychologiczno-pedagogicznej, odpowiednio do rozpoznanych potrzeb,
3) organizowanie i prowadzenie różnych form pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów, rodziców i nauczycieli,
4) podejmowanie działań profilaktyczno-wychowawczych wynikających z programu wychowawczego szkoły w stosunku do uczniów, z udziałem rodziców i nauczycieli,
5) wspieranie działań opiekuńczo-wychowawczych nauczycieli, wynikających z programu wychowawczego szkoły,
6) planowanie i koordynowanie zadań realizowanych przez szkołę na rzecz uczniów, rodziców i nauczycieli w zakresie wyboru przez uczniów kierunku kształcenia i zawodu,
7) działanie na rzecz zorganizowania opieki i pomocy materialnej uczniom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej.
Nauczyciel -zawód społeczno-usługowy (kontakt z innymi ludźmi)
Altruizm- „poświęcanie się”, dawanie czegoś rezygnując z czegoś
Cechy dojrzałej osobowości:
-dobrze rozwinięte poczucie rzeczywistości (jednostka zdaje sobie sprawę z konsekwencji własnych zachowań)
-wiara i zaufanie do siebie i swoich możliwości (jednostka wierzy, że poradzi sobie z naciskami zewnątrz i wewnątrz)
-umiejętność radzenia sobie z lękiem i osamotnieniem
-elastyczność w znajdowaniu środków do zaspokojenia potrzeb psychicznych, umiejętności funkcjonowania mimo przeszkód, nacisków i frustracji
-umiejętność zaspokajania swoich potrzeb z jednoczesnym poszanowaniem zasad funkcjonowania społecznego (np. autorefleksja nad sobą i sprawdzenia reakcji innych, zbieranie informacji zwrotnych, obserwacja reakcji innych, metody i techniki ewaluacji - ankieta, pytanie rodziców lub innych, konsultacja z zespołami samokształcenia , poradniami, treningi interpersonalne - rozwój interpersonalny, warsztaty, książki)
Style rozmawiania, a budowanie relacji terapeutycznej z poszczególnymi uczestnikami procesu terapeutycznego
Etapy terapii pedagogicznej. Część I: diagnoza
-charakterystyka diagnozy pedagogicznej i psychologicznej
diagnoza jako podstawa planowania procesu terapii
Rozdział I
-definicja diagnozy;
-od strony 18: opis, ocena, postulowanie, stawianie hipotez, etapy cząstkowe, diagnoza rozwinięta;
-od strony 23: sekwencje działań;
-dążenie do realizowania diagnozy, oceniający charakter diagnozy (zasada);
-dążenie do omawiania diagnozy środowiskowej;
Rozdział II :
-dyspozycje podstawowe;
-wiedza merytoryczna nauczyciela terapeuty;
-cechy dobrego kontaktu diagnostycznego ---> co to jest? ; tabela nr 1
-technika nawiązywania kontaktów;
-sygnały oporu (znać 3);
-definicja oporu;
-źródła oporu;
-techniki radzenia sobie z oporem;
-kompetencje diagnosty, zdolności: reakcja rozumiejąca;
-błędy i wadliwe nastawienie diagnosty (3);
-postawy diagnosty (3);
-zasady mojego funkcjonowania w roli diagnosty;
Rozdział VII :
-kto się zajmuje diagnozą;
-pod jakim kątem diagnozowane jest dziecko;
-sposoby radzenia sobie z sytuacją trudną;
Etapy terapii pedagogicznej. Część II -przygotowanie do pracy nad problemem
-terapia pedagogiczna a współpraca ze środowiskiem rodzinnym oraz innymi specjalistami
-kontrakt terapeutyczny
-metody wzbudzania motywacji u małych dzieci poprzez bajki
(z ustawy) Współpraca z rodzicami polega na: diagnozowaniu środowiska ucznia, prowadzeniu edukacji prozdrowotnej i promocji zdrowia wśród uczniów i rodziców, wspieraniu rodziców w działaniach wyrównujących szanse edukacyjne ucznia, wspieraniu rodziców w rozwiązywaniu problemów wychowawczych, umożliwianiu rozwijania umiejętności wychowawczych rodziców,
Terapeuta współpracuje z :
rodzicami, nauczycielami i innymi pracownikami przedszkola, szkoły lub placówki, poradniami psychologiczno-pedagogicznymi i innymi poradniami specjalistycznymi, innymi przedszkolami, szkołami i placówkami, podmiotami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży.
KONTRAKT TERAPEUTYCZNY
Klarownie i wyczerpująco proces zawierania kontraktu opisuje John Enright. Zawieranie kontraktu odbywa się wg jego schematu w pięciu krokach, przy czym długość każdego kroku może trwać od kilku minut do kilkunastu sesji terapeutycznych.
1) Po pierwsze pacjent musi uznać, że psychoterapia jest jego świadomym wyborem. Wielu pacjentów chcąc uniknąć osobistej odpowiedzialności za efekty terapii - zaprzecza jakoby przyszli tutaj z własnej woli, wskazując, że przyszli na terapię za radą albo wręcz pod przymusem kogoś bliskiego albo znajomego. Terapeuta musi - korzystając z odpowiednich technik i osobistej błyskotliwości - przekonać pacjenta, aby uznał, że sam przyszedł na terapię, ponieważ świadomie podjął decyzję, że takie rozwiązanie jest najlepsze.
Im mniejsza gotowość i świadomość do zmiany tym powstaje większy opór psychiczny i gorsze efekty pracy. Należy sprawdzić na ile wiedza klienta o terapii jest prawdziwa -zadajemy pytania, dyskutujemy, wyjaśniamy, obalamy fałszywe przekonania. W relacji z dzieckiem można wspomóc się książką lub bajką. Przede wszystkim trzeba jemu uświadomić, że terapia to nie wymysł rodziców
2) Po drugie należy określić istotę problemu - ustalenie celu terapii. Co jest ważne w tym kroku to subiektywność problemu. Tutaj psychoterapeuta musi wraz z pacjentem skonkretyzować problem - opisać go nie jako zjawisko - lecz jako indywidualną przeszkodę ku zdrowemu, owocnemu życiu pacjenta. Należy ustalić cel i dopowiedzieć dlaczego np. dziecko wiedziało dlaczego ćwiczy ortografie, jaki to ma związek z celem. Należy zmotywować i zachęcić klienta.
jeżeli klient ma nierealistyczne oczekiwania to trzeba go uświadomić, ze tego terapia nie może zagwarantować.
dziecko powinno zapisać cel w zeszycie i określić czas, po którym zobaczy pierwsze efekty oraz co będzie pomiędzy (raz lepiej raz gorzej -jak między zimą a wiosną . Jeżeli dziecko jest za małe, należy ustalić cel z rodzicami. Istotna jest ewaluacja terapii, pokazanie postępu, w tym celu zaprasza się również rodziców.
cechy dobrze sformułowanego celu
-efektem rozmów ma być zdanie (zapisany cel) w 1 os. l. pojedynczej w czasie teraźniejszym <Ja>
-cel ma być pozytywny -piszę baz błędów nie robię błędów-ma być zrozumiały , jasny i konkretny -klient powinien wiedzieć po czym pozna efekty i aby wiedzieć kiedy zakończyć terapię
-energetyczny -odpowiednie zmotywowanie, pokazanie klientowi celu lub zadziałanie tak, aby stał się energetyczny
***aby zweryfikować cel stosuje się „pytanie o cud”, np. jestem wróżką i sprawie, że możesz wybrać się w wymarzoną podróż, co robisz? Jeśli klient odp., że musi najpierw zrobić obiad, zakupy itp., tzn. że to są jego energetyczne cele, a nie wymarzona podróż. Należy wiec zweryfikować cel od nowa.
3) Po trzecie pacjent musi określić, czy w jego mniemaniu problem można rozwiązać. Jeśli tak, terapeuta powinien nad tym problemem pracować. Jeśli natomiast nie, nie powinien skupiać na nim wiele czasu i energii. Prawda jest taka, że jeśli pacjent subiektywnie określa problem jako nierozwiązywalny to bardzo trudno jest nad tą kwestią pracować. Wówczas terapeuta powinien szukać innych tematów pracy.
4) Jako czwarty krok John Enright wyróżnia przeciwdziałanie zakwestionowaniu osoby terapeuty. Chodzi tutaj o to, aby pacjent zaakceptował kompetencje i doświadczenie terapeuty „takimi jakie są” i nie przywoływał wciąż argumentacji, że na przykład terapeuta nie zna się na problemach narkotykowych, albo nie miał do czynienia z sytuacją tak silnie stresową albo że wreszcie nie zrobił kursu wg paradygmatu innej szkoły, który by z pewnością okazał się w tym przypadku dużo bardziej efektywny. Terapeuta powinien ustalić z pacjentem zakres swojej wiedzy i doświadczeń na każdy problemowy temat. Jeśli pacjent to zaakceptuje nie powinno się do tego wracać a wszelkie wątpliwości pacjenta co do kompetencji terapeuty powinny być przez niego uzewnętrzniane. Bardzo często samo mówienie o nich pomaga je oddalić. Należy zadać pytanie klientowi „Czy jestem odpowiednim terapeutą?” aby dać wybór. W instytucjach, gdzie jest jeden terapeuta można pominąć ten punkt.
5) Ostatnim krokiem procesu zawierania kontraktu terapeutycznego wg John Enright'a jest dyskontowanie wtórnego zysku. Oznacza to tylko tyle i aż tyle, że pacjent powinien być świadomy, że zmiana - zniknięcie problemu z którym przyszedł na terapię - musi wiązać się z jakimiś konsekwencjami. Chłopak, który przestaje brać narkotyki musi być świadomy, że jego życie stanie się zupełnie inne, że będzie musiał oderwać się od każdego nawyku z tym związanego. Mąż, który przestaje pić musi zacząć poświęcać więcej czasu swojej żonie. Ważne jest aby pacjent nie zapominał, że koniec jednego problemu może oznaczać rozpoczęcie kolejnych (innych). Jeśli mimo to będzie wyrażał chęć zmiany - można zacząć psychoterapię.
Zadajemy pytanie co mogłoby się najgorszego stać, gdyby terapia się powiodła: np. „będę musiał pasać wypracowania”. Myślimy więc jak uzyskać te korzyści bez dysleksji, jak zdać maturę bez dysleksji..
KONTRAKT ADMINISTRACYJNY
1. Sposób komunikowania się rodzic-terapeuta
2. Metody pracy
3. Podsumowanie -np. wystawa prac, analiza zeszytów
PLAN TWORZENIA BAJKI TERAPEUTYCZNEJ
1.Problem -wczuj się w dziecko, spójrz na problem a perspektywy dziecka.
2.Przesłanie, które chcesz zawrzeć (jakie idee, rozwiązania, wnioski?)
3.Rozpocznij opowiadanie od przedstawienia bohatera -dokładne odbicie dziecka, jego lęków, niepokojów i konfliktów -przyciągnięcie jego uwagi.
4.Nadanie bohaterowi pozytywnych cech, obdarzenie go talentami i zaletami dziecka.
5.Fabuła, na początku powinna odwzorowywać konflikt z życia dziecka, dopiero potem przechodzi się do jego rozwiązania.
6.Obserwuj dziecko (wyraz twarzy świadczy o trafnym określeniu problemu)
7.Odpowiadaj na pytania lub kieruj je do dziecka, zabawa w zgadywanie („co o tym myślisz?”).
8.Jeśli dziecko jest nadal zmartwione, zapytaj go w czym bohater mógł być zmartwiony, czego się bał lub co myślał.
9.Jeśli dziecko wypróbuje rozwiązanie i się mu nie uda, należy się dowiedzieć dokładnie o tym i opowiedzieć o dziecku, , które też tak robiło, jest rozczarowane, ale nadal próbuje-należy podkreślić, że rodzice i bohater są dumni z podjęcia następnej próby.
10.Opowiadanie ma być proste, słownictwo i długość dostosowane do dziecka
11.Nie należy zwracać uwagi na pomyłki, a jeśli się zdarza, należy je sprostować lub poprosić, aby dziecko to zrobiło. Opowiadanie nie musi być idealne!!!
Etapy terapii pedagogicznej. Część III: praca nad problemem
-zasady planowania jednostki metodycznej
-konstrukcja scenariusza
-realizacja zajęć
Relacja terapeutyczna to układ miedzy pomagającym a klientem; jest to układ profesjonalny gdy miedzy wspomagającym a klientem jest więź, zaufanie i gdy dziecko może zmieniać się w zakresie swoich trudności
etapy budowania relacji terapeutycznej
1. Budowanie więzi
2. Zastosowanie strategii (metody i techniki dopasowane do klienta)
3. Kończenie i podsumowanie
Podstawą planowania zajęć jest diagnoza, która określa przejawy i przyczyny trudności szkolnych dziecka. Należy określić co sprawia dziecku trudność, co jest tego przyczyną i jaki jest poziom opanowania materiału. Należy zwrócić również uwagę na stan emocjonalny dziecka i jego ewentualne zburzenia. Znajomość tego umożliwi zaplanowanie właściwych oddziaływań terapeutycznych.
Planując pracę terapeutyczną należy :
- Zdiagnozować przejawy i przyczyny trudności szkolnych dziecka
- Opracować ramowy indywidualny planu pracy z dzieckiem.
- Zaprogramować kolejne jednostki zajęciowe
plan pracy z dzieckiem powinien zawierać:
1.Ćwiczenia korekcyjne zaburzonych funkcji
2.Ćwiczenia korekcyjno-kompensacyjne funkcji zaburzonych w koordynacji z funkcjami lepiej opanowanymi
3. Ćwiczenia relaksacyjne i odpoczynkowe
4.Oddziaływania psychoterapeutyczne
rodzaje ćwiczeń należy dobierać z pierwszego , drugiego lub trzeciego etapu, w zależności od zaburzeń i sytuacji szkolnej dziecka. W czasie kilku pierwszych zajęć należy uważnie obserwować dziecko, aby uzupełnić diagnozę i ewentualnie skorygować plan pracy. (Herda, Czajkowska)
SCENARIUSZ LEKCJI - jest w jakimś sensie konspektem lekcji, czyli metodyczno - treściowym szkicem lekcji, streszczeniem lekcji, stara się przekazać krok po kroku czynności nauczyciela i ucznia. Jest wypadkową wszystkich współczesnych poszukiwań i osiągnięć w dziedzinie dydaktyki.
Reżyseria pedagogiczna - to świadome zainscenizowanie przebiegu lekcji w choreografii i scenografii przez nas założonej.
Jakie funkcje powinien spełniać dobry scenariusz lekcji ?
Dokument - przewodnik po lekcji
Spełnia funkcję dyscyplinującą
Zmusza do refleksji przed, po i w trakcie lekcji
NAJWAŻNIEJSZE ELEMENTY SCENARIUSZA :
Temat lekcji - wiodący i nadrzędny motyw lekcji
Cele - ogólne i szczegółowe
Metody - sposoby pracy
Formy - organizacja procesu nauczania
Środki - podręcznik, pomoce dydaktyczne, materiały edukacyjne
Czas realizacji - timing - jak organizujemy czasem
Ewaluacja
Praca domowa - ważny element pracy na lekcji
Bibliografia - teksty źródłowe, literatura itp.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
TEORETYCZNE PODSTAWY TERAPII PEDAGOGICZNEJ |
Jak pomóc dzieciom dyslektycznym? |
Co to jest terapia?
Zacznijmy od wyjaśnienia terminu "terapia" oraz przybliżenia głównych jej założeń, zasad prowadzenia i kierunków oddziaływania.
terapia |
- z greckiego "terapera" czyli leczenie |
terapia |
- wszelkiego rodzaju forma pomocy udzielanej pacjentowi, mająca na celu usuwanie wszelkich dolegliwości |
terapia |
- system działań stosowanych nie tylko w stosunku do ludzi chorych lecz także jednostek mających wszelkiego rodzaju zaburzenia |
Podmiotem terapii jest zawsze człowiek, często dziecko. W tym przypadku należy zwrócić uwagę na fakt, iż dziecko nie zdaje sobie sprawy z własnych dysfunkcji, nie jest w stanie samodzielnie podjąć decyzji o rozpoczęciu terapii. Dlatego dorośli, szczególnie środowisko rodzinne, a także nauczyciele, wychowawcy mają przed sobą ogromne zadanie - wychwycenie wszelkiego rodzaju nieprawidłowości i odchyleń od normy w zachowaniu dziecka i podjęcie terapii (gdy istnieje taka możliwość), w celu ich usunięcia.
W procesie terapii dziecka istnieje potrzeba objęcia nią całego środowiska, w którym ono żyje, gdyż inaczej istnieje groźba, że pozytywne wzorce (np. poprawnego mówienia) zdobyte podczas terapii prowadzonej tylko w szkole nie utrwalą się dziecku (np. w domu rodzinnym dziecko nie będzie słyszało poprawnej mowy itp.). W procesie terapii dziecka istotne jest także prowadzenie zajęć w formie zabawy.
Terapia musi być prowadzona dwukierunkowo (jest to tzw. psychomotoryka):
usprawnienie funkcji motorycznych
usprawnienie funkcji psychicznych
W terapii ważne są cztery elementy:
terapeuta - osoba empatyczna, z umiejętnością nawiązywania stosunków interpersonalnych, komunikatywna, posiadająca odporność na niepowodzenia w terapii
dziecko z zaburzonymi funkcjami
grupa, czyli zespół którym zajmuje się terapeuta, w którym dzieci różnią się między sobą rodzajem zaburzeń, wiekiem metrykalnym itd. i oddziaływują na siebie korzystnie
zadania, a więc to, co musimy zrealizować na podstawie diagnozy
Wyróżniamy cztery rodzaje oddziaływań terapeutycznych:
Aspekt psychoterapeutyczny:
kształtowanie postawy uczestnictwa,
uczenie sposobów pokonywania trudności
budowanie wiary we własne siły i umiejętności.
Oddziaływanie psychokorekcyjne - są to zabiegi usprawniające określoną funkcję (np. kinezjoterapia, logoterapia itd.).
Oddziaływania psychodydaktyczne - czyli specjalne metody dydaktyczne (np. w nauce czytania - metoda sylabowa).
Oddziaływania ogólnorozwojowe - wzbogacanie dziecka w zainteresowania, wiedzę o świecie itd.
Przystępując do terapii musimy uwzględnić główne założenia:
głównie dom
wczesna diagnoza (choć warto pamiętać, że pomocy należy udzielać w każdym wieku, nigdy nie jest na nią za późno)
terapia w oparciu o badania specjalistyczne
Warto przestudiować także zasady terapii pedagogicznej:
integracji
adekwatności
indywidualizacji (tempo dostosowane do dziecka)
podmiotowego i całościowego objęcia działu
zasada "drobnych kroków"
systematyczności i intensywnego oddziaływania
doprowadzania rozpoczętej pracy do końca
wdrażania do samokontroli
akceptacji, pogody ducha
właściwego wzmacniania, nagrody
eliminowania frustracji, nie obniżania oceny dziecka, ocena za wkład pracy, nie za efekt
przestrzegania jednolitego systemu oddziaływań w klasie, w domu i w terapii pedagogicznej
Istnieją dwa kierunki oddziaływania terapii:
bezpośrednio na dziecko
pośrednio na szkołę, dom
Co to jest dysleksja rozwojowa?
Wiemy już, co to jest terapia, kto ją prowadzi i jakie zasady obowiązują podczas prowadzenia terapii. Nadszedł czas, żeby przyjrzeć się trudnościom, z którymi chcemy walczyć i które są tematem tego opracowania, czyli trudnościom w uczeniu się przez dzieci czytania i pisania.
Takie specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu najczęściej określa się terminem dysleksja rozwojowa. Określenie specyficzne wskazuje na wąski zakres trudności w uczeniu się i ich szczególny charakter. To odróżnia je od powszechnie znanych trudności w uczeniu się, pojawiających się u dzieci o obniżonej sprawności intelektualnej lub w wyniku zaniedbań pedagogicznych i środowiskowych oraz braku motywacji do nauki.
Uczniowie ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu, nazywani uczniami dyslektycznymi lub dziećmi z dysleksją rozwojową, mają problemy z uczeniem się czytania i pisania. Trudności te występują pomimo dobrej sprawności intelektualnej (często powyżej przeciętnej lub wysokiej), posiadanej wiedzy i umiejętności rozwiązywania problemów oraz motywacji do nauki i ćwiczeń.
Termin dysleksja rozwojowa używany jest dla określenia syndromu zaburzeń (zazwyczaj współwystępujących), do których należą:
dysleksja - specyficzne trudności w czytaniu (w węższym ujęciu),
dysortografia - specyficzne trudności w opanowaniu poprawnej pisowni (występowanie wszelkiego typu odstępstw od prawidłowego zapisu, nie tylko błędów ortograficznych),
dysgrafia - specyficzne trudności w opanowaniu kaligraficznego pisma (niski poziom graficzny pisma, tzw. brzydkie pismo).
Te różne formy specyficznych trudności mogą też pojawiać się w postaci izolowanej.
Dzieci ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu, o różnym stopniu nasilenia zaburzeń, stanowią ok. 15 % populacji szkolnej. Odsetek dzieci z głębokimi zaburzeniami o charakterze dysleksji rozwojowej ocenia się na 3-4 %. Może to oznaczać, że w ujęciu statystycznym w 30-osobowej klasie znajduje się ok. 5 uczniów z tymi problemami, w tym jedno dziecko o głębokiej postaci zaburzeń. Wskazują na to badania M. Bogdanowicz z 1997 roku.
Dlaczego należy diagnozować specyficzne trudności w uczeniu się?
Pedagogika zalicza dzieci dyslektyczne do grupy uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, czyli takich, którzy wymagają w procesie uczenia się szczególnych warunków odpowiadających ich indywidualnym możliwościom i potrzebom:
specjalistycznych metod nauczania i opieki nauczyciela o specjalnym przygotowaniu,
zróżnicowania tempa nauczania,
dostosowania wymagań do możliwości i potrzeb ucznia.
Dysleksji często towarzyszą zaburzenia emocjonalne. Z reguły mają one charakter wtórny, gdyż są skutkiem długoletnich niepowodzeń szkolnych. Najpoważniejsze konsekwencje tych niepowodzeń to neurotyczny rozwój osobowości lub wystąpienie zaburzeń motywacji - zniechęcenia do nauki i pracy nad sobą.
Jakie są formy pomocy dla osób z dysleksją rozwojową?
Oddziaływania pedagogiczne wobec dzieci ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu określa się mianem terapii pedagogicznej prowadzonej pod kierunkiem nauczyciela-terapeuty o specjalistycznym przygotowaniu.
Pomoc terapeutyczną w Polsce uporządkowano w system, który odpowiada potrzebom dzieci o różnym nasileniu trudności w czytaniu i pisaniu:
pomoc rodziców pod kierunkiem nauczyciela,
zespół korekcyjno-kompensacyjny w przedszkolu i szkole,
terapia indywidualna w poradniach psychologiczno-pedagogicznych,
klasy terapeutyczne i integracyjne,
stacjonarne oddziały terapeutyczne dla dzieci z głęboką dysleksją rozwojową i wtórnymi zaburzeniami.
Postępy w terapii pedagogicznej zależą przede wszystkim od głębokości i zakresu zaburzeń powodujących specyficzne trudności w uczeniu się, poziomu sprawności intelektualnej dziecka, od tego, jak wcześnie podjęto pracę terapeutyczną i czy odbywa się ona przy współudziale rodziców i nauczyciela w szkole.
ZASADY TERAPII PEDAGOGICZNEJ
Zasada 1:
Indywidualizacji środków i metod oddziaływania korekcyjnego
- Dla każdego dziecka w grupie dobieramy indywidualny (inny) program.
- Dobieramy indywidualne metody dydaktyczne i wychowawcze do możliwości konkretnego dziecka.
- W toku zajęć kontrolujemy przebieg i wyniki pracy dziecka.
- Pomagamy w przezwyciężaniu trudności.
- Stosujemy indywidualne zabiegi wychowawcze i psychoterapeutyczne.
Zasada 2:
Powolnego stopniowania trudności w nauce czytania i pisania, uwzględniającego złożoność tych czynności i możliwości percepcyjne dziecka
- Stosujemy stopniowanie trudności w zakresie objętości i przystępności opracowywanego materiału.
- Przechodzimy od ćwiczeń prostych, obejmujących niewielki zakres materiału do złożonych wymagających opracowania dużych partii materiału dydaktycznego.
- Przechodzimy do zadań trudniejszych wtedy, gdy dziecko sprawnie opanuje wcześniejsze, łatwiejsze.
- Ćwiczymy tak długo daną umiejętność, dopóki terapeuta nie ma poczucia, że dziecko wykonuje ją sprawnie.
- Nie ma czasowych reguł (rygorów) ćwiczenia danej umiejętności.
Zasada 3:
Korekcji zaburzeń: ćwiczenie przede wszystkim funkcji najgłębiej zaburzonych i najsłabiej opanowanych umiejętności
- Im głębiej zaburzona dana funkcja tym większa podatność na zmęczenie dziecka, uważamy by do tego nie doszło.
- Nie ćwiczymy tylko jednej funkcji, bo może dojść do przetrenowania, zniechęcenia i powrotu do złych nawyków.
- Wskazana przemienność ćwiczeń - najgłębiej zaburzone funkcje z mniej zaburzonymi, bardziej sprawne z mniej, percepcja słuchowa z wzrokową.
- W ćwiczeniu czytania i pisania - łączenie ich w jednym zdaniu.
- Stosujemy przerwy na odpoczynek.
Zasada 4:
Kompensacji zaburzeń: łączenie ćwiczeń funkcji zaburzonych z ćwiczeniami funkcji niezaburzonych w celu tworzenia właściwych mechanizmów kompensacyjnych
- Funkcje sprawniejsze wspierają czynności funkcji zaburzonych.
- Usprawniona zostaje integracja psychomotoryczna.
Zasada 5:
Systematyczności
- Zajęcia powinny odbywać się codziennie; lepiej 3x 20 minut niż 1 długie 60 minut.
- Przerwy w zajęciach powodują regres.
- Najbardziej męczące ćwiczenia percepcji słuchowej: nie powinny trwać każdorazowo dłużej niż kilka minut. Można jednak do nich kilkakrotnie wracać podczas zajęć, w przerwach stosując inny rodzaj ćwiczeń.
Zasada 6:
Ciągłości oddziaływania psychoterapeutycznego
- Działania psychoterapeutyczne powinny towarzyszyć zabiegom dydaktycznym przez cały czas trwania zajęć terapii pedagogicznej.
- W pierwszym okresie działania psychoterapeutyczne powinny być dominujące.
- Pełnią funkcje profilaktyczne - chronią przed dalszymi negatywnymi następstwami niepowodzeń szkolnych.
ORGANIZACJA DZIAŁAŃ TERAPEUTYCZNYCH
1. Planowanie
Planując pracę terapeutyczną należy :
- Zdiagnozować przejawy i przyczyny trudności szkolnych dziecka
- Opracować ramowy indywidualny planu pracy z dzieckiem.
- Zaprogramować kolejne jednostki zajęciowe
Plan powinien zawierać:
- Ćwiczenia korekcyjne zaburzonych funkcji
- Ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne funkcji zaburzonej w koordynacji z bardziej sprawnymi
- Ćwiczenia relaksacyjne i odpoczynkowe
- Oddziaływania psychoterapeutyczne
2. Etapy terapii
a) Etap przygotowawczy - pracujemy z dzieckiem na materiale konkretnym - obrazki i abstrakcyjnym - litery i figury geometryczne. Kształtujemy dojrzałość dziecka do nauki czytania i pisania poprzez wykonywanie:
Ćwiczeń usprawniających ogólne sprawności ruchowe i sprawności manualne:
- Ćwiczenia ogólnej sprawności ruchowej
- Ćwiczenia sprawności ruchowej
- Ćwiczenia rozmachowe
- Ćwiczenia manualne - usprawnianie małych ruchów ręki
- Ćwiczenia graficzne
Ćwiczenie funkcji wzrokowej i orientacji przestrzennej , które wpływa na opanowanie umiejętności czytania i pisania (ćwiczenia manualne pod kontrolą wzroku, ćwiczenia koordynacji wzrokowo - ruchowej):
- Spostrzegawczość
- Analiza wzrokowa
- Synteza wzrokowa
- Kierunkowość
- Pamięć wzrokowa
Ćwiczenie funkcji słuchowej:
- Ćwiczenia wrażliwości słuchowej
- Koncentracja na bodźcach
- Różnicowanie dźwięków (otoczenia, nazwy liter - głoski)
- Pamięć słuchowa
- Ćwiczenia rytmiczne
- Ćwiczenia słuchu fonematycznego i fonetycznego (wyodrębnianie, różnicowanie, artykulacja)
b) Terapia właściwa - ćwiczenie nauki czytania i pisania na materiale obrazkowo - literowym (łączenie liter w sylaby i słowa). Po zakończeniu tego etapu dziecko umie czytać, rozumie to co czyta, przepisuje, napisze z pamięci proste słowa.
Umiejętności terapeutyczne nauczyciela.
Każda osoba pracująca z innymi ludźmi, czy to dziećmi, czy to dorosłymi zobowiązana jest do zachowania właściwych relacji z nimi. Każdy człowiek mniej lub bardziej wnikliwie obserwuje zachowania drugiego człowieka i wyciąga mniej lub bardziej trafne wnioski. Dobrze jest, jeżeli te wnioski są pozytywne, kiedy dostrzegane są cechy dodatnie. Relacje międzyludzkie, a szczególnie między nauczycielem a osobą korzystającą z jego usług mają ogromny wpływ na rezultat pracy, a także na dalszą samoocenę tej osoby. Indywidualne kontakty z osobą podlegającą terapii opiera się nie tylko na przekazie słownym ale też mowie ciała, gestach i postawie nauczyciela. Powinien on z dużym zastanowieniem i ostrożnie ustalać obowiązujące normy etyczne i podejmować kroki, które sprawią, że będzie on środowiskiem zaspokajającym potrzeby indywidualne podlegającego ucznia.
W literaturze spotyka się wiele określeń na proces oddziaływań terapeutycznych. Niektóre definicje zwracają uwagę tylko na sam proces odbywający się między nauczycielem a uczniem. Jones na przykład uważa, że doradzanie to proces wspierania, gdzie celem jest pomoc jednostce w zrozumieniu własnego życia i osiągnięciu większej dojrzałości przez uczenie przyjmowania odpowiedzialności i podejmowania samodzielnych decyzji. Williams uważał, że poradnictwo to proces dzielenia się nie tylko zachowaniami, ale i doświadczeniem, tworzenie relacji cechującej się ogromnym zaufaniem i bliskością, że mury obronne, którymi się otaczamy, zostaną rozebrane cegła po cegle. Jeszcze inni autorzy uważają, że doradzanie klientowi to rozwiązywanie tylko problemów. Narodowe stowarzyszenie na rzecz Zdrowia Psychicznego definiuje poradnictwo jako „relację między dwiema osobami, z których jednej potrzebna jest okazja do mówienia o swoich problemach, druga zaś jest na tyle wrażliwa i dojrzała, by zrozumieć cudze wątpliwości i konflikty, oraz dysponuje wiedzą i umiejętnościami, dzięki którym potrafi ułatwić proces szukania rozwiązań lub przystosowywania się do trudności.” Oprócz powyższych cech dobrego oddziaływania jest niewątpliwie, dobrowolnie zawarta umowa, w której wyraźnie określa się granice relacji oraz zobowiązuje do zachowania tajemnicy. Nauczyciel powinien do dziecka (ucznia) odnosić się z szacunkiem, szanować jego wartości i kulturę, w której żyje. Musi on być uczciwy, bezstronny, świadomy własnych uprzedzeń, wewnętrznych konfliktów i stereotypów myśleniu, musi również być kompetentny i dobrze wyszkolony. Nauczyciel musi dla swojego wychowanka być dobrym słuchaczem. Musi wszystkie problemy odsunąć od siebie, nie myśleć o problemach, następnych zadaniach czy czynnościach. Nie może pozwolić sobie na to aby usłyszeć to, co sam chce usłyszeć, ale to co wychowanek rzeczywiście mówi. Jeżeli chcemy, żeby ktoś do nas mówił, żeby powierzył nam swoje problemy, musimy więcej słuchać niż odpowiadać. W kontakcie z uczniem nauczyciel musi usunąć wszystkie czynniki powodujące zakłócenia w komunikacji z nim. Mogą to być hałasy z zewnątrz a także zapanować nad własnym wnętrzem: myśli, choroba, zmęczenie, niechęć do poszerzania niektórych tematów. Bez poświęcania uczniowi całej uwagi nie będzie zrozumienia a więc nie będzie komunikacji - oświadczył Rogers. Badacze piszą, iż dobre słuchanie polega na usłyszeniu słów, rozumieniu metafor, zwracaniu uwagi na siłę i ton głosu mówiącego, wyraz jego twarzy, ruchy ciała i kontakt wzrokowy. Wychowawca, który uważnie będzie słuchał, łatwiej nawiąże kontakt z osobą, która przyszła po pomoc. Ważną rolę spełnia tutaj pamięć wychowawcy, to, że nie myli wychowanka z innymi osobami, to, że pamięta problemy z poprzedniego spotkania czy rozmowy. Ważną również sprawą w pozytywnym oddziaływaniu jest wgląd wychowawcy w ukryte emocje ucznia, którymi nie zawsze potrafi on podzielić się nimi z osobą starszą. Badacze stwierdzili, że komunikacja werbalna w porozumieniu się stron stanowi tylko 7% tego komunikatu, 38% to modulacja i ton głosu, komunikacja niewerbalna stanowi aż 55% tego komunikatu. Ważną wskazówką dla nauczyciela może być rozbieżność między słowami a komunikatem niewerbalnym.
Wiele informacji wychowawca wyczytać może z postawy ciała. Zauważamy bardzo szybko zmiany postawy ciała. Jeśli młody człowiek zmienia swą postawę ciała nagle, może to być sygnałem o zmianie jego uczuć wobec poszerzanego problemu bądź rozmówcy. Wyraz twarzy i gesty to również skarbnica informacji. Najwięcej uczuć odzwierciedlają nasze oczy. Kiedy ludzie mówią, przez jedną trzecią czasu patrzą rozmówcy w oczy, kiedy słuchają, to dwa razy dłużej. Krótkie przerwy i chwile milczenia są też sposobem porozumiewania się. Cisza pomaga mówić, sprzyjać myśleniu i rozumieniu.
Szokujące zwłaszcza dla nauczycieli są badania Jakobsa, który odkrył, że nauczyciele dają uczniom na odpowiedź tylko 0,7 sekundy i dlatego na lekcjach odpowiadają tylko najszybsi uczniowie. Kiedy nauczyciel poczeka kilka sekund dłużej, aktywność w jego klasie wzrośnie. Podobnie rzecz się ma podczas terapii. Również duży wpływ na powodzenia w terapii ma zachowanie spokoju. nauczyciel musi panować nad swoimi emocjami, żeby pokazać wychowankowi, że jest to możliwe. Trudno zwalczyć złą opinię o tym, że kto milczy i słucha, ten jest bierny. Jest zupełnie inaczej. Umiejętność słuchania wymaga silnej koncentracji i dyscypliny.
Ważną umiejętnością w pracy nauczyciela jest umiejętność właściwego reagowania. Musi on dać uczniowi do zrozumienia, że wysłuchał i zrozumiał wszystko to o czym on mówił. Jeżeli nazwiemy uczucie niewłaściwym słowem, druga strona komunikacji może sprostować nieporozumienie. Uczucia nazywamy po to, żeby lepiej zrozumieć ucznia i zachęcić go do dalszych zwierzeń.
Empatia to również ważny element komunikacji na drodze nauczyciel - terapeuta - uczeń. Bez niej nie zachęcimy drugiej strony do szczerej rozmowy. Empatyczna reakcja wymaga pokazania, że się wychowanka i słuchało i starało się go zrozumieć.
Żebyśmy mogli uzyskać od drugiej strony jak najwięcej informacji musimy umieć zadawać pytania. Jeśli zadamy pytanie zamknięte, możemy uzyskać tylko potwierdzenie lub zaprzeczenie, bądź krótką informację. Jeśli chcemy uzyskać więcej informacji pytanie powinno być otwarte. W zadawaniu pytań należy także zachować umiar, aby uczeń nie poczuł się jak na przesłuchaniu w prokuraturze. Nie poczuje się on jak osoba rozumiana.
Podczas terapii nauczyciel musi pamiętać o unikaniu osądzania ucznia i nie czynieniu uwag zabarwionych emocjonalnie. Musi też trzymać się określonego tematu. Nie może rozwiązywać wszystkich jego problemów od razu. W każdej rozmowie musi być dokonane podsumowanie rozmowy, uporządkowanie. Nie może ono stwarzać wrażenia u ucznia, że wszystko jest załatwione.
Terapeuta musi potrafić przekazywać informacje oraz umieć odróżnić informację od udzielania rad czy moralizowania. Podczas terapii należy korzystać z następujących wskazówek:
· Nie żałuj czasu na rozmowę
· Odłóż na bok inne zmartwienia i troski
· Zachowaj spokój
· Siedź wygodnie, zwracaj uwagę na postawę ciała
· Kontroluj siłę i ton własnego głosu
· Zwracaj uwagę na niewerbalny przekaz swojego ciała
· Od czasu do czasu nawiązuj z rozmówcą kontakt wzrokowy
· Pozwól na przerwy i krótkie chwile milczenia
· Wsłuchuj się we własne uczucia
· Słuchaj siebie
· Wyraźnie powiedz, co jest celem rozmowy
· Pamiętaj imiona i inne szczegóły
· Okazuj pełne empatii zrozumienie
· Pomagaj uczniom zrozumieć uczucia, ale nie poganiaj rozmówców
· Zadawaj pytania otwarte(chyba że potrzebujesz konkretnych informacji)
· Używaj prostego języka, zrozumiałego dla ucznia
· Niech twoje komentarze będą krótkie i rzeczowe
· Na konfrontację pozwalaj sobie tylko wówczas, gdy masz z uczniem dobry kontakt
· Zachęcaj uczniów do szukania własnych rozwiązań
· Wykorzystuj drobne gesty, które zachęcają do mówienia
· Odzwierciedlaj uczucia
· Parafrazuj
· Podsumowuj
· Słuchaj
Nauczyciel powinien umieć korzystać z umiejętności terapeutycznych. Warunkiem powodzenia procesu wychowawczego jest nawiązanie relacji opartej na zaufaniu. Między nauczycielem a wychowankiem muszą też być wyznaczone pewne granice, stanowiące o poczuciu bezpieczeństwa dla obydwu stron. Musi też być twardo określona władza i autorytet wychowawcy. Granice osobiste, takie jak kontaktowanie się z uczniem tylko podczas kontaktów, mówienie o sobie również nie zawsze służy poprawnej współpracy z uczniem. Można coś powiedzieć, źle w kontekście problemu poruszanego na terapii.
Zupełnie złym doradcą dla nauczyciela jest stres i emocjonalne wypalenie. Każdy nauczyciel terapeuta musi sam zadbać o swoje zdrowie psychiczne, fizyczne, znaleźć czas na odpoczynek a także zaspokoić potrzebę miłości i przyjaźni. Nie ulega również wątpliwości sprawa kompetencji wychowawcy. Wychowawca powinien wiedzieć, gdzie kończą się jego obowiązki a zaczynają psychologa czy lekarza.
Przy szukaniu pomocy ludzie zachowują się różnie. Chcą ją otrzymać, ale wykazują opór przed zmianą, ponieważ boją się bólu, zmian czy zbyt dużego nakładu wysiłku z ich strony. Opór występować może pod różną postacią:
· Milczenie
· Wrogość
· Nadmierna uległość
· Zapewnienie, że żadna pomoc nie jest potrzebna (szczególnie w przypadku zaburzeń odżywiania, nadużywania alkoholu lub narkotyków czy skłonności do zachowań autodestrukcyjnych)
· Gadatliwość lub prowadzenie błahych rozmów
· Napady złego humoru
Nie należy mieć wychowankowi za złe, że stawia opór, ale starać się go pokonać, zrozumieć dlaczego ten opór występuje. Dlatego wychowawca powinien być osobą naprawdę wszechstronnie rozwiniętą, wyrozumiałą, kompetentną i wierzącą w słuszność swoich poczynań dla dobra młodego człowieka.
Zadania higieny psychicznej:
- Polegają na zapobieganiu zaburzeniom psychicznym poprzez stworzenie optymalnych warunków rodzinnych, szkolnych i społecznych
- Mają na celu uodpornienie człowieka na ujemne działania współczesnego świata
- Dokonania analizy różnorodnych czynników wpływających ujemnie na rozwój psychiczny
- wskazana pomoc psychologów