Geneza filozofii

-początek w starożytnej Grecji,powstała bo człowiek nie rozumiał otaczającego go świata (człowiek bał się zjawisk przyrody-burze,powodzie-określał mianem bustw.W końcu przestało mu to wystarczać chciał znaleźć wyjaśnienie tych zjawisk w czym innym),powstała ze zdziwienia.

-początki filozofii wiążą się z odrzuceniem religijnego objaśniania zjawisk przyrodniczych i poszukiwania racjonalnych wyjaśnień

-geneza filozofii europejskiej tkwi w starożytnej Grecji i w Rzymie

-narodziny filozofii wiążą się z odwołaniem do siły poznawczej rozumu, zmysłów i intuicji

-począwszy od starożytności, filozofowie dążyli do poznania świata przyrody oraz byli wyrazicielami mądrości

-zainteresowanie człowiekiem nastąpiło później niż dążenie do zgłębienia świata przyrody

Historia filozofii a historia innych nauk

-filozofia to pierwsza wszechnauka; filozof w starożytnej Grecji był zarówno astronomem jak i lekarzem; filozofia była mądrością; filozof był mądry i moralny (jedność myśli, słów i czynów);

-rozwój filozofii to wyodrębnienie się różnych nauk szczegółowych: medycyny, astronomii, fizyki, logiki, etyki, psychologii (psychologia wyodrębniła się z filozofii dopiero w połowie XX w.) itd.

-we wszystkich naukach kolejne teorie obalały poprzednie; widoczne były błędy popełniane w dążeniu do poznawania świata

-historia filozofii nie jest historią - w filozofii najdawniejsze teorie mają swoich zwolenników; nowe teorie filozoficzne nie obalają starych teorii

-każda nauka szczegółowa bada wycinek świata, życia; filozofia dotyczy całości świata, w którym żyjemy i dąży do poznania istoty zjawisk (istoty rzeczy).

Filozofia w Europie i na innych kontynentach

-filozofia na kontynentach amerykańskich rozwijała się na podstawie filozofii europejskiej (USA - pragmatyzm - „prawdziwe jest to co użyteczne, co przynosi człowiekowi wymierne korzyści” - początek XX w.)

-zupełnie inny charakter ma filozofia uprawiana w Azji; charakteryzuje ja ścisłe zespolenie z religią azjatycką

-w Europie zespolenie z religią jest jednie znamienne dla filozofii chrześcijańskiej; pozostałe nurty filozoficzne ściśle rozgraniczają sferę nauki, do której należy filozofia oraz religia

-w Australii filozofia rozwinęła się na podstawie filozofii europejskiej (w związku z koloniami angielskimi).

Pojęcie globalizmu

Żyjemy w epoce zwanej ep globalizmu. Glob w czasach współczesnych przejawia się:

- na płaszczyźnie ekonomiczna-jednoczenie świata-koncerny międzynarodowe, banki z kapitałem międzynarodowej

-na płaszcz kultury masowej-rozkwit techniki, kultura mediów jednoczy świat ale na poziomie quizów,sportowo,cocacola, na jest na niskim poziomie.

Twórcy teorii globalizmu

- szkoła stoików-pierwsi filozofowie globalizacji, przedstawiciel Seneka. Sformułowali idee braterstwa wszyst ludzi (+niewolnicy),należy wyrobić w sobie poczucie bycia cząstką ludzkości,chcą żeby powstało jedno państwo-władza dla mędrców bo są mądrzy, prawa nie są potrzebne,nakazywali pokój stały bez wojen, ważna sprawa świadomości człowieka, głosili panteizm(jedność Boga i świata)czyli człowiek musi żyć moralnie,zgodnie z przyrodą z bo jest rozumny,zespolony z energią boską, ma żyć szczęśliwie.Apatia to najlepszy stan człowieka, dominuje nami rozum, taki stan mają tylko mędrcy.

Kultura masowa

-kultura która jest rezultatem rozkwitu środków łączności, rozkwitu cywilizacji (radio, telewizja, internet, prasa kolorowa) - powoduje manipulację rozumem człowieka, posługuje się w dużej mierze obrazem (silniejsza manipulacja)

Korzenie kultury europejskiej

-korzeniami filozofii europejskiej i kultury europejskiej jest filozofia powstała w starożytnej Grecji i Rzymie; państwa europejskie opierają swoje prawodawstwo na zasadach ustalonych przez starożytnych Rzymian

-świat kultury występuje jedynie w ludzkim świecie; jest on rezultatem procesów twórczych w rozmaitych dziedzinach

-Starożytność- star Rzym rozwinął dużą wiedzę na temat prawa,funkcjonuje ono do dziś w państwach europejskich np. prawo nie może działać wstecz.

-Średniowiecze-systemy filozoficzne były eklektyczne(nowe oryginalne,powstają jako rezultat syntezy co najmniej 2 sformułowanych przez kogoś systemów filozoficznych).Łączono poglądy kilku starożytnych filozofów z chrześcijaństwem(np. Vw św.Augusty-stworzył system elekt.-Platon+ chrześcijaństwo)

-Odrodzenie(renesans,humanizm)-początek XVw. Odrodzenie filozofii i kultury starożytnej.Przyczyny odrodzenia:-wojny krzyżowe-rycerze krajów europejskich zetknęli się z inną kulturą niż w Europie.-wielkie odkrycia geograficzne-odkrycie Ameryki i drogi do Indii-wynalazek

Druku Gutenberga.-Bizancjum zaatakowane przez Turków uczeni uciekając przed nimi zabrali ze sobą dzieła literackie rzeźby(rozpowszechnili swoją dość wysoką kulturę).Ośrodkiem zainteresowania był człowiek, ma się cieszyć że istnieje.

Barok(XVIIw)-filozofia nowożytna odrzuca wiarę jako źródło wiedzy o życiu ludzie powinni sami poznawać świat charakteryzuje się uznaniem dla różnych dziedzin nauki.

Oświecenie(XVIIIw)-uznanie znaczenia rozumu człowieka i doświadczenia w rozumieniu świata.

Wiek XIX i XX-czasy współczesne-w każdej epoce towarzyszy nam historia starożytności tak jakby żyli współcześnie. Z punktu widzenia filozoficznego korzeniami kultury europejskiej jest starożytność.

Filozofia chrześcijańska a inne nurty filozoficzne.

-filozofia chrześcijańska powstała w średniowieczu (augustynizm,tomizm);jest związana z religiami chrześcijańskimi, wiąże filozofię z religią

-wszystkie systemy filozoficzne w średniowieczu były eklektyczne

-powstawały nowe, oryginalne systemy, ale powstawały jako rezultat połączenia co najmniej dwóch już gotowych systemów filozoficznych; chrześcijaństwo było jednym z systemów, z których były tworzone systemy eklektyczne (np. system eklektyczny św. Augustyna -augustynizm = filozofia Platona + chrześcijaństwo; system eklektyczny św. Tomasza z Akwinu - tomizm = filozofia Arystotelesa + chrześcijaństwo)

-system eklektyczny św. Tomasza z Akwinu - tomizm w XIXw. został uznany przez Watykan za oficjalną naukę Kościoła Rzymskokatolickiego

-pozostałe systemy filozoficzne charakteryzują się wyraźnym rozdziałem filozofii i religii (filozofia bez religii)

Człowiek jako część składowa zbiorowości - jakich (społeczeństwo, państwo, naród, cząstka składowa ludzkości, rodzina)

-u ARYSTOTELESA - jako składnik rodziny

-u PLATONA - jako składnik państwa

-u grupy STOIKÓW (SENEKI) - jako składnik całej społeczności człowiek jako część składowa ludzkości - nowy sposób pojmowania człowieka wprowadzony przez Stoików. Jeśli człowiek jest częścią składową ludzkości nie będzie się samounicestwiał poprzez prowadzenie wojen bratobójczych. Nadrzędną sprawą będzie dla niego trwały pokój (idea powszechnego braterstwa)

Jakie są źródła poznania (4 źródła)

-racjonalizm-pogląd który głosi, że źródłem wiedzy o świecie jest rozum (człowiek przychodzi na świat z elementarną wiedzą, której nie jest świadomy)

-jest to poznanie pośrednie czyli poznanie rozumowe

-empiryzm-głosi, że źródłem wiedzy o świecie są ludzkie zmysły (doświadczenia)

-intuicja-dochodzi do głosu w codziennym życiu - poznanie bezpośrednie

-wiara religijna-tylko w filozofii chrześcijańskiej

Różne źródła poznania w Europie

-Europa kontynentalna (Włochy, Hiszpania) - racjonalizm

-Europa Północna (Anglia, Szwecja) - empiryzm

Co to znaczy pacyfizm (pojęcie i składniki)

-pacyfizm - ruch społeczno-polityczny dążący do pokoju, potępiający wszelkie wojny (a także przygotowania do nich) bez względu na ich przyczyny

-pacyfizm jest niemal tak stary jak wojny. Pierwsze pisane wzmianki o nim pojawiły się już w starożytnej Grecji np. w komedii Arsytofanes Lizystrata, opisującego zmowę kobiet, które postanawiają odstawić swoich mężów od łoża, do czasu aż ci zawrą między sobą pokój

-współcześnie pacyfizm jest kojarzony z ruchem hippisowskim, który w latach siedemdziesiątych XX w. w USA, głównie pod wpływem prowadzonych przez Stany Zjednoczone walk na obszarze Dalekiego Wschodu propagował palenie książeczek wojskowych, odmawianie stawienia się do jednostek wojskowych i inne tego rodzaju bierne formy protestu

-nieodłącznym symbolem pacyfistów tych czasów stała się tzw. pacyfka

-pacyfizm jest pojęciem szerokim; wiąże się bowiem nie tylko z zakazem prowadzenia wojen i likwidacją armii; składnikiem tego pojęcia jest protest wobec wszelkiej przemocy, jak również domaganie się zniesienia kary śmierci i uchwalenie jak najrychlej prawa do nie odbywania służby wojskowej

-w naturalny sposób pacyfizm splata się z ideami ekologicznymi, ochrona środowiska bowiem jest wyrazem troski o warunki dla istnienia człowieka

-nową postacią pacyfizmu jest wegetarianizm, niejedzenie mięsa wiąże się ściśle z tą ideą, ponieważ chodzi tu o likwidację przemocy wobec zwierząt i przekonanie, że niezbędny jest szacunek dla istot różnych od człowieka; okazuje się zresztą, że ubój zwierząt jest z reguły wadliwy, gdyż przysparza im cierpień

-pacyfizm nie pozwala na traktowanie człowieka jako środka do najbardziej nawet wzniosłych celów; wiąże się z ujmowaniem każdego z nas jako wartości fundamentalnej, nośnika pozostałych wartości, czyli celu samego w sobie (mówiąc językiem Kanta)

Co to znaczy monizm, dualizm, pluralizm

-monizm-pogląd który sprowadza różnorodność świata do jednego elementu, może dotyczyć świata przyrody a także wszystkich możliwych poglądów (przykładem jest totalitaryzm - narzuca się wszystkim ten sam pogląd)

-Tales uważał, że wszystko powstało z wody, wszystko zawiera wodę, że świat zwierząt i roślin jest jednością

-dualizm-sprowadza różnorodność świata do 2 elementów (np. filozofia i religia chrześcijańska - człowiek składa się z ciała i duszy). Platon głosi dualizm - określa ciało jako więzienie duszy

-pluralizm-sprowadza różnorodność świata do wielu elementów (woda, ziemia, ogień, powietrze)

-demokracja jest zespolona ze społeczeństwem obywatelskim (pluralizm = wiele poglądów)

Co to znaczy agnostycyzm

-agnostycyzm - w pojęciu ogólnym:

-głosi, że człowiek ma ograniczone możliwości poznawcze (tzn. poznaje świat w jakimś stopniu, nie jest w stanie poznać świata w pełni)

-człowiek poznaje świat dostosowany do budowy ludzkich zmysłów

-inaczej postrzegamy świat niż jest w rzeczywistości zbudowany

-„Człowiek wie tyle o świecie co mucha o architekturze pałacu na oknie którego siedzi” (Spengler)

agnostycyzm - w stosunku do Boga:

-nie wiemy czy Bóg istnieje, nie ma wystarczających dowodów na jego istnienie

-skrajny agnostycyzm-człowiek w ogóle nic nie wie o świecie - człowiek jedynie może coś mniemać o świecie

Co to znaczy panteizm, deizm, teizm, ateizm, człowiek bezwyznaniowy

-panteizm-głosi ze bóg jest energią siłą bezosobową, która przenika wszystko cokolwiek istnieje(skały, morze, powietrze)bóg jest wszędzie

-deizm- głosi że bóg istnieje nie ingeruje w ludzki świat stworzył materię jest wszechpotężną siłą nie zespoloną ze światem istnieje poza światem(Wolter,Rousseau,Bonaparte)

-teizm- wiara w istnienie Boga (wyznawanie jakiejś religii)

-ateizm- zaprzeczenie istnienia Boga (materia jest wieczna)

-człowiek bezwyznaniowy- przyjmuje istnienie Boga ale nie utożsamia się z żadną istniejącą religią

Co to znaczy konformizm

-to publiczne wypieranie się własnych poglądów w imię poszukiwania korzyści; zjawisko deprawujące w najgłębszy sposób człowieka; może być usprawiedliwiony jedynie zagrożeniem życia człowieka bądź pozbawienia wolności

-dopasowywanie bezkrytyczne swoich poglądów do aktualnie obowiązujących; brak indywidualizmu

-konformizm, jeżeli staje się powszechnym zjawiskiem, powinien być traktowany jako sygnał braku wolności (M.Szyszkowska)

-konformizm odczłowiecza, powoduje, że pod znakiem zapytania pozostaje charakter danego człowieka (M.Szyszkowska)

Poglądy Talesa

Był jednym z 1 filozofów interesowali się oni światem przyrody później człowiekiem. Byli zgodni że świat jest wieczny, twierdzili że świat nie był tak dalece różnorodny jak obecnie(odmiany kwiatów zwierząt itd.), twierdzili że był tylko jeden rodzaj materii. Wg Talesa to co było pierwsze to woda że z niej wyłoniło się wszystko, to co żyje zawiera w sobie wodę jako jeden z elementów, że zarodki wszystkich istot są wilgotne(woda=życie) a to co suche jest martwe,mimo że jest tak dużo odmian drzew gatunków zwierząt świat jest jednością bo zawiera w sobie wodę.

-arche-początek interesował wszystkich filozofów.

Tales głosił monizm pogląd który sprowadza różnorodność świata do jednego elementu(może dotyczyć

Świata przyrody ale i poglądów).

-rodzaje materii(wiecznej pierwotnej)prapoczątek

-ziemia, powietrze ogień i woda- cztery żywioły.

Poglądy Sokratesa

-był pierwszym filozofem, który uwagę swoją skoncentrował wyłącznie na człowieku

-był racjonalistą (pogląd który głosi, że źródłem wiedzy o świecie jest rozum)

-konsekwencją racjonalizmu głoszonego przez Sokratesa był jego pogląd, że zło pochodzi z niewiedzy

-był przekonany, że jeżeli człowiek pozna czym jest dobro to zawsze będzie czynił dobro, jeżeli pozna sprawiedliwość to będzie sprawiedliwy (wiedza jest warunkiem moralności)

-Sokrates nie napisał żadnego dzieła ponieważ uważał, że rola filozofa jest analogiczna do roli akuszerki - filozof pomaga aby w jego rozmówcy narodziła się prawda

-podkreślał, że osiągając wiedzę człowiek staje się cnotliwy i zarazem rozumny i szczęśliwy

-twierdził, że podstawowe wartości są niezmienne

Hedonizm Epikura

-Epikur rozwinął w starożytności nurt filozoficzny w obrębie etyki (nie był jego autorem)

-Epikur buduje teorię z faków- zaobserwował że człowiek dąży do przyjemności unika przykrości

-największą przyjemnością jest wg Epikura brak przykrości - w tym poglądzie zawiera się minimalizm, skoro wystarczyć ma człowiekowi unikanie przykrości

-dokonał podziału przyjemności:

zmysłowe - są nietrwałe; gdy przemijają, człowiek przezywa przykrość z powodu ich utraty; nie można się nimi nasycić (np. doznając przyjemności płynących z przeżyć smakowych, pragnie się ich doznawać jeszcze więcej)

duchowe - można się nimi nasycić, nie przemijają, są trwałe (np. spędzanie czasu w gronie przyjaciół, słuchanie muzyki, czytanie dzieł itp.)

-Epikur zalecał pogrążanie się w przyjemnościach duchowych i ograniczanie przyjemności zmysłowych

-najdoskonalszą formą przyjemności jest w jego ocenie przyjaźń - ze swojej istoty przyjaźń gwarantuje brak przykrości

-Epikur udziela rady - człowiek mądry nie powinien rządzić państwem, brać udziału w życiu publicznym- bo takie życie dostarcza przyjemności i przykrości.

Człowiek mądry odrywa się od spraw publicznych a woli żyć w gronie przyjaciół(w sensie duchowym).

Poglądy Platona

był uczniem Sokratesa

-głosił dualizm - wyraża się on w:

koncepcji dwóch światów: świata idei i świata materialnego, który jest cieniem świata idei (idee są wieczne, niezmienne, niematerialne, doskonałe; świat materialny jest wieczny, zmienny, materialny, niedoskonały)

-koncepcji człowieka: każdy człowiek składa się z materialnego ciała i niematerialnej duszy (określa ciało jako więzienie duszy - gdy człowiek umiera dusza wędruje do prawdziwej lepszej rzeczywistości - świata idei)

-teoria Platona łączy się z teorią reinkarnacji - dusza ze świata idei wraca do świata materialnego

-głosił racjonalizm - przypisując zmysłom doniosłą rolę (dusza wg Platona ma wiedzę wrodzoną; uczenie się to przypominanie wiedzy, którą dusza zdobyła zanim nastąpiło jej połączenie z ludzkim ciałem; doświadczenie, czyli poznanie zmysłowe, powoduje przypominanie sobie tego, co dusza kiedyś poznała w świecie idei)

-idealizm obiektywny - świat idei istnieje obiektywnie, to znaczy w sposób niezależny od woli i świadomości człowieka (przyroda)

Rodzaje idoli wg Bacona

-rozważał jako pierwszy i sklasyfikował błędy, które popełniamy przy poznaniu rozumowym; błędy rozumu nawał idolami (idole = straszydła):

idole jaskini (jaskinia - dom rodzinny)

-idole jaskini maja wymiar indywidualny

-rozum człowieka począwszy od dzieciństwa jest przesycony jakimiś poglądami

-idole jaskini tworzą się również pod wpływem lektur, spotkań (poznania ludzi)

-idole jaskini nas od siebie różnią

-trudno się ich pozbyć ponieważ są zaszczepione przez najbliższe środowisko

idole plemienne (plemię - ludzkość)

-idole plemienne mają wymiar ogólny

-dotyczą każdego człowieka w takiej samej mierze

-człowiek ma potrzebę życia w uporządkowanym świecie - to pragnienie ukierunkowuje ludzki rozum (w rezultacie rozum dostrzega jakieś prawa, prawidłowości, rzeczy tam gdzie ich tak naprawdę nie ma - np. jesteśmy zakochani i widzimy miłość w oczach i czynach drugiej osoby mimo, że tak naprawdę jej tam nie ma) - rozum nie jest obiektywny - popełnia błędy

idole rynku

-używa się pojęć, które nie SA dokładnie zdefiniowane, bądź co gorsze definiuje się całkiem dowolne pojęcia (nadaje się pojęciom dowolna treść)

-sprawą podstawową jest jednoznaczne definiowanie pojęć oraz eliminowanie z języka pojęć, którym nie odpowiadają żadne rzeczywiste rzeczy (np. krasnoludki, syreny)

-idole teatru

-poglądy, teorie które są przekazywane z pokolenia na pokolenie jako niepodważalne

-Bacon wskazuje na konieczność krytycznej oceny niepodważalnych poglądów

-liczba wyznawców jakiegoś poglądu nie może stanowić dowodu prawdziwości danego poglądu

-dziś nie używa się słowa idole, ale mówi się o myśleniu mitycznym czy o manipulacji naszym rozumem

-pogląd mitycznego myślenia spotęgował się w drugiej połowie XX w. - media (radio, telewizja, Internet, prasa kolorowa - czyli kultura masowa)

9 rodzajów twórczości kulturowej

-twórczość literacka

-twórczość artystyczna

-twórczość naukowa

-twórczość religijna

-twórczość gospodarcza

-twórczość polityczna

-twórczość techniczna

-twórczość społeczna

-twórczość prawna

Co to znaczy eutanazja

-eutanazję należy rozumieć jako świadome doprowadzenie do zakończenia życia człowieka, który tego żąda; uzasadniać to może ciężka choroba, wobec której medycyna jest bezradna lub nieznośne cierpienia zarówno fizyczne, jak i psychiczne.

-prawo do eutanazji jest wyrazem szacunku dla wolności człowieka i zgodą na to, by każdy mógł decydować o własnym losie; nikt nie jest powołany do tego, by zmuszać drugiego człowieka, by znosił nadmiernie ciężkie cierpienia

-należy mieć szacunek dla przemyślanej decyzji tych, którzy wbrew silnemu instynktowi samozachowawczemu chcą zakończyć życie

-przeciwnicy eutanazji z reguły są zwolennikami prowadzenia wojen i czasem również orzekania i wykonywania kary śmierci; jest to zasadnicza sprzeczność, bowiem w imię szacunku dla życia nie godzą się na nieliczne przypadki eutanazji - wysyłając zarazem na śmierć wielu młodych i zdrowych ludzi pragnących żyć

Teorie prawdy

-klasyczna definicja prawdy została sformułowana w starożytności - prawda to zgodność naszego poznania ze stanem rzeczywistym

-Pyrron - głosił skrajny agnostycyzm (w ogóle nie jesteśmy w stanie poznać otaczającego świata, poznać prawdy; człowiek jedynie może coś mniemać o świecie)

-Franciszek Bacon - rozważał jako pierwszy i sklasyfikował błędy, które przy poznawaniu rozumowym; błędy rozumu nazwał idolami (idole = straszydła); idole jaskini, idole plemienne, idole rynku, idole teatru

-Kartezjusz - ojciec nowoczesnego racjonalizmu; uważał, że poznanie jest prawdziwe wtedy, gdy jest oczywiste, tzn. gdy narzuca się naszemu rozumowi jako oczywiste (oczywistość rozumowa)

-konwencjonalizm - wg konwencjonalizmu nie możemy poznać prawdy ponieważ każdy uznaje inny pogląd za prawdziwy; żyjąc w społeczeństwie musimy umówić się, że to a to uznajemy za prawdziwe lub dobre; każdy z nas ma swoje własne prawdy więc musimy się umówić co jest prawdą

-koherencyjna teoria prawdy - twórcy tej teorii wychodzą z założenia, że trudno jest poznać świat; przyjmują, że prawdziwe są takie poglądy, które są wewnętrznie niesprzeczne (takie teorie, poglądy w których wnioski są prawidłowo wyciągnięte z przyjętych założeń); każda teoria jest prawdziwa jeżeli nie ma w niej wewnętrznych sprzeczności (ta teoria nie odnosi się do świata, rzeczywistości)

James - filozof amerykański - twórca pragmatyzmu; wg. Pragmatyzmu prawdziwe jest to co jest użyteczne, co przynosi człowiekowi konkretne, wymierne korzyści, co jest zgodne z interesem konkretnego człowieka; uprawnia ludzi do kierowania się własnym interesem (bez oglądania się na innych)

Poglądy Pyrrona

-twórca szkoły sceptyków; głosił skrajny agnostycyzm (w ogóle nie jesteśmy w stanie poznać otaczającego nas świata; ani wrażenia zmysłowe, ani poznanie rozumowe nie prowadzi do poznania prawdy; możemy jedynie coś mniemać o świecie; człowiek poznaje świat dostosowany do budowy ludzkich zmysłów)

-skoro nic nie wiemy - najlepiej jest milczeć (w związku z tym nie pisał dzieł filozoficznych)

-uznawał, że niezbędna jest tolerancja oraz wstrzymywanie się od walk politycznych, jak również życzliwość

Zagadnienie tolerancji:

Różnica między tolerancją a akceptacją

tolerancja: zgoda na funkcjonowanie poglądów oraz na kultywowanie obyczajów, nawet takich, które w danej jednostce wywołują sprzeciw

-tolerancja jest wyrazem mądrości

-być tolerancyjnym to znaczy być życzliwym dla poglądów i obyczajów, które nie są powszechnie akceptowane

-tolerancja wiąże się ze świadomością, że żadnego poglądu ani sposobu życia nie można uznawać za jedynie słuszny i niepodważalny

-przeciwieństwem tolerancji jest fanatyzm, który może prowadzić do terroryzmu

-tolerancja jest zespolona z uznaniem wolności i godności człowieka za wartość podstawową

-tolerancja nie jest akceptacją, bo tolerancja nie ma granic

-tolerancja może i powinna przyjmować wyższy poziom; tym wyższym poziomem jest empatia

-empatia zawiera w sobie sympatię, życzliwość dla drugiego człowieka, wiąże się z postawieniem siebie w sytuacji drugiego człowieka, wiąże się jak gdyby z myślowym i uczuciowym utożsamieniem się z drugim człowiekiem

-empatia to zdolność spojrzeniem na świat z perspektywy drugiego człowieka

-pacyfista musi być tolerancyjny

Uzasadnienie tolerancji

-uzasadnieniem tolerancji jest fakt, że człowiek jest istotą wolną; każdemu człowiekowi przysługuje wolność

-źródło w poglądach XX w. - godność człowieka wymaga szacunku, a wyrazem szacunku jest tolerancja

Czy są granice tolerancji

-tolerancja nie ma żadnych ograniczeń, nie ma żadnego „ale”

-jedyne ograniczenie tolerancji to niezgoda na szerzenie nietolerancji

Czym charakteryzuje się ustrój demokratyczny (pluralizm światopoglądowy)

-opiera się na równości wszystkich ludzi, dopuszczając p l u r a l i z m światopoglądowy (pluralizm = wiele poglądów)

Czym charakteryzuje się ustrój totalitarny (monizm światopoglądowy)

-w ustroju totalitarnym występuje m o n i z m światopoglądowy (narzuca się wszystkim ten sam pogląd)

2 światy w których żyje człowiek wg Spenglera

Spengler podkreśla, że życie człowieka upływa w dwóch światach:

-człowiek stanowi część świata przyrody i będąc jego częścią tworzy świat kultury

-tworzymy świat kultury w wyniku niewiedzy, w wyniku nieznajomości świata przyrody, z lęku przed nieznanym światem rodzi się chęć poznania świata

-świat kultury jest światem poznanym

-człowiek w XX w. coraz bardziej żyje odgrodzony od świata przyrody (wynalazki techniczne odgradzają nas od środowiska naturalnego)

-są trzy grupy w społeczeństwie które odczuwają więź ze światem przyrody:

//dzieci dopóki nie pójdą do szkoły (jeszcze nie przytępiona wrażliwość)

//ludzie pierwotni (jest ich coraz mniej)

//wielcy artyści i pisarze (ponadprzeciętna wrażliwość i wyobraźnia)

Dlaczego człowiek tworzy kulturę

-tworzymy świat kultury w wyniku niewiedzy, w wyniku nieznajomości świata przyrody, z lęku przed nieznanym światem rodzi się chęć poznania świata

-tworzymy świat kultury ponieważ boimy się śmierci

-tworzymy świat kultury ponieważ mamy poczucie tkwiących w nas możliwości i mamy potrzebę wyrażania ich

-heroizm człowieka wyraża się w tym, że tworzy on kulturę mimo że wie, iż kultura jest skazana na śmierć

Grupa najwyżej ceniona w społeczeństwie

Najbardziej wartościowa grupa społeczna to ludzie czynu, tworzą fakty i dzieje, najmniej to intelektualiści- nauka pełni rolę, którą dawniej pełniła magia, prawa to zaklęcia, nie mamy pogłębionej wiedzy zmieniają się tylko wyobrażenia.

Agnostycyzm Spenglera

-Spengler głosi agnostycyzm - „Człowiek wie tyle o świecie co mucha o architekturze pałacu na oknie którego siedzi”

-nie mamy pogłębionej wiedzy o świecie, zmieniają się jedynie wyobrażenia o nim (inny jest obraz świata w poglądach uczonego, inny jest obraz tego samego świata w oczach robotnika, inny w oczach Indianina żyjącego w rezerwacie)

-człowiek poznaje świat dostosowany do budowy ludzkich zmysłów

Przewrót kopernikański Spenglera

-uważał, że europejczycy traktują kulturę europejską jako kulturę doskonalszą (lepszą, wyższą) od innych; tę postawę nazwał szowinizmem europejskim

-zakwestionował monizm kulturowy - głosił policentryzm kulturowy - jest wiele równoważnych ośrodków kultury

-określił ten przewrót w sposobie myślenia jako przewrót kopernikański w filozofii i w sposobie podejścia do kultur.

Fryderyk Nietzsche

odrodzenie filozofii Nietzschego

-po II wojnie światowej zakaz wszystkiego co było związane z F. Nietzsche

-w 1970 r. odrodzenie filozofii Nietzschego w Amerykach Środkowej i Południowej

-Freud bardzo dużo czerpał z filozofii Nietzschego

krytyka poglądów Nietzschego- marksiści krytykują go bo on krytykował poglądy Hegla- filozof ceniony przez marksistów. Obwiniano go (bezsensownie)o zbrodnie nazizmu bo używał terminu nadczłowiek tak samo jak Rosenberg.

-filozofowie chrześcijańscy krytykują poglądy Nietzschego - przypisują mu teorię śmierci Boga* (*opisuje człowieka, który znajduje się w małym miasteczku i szuka Boga zaczepiając ludzi i pytając ich czy widzieli Boga - na podstawie tego fragmentu chrześcijanie stwierdzili, że Nietzsche jest ateistą i odrzuca istnienie Boga)

Nietzsche krytykuje:

-chrześcijaństwo- tzn głosił anty moralizm, głosił witalizm-pochwała sił witalnych w człowieku, ważne żeby rozwijać i chronić siły witalne.-głosił ascetyzm-ograniczenie przyjemności fizycznych, ważne są siły witalne.-głosił radość życia-cieszy się tym że istnieje. Z tych poglądów wynika krytyka chrześcijaństwa bo głoszą kult cierpienia, zamiast tego człowiek ma się cieszyć ze istnieje, i czuć się wolnym jak dziecko. Mówi ze rel. Chrześcijańska to rel. niewolników bo są moralni z powodu strachu, kary przed Bogiem i piekłem.Krytykuje lęk chrześcijan przed odpowiedzialnością-rel. zdejmuje odpowiedzialność ludzi za ich życie ,,poza dobrem i złem,,-człowiek nie powinien opierać życia o gotowe wskazania co dobre a co złe.

-demokrację- wg niego to ustrój niesprawiedliwy bo jedna z wartości to równość tymczasem ludzie nie są sobie równi, jedni rozwijają się duchowo psychicznie a inni nie ,dlatego ludzie nie są równi i nie powinni być traktowani tak samo.

-ruchy emancypacyjne-głosił antyfeminizm, mówił że ruchy eman. prowadzą do upadku kultury. Dlaczego: gdy powstaje dzieło, mężczyźni piszą dzieła bo mają wewnętrzną potrzebę, kobiety rodzą dzieci ich świat ma inny charakter, interesują się mężczyzną i rodzą dzieci, są mniej zdolne do abstrakcyjnego myślenia. Intencja kobiet które tworzą nie są przesycone bezinteresownością,chcą dorównać mężczyznom, ich dzieła mniej wartościowe niż mężczyzn.

krytyka socjalizmu - nie masy lecz wybitne jednostki tworzą losy świata

Wpływ filozofii Nietzschego na kulturę

-Nietzsche miał ogromny wpływ na literaturę piękną XX w.

krytyka racjonalizmu

głosi antyracjonalizm - wykazuje, że intuicja jest doskonalszym źródłem poznania niż rozum (głosi intuicjonizm, irracjonalizm)

co to znaczy irracjonalizm

-irracjonalizm to pogląd, że intuicja jest głównym źródłem poznania

-głosi witalizm - pochwała sił witalnych człowieka; w związku z tym głosi ascetyzm - ograniczenie przyjemności zmysłowych; uważa, że siły biologiczne, które są w człowieku należy chronić i nie należy ich marnować na przyjemności i błahe sprawy

-głosi radość życia - człowiek powinien cieszyć się tym, że żyje

Nadczłowiek

-koncepcja nadczłowieka wykorzystywana jest dziś w poradniach terapeutycznych pochodzenia europejskiego.

Zwraca uwagę że większość ludzi żyje na 2 płaszczyznach, biologicznej i społecznej a niewielkie kręgi społeczne żyją na plasz. kulturowej-zmierzają do wyższych wartości-bardzo ich ceni.Uważa że każdy człowiek może żyć na tej płasz kulturowej może rozwijać w sobie własne niepowtarzalne nadczłowieczeństwo, rozwijać samego siebie, własne możliwości. Nadczłowiekiem może stać się każdy człowiek.

Charakterystyka nadczłowieka

-jest ascetą- nie chodzi o to by rozwijał się z lęku przed bogiem ale żeby własne siły witalne wykorzystać do własnych celów

-cecha najważniejsza- nadczłowiek to ten dla którego ideały odgrywają istotną rolę w życiu

-nadczł. jest szczęśliwy jako dziecko

-ma poczucie związku z całą ludzkością

-są dwie drogi życia:-troszczenie się o mały krąg rodzinny.-czuć się cząstką ludzkości i robić coś dla innych.

Nadczłowiek wg Nietschego kto nim był

-Napoleon,Karol Wielki,Wagner-jego ulubiony.

-Starożytny Rzym-najwięcej ich było,dużo indywidualności.

Przewiduje że będzie taka epoka gdzie będzie duża liczba osób o mianie nadczłowieka.Decyzja o staniu się nadczł. musi wyjść sama z człow.zależy od jego woli-woluntaryzm-istotne znaczenie woli nadczł.

Ma być twardy wobec samego siebie, jako człowiek czynu działa zgodnie z ideałami.

Wyższe i niższe wartości

-w życiu każdego człowieka ogromną rolę odgrywają wartości

-filozofowie dzielą wartości na:

-wartości wyższe:jeżeli te wartości w życiu człowieka pełnią rolę dominującą to człowiek nie może się w pełni ukształtować; są to wartości: biologiczne i materialne

-wartości niższe (ideały):

osiągamy pełnię swoich możliwości jeżeli ideały odgrywają jakąś rolę w naszym życiu; są to wartości: godność człowieka, wolność, równość, dobro, sprawiedliwość, piękno itd.

Rozdzielność prawa i moralności - Kant

-począwszy od Kanta w większości systemów filozoficznych rozgranicza się moralność od prawa

-każdy człowiek mocą własnego rozumu poznaje prawo moralne (jest ono w nas)

-prawo moralne Kant określa mianem powinności bezwzględnej (można to prawo odczytać jako obowiązek); nakaz powinności bezwzględnej Kant nazywa imperatywem kategorycznym

-o moralności czynu decyduje motyw (motyw działania musi być moralnie prawodawczy).

Filozofia Kanta - 1724-1804 - wprowadził tak ogromny przełom, że można podzielić filozofię na przedkantowską, kantowską i pokantowską

-ok 1860 - wielki powrót do filozofii Kanta, najpierw przyrodnicy, historycy, a dopiero potem filozofowie, zaczynają się tworzyć nurty filozoficzne, które nawiązują do Kanta (ok. 7 różnych interpretacji dot. Kanta)

-Kolejne wzmożone odrodzenie kantyzmu bezpośrednio po II wojnie światowej, wszystkie, oprócz jednego dzieła znalazły zrozumienie, dzieło niezrozumiane pominięto milczeniem. Pod wpływem „Wiecznego pokoju”. Był inspiratorem nowej dziedziny wiedzy - nauki o pokoju. Powstały katedry pokoju, głównie w Niemczech i Stanach Zjednoczonych. Następnie pod wpływem neokantyzmu stworzono nowy system w Japonii.

-Filozofię tę krytykują marksiści i filozofowie chrześcijańscy.

-Część neokantystów dokonała syntezy poglądów ekonomicznych Marksa i stwierdzili że u Marksa nie ma treści etycznych. Połączyli krytykę Marksa z etyką kantowską. Neokantyści stworzyli nową koncepcję socjalizmu (Marks stworzył teorię komunizmu).

-Poglądy Marksa - twierdził, że jesteśmy biernymi istotami skłonnymi do wygód i pragniemy spokoju. Kant uważa, że należy aprobować agresje, która pojawia się między ludźmi. Pewna doza agresji powoduje, że ludzie zaczynają działać. Każdy z nas powinien uczłowieczać siebie samego. Jedyną drogą w tym kierunku jest podporządkowanie naszego życia ideałom. Jest wiele rozmaitych, ale są dwa rodzaje łączące ze sobą pokolenia:

- dążenie do poznania świata,

- dążenie do utworzenia państwa celów - człowiek jest wartością fundamentalną, podstawową, dlatego należy traktować każdego człowieka jako cel sam w sobie, a nigdy jako środek do celu

Kant wierzy, że w odległej przyszłości powstanie jedno państwo nazwane państwem celów samych w sobie

-Każdy człowiek ma się czuć częścią składową, elementem całej ludzkości

Etyka kantowska

-Wszelkie teorie można zaliczyć do teorii autonomicznych (auto - wewnętrzne; źródłem etyki jest człowiek, nie ktoś inny tylko ja sam), albo do heteronomicznych (hetero - zewnętrzne; automatycznie można do nich zaliczyć etyki religijne, Bóg jest źródłem zasad)

-Każdy człowiek za pomocą rozumu poznaje prawo moralne, które jest w środku (prawo moralne - powinność bezwzględna, imperatyw kategoryczny, obowiązek). Kant buduje swoją koncepcję etyki w oparciu obowiązku, nie odwołując się do pojęć dobra i zła (pojęcia nieostre). W etyce kantowskiej nie ma gotowych przepisów, nakazów i zakazów, każdy człowiek ma rozstrzygać, czy w danej sytuacji ma się zachować moralnie, czy nie. O moralności czynu decyduje motyw. Czyn jest moralny, gdy motyw mojego czynu chciałabym uczynić powszechnie prawodawczym.

-Począwszy od Kanta wprowadza się wyraźnie rozróżnienie od tego, co moralne i co należy do prawa. Prawo, jeżeli ma być zagwarantowana wolność, nie powinno wprowadzać przepisami tego, co należy do moralności (tak jest np. w Islamie). Społeczeństwo obywatelskie - funkcjonuje wiele poglądów na świat i poglądów moralnych. Jeżeli tak by było, to rząd złożony z wegetarian nałożyłby zakaz jedzenia mięsa. W Polsce zakaz eutanazji i aborcji jest spowodowany wpływem moralności katolicyzmu.

-Prawo moralne (imperatyw kategoryczny) można wyrazić w języku imperatywu praktycznego (nakazuje traktować człowieka jako cel sam w sobie; głęboko niemoralne jest oddawanie długu spowodowane lękiem, że wierzyciel zepsuje nam opinię, ponieważ traktuje dłużnika jako środek do celu - chciałby się wzbogacić)

Filozofia w Polsce

Do XIX w. Polska przyjmowała myśl filozoficzną, z zachodniej Europy, nic do niej nie wnosząc. Pierwszy okres narodowej myśli filozoficznej powstał między powstaniem listopadowym a styczniowym (1830 - okres romantyzmu). Polska filozofia romantyczna, narodowa - Mesjanizm. Cierpienie Polski porównywano do cierpień Chrystusa - Polska Chrystusem Narodów.

Polacy uznali, że misją Polski jest odrodzenie duchowe krajów zachodnich. Utworzyły dwa fronty - jeden mówił, że to Polacy powinni stanąć na drodze odrodzenia jako najlepszy naród słowiański, drugi mówił, iż powinna to zrobić Rosja, jako największy z narodów słowiańskich.

Nurt pierwszy, Wskazywał on na szczególną rolę uczuć w poznawaniu świata. W XX wieku W. Lutosławski uznawał ten nurt za główny. Związany z Mickiewiczem

Drugi nurt cenił przede wszystkim rozum. Głównym przedstawicielem Józef Haenke, H. Wroński

Od 1918 do 1950 rozwija się filozofia, nauczana również w szkołach. Powstało kilka uniwersytetów np. Katolicki Uniwersytet Lubelski gdzie studiowali księża i zakonnicy.

-W tym okresie duża część filozofów propaguje marksizm. Zajmują się oni głównie krytyką nurtu dominującego w Polsce międzywojennej - szkołę lwowsko-warszawską, której przedstawiciele zostają usunięci z Uniwersytetów.

-Od 1956 - 1989 rozwija się filozofia chrześcijańska. Owe dwa bardzo silne nurty filozoficzne na łamach gazet toczą ze sobą polemiki.

Od 1989 z dnia na dzień zniknęli marksiści. Teraz w Polsce dominuje filozofia chrześcijańska, a szczególnie Tomizm.

Pierwsi filozofowie

Najdawniejsze dzieła, jakie znaleziono to teksty Talesa. Wszyscy byli zgodni, że świat jest wieczny, ale twierdzili, że nie był tak dalece różnorodny, jak obecnie. Według Talesa, wszystko powstało z wody, z której wyłania się wielka różnorodność świata. Mówi, że wszystko, cokolwiek żyje zawiera w sobie wodę. Zarodki wszystkich istot są wilgotne, a to co umarłe - wysycha.

Arche - prapoczątek to, czym interesowali się pradawni filozofowie (wg Talesa to woda).

Monizm - sprowadza różnorodność świata do jednego elementu. Może dotyczyć świata przyrody i wszystkich możliwych poglądów- prapoczątek to Ziemia.

Heraklit- twierdzi, że wszystko powstało z ognia i wszystko w ogień się obróci. Ogień nie jest składnikiem tylko postacią.

Demokryt - twórca teorii atomistycznej, odwoływał się do rozumu, to, co jemy odbieramy jako gorzkie lub słodkie, ale to nie tkwi w danym owocu, tylko atomy są różnego kształtu i my je w dany sposób odbieramy.

---