Prawo handlowe-calosc, prawo handlowe


PRAWO HANDLOWE

dr Zdzisław Gordon

30.09.2006 r.

PRAWO HANDLOWE - to zespół norm prawnych regulujących status prawny przedsiębiorstwa oraz stosunki prawne z ich udziałem związane z prowadzeniem przez nich działalności gospodarczej.

Zalążki prawa handlowego mamy już w starożytności (kodeks Hammurabiego - regulacja szczątkowa).

Natomiast w średniowieczu prawo handlowe wykształciło się jako prawo kupieckie (stanowe).

Prawo średniowieczne charakteryzuje się daleko idącym rozdrobnieniem, każde miasto miało wówczas własne prawo tzw. statuty rynkowe (statuta nergatorum).

Reguły uprawiania handlu przemieszczały się z miasta do miasta dlatego prawa te były do siebie zbliżone.

Prawo to przetrwało do przełomu XVIII/XIX wieku (rewolucja przemysłowa).

Pojawiły się nowe kategorie osób - przedsiębiorcy i wytwórcy. Mamy rozszerzenie zakresu podmiotowego prawa handlowego. Prawo to stało się prawem przedsiębiorców.

Kodeks handlowy Napoleona z 1807 roku był pionierskim aktem. We Francji obowiązuje po dziś dzień.

Niemiecki kodeks handlowy z 1848 roku, następny z 1897 r.

Były to kodyfikacje oparte na różnych założeniach:

Praktyka opowiedziała się na rzecz koncepcji niemieckiej.

Polska - z 1934 roku pochodzi pierwsza jednolita regulacja prawno-handlowa.

Kodeks handlowy przyjmuje koncepcję niemiecką. II księgi: *kupiec, *czynności handlowe.

Jeżeli chodzi o meritum to w takim kształcie ta kodyfikacja przetrwała do dzisiaj.

Górę wzięła zasada jedności prawa cywilnego - wszelkie stosunki cywilno-prawne bez względu czy mają gospodarczy charakter czy też nie mają takiego charakteru, podlegają jednolitej regulacji.

Podstawowym źródłem prawa handlowego jest kodeks cywilny, który jest zwornikiem wszelkich instytucji, ale obok istnieje szeroki obszar poddany regulacji szczególnej (przede wszystkim stosunki prawno-gospodarcze). Obowiązuje pluralizm źródeł prawa.

Pozakodeksowe regulacje.

I grupa - akty regulujące status prawny przedsiębiorców:

II grupa - akty regulujące pewne obszary życia gospodarczego:

III grupa - akty mieszane, regulują status prawny przedsiębiorców i stosunki prawne z ich udziałem;

Prawo handlowe nie wykształciło nie wykształciło metody regulacji stosunków prawnych właściwej dla tego prawa, posługuje się natomiast:

PRZEDSIĘBIORCA

Mamy 2 definicje przedsiębiorcy:

gospodarczą.

tutaj tez mamy definicje działalności gospodarczej - art. 2.działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub ułomna osoba prawna, która w imieniu własnym i na własny rachunek, w sposób zorganizowany i ciągły, w celu zarobkowym prowadzi działalność wytwórczą, usługową, handlową, budowlaną lub polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i eksploatacji zasobów naturalnych (definicja zawiera mix tych dwóch powyżej).

Wyróżniamy 2 elementy definicji:

ELEMENTY NATURY PODMIOTOWEJ, czyli kto może być przedsiębiorcą.

1 - osoby fizyczne,

2 - osoby prawne,

3 - ułomne osoby prawne;

Podmiotowość gospodarcza tych osób.

osoba fizyczna - jej atrybuty stanowi zdolność prawna (każdy ją ma) i zdolność do czynności prawnych;

ograniczona zdolność do czynności prawnych → ważność czynności uzależniona od zgody przedstawiciela

ustawowego;

pozbawienie zdolności do czynności prawnych → nie mogą dokonać żadnych czynności;

Podmiotowość gospodarczą mają tylko osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych (stanowisko większości autorów).

Judykatura w tej kwestii się nie wypowiada.

Dr Gordon ↔ podmiotowość gospodarczą mają wszelkie kategorie osób fizycznych bez względu na zakres

zdolności do czynności prawnych, co za tym przemawia:

Istnieje pewna różnica:

pełna zdolność - mogą nabyć status przedsiębiorcy własnym działaniem,

ograniczona zdolność lub jej brak - mogą nabyć status przedsiębiorcy wskutek działań ich przedstawicieli lub

zdarzeń prawnych, np. dziedziczenie.

osoba prawna, czyli jednostka organizacyjna, której norma prawna osobowość prawną przyznaje;

W grę wchodzą przepisy szczególne i dlatego nie można odwołać się tu do lege non distinguente.

Mamy 3 grupy osób prawnych:

1 - ze swej istoty muszą być przedsiębiorcami:

2 - mogą ale nie muszą być przedsiębiorcami:

- cel zazwyczaj niegospodarczy, ale ustawodawca zezwala aby zyski uzyskiwane z działalności

gospodarczej przeznaczały na inny cel niż zarobkowy;

3 - z ich istoty wynika, że nie mogą prowadzić działalności gospodarczej lub istnieje wyraźny zakaz:

ułomne osoby prawne

Nowelizacja KC z 2003 roku przesądza o istnieniu tych jednostek.

Art.33¹ KC

§ 1 - do jednostek organizacyjnych nie będących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną,

stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych.

§ 2 - jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, za zobowiązania jednostki odpowiedzialność subsydiarną

ponoszą jej członkowie; odpowiedzialność ta powstaje z chwilą, gdy jednostka organizacyjna stała się

niewypłacalna.

Czyli są to jednostki, które mają wszelkie atrybuty osób prawnych, ale za ich zobowiązania odpowiadają także członkowie ich korporacji, a nie tylko one.

Ułomność to cech normatywna.

Wyróżniamy 5 kategorii ułomnych osób prawnych.

Handlowe spółki osobowe 5) wspólnoty mieszkaniowe

1) prawna, 2) partnerska, 3) komandytowa, ↓

4) komandytowo-akcyjna mogą być zawiązane tylko w celu prowadzenia

↓ zarobkowej działalności gospodarczej, czyli zawsze

przyjmujemy, że mogą, ale nie muszą być mają status przedsiębiorstwa;

przedsiębiorcami;

ELEMENTY NATURY PRZEDMIOTOWEJ

Osoby muszą spełniać warunki natury przedmiotowej, aby być przedsiębiorcami.

Osoba prowadzi działalność gospodarczą w rozumieniu ustawodawcy, musi spełnić następujące warunki:

1 - działalność gospodarcza musi być prowadzona w imieniu własnym (ze skutkami prawnymi dla siebie),

2 - musi być prowadzona na własny rachunek (skutki ekonomiczne prowadzonej

działalności; kogo obciążają koszty jej prowadzenia i komu przypadają zyski),

3 - musi być prowadzona w sposób zorganizowany (stworzenie zewnętrznych i wewnętrznych warunków

prowadzenia działalności gospodarczej) ↓ ↓

dopełnienie obowiązków stworzenie przedsiębiorstwa

rejestrowych; z jego strukturą organizacyjną;

4 - musi być prowadzona w sposób ciągły (jako trwałe źródło dochodu),

5 - zarobkowy cel działalności gospodarczej (orientacja na osiągnięcie zysku)

cel zarobkowy ≠ cel gospodarczy

↓ ↓

tutaj orientacja na osiągnięcie orientacja na osiągnięcie korzyści majątkowych;

zysku;

Nie można utożsamiać przedsiębiorcy z przedsiębiorstwem !!!

Przedsiębiorca to podmiot prawa.

Termin przedsiębiorstwo:

spółek handlowych;

być przedmiotem obrotu; definicja legalna przedsiębiorstwa art.55¹ KC;

Nie można utożsamiać przedsiębiorcy z firmą !!! 01.10.2006r.

Firma - nazwa pod którą przedsiębiorstwo prowadzi działalność gospodarczą.

Każdy przedsiębiorca musi mieć firmę, która ma określoną strukturę, zazwyczaj obejmuje 3 elementy:

Istnieje swoboda przedsiębiorstwa w zakresie obierania firmy, ale istnieją zasady obierania i posługiwania się firmą (ograniczają jego swobodę przy wyborze firmy).

    1. zasada jedności - może mieć tylko jedną firmę i pod jedną firmą może występować w obrocie gospodarczym;

    2. zasada prawdziwości - firma nie może wprowadzać w błąd co do przedsiębiorstwa, formy organizacyjnej, ani przedmiotu prowadzonej przez niego działalności; firmą przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną jest jego imię i nazwisko, a jeżeli jest osobą prawną lub ułomną osobą prawną to istnieje obowiązek wprowadzenia oznaczenia dodatkowego,

    3. np. firma przedsiębiorstwa państwowego, musi się znaleźć słowo państwowy; jest to zasada skierowana na ochronę;

    4. zasada wyłączności - na danym rynku daną firmą może posługiwać się tylko i wyłącznie jeden przedsiębiorca (bierzemy pod uwagę to z jakim rynkiem mamy do czynienia, np. dane osiedle jako rynek, czy też rynek światowy);

    5. zasada ciągłości - odnosi się do przedsiębiorców, którzy są osobami prawnymi i ułomnymi osobami prawnymi; oznacza, że w przypadku zmiany formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa może posługiwać się dotychczasową firmą z tym oznaczeniem dodatkowym;

Prawny punkt widzenia firmy → to dobro osobiste przedsiębiorcy. Konsekwencje:

innej osobie na posługiwanie się firmą przedsiębiorcy),

przepisy o firmie zawierają szczególne unormowanie - art.43¹º KC:

- sytuacja w której nastąpiło zagrożenie naruszenia cudzej firmy → uprawniony ma roszczenie o

zaniechanie tych działań zmierzających do naruszenia jego firmy;

- nastąpiło naruszenie cudzej firmy:

* roszczenie o zaniechanie posługiwania się cudzą firmą,

* roszczenie o usunięcie skutków posługiwania się cudzą firmą,

ZASADY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

Grupa I - zasady określane mianem naczelnych (uregulowane w Konstytucji) :

  1. zasada wolności gospodarczej i wolności konkurencji,

  2. zasada równości przedsiębiorców,

  3. zasada legalizmu.

Grupa II - adresowane do przedsiębiorców :

  1. zasada notyfikacji działalności gospodarczej,

  2. zasada jawności działalności gospodarczej,

  3. zasada samodzielności przedsiębiorców,

  4. zasada samofinansowania,

  5. zasada uczciwej konkurencji i ochrony konsumentów,

  6. zasada rozliczeń bezgotówkowych.

Grupa III - adresatem są organy państwa :

  1. zasada wspierania przedsiębiorczości,

  2. zasada poszanowania interesów przedsiębiorców,

  3. zasada udzielania informacji dotyczących danin publicznych,

  4. zasada jednego okienka (póki co nie obowiązuje, dopiero od 1 I 2007 roku).

Zasada wolności gospodarczej i wolności konkurencji

Urzeczywistnia gospodarkę rynkową.

Art.20 Konstytucji dotyczy tej zasady. Rozwinięta jest w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej.

Istnieje swoboda w 3 podstawowych obszarach :

  1. swoboda podejmowania bądź niepodejmowania działalności gospodarczej,

  2. oznacza swobodę wyboru formy organizacyjno-prawnej, w której działalność gospodarcza będzie prowadzona,

  3. swoboda co do przedmiotu prowadzonej działalności

Wolność gospodarcza nie ma absolutnego charakteru. Konstytucja zastrzega, że ograniczenia mogą wynikać tylko z przepisów ustawowych. Ograniczenia:

Ad.1

Przepisy ograniczają działanie wolności gospodarczej, np. zakaz prowadzenia działalności przez osoby sprawujące funkcje publiczne, sankcja karna w postaci zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, czy też w prawie upadłościowym zakaz prowadzenia działalności gospodarczej lub sprawowania funkcji gospodarczej w przypadku przewidzianym przez to prawo.

Ad.2

Tutaj ustawodawca zastrzega jedną formę organizacyjno-prawną lub kilka alternatywnych form.

Polskie radio, Telewizja publiczna → działają w formie spółki akcyjnej.

Prawo bankowe → postać banków państwowych, spółdzielczych lub bankowych spółek spółdzielczych.

Ad.3

Gdy w grę wchodzi koncesjonowanie określonej działalności, czyli zakaz podejmowania działalności w zakresie danej działalności; nie dotyczy podmiotu, który uzyskał tego rodzaju koncesję.

Koncesja jest udzielana w formie administracyjnej.

Koncesjonowanie może odwrócić zasadę i wyjątek.

Katalog dziedzin objętych koncesjonowaniem zawarty jest w art.46 ustawy SDG, jest to zamknięty katalog. Gdyby powstała nowa dziedzina objęta koncesjonowaniem to można wprowadzić ją tylko poprzez zmianę tego właśnie artykułu.

Ustawa o SDG zna 2 inne formy regulacji reglamentacyjnej:

        1. obowiązek uzyskania zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej - działalność gospodarcza może być podjęta po uzyskaniu zezwolenia, ale organ nie może odmówić jego wydania jeżeli podmiot spełnia warunki przewidziane przez przepisy prawa; mamy tylko element kontroli (czy to wstępnej czy następczej),

        2. obowiązek uzyskania wpisu do rejestru działalności regulowanej;

Zasada równości przedsiębiorców

Oznacza dezyderat skierowany przez ustawodawcę do organów prawa, aby przedsiębiorców znajdujących się w identycznej sytuacji traktować tak samo.

Jest to norma, która może być podstawą dla rozstrzygania indywidualnych spraw.

Zasada legalizmu

Organy administracji publicznej mogą działać w oparciu o przepisy prawa jeżeli wkraczają w sferę przedsiębiorców.

Zasada notyfikacji działalności gospodarczej

Fakt podjęcia działalności gospodarczej wymaga ujawnienia w systemie ewidencyjno-rejestrowym.

Zasada jawności działalności gospodarczej

Fakt prowadzenia działalności gospodarczej powinien być jawny dla innych uczestników obrotu gospodarczego, np. obowiązek oznaczenia siedziby i miejsca prowadzonej działalności gospodarczej.

Jawność systemu ewidencyjno-rejestrowego:

* pełna jawność formalna (każdy ma dostęp),

* ograniczona jawność formalna (dostęp mają osoby, które wykażą interes prawny w

uzyskaniu tych danych,

* pozbawienie jawności formalnej (niedostępne oprócz organu który prowadzi księgę).

Polski system charakteryzuje się pełną jawnością form (EDG, rejestr przedsiębiorców).

Firma i siedziba, kapitały własne, sposób reprezentowania w obrocie gospodarczym to najistotniejsze dane

ujawniane w księgach publicznych, katalog jest jednaj dużo szerszy.

oparł się na danych zawartych w księdze publicznej;

* domniemanie, że dane ujawnione w księdze są zgodne z rzeczywistym stanem,

* domniemanie, że dane ujawnione w księdze są powszechnie znane;

Jawność materialna dotyczy tylko rejestru przedsiębiorców, nie dotyczy EDG. Dopiero od 1 I 2007 roku się to zmieni, wówczas będzie także dotyczyć EDG.

Wpisane do rejestru przedsiębiorców następuje po przeprowadzeniu postępowania rejestrowego → orzeczenie zapada w postaci postanowienia.

Wpis do EDG to czynność materialno-techniczna, następuje na podstawie zgłoszenia, bez weryfikacji danych. Od 1 I 2007 roku będzie obowiązywał nowy tryb → postępowanie ewidencyjne zakończone wydaniem decyzji.

Zasada samodzielności przedsiębiorców

Pełnia kompetencji skupiona jest w gestii zainteresowanego przedsiębiorcy.

Zakaz władczego ingerowania organów w sferę działalności przedsiębiorstwa, który nie ma jednak charakteru absolutnego. Przepis ustawowy musi określać warunki jakie muszą być zaistnieć, aby organ mógł skorzystać z władczej kompetencji. Takie przepisy znajdujemy, np. w ustawie o stanie nadzwyczajnym, o stanie wojennym.

Zasada samofinansowania

Przedsiębiorca obowiązany jest pokrywać koszty prowadzenia działalności z przychodów, które działalność przynosi. Implikacje o charakterze prawnym zasady samofinansowania:

Zasada uczciwej konkurencji i ochrony interesów konsumenta

Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz unormowanie KC, czy też ustawy sprzedaży konsumenckiej, ustawy o ochronie konsumentów.

Zasada rozliczeń bezgotówkowych

Ustawa SDG - za pośrednictwem rachunku bankowego jeżeli wartość transakcji przekracza określony pułap lub suma transakcji przekracza określony pułap roczny.

Zasada wspierania przedsiębiorczości

Unormowanie prawne dotyczy pomocy publicznej. To zakres prawa gospodarczego administracyjnego.

Zasada poszanowania interesów przedsiębiorców

Przepisy dotyczące kontroli ograniczają np. ilość przeprowadzanych kontroli itp.

Zasada udzielania pisemnego informacji o daninach publicznych

To z prawa podatkowego.

Zasada jednego okienka

Odciąża przedsiębiorcę, który rejestruje się w jednym miejscu - rejestr przedsiębiorców lub EDG.

NABYCIE STATUSU PRZEDSIĘBIORCY

Czy fakt ujawnienia w rejestrze jest niezbędny dla nabycia statusu przedsiębiorców?

Mamy 2 poglądy:

  1. o nabyciu statusu przedsiębiorcy decyduje ziszczenie się stanu faktycznego, z którym norma prawna wiąże powstanie takiego statusu;

  2. inni ujawnienie w systemie rejestrowym wiążą z nabyciem statusu przedsiębiorcy,

- jest to pogląd wątpliwy, dr Gordon uważa za trafny pierwszy pogląd; z punktu widzenia nabycia statusu

przedsiębiorcy wpis do rejestru ma charakter deklaratoryjny, a nie konstytutywny.

Spełnienie warunków przedmiotowych decyduje o nabyciu statusu przedsiębiorcy.

MAJĄTEK PRZEDSIĘBIORCY 14.10.2006 r.

Każda działalność gospodarcza wymaga bazy materialnej.

Majątek - to ogół aktywów, czyli własność i inne prawa majątkowe. 3 kwestie:

  1. źródła pochodzenia

  1. klasyfikacja składników majątkowych