Bydło mięsne:

W.1(1)

Bydło miesne:

Wybór rasy mięsnej

• Nie ma idealnej rasy mięsnej!

• Przy ocenie ras mięsnych zwraca się szczególnie uwagę: na ich potencjał wzrostu (przyrosty masy ciała), umięśnienie (głównie najcenniejszych partii tuszy, czyli zadu i lędźwi) oraz wydajność rzeźną.

• Zdolność do szybkiego otłuszczania, czyli odkładania dużej ilości tłuszczu wewnętrznego i podskórnego, oceniana jest negatywnie.

• Jednak zmienność tych cech, a więc występujące różnice między osobnikami i rasami nie są takie duże, jak w przypadku produkcji mleka, gdzie różnica zdolności produkcji między rasami może być nawet kilkukrotna.

• Rasy mięsne bydła różnią się dość znacznie pod względem najważniejszych cech użytkowych, takich jak: kaliber, tempo wzrostu, okres dojrzewania, łatwość wycieleń, wymagania pokarmowe, otłuszczenie tuszy, cechy mięsa.

• Nie pozwala to na jednoznaczne wytypowanie rasy najlepszej, gdyż każda z nich jest dobra i najlepsza w zakresie pewnych, dla niej swoistych cech.

• Zadaniem hodowcy jest wybór rasy najbardziej odpowiedniej do systemu chowu, posiadanej bazy paszowej i wymagań konsumentów

rodzaje świń:

CHAROLAISE:

Należy do ras dużego kalibru. Ma mocno umięśnione lędźwie i udziec, mocne kończyny.

• Rasa bardzo przydatna do intensywnego opasu, prowadzonego do dużej masy ciała.

• Doskonale wykorzystuje pasze i łatwo przystosowuje się do różnych warunków klimatycznych.

• Młode buhajki intensywnie opasane przyrastają średnio 1500g dziennie.

• Wydajność rzeźna buhajków opasowych przekracza 70 proc. Pierwiastki mają skłonność do trudnych porodów. Jest to rasa przydatna do krzyżowania towarowego.

HEREFORD:

Rasa późno dojrzewająca, ale bardzo płodna i łatwo się wycielająca.

• Przystosowuje się doskonale do różnych warunków bytowania. Bardzo dobrze znosi pastwiskowy system utrzymania.

• Dwuletnie, dobrze opasione buhajki ważą średnio 800kg, jałówki-650kg.

• Daje dość przetłuszczone tusze. • Wydajność rzeźna wynosi 65 proc

ANGUS:

• Jest to bydło jednomaściste czarne lub czerwone i obie te odmiany są w Polsce hodowane. • Rasę tę charakteryzuje wysoka wydajność i jakość mięsa z powodu dobrego wysklepienia mięśni oraz optymalnego otłuszczenia i marmurkowatości, a więc cech pożądanych dla mięsa kulinarnego.

• Angusy są szczególnie polecane do kojarzenia z jałówkami, gdyż z racji genetycznie utrwalonej niedużej masy ciała rodzących się cieląt nie grozi to wystąpieniem trudnych porodów.

• Jest to rasa bardzo płodna.

PIEMONTESE:

• Rasa włoska, u której częściej niż u innych ras występuje gen. hipertrofii, czyli przerostu mięśni.

• Związana jest z tym cecha dwupośladkowości. Bydło tej rasy ma potężne mięśnie na karku, łopatkach i udźcu.

• Jest to rasa średniego kalibru, o delikatnym kośćcu.

• W większości krajów wykorzystuje się ją do krzyżowania towarowego i wypierającego. Tusze są wysokiej jakości,

mało otłuszczone.

Marchigiana:

• Zwierzęta tej rasy są wielkie, długie o umaszczeniu od jasnoszarego do białego, charakteryzują się dużymi rozmiarami ciała, długim harmonijnym i zwartym tułowiem, optymalnym umięśnieniem.

• Mięso bardzo dobrej jakości nawet uzyskane od 10- letnich krów jest tak delikatne jak młodych zwierząt.

• Wydajność rzeźna wynosi 66-67%, dzienne przyrosty mogą sięgać powyżej 1500g.

Chinina:

• Umaszczenie porcelanowo-białe silnie kontrastuje z czarnym kolorem skóry i śluzawicy.

• Rasa wykazuje odporność na gorący klimat,

• Ceniona z powodu doskonałego pokroju i jakości wołowiny.

• Odporność na gorący klimat.

• Używana była do ulepszania innych włoskich ras takich jak marchigiana i maremmana, również eksportowana do wielu krajów świata jako komponent do krzyżowania towarowego.

SIMENTAL:

• Rasa wcześnie dojrzewająca, dobrze umięśniona, o mocnym kośćcu.

• Ma duże zdolności przystosowawcze.

• Cechuje ją dobra użytkowość opasowa, przyrosty dzienne buhajków dochodzą do 1500 g, wydajność rzeźna do 63%.

• Rasa ta jest często wykorzystywana do krzyżowania towarowego.

LIMOUSINE:

• Rasa francuska, o charakterystycznym jednolitym, czerwono-brunatnym umaszczeniu, z jasną obwódką wokół śluzawicy i oczu.

• Jest rasą bardzo odporną na warunki atmosferyczne, płodną, długowieczną, łatwo się wycielającą.

• Przyrosty dzienne buhajków opasowych do 16. miesiąca życia wynoszą 1100- 1300 g. Młode, 3-4-miesięczne opasy ważą już 140-170 kg.

• Wydajność rzeźna buhajków wynosi 67-68 proc. Mają one wyjątkowo umięśnione udźce. Rasa ta ma małą skłonność do otłuszczania, posiada kruche mięso, o delikatnych włóknach.

• Jest przydatna do krzyżowania towarowego.

• U tej rasy, a także u krów innych ras, unasienianych nasieniem buhajów limousine, nie stwierdza się ciężkich porodów.

SALERS:

• Rasa francuska, sporego kalibru, mająca wyjątkowo długą, kręconą sierść.

• Jest rasą niewymagającą i długowieczną. Cielęta rosną szybko, a przyrosty dzienne buhajków opasowych wynoszą średnio 1250 g.

• Wydajność rzeźna dochodzi do 56 %, ma smaczne, marmurkowate mięso.

• Odznacza się dobrą płodnością i łatwo się wyciela.

Błękitna belgijska:

• Umaszczenie zwierząt jest białe z błękitnymi dereszowatymi plamami. Rasa ta należy do najbardziej umięśnionych i najsłabiej otłuszczających się. Wydajność rzeźna buhajków wynosi ponad 67%, a tusze uzyskują najwyższe klasy za umięśnienie łącznie z klasą S.

• Ponadto występujący dość często u tej rasy gen hipertrofii mięśniowej (dwupośladkowości) powoduje, że porody u krów są bardzo trudne. Większość wcieleń odbywa się za pomocą cesarskiego cięcia.

Welsh Black:

• Umaszczenie jest czarne, jednolite, bydło średniego kalibru charakteryzuje się dobrą płodnością, wczesnym dojrzewaniem i długowiecznością.

• Wycielenia krów są z reguły łatwe, krowy są łagodne, troskliwe i opiekuńcze. Wykazują bardzo dobrą mleczność.

• Walorami tej rasy są małe wymagania pokarmowe i łatwość przystosowania się do trudnych warunków klimatycznych.

Blonde d'Aquitaine:

• Umaszczenie jednolicie jasnobeżowe do płowego z odcieniem czerwonym w połączeniu z jasną śluzawicą oraz beżowymi lub brązowymi rogami i racicami, bydło dużego kalibru.

• Przydatna do opasu intensywnego, prowadzonego do wysokiej masy końcowej.

• Charakteryzuje się bardzo dobrą wydajnością rzeźną, dają tusze dobrze umięśnione i nieotłuszczone.

PRAKTYCZNE RADY:

• Mimo że nie ma idealnej rasy mięsnej, a każda z nich ma swoje zalety i wady, można pokusić się o pewne rekomendacje, wykorzystujące doświadczenia hodowców europejskich.

• Do chowu w czystości rasy i przy zapewnieniu dobrych warunków utrzymania i żywienia najbardziej nadają się francuskie rasy Limousine i charolaise.

• W warunkach bardziej ekstensywnych lepiej sprawdzają się rasy hereford i angus, ale ze względu na ich szybkie otłuszczanie są one mniej chętnie kupowane na eksport do Włoch i Hiszpanii.

• Z powodu dominacji w polskim eksporcie młodych cieląt i odsadków do Włoch, najwyższe ceny można uzyskać za bydło piemontese i jego mieszańce, ale rasa ta wymaga dobrych warunków i specjalnej opieki przy porodach.

• Dalsza intensywna selekcja w kierunku cech mięsnych bydła simentalskiego prawdopodobnie zwiększy zainteresowanie tą rasą.

• Jeżeli rolnik zdecyduje się na tworzenie stada mięsnego poprzez krzyżowanie wypierające,

• to powinien zdecydować się na rasę limousine,

- u której rzadziej występują trudne porody,

- a buhajki - mieszańce mają bardzo dobrą wartość

opasową i cechy rzeźne, można je również łatwo

sprzedać na eksport.

KRZYŻOWANIE TOWAROWE:

• Mała populacja czysto rasowego bydła mięsnego w Polsce oraz systemy produkcji wołowiny stosowane w innych krajach Unii Europejskiej potwierdzają, że główną drogą produkcji żywca wołowego wysokiej jakości w Polsce będzie jeszcze przez wiele lat krzyżowanie towarowe.

• Celem krzyżowania towarowego jest poprawa ilości jakości wołowiny, uzyskiwanej poprzez krzyżowanie części pogłowia (20-30 procent - zależnie od średniego czasu użytkowania krów w stadzie) krów mlecznych z buhajami wyspecjalizowanych ras mięsnych.

• Poszczególne rasy mięsne wykazują zróżnicowaną przydatność do krzyżowania towarowego.

• Każda z nich, obok niewątpliwych zalet, przenosi na potomstwo cechy mniej korzystne.

• Do opasu intensywnego, prowadzonego do wysokiej masy ciała, najbardziej przydatne są mieszańce po buhajach dużych, masywnych ras: charolaise, belgijska biało-błękitna (bbb), blond d'aquitaine, simental mięsny.

• Osiągają one wysokie przyrosty masy ciała, bardzo dobrze wykorzystują pasze, dostarczając dobrze umięśnione i słabo otłuszczone tusze.

• Bardzo dobrą przydatność do krzyżowania towarowego wykazuje francuska rasa limousine.

• Jej potomstwo osiąga dobre przyrosty, jest bardzo dobrze umięśnione, mało otłuszczone, z doskonałą jakością mięsa i jego wysokim udziałem w tuszy.

• Jeszcze jedną, bardzo ważną zaletą, jest łatwość wycieleń. Podobnymi zaletami tuszy wyróżniają się mieszańce z włoską rasą piemontese.

• W porównaniu z wymienionymi rasami mniejszą przydatność do krzyżowania towarowego wykazują najbardziej liczne na świecie,

przydatne do ekstensywnych systemów opasu, brytyjskie rasy hereford i angus oraz francuska rasa salers

Przez krzyżowanie towarowe uzyskuje się u mieszańców:

• poprawę wartości opasowej (wyższe przyrosty dobowe, lepsze wykorzystanie paszy,

• lepszy stopień umięśnienia),

• lepszą wartość rzeźną (wyższa wydajność rzeźna, wyższy udział mięsa oraz niższy tłuszczu i kości w tuszy,

• lepsza jakość mięsa,

• wyższa ocena stopnia umięśnienia

• iniższa otłuszczenia przy ocenie półtusz systemem EUROP).

W.2(1)

Organizacja produkcji żywca wołowego:

Wybór rodzaju cyklu produkcji żywca wołowego

podyktowany jest kryteriami:

- biologiczno-technicznymi: optymalne wykorzystanie cech rasowych w określonych warunkach środowiska oraz przyjętych technologiach chowu (żywienie,

utrzymanie zwierząt) i produkcji, zasobność w użytki zielone, ich plonowanie oraz jakość i ilość pasz zgromadzonych na okres zimy, zasobność w budynki

inwentarskie i siłę roboczą,

- ekonomicznymi: cena i popyt na określony rodzaj żywca,

Produkcja żywca wołowego w cyklu otwartym:

Rodzaje ferm:

- małe fermy prywatne (około 10-50 buhajków)

- fermy średnie - często spółdzielcze (około 100-200

buhajków)

- duże fermy opasowe (kilkaset do 2 tys. buhajków)

Przyjmuje się dwa systemy utrzymania zwierząt:

-indywidualny - po skierowaniu opasanego buhajka na ubój, kolejny może być wstawiony na jego miejsce. Decyzja o uboju podejmowana jest osobno dla każdego buhajka. Obejmuje ona dwa warianty:

a) na miejsce buhajka przeznaczonego na ubój wprowadzany jest kolejny osobnik do opasu,

b) na miejsce buhajka przeznaczonego na ubój nie wprowadza się kolejnego osobnika (przy ograniczonej liczbie cieląt do opasu).

-grupowy - buhajki utrzymywane są w grupach zajmujących oddzielne boksy. Zakłada się, że wszystkie buhajki z boksu muszą być skierowane na ubój przed wprowadzeniem nowej grupy. Decyzje dotyczące uboju podejmowane są w dwuetapowo. W pierwszym etapie podejmuje się decyzje o uboju pojedynczych zwierząt, w drugim - decyzje o uboju pozostałych buhajków, tak aby opróżnić boks i wprowadzić do niego nową grupę.

Opas

* półintensywny (z jednym sezonem pastwiskowym)

* ekstensywny (z dwoma sezonami pastwiskowymi)

- Okres letni - pastwisko

(przyrosty masy ciała 800 - 1000 g na dzień)

- Okres zimowy - obora: kiszonka i siano z

dodatkiem paszy treściwej.

Cielęta urodzone wiosną

Odchowuje się je w ciągu lata. Zimą żywione są tanimi paszami gospodarskimi (kiszonka, siano, słoma) z niewielkim dodatkiem (1,0-1,5 kg dziennie) paszy treściwej zbożowej. Opasanie właściwe przeprowadza się w następnym sezonie

pastwiskowym, a jesienią opasy w wieku około 18 miesięcy

odstawiane są na ubój.

Cielęta urodzone jesienią

Odchowywane ekstensywnie w okresie zimowym. Opasa się je na pastwisku w pierwszym sezonie letnim, stosując ograniczoną ilość (1,0-1,5 kg dziennie) paszy treściwej. Opasy ważące około 350 kg, przetrzymuje się przez zimę na skąpym żywieniu (kiszonka z trawy, siano, słoma i około 1,0-1,5 kg śruty zbożowej).

W okresie zimowym buhajki osiągają przyrosty 500-600 g na dzień. Po powtórnym wyjściu na pastwisko następuje tzw. Kompensacja wzrostu, polegająca na wyrównywaniu okresu niedożywienia (niedostatecznego żywienia zimowego) poprzez lepsze wykorzystanie paszy i intensywniejszy wzrost w okresie żywienia

obfitszego. Zwierzęta przeznacza się jesienią na ubój. Zwykle mają wtedy 2 lata i osiągają masę ciała około 600 kg. Często przez

45-60 dni przed ubojem żywi się je bardziej intensywnie, z dodatkiem pasz zbożowych.

Produkcja żywca wołowego w cyklu zamkniętym:

Odbywa się w gospodarstwach utrzymujących stada podstawowe ras mięsnych i mieszańców oraz prowadzących opas odchowanych cieląt.

Utrzymanie stada krów-matek wymaga posiadania odpowiedniej powierzchni użytków zielonych.

Na terenach o łagodnym klimacie i dużych zasobach użytków zielonych za najefektywniejsze uznaje się całoroczne utrzymanie stada podstawowego bez budynków, z maksymalnym wykorzystaniem pastwisk, również zimowych oraz tanich pasz objętościowych (kiszonka z traw, sianokiszonka, siano). Tam gdzie klimat jest nieco surowszy można zimą utrzymywać stado podstawowe luzem w otwartych pomieszczeniach lub miejscach osłoniętych od wiatru.

Sezonowość wycieleń

Wycielenia powinny odbywać się 2-3 miesiące przed sezonem wypasu, czyli od połowy stycznia do końca marca. Zarówno w okresie zimowym jak i wczesnowiosennym krowy cielą się na ogół w pomieszczeniach otwartych. Do zalet zimowych i wczesnowiosennych porodów, należy lepsze przygotowanie cieląt do sezonu pastwiskowego, a przez to wyższe ich przyrosty w tym sezonie, a w konsekwencji większa produkcja żywca z całego stada.

Okres pastwiskowy:

W początkowych miesiącach wypasu (w okresie wiosennoletnim) ilość i jakość zielonki jest największa i zwierzęta mają pod dostatkiem smacznej paszy, charakteryzującej się wysoką koncentracją energii i białka. Gdy w miarę postępującego wypasu ilość i jakość runi ulega pogorszeniu, należy powiększyć powierzchnię kwater lub stosować dokarmianie zwierząt zielonką koszoną lub kiszonką i paszą treściwą zbożową (1,5-2,5 kg na dzień). Zwierzęta żywione na prawidłowo użytkowanym pastwisku kwaterowym (rotacyjnym), wykorzystują 80-85% zielonki w stosunku do całego porostu, podczas gdy na pastwisku

zaniedbanym i źle użytkowanym zaledwie 30%.

Odsadzenie cieląt od matek

Cielęta są odchowywane przy matkach na pastwisku do wieku 6-7 miesięcy. Odsadzenia odbywają się jesienią, przed powrotem krów do obór.

W momencie odsadzenia jałówki mają zazwyczaj, zależnie od rasy i wieku, 190-270 kg masy ciała, a buhajki 230-300 kg.

Ocena i kwalifikacja do dalszej hodowli lub opasu

Jałówki przeznaczone na remont stada powinno się kryć w wieku 15-17 miesięcy przy masie ciała wynoszącej 60-65 % masy ciała matki. Wówczas wycielenia następują w wieku 24-26 miesięcy, a cały cykl produkcyjny trwa około dwóch lat. Gdy jałówki nie osiągną wymaganej do krycia masy ciała

należy je pokryć w sezonu krycia w następnym roku, aby przyjęty model produkcji był zachowany. Buhajki opasa się zazwyczaj półintensywnie lub intensywnie

w pomieszczeniach do wieku 12-15 miesięcy.

W opisanym modelu produkcji wołowiny stada krów-matek utrzymuje się jedynie dla uzyskania cielęcia, zatem roczne koszty utrzymania krowy-matki obciążają całkowicie koszty odchowu cielęcia. Koszty te należy powiększyć ze względu na wielkość wskaźnika odchowu cieląt, który w dobrych stadach wynosi 90-95%.

Na ogół jednak chów krów-matek połączony z reprodukcją własną umożliwia uzyskiwanie korzystniejszych efektów ekonomicznych i, co również ważne, lepsze wykorzystanie paszy gospodarskiej w porównaniu z opasem buhajków pochodzących z zakupu.

W.3(1)

Praktyczne rozwiązania systemów utrzymania:

• Chów bydła mięsnego, w przeciwieństwie do bydła mlecznego nie wymaga tak dużego wkładu pracy i wiedzy gdyż opiera się na bardziej prymitywnych, zbliżonych do natury zasadach.

• istotną cechą utrzymania bydła mięsnego jest to, że cielęta przebywają wraz z matkami do wieku 6-8 miesięcy życia.

• Taki system utrzymania cieląt znacznie obniża nakłady robocizny związanej z żywieniem i wychowem. Wraz z upływem czasu cielęta pobierają coraz więcej pasz stałych.

• W zimie będzie to sianokiszonka, natomiast latem świeża trawa na pastwisku.

System uwięziowy dla krów mięsnych

• Może być stosowany w gospodarstwach o niewielkiej skali produkcji, w których zrezygnowano z produkcji mleka a zmiana systemu utrzymania na wolnostanowiskowy jest nieopłacalna.

• Taki system jednak dla krów mięsnych jest rozwiązaniem problematycznym. Duża pracochłonność przy obsłudze wynika przede wszystkim z zanieczyszczania przez cielęta stanowisk, korytarza paszowego a tym samym paszy w całej oborze.

• Utrzymanie na uwięzi nie zapewnia potrzeb behawioralnych krów, dlatego należy dążyć do zapewnienia im minimum komfortu, poprzez odpowiednią szerokość stanowiska umożliwiającego swobodne wstawanie i kładzenie się a także dobre warunki higieniczne.

Obory wolnostanowiskowe dla krów z cielętami:

• Naturalny sposób utrzymania krów mięsnych z cielętami polega na tym, że cielęta przebywają razem matkami cały czas do odsadzenia (do wieku 6-8 miesięcy).

• Przy wycieleniach zimowych i wczesnowiosennych cielęta przebywają z matkami w oborze do początku sezonu pastwiskowego, a następnie na pastwisku do momentu odsadzenia, czyli do końca sezonu.

• Taki sposób zapewniają obory wolnostanowiskowe. W oborach w tych należy na okres porodów wydzielić kojce porodowe o powierzchni od 8 do 9 m2 na krowę.

• Powinny one być suche, obficie ścielone i zabezpieczone przed przeciągami.

• W kojcu porodowym krowa przebywa z cielęciem ok. 7 dni po wycieleniu, jest to niezbędny okres do dobrego wykorzystania siary przez cielę oraz na umocnienie więzi między krową i cielęciem.

• Po tym okresie krowy z cielętami wracają do wspólnej części budynku, w której przebywają razem wszystkie krowy i cielęta.

• Dla cieląt można wydzielić oddzielny kojec grupowy z przejściem o regulowanej szerokości i wysokości służącym do swobodnego przechodzenia, w którym

mogą odpoczywać i być ewentualnie dokarmiane paszami treściwymi.

• W utrzymaniu krów mięsnych z cielętami rzadko stosuje się obory boksowe, jedyną ich zaletą jest mniejsze zużycie ściółki do ścielenia boksów legowiskowych (1-2 kg/SD). Wymiary boksów legowiskowych muszą być dostosowane do wielkości krów.

System otwarty

• Budynek otwarty nie posiada izolacji termicznej przegród budowlanych a jedna ze ścian jest całkowicie otwarta.

• Warunki mikroklimatyczne w takim budynku są zbliżone do warunków panujących na zewnątrz.

• Dla bydła mięsnego nie ma konieczności budowy solidnych, ciepłych i co za tym idzie drogich budynków inwentarskich, wystarczy zadaszona wiata obita z trzech stron deskami, ze swobodnym dostępem do okólników lub obszernych wybiegów.

• W tym systemie zwierzęta przebywają bez uwięzi na stanowiskach indywidualnych lub mają do dyspozycji cały budynek (brak stanowisk legowiskowych) a rozwiązanie techniczne takie jak w budynkach zamkniętych.

• Przy utrzymaniu systemem otwartym musimy zapewnić zwierzętom, wystarczająca ilość niezamarzającej paszy i wody, ciepłe i suche legowisko, a w okresie jesienno zimowym ochronę przed przeciągami stosując np. zasłony przeciwwietrzne.

Utrzymanie bezbudynkowe

• Zarówno w okresie sezonu letniego, kiedy zwierzęta cały czas korzystają z pastwiska jak i w okresie zimowym.

• Jednak szczególnie okresie jesienno-zimowym należy zapewnić zwierzętom schronienie w postaci osłon przed wiatrem, mogą to być np. ustawione ściany z beli słomy oraz miejsca legowiskowe, np. głęboka ściółka.

• W chowie bydła mięsnego nie należy zmieniać raz ustalonego sposobu bytowania, jeśli zdecydujemy się na utrzymanie bezbudynkowe, to nie możemy bydło okresowo zamknąć w pomieszczeniach.

• System utrzymania uzależniony jest w dużej mierze od posiadanej rasy bydła, ponieważ wymagania poszczególnych ras są różne.

Wolnostanowiskowe utrzymanie młodzieży

• jest najbardziej optymalnym sposobem, ponieważ ogranicza nakłady pracy, jak również stwarza dobry komfort bytowania zwierząt.

• Szczególnie polecane powinny być pomieszczenia typu otwartego.

• Po odsądzeniu cieląt od krów rozdziela się je na 2 grupy (jałówek i buhajków), aby zapobiec przypadkowym pokryciom.

• W obrębie płci zwierzęta dzieli się na grupy żywieniowe uwzględniając masę ciała zwierząt (dobór zwierząt o zbliżonej masie).

• W związku z tym pomieszczenie dla młodzieży hodowlanej i opasowej powinno być podzielone na kojce grupowe dla 10-20 zwierząt, zapewniając odpowiedni dostęp zwierząt do poideł i żłobu.

W.4(1)

Efektywność produkcyjna - Stosunek poniesionych nakładów do uzyskanych przychodów wyrażany w jednostkach produktu.

Efektywność ekonomiczna - Stosunek poniesionych nakładów do uzyskanych przychodów wyrażany w jednostkach pieniężnych.

Produkcja efektywna ekonomicznie gdy spełnione są zasady racjonalnego gospodarowania:

- Zasada maksymalizacji uzyskiwanych efektów, to jest wartości produkcji przy danym poziomie kosztów.

- Zasada minimalizacji kosztów produkcji przy danej założonej wielkości wartości produkcji.

O efektywności w hodowli bydła mięsnego i produkcji żywca wołowego decydują czynniki

-Genetyczne (płodność, długowieczność, łatwość wycieleń, troskliwość o potomstwo, mleczność krowy mięsnej, temperament oraz zdolność do pobierania dużejilości pasz objętościowych i dobrego wykorzystania paszy, tempo wzrostu, wydajność rzeźna i jakość tuszy)

-Organizacyjno-technologiczne (właściwy wybór typu gospodarstwa, skali i technologii produkcji żywca oraz systemu utrzymania zwierząt, prawidłowa organizację stada (sezonowość wycieleń), zapewnienie odpowiedniej bazy paszowej, prawidłowe żywienie krów-mamek, odchowywanych zwierząt hodowlanych oraz opasów, wybór technologii wypasu i utrzymania zimowego stada podstawowego, sposób odchowu cieląt, rodzaj posiadanych pomieszczeń, pielęgnacja zwierząt, wybór najkorzystniejszej strategii produkcji

-Ekonomiczne (ceny środków produkcji i produktów)

Niewystarczająca kwota mleczna liczba krów mlecznych może ulec dalszemu zmniejszeniu, a produkcja mleka będzie się koncentrować w wyspecjalizowanych fermach; Szansą dla gospodarstw, które przestaną produkować mleko jest produkcja wołowiny w oparciu o krowy-mamki, odchowujące cielęta na pastwisku.

Pomimo, że po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej wzrosły ceny na wszystkie kategorie żywca wołowego, w tym na młode bydło opasowe, to jednak wciąż najbardziej opłacalna jest sprzedaż odsadzonych cieląt, szczególnie, jeśli trafiają one do zagranicznych producentów wołowiny.

Tworzenie stad mięsnych

1.zakup materiału hodowlanego

2.Koszty zakupu zwierząt hodowlanych w dużym stopniu wpływają na opłacalność produkcji żywca pochodzącego od ras mięsnych. Wzrost cen żywca po akcesji z Unią Europejską spowodował poprawę opłacalności hodowli bydła mięsnego i produkcji wołowiny. Powoduje to znaczny popyt na materiał hodowlany, a w konsekwencji wysokie jego ceny.

3.krzyżowanie wypierające w stadach krów ras mlecznych

Istniejące duże obszary trwałych użytków zielonych w naszym kraju stwarzają możliwości opłacalnej produkcji żywca wołowego w stadach mięsnych i

mieszańcowych w systemie polegającym na utrzymaniu stada podstawowego bez pomieszczeń inwentarskich i odchowie cieląt przy matkach na pastwisku.

System taki zapewnia bardzo dobre wyniki rozrodu i odchowu cieląt, zadawalające przyrosty masy ciała i zdrowotność zwierząt oraz produkcję wołowiny o

wysokiej wartości biologicznej i kulinarnej.

Sezonowość wcieleń stadach utrzymującym krowy-mamki:

1.wycielenia w miesiącach zimowych a najpóźniej wczesnowiosennych

2.Efektywność ekonomiczna odchowu jałówek i buhajków hodowlanych oraz opasu jest wyraźnie wyższa w przypadku zwierząt urodzonych w styczniu i lutym w porównaniu z urodzonymi w marcu i kwietniu.

3.Okres przebywania przy matkach cieląt urodzonych wcześniej jest dłuższy, są lepiej przygotowane do korzystania z pastwiska, co wyraża się

wyższymi przyrostami, ich masa ciała przy odsadzeniu jest wyższa, podczas gdy koszty utrzymania krowy-matki pozostają takie same.

Opas ekstensywny - (tak opasane są głównie wolce i jałówki) umożliwia dostosowanie żywienia do sezonowej podaży pasz w gospodarstwie, ale może być nieopłacalny ze względu na długi czas trwania i - co się z tym wiąże - duże zużycie paszy bytowej, duże koszty obsługi zwierząt i koszty jednostkowe amortyzacji stanowiska (w opasie alkierzowym). Uzyskiwany żywiec cechuje się zwykle gorszą jakością, a zatem jego cena jest niższa.

Analiza ekonomiczna - zasady rachunku ekonomicznego

-Rachunek ekonomiczny stanowi zespół metod i narzędzi umożliwiających podjęcie optymalnych decyzji poprzez: wartościowe ujmowanie i porównywanie nakładów (kosztów) i efektów (przychodów) związanych z daną działalnością.

-Aby go przeprowadzić należy posiadać informacje na temat:

• możliwości uzyskania środków produkcji i ich cen

• potrzeb rynku i możliwych do uzyskania cen na produkty (mleko, żywiec wołowy).

W.5(1)

Grupa producencka:

Grupa producencka oznacza każdą dobrowolną, wspólną i zorganizowaną działalność producentów rolnych. Podstawowym warunkiem jej powstania jest zatem chęć wspólnego działania pewnej liczby rolników - producentów, którzy produkują na skalę towarową określony produkt. Grupę taką powinna cechować dobrowolność zrzeszania się, wspólny cel działania, świadomość obowiązków i zadań wynikających z członkostwa, wzajemna uczciwość i zaufanie pomiędzy partnerami.

Za tworzeniem grup producenckich przemawiają następujące przesłanki:

-efektywniejsze wykorzystanie sprzętu i majątku trwałego;

-wyższa efektywność inwestycji;

-niskie koszty produkcji (zwłaszcza koszty stałe produkcji);

-wyższa dochodowość i opłacalność produkcji;

-niższe koszty handlu.

Korzyści wynikające z przynależności do grupy producenckiej

-wyeliminowanie konkurencji wewnętrznej i łatwiejsze pokonanie konkurencji zewnętrznej; ograniczenie do minimum pośredników handlowych;

-prowadzenie wspólnego konfekcjonowania i dostarczania do odbiorcy jednolitych partii żywca wołowego wytworzonego w ramach grupy produktów [koncentracja podaży w jednym ręku: jednorodny towar (np. cielęta do opas, młody żywiec rzeźny) - wyższa jakość - wyższa cena];

-większe szanse na negocjowanie bardziej korzystnych cen zbytu żywca i zakupu środków do produkcji - od tych, które może wynegocjować pojedynczy producent;

-tworzenie własnych sieci handlowych;

-wspólne finansowanie zakupu środków do produkcji (np. pasz, koncentratów paszowych, nawozów, maszyn, urządzeń), niższe koszty zaopatrzenia;

-zwiększenie zasobów środków finansowych (możliwość planowania inwestycji, większe możliwości pozyskania niezbędnego kapitału);

-obniżenie jednostkowych kosztów produkcji (np. dystrybucji, transportu);

-pełniejsze wykorzystanie potencjału produkcyjnego, np. poprzez wspólne użytkowanie maszyn i urządzeń;

-wymianę doświadczeń oraz rozłożenie ryzyka prowadzonej działalności na wszystkich członków grupy;

-wspólną promocję oraz umieszczanie produktów na rynku przy wykorzystaniu zatrudnionych specjalistów;

-korzystanie z różnych form wsparcia grupy, m.in. w formie fachowego doradztwa, dostawy sprzętu specjalistycznego, informacji rynkowej, wydawnictw specjalistycznych, szkolenie członków grupy itp.;

-wspólne unowocześnienie technologii produkcji; lepszy dostęp do wiedzy.

Grupa producencka prowadzi działalność jako przedsiębiorca mający osobowość prawną, jeśli:

-jest utworzona (w zależności od rodzaju produktu lub grupy produktów) przez minimum 5 producentów;

-działa na podstawie aktu założycielskiego (statutu lub umowy notarialnej);

-osiąga minimalną wielkość rocznej produkcji towarowej, określonej w Rozporządzeniu Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 lutego 2004 r.;

-przychody ze sprzedaży danej kategorii produktów, wytworzonych w gospodarstwach członków grupy, stanowić muszą więcej niż połowę

przychodów ze sprzedaży produktów, z uwagi, na które grupa powstała; została formalnie uznana, tzn. wpisana do rejestru, który prowadzi wojewoda właściwy ze względu na miejsce siedziby grupy.

Zasady tworzenia grup producenckich:

-Dobór członków grupy producentów - do grupy mogą należeć tylko producenci, którzy będą mieli te same cele i będą chcieli je wspólnie realizować, a nawet podporządkować się wspólnym interesom.

-Określenie celów i zadań grupy - cele grupy powinny być jednoznaczne i w ich wypracowaniu powinni uczestniczyć wszyscy członkowie. Przystępujący do grupy nowi członkowie muszą je znać i akceptować.

-Określenie zasad współpracy - najważniejsze zagadnienia zarówno przy organizacji grupy, jak i w czasie jej funkcjonowania. Brak lub

niejednoznaczność ustaleń są najczęstszą przyczyną powstawania konfliktów i w efekcie rozpadu grupy. Należy przy tym zwrócić uwagę na:

• Kierownictwo w grupie i zasady podejmowania decyzji

• Zasady zawierania umów i ich realizacji przez grupę

• Zasady rozliczeń w grupie: finansowanie bieżącej działalności grupy, w tym: wynagrodzenie kierownika grupy, rozliczenia za dostarczone produkty,

finansowanie wspólnych inwestycji.

-Wybór formy prawnej prowadzenia działalności - należy wybrać formę (spółdzielnie, spółki prawa handlowego, zrzeszenia, stowarzyszenia), która pozwoli na najpełniejsze zrealizowanie celów.

Pomoc finansowa dla grup producentów rolnych:

-Pomoc finansowa na założenie grupy: wydatki na: opłaty notarialne, sądowe i administracyjne oraz usługi prawne, opracowanie planów działania grupy, zakup niezbędnego wyposażenia pomieszczeni socjalnych i administracyjno - biurowych o wartości jednostkowej poniżej 3 500 zł.

-Pomoc finansowa na wsparcie działalności administracyjnej grupy: wydatki wynikające z przyjętych przez grupę planów działania, poniesione na: wynagrodzenia oraz składki na ubezpieczenia społeczne i fundusz pracy pracowników zatrudnionych przez grupę na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia lub umowy o dzieło, na usługi doradcze i prawne, podróże służbowe pracowników administracyjnych, materiały i usługi związane z prowadzeniem działalności administracyjnej, podstawowe ubezpieczenia i najem pomieszczeń służących do prowadzenia działalności administracyjnej.

Przyznanie pomocy finansowej odbywa się w dwóch etapach:

Etap I - złożenie wniosku o przyznanie pomocy finansowej na wspieranie grup producentów rolnych objętej planem rozwoju obszarów wiejskich w ciągu pół roku od dnia dokonania wpisu grupy do rejestru przez wojewodę. Wymaganym załącznikiem do wniosku jest zaświadczenie wojewody o wpisie grupy do rejestru grup

producentów rolnych lub decyzja administracyjna wojewody. Pomoc przyznaje, w drodze decyzji administracyjnej, dyrektor oddziału

regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, właściwy ze względu na siedzibę grupy.

Etap II: - złożenie wniosku o wypłatę środków finansowych z tytułu pomocy dla grupy producentów rolnych (w ciągu 30 dni po zakończeniu roku działalności, tj. 12 miesięcy od dnia wydania decyzji o wpisaniu grupy do rejestru prowadzonego przez wojewodę).

Wymaganymi załącznikami do wniosku o wypłatę środków z tytułu pomocy są:

-zaświadczenie wojewody o wpisie grupy do rejestru grup producentów rolnych;

-wykaz faktur VAT i rachunków w ujęciu chronologicznym.

Wysokość pomocy w kolejnych pięciu latach

wynosi odpowiednio:

-5%, 5%, 4%, 3% i 2% wartości produkcji sprzedanej do kwoty 1.000.000 euro;

- 2,5%, 2,5%, 2%, 1,5% i 1,5% wartości produkcji sprzedanej powyżej 1.000.000 euro.

Nie może przekroczyć kwoty:

- w pierwszym i drugim roku -100.000 euro;

- w trzecim roku - 80.000 euro;

- w czwartym roku - 60.000 euro;

- w piątym roku - 50.000 euro.

Bydło mleczne:

W.6(2)

Bydło mleczne:

Bydło mleczne:

-Rasy bydła kształtowały się na przestrzeni wieków, różnią się one przede wszystkim frekwencją genotypów.

-Przyczyną powstawania poszczególnych ras była prowadzona przez człowieka selekcja, który wybierał na rodziców następnego pokolenia najbardziej odpowiadające mu osobniki.

-Trzeba jednak podkreślić w tym miejscu rolę krzyżowania, ponieważ dzięki niemu dana rasa jest w stanie przewyższyć pozostałe pod względem jednej lub kilku cech.

-Dlatego też określona rasa może być wykorzystywana do poprawienia innych ras w pożądanym kierunku.

Wybór rasy:

-Przy wyborze rasy bydła należy brać pod uwagę nie tylko wydajność mleczną,

-ale również takie cechy jak: długowieczność krów, czas użytkowania, wydajność

-życiową, odporność na mastitis, odporność na pasożyty, płodność, łatwość ocieleń,

-tempo brakowania krów oraz właściwości technologiczne uzyskiwanego mleka.

Rodzaje krów:

-RASA CZARNO-BIAŁA,

-RASA CZERWONO-BIAŁA,

-RASA SIMENTALSKA,

-RASA POLSKA CZERWONA,

-RASA CZARNOBIAŁA HOLSZTYŃSKO FRYZYJSKA:

-Najwyższa spośród wszystkich ras bydła o mlecznym kierunku użytkowania, buhaje osiągają 140-145cm wysokości w kłębie, a krowy - 135-140cm.

Dorosłe buhaje ważą średnio 1050kg, a masa ciała krów wynosi średnio 680kg. Należy do ras bydła wcześnie dojrzewającego, pierwsze wycielenia występują najczęściej w 24 miesiącu życia.

-Wydajność mleczna krów wynosi 5000-15000kg w okresie 305-dniowej laktacji. Średnia wydajność krów ocenianych w USA w 2004 roku wyniosła:

9861kg mleka, 362kg tłuszczu, zawartość tłuszczu w mleku - 3,65 % oraz303kg białka przy 3,06% zawartości białka. Bydło tej rasy osiąga bardzo wysokie dobowe przyrosty masy ciała: buhaje uzyskują 1000-1100g dobowego przyrostu, a jałówki - 700-1100g. Wydajność rzeźna buhajów opasanych dochodzi do 59%, lecz jakość tusz ustępuje tuszom bydła ras mięsnych i mleczno-mięsnych.

-Buhaje rasy holsztyńsko-fryzyjskiej (hf) są używane do krzyżowania na całym świecie do uszlachetniania ras miejscowych typu mlecznego w zakresie wydajności mleka, budowy wymienia, zdolności wydojowej.

-RASA CZERWONO-BIAŁA HOLSZTYŃSKO FRYZYJSKA,

-RASA JERSEY:

-Bydło pochodzące z wyspy Jersey znajdującej się na kanale La Manche.

-Obecnie bydło to jest hodowane niemal na całym świecie. Umaszczenie tej rasy jest na ogół płowe, lecz mogą występować

osobniki o ubarwieniu od żółto brązowego do jasno czerwonego,niekiedy czarne lub łaciate. Jest to rasa rogata, chociaż istnieje również odmiana bezrożna.

-Zwierzęta tej rasy są małe o delikatnym kośćcu i słabym umięśnieniu. Jest to typowa rasa mleczna, charakteryzująca się wczesnym dojrzewaniem, dobrą płodnością i łatwością wycieleń.

-Bydło to jest długowieczne, odporne na choroby i trudne warunki klimatyczne oraz dobrze wykorzystuje paszę.

-Średnia wydajność mleka w Polsce za 2005 rok wynosi 4855 kg mleka, 270 kg tłuszczu o zawartości 5,56% oraz odpowiednio 190kg i 3,92% białka.

-MONTBELIARDE,

-RASA ANGLER,

-RASA BRAUN0-SWISS,

Praca hodowlana w stadzie bydła mlecznego:

Określenie celu hodowlanego:

1)Programy hodowlane mogą być realizowane na poziomie rasy (np. rasy

holsztyńskiej), populacji tej rasy w jakimś kraju (np. bydła czarno-białego w

Polsce), a także na poziomie stada

2)Dla każdego hodowcy ostatecznym celem jest osiągnięcie maksymalnego zysku z

prowadzonej działalności

3)Cel zależy od otoczenia, w jakim gospodarstwo się znajduje oraz od sposobu, w

jaki hodowca zamierza osiągać zyski z hodowli

4)Otoczenie to przede wszystkim odbiorcy produktów - głównie mleczarnie

5)Uzależnione to jest od np. stabilności produkcyjnej danej mleczarni i

ukierunkowania na produkcję wybranego asortymentu

6)mleko spożywcze (główny cel - podnoszenie wydajności mlecznej)

7)sery - podnoszenie zawartości białka w mleku lub takie zwiększanie wydajności

mlecznej, aby nie obniżyć zawartości białka w mleku

8)masło - stado powinno być tak doskonalone, aby przy wzroście produkcji mleka

nie spadła zawartość tłuszczu w mleku)

Jeśli stado oprócz produkcji mleka nastawione jest na produkcję materiału hodowlanego, istotne jest określenie zapotrzebowania odbiorców na żeński czy męski materiał hodowlany:

-Odbiorcami męskiego materiału hodowlanego są przede wszystkim stacje unasieniania

-Oczekiwanie osobników o najwyższej wartości hodowlanej, zgodnej z celem hodowlanym, określonym dla całej populacji, najczęściej wyrażonej obowiązującym w danej populacji indeksem selekcyjnym (w Polsce: 2x WH dla kg białka + WH dla kg tłuszczu

-Na cel hodowlany wpływ mają też warunki środowiskowe - przede wszystkim warunki paszowe,

-W sytuacji bardzo dobrych warunków żywieniowych, docelowa wydajność mleczna może być bardzo wysoka,

-W przypadku braku odpowiednio dużej bazy paszowej, może zaistnieć sytuacja, gdy dalsze podnoszenie wydajności mlecznej może stać sięnieopłacalne - koszty dodatkowej paszy mogą przekroczyć zyski uzyskiwane z wzrostu wydajności jednostkowej od krowy,

Selekcja materiału żeńskiego:

-Należy pozostawiać zwierzęta najwartościowsze, najbardziej przydatne do realizacji celu hodowlanego

-Wybierając jałówki należy kierować się wartością hodowlaną rodziców,

-szacowanie wartości hodowlanej młodych zwierząt nie mających jeszcze potomstwa prowadzone możebyć tylko dla wybranych osobników, stosując informacje dotyczące WH ojca i matki oszacowanymi w trakcie tej samej oceny.

-WH potomstwa szacuje się poprzez obliczenie średniej z wartości hodowlanej ojca i matki oddzielnie dla każdej cechy i z tak oszacowanej WH oblicza się indeks,

-Należy pamiętać, że dokładność, powtarzalność tak oszacowanej WH jest mniejsza od dokładności oceny na podstawie wydajności własnej krowy, a w przypadku buhajów - od oceny dokonanej na podstawie wyników córek,

-Przy selekcji jałowic należy uwzględnić również ocenę ich budowy: nie można jeszcze ocenić budowy wymienia, natomiast można określić kaliber, budowę nóg i racic, oraz występowanie większości wad budowy

-Po pierwszym wycieleniu, po rozpoczęciu laktacji, można ocenić dokładnie budowę zwierzęcia, szczególnie budowę wymienia,

-Znana jest już wydajność mleczna, zawartość białka, tłuszczu i komórek somatycznych, łatwość oddawania mleka, temperament,

-Znana jest podatność na stany zapalne wymienia oraz informacja na temat wycielenia (ewentualne problemy z rozrodem),

Dobór buhaja do kojarzeń:

Dobierając buhaja do kojarzeń należy posługiwać się aktualnymi wynikami oceny wartości hodowlanej dostępnych rozpłodników.

-W Polsce prowadzona ocena WH buhajów jedynie dla cech wydajności mleka oraz typu i budowy.

-Nie prowadzi się oceny WH dla cech funkcjonalnych, tj. Zawartość LKS (wskaźnik podatności potomstwa na stany zapalne wymienia); cech płodności; cech pomagających w zarządzaniu stadem jak szybkość oddawania mleka czy temperament; łatwość wycieleń i śmiertelność cieląt oraz długowieczność

-nawet te informacje, którymi polski hodowca dysponuje, pozwalają na dokonanie skutecznego doboru do kojarzeń.

Wnioski ogólne:

-Wybór buhaja z wysoką oceną ogólną dla typu pozwolą na rzeczywiste doskonalenie stada w typie mlecznym,

-Ocena wartości hodowlanej dla poszczególnych cech liniowych pozwala na dobór takiego rozpłodnika, który spowoduje skorygowanie niedoskonałości w budowie

potomstwa żeńskiego, przykład:

-w celu zwiększenia kalibru stada należy wybierać buhaje, które dają potomstwo wysokie;

-jeżeli kaliber zwierząt w stadzie nam odpowiada, to do kojarzeń należy wybierać buhaje z przeciętną oceną dla wzrostu i jednocześnie takie, które mogą przyczynić się do poprawy innych cech;

-jeżeli dobieramy buhaja do kojarzenia z krową, która ma poprawnie zbudowane wymię, ale zbyt krótkie strzyki, powinno się wybrać buhaja, którego potomstwo ma poprawnie zbudowane wymiona, ale strzyki dłuższe od przeciętnych.

- Podobnie inne cechy budowy krów w stadzie koryguje się poprzez dobór buhajów, których wartość hodowlana dladanej cechy jest przeciwna do oceny budowy tych krów.

-O tym, co przede wszystkim należy brać pod uwagę przy doborze buhaja do kojarzeń decydować powinien cel hodowlany postawiony dla stada oraz rozbieżność pomiędzy wartością hodowlaną samicy a postawionym celem:

-jeżeli poziom produkcji stada jest niższy od zakładanego, mimo że spełnione są warunki paszowe dla odpowiednio wysokiej produkcji, to należy zwracać uwagę przede wszystkim na cechy produkcji mleka;

-jeżeli samica osiągnęła produkcję na poziomie zbliżonym do zakładanej, większą uwagę można zwrócić na ocenę budowy lub innych cech funkcjonalnych (jeżeli

dysponujemy informacjami na ich temat).

Ocena wartości użytkowej krów mlecznych

Prowadzona przez Polską Federację Hodowców Bydła i Producentów Mleka (PFHiPM).

Do jej zadań należy:

-ocena użytkowości mlecznej,

-użytkowości rozpłodowej,

-typu i budowy,

-ocena szybkości oddawania mleka

-oraz temperamentu zwierzęcia.

Oceniając użytkowość mleczną bierze się pod uwagę:

-wydajność mleka w okresie laktacji obliczona na podstawie wyników próbnych udojów,

-zawartość suchej masy, tłuszczu, białka i laktozy w łącznej próbie mleka pochodzącej z próbnego udoju,

-wydajność składników suchej masy, takich jak tłuszcz, białko i laktoza w mleku w okresie laktacji, obliczoną na podstawie wydajności mlecznej oraz zawartości

tłuszczu, białka i laktozy w mleku pochodzącym kolejnych próbnych udojów,

-liczbę komórek somatycznych w mleku,

-zawartość mocznika w mleku.

W.7(2)

Organizacja stada

Stado bydła składa się najczęściej ze stada podstawowego i obrotowego. Stado podstawowe tworzą osobniki dojrzałe obu płci przeznaczone do

rozrodu, a stado obrotowe zwierzęta młode, które nie osiągnęły dojrzałości rozpłodowej, przeznaczone do remontu lub na opas i do sprzedaży.

W chowie wielkostadnym - stado bydła zarówno podstawowe, jak i obrotowe - można podzielić na grupy, które w produkcji fermowej noszą

nazwę grup technologicznych. Kryteriami podziału może być np. wiek zwierząt, ich płeć, sposób żywienia, stan zdrowia, faza laktacji lub faza rozrodu.

Grupy technologiczne:

Na fermach wielkostadnych stado krów dzieli się zazwyczaj na następujące grupy technologiczne:

-krowy dopiero co wycielone (do 2-3 tygodni po wycieleniu),

-krowy dojne przed pokryciem (do 2 miesięcy po wycieleniu),

-krowy dojne zacielone,

-krowy cielne zasuszone (6-8 tygodni przed wycieleniem),

-krowy wybrakowane (jałowe).

Zwierzęta przydziela się do grup technologicznych według faz cyklu reprodukcyjnego (zbliżony termin porodu), produkcyjnego (podobna wydajność mleczna) oraz zajmowanych stanowisk w poszczególnych sektorach fermy. Grupy technologiczne formuje się po zasuszeniu krów, a po porodzie dokonuje przesunięcia zwierząt do odpowiednich grup. Czas przebywania krów w poszczególnych grupach technologicznych zależy od długości laktacji i od długości okresu międzyciążowego

(OMC).

Cykl produkcyjny:

-u krów jest czas między jednym a drugim wycieleniem,

-u zwierząt młodych - czas od chwili wprowadzenia zwierzęcia na fermę do chwili sprzedaży.

Cały cykl produkcyjny na fermach dzieli się na fazy, co wymaga posiadania odpowiednich pomieszczeń dla zwierząt będących w określonej fazie produkcyjnej.

Struktura stada:

Jest to procentowy udział poszczególnych grup zwierząt (wiekowych lub

technologicznych) w stadzie. Najczęściej wyróżnia się strukturę roczną, kwartalną lub miesięczną, które określa się na podstawie średnich stanów zwierząt w tych

okresach. Można też wyróżnić strukturę sprawozdawczą i planowaną. Strukturę sprawozdawczą oblicza się na podstawie średniego stanu zwierząt w poszczególnych grupach dla danego okresu. Strukturę planowaną opracowuje się uwzględniając te czynniki, od których jest ona uzależniona tj. kierunek produkcji, długość użytkowania i rodzaj reprodukcji stada podstawowego, procent brakowania i remontu stada, ostrość selekcji oraz liczbę urodzonych zwierząt.

Reprodukcja (odnowienie) stada:

Jest to ciągły proces polegający na wprowadzaniu do stada podstawowego w miejsce wybrakowanych krów, jałówek cielnych (pochodzących z własnego odchowu). Może mieć ona charakter ilościowy lub jakościowy. W ujęciu ilościowym wyróżnia się:

-reprodukcję zawężoną,

-reprodukcję prostą,

-reprodukcję rozszerzoną,

Reprodukcją jakościową nazywa się wprowadzanie do stada podstawowego

zwierząt mających poprawić np. średnią wydajność.

Potencjał reprodukcyjny (PR):

Jest to liczba potomstwa żeńskiego zdolna do rozrodu, którą można wyhodować w danym stadzie w ciągu jednego roku.

PR = WR × a × b × n

gdzie:

WR - współczynnik rozrodczości stada,

a - współczynnik płci,

b - współczynnik przeżywalności jałówek,

n - średni stan stada podstawowego.

Współczynnik rozrodczości (WR) oznacza liczbę potomstwa, jaką można uzyskać w ciągu roku od stada podstawowego.

Liczba urodzonych cieląt w stadzie w roku

WR=--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Średni stan stada podstawowego

Współczynnik płci (a) określa liczbowy stosunek płci męskiej lub żeńskiej

do ogólnej liczby urodzonych cieląt. Dla buhajków jest nieco większy niż

dla jałówek i wynosi powyżej 0,5.

Współczynnik przeżywalności jałówek (b) określa ile zwierząt ubyło w

trakcie odchowu. Wynosi on średnio od 0,6 do 0,8. Oblicza się go dzieląc

liczbę jałówek wycielonych przez liczbę jałówek pozostawionych do

remontu stada w danym roku.

Obsada bydła:

Jest miernikiem mówiącym o powierzchni użytków rolnych potrzebnej do utrzymania 1 krowy. Można ją wyrażać liczbą krów przypadającą na 1 ha powierzchni

użytków rolnych (UR), bądź liczbą hektarów UR przypadających na jedną krowę. Obsadę bydła oblicza się dzieląc sumę sztuk fizycznych lub przeliczeniowych utrzymywanych w gospodarstwie przez liczbę hektarów UR lub odwrotnie. Obsadę wyliczamy przy określaniu potrzebnej ilości obornika, przewidywanej produkcji pasz objętościowych, możliwości wykorzystania istniejących pomieszczeń oraz ogólnym planowaniu produkcji roślinnej i zwierzęcej.

Cykle w produkcji mleka:

Cykl produkcyjny krowy jest ściśle związany z cyklem reprodukcyjnym. Obydwa przebiegają od jednego wycielenia krowy do następnego, czyli w tzw. okresie międzywycieleniowym (OMW). Cykl produkcyjny obejmuje okres laktacji i okres zasuszenia. Czas trwania poszczególnych okresów może się zmieniać w stosunkowo dużym zakresie. Skrócenie okresu zasuszenia powoduje wydłużenie laktacji, ale konsekwencją takiego postępowania będzie zapewne

pogorszenie zdrowotności wymienia i zmniejszenie wydajności mlecznej w kolejnej laktacji. Z kolei wydłużenie okresu zasuszenia pociąga za sobą skrócenie okresu laktacji. Cykl reprodukcyjny tworzą okres międzyciążowy i okres ciąży. W cyklu reprodukcyjnym okresem o stałej długości jest okres ciąży, a zmieniać możne się tylko długość okresu międzyciążowego (OMC). Długość OMC w cyklu reprodukcyjnym wpływa bezpośrednio na długość cyklu produkcyjnego.

Wysoka wydajność mleczna:

Przy osiąganej coraz częściej wydajności rocznej przekraczającej 8 tys. kg mleka krowy użytkowane są krócej, co związane jest ze zwiększonym brakowaniem

spowodowanym chorobami i pogorszeniem płodności. Obserwuje się częstsze zachorowania na choroby metaboliczne, choroby wymienia i kończyn.

Wysoka wydajność mleczna:

-znaczne kłopoty z zacieleniem krów:

W początkowym okresie laktacji krowy wysokowydajne wydatkują na wyprodukowanie mleka i potrzeby bytowe więcej energii niż mogą uzyskać ze spożywanej paszy. Różnicę pokrywają zużywając tłuszcz nagromadzony we własnym organizmie.

deficyt energetyczny

-problemy z zasuszeniem: Wydajność dzienna w momencie zasuszenia często przekracza jeszcze 25 kg. Zasuszenie „na siłę" wiąże się z dużym stresem dla organizmu krowy, gdyż intensywne procesy sekrecji mleka ulegają gwałtownemu zahamowaniu.

W licznych badaniach starano się określić relacje pomiędzy długościami kolejnych laktacji, okresów międzywycieleniowych, międzyciążowych, zasuszenia i użytkowania krów a efektami produkcyjnymi i ekonomicznymi osiąganymi w produkcji mleka.

Wyniki tych badań wskazują na złożoność poruszanych zagadnień, ale też na potrzebę weryfikacji obowiązujących w tym zakresie zaleceń, szczególnie wobec wyraźnego wzrostu wydajności mlecznej w wielu stadach.

Okres międzyciążowy (Przedłużone laktacje):

-Sugeruje się, aby w stadach o wysokiej wydajności wydłużać OMC do min. 120 dni, co powodowałoby znaczne zwiększenie długości laktacji i

okresu międzywycieleniowego.

-Przedłużony okres międzyciążowy u krów wysokomlecznych sprawia, że organizm krowy ma wystarczająco dużo czasu na regenerację dróg rodnych i przywrócenie cykliczności owulacji.

-Ponadto, jeśli wydłuży się okres spoczynku, to inseminacja przypadnie już w okresie dodatniego bilansu energetycznego, co powinno ułatwić zacielenie krowy.

-Odsunięcie terminu zacielenia powoduje wydłużenie laktacji nawet do 15-18 miesięcy, co pozwala wykorzystać wysoką wydajność krów i uniknąć zasuszenia „na siłę”, a to z kolei ma wpływ na poprawę zdrowotności i zmniejszenie brakowania krów.

Okres zasuszenia:

-Standardowy okres zasuszenia trwa 60 dni.

-Wyniki badań wskazują, że okres zasuszenia można skracać do 42 anawet do 30 dni. W skrajnym przypadku sugeruje się całkowite pomijanie okresu zasuszenia.

-Obecnie jako najkorzystniejszy przyjmuje się okres 42-dniowy, gdyż umożliwia on profilaktyczne zastosowanie antybiotyków przeciw mastitis.

-Jednak długość okresu zasuszenia hodowca powinien ustalać indywidualnie dla każdej krowy, w zależności od jej wieku, stanu fizjologicznego liczby komórek somatycznych, przebiegu poprzedniego wycielenia i aktualnego poziomu wydajności mlecznej.

Możliwość zastosowania koncepcji tzw. „przedłużonych laktacji” (w wyniku wydłużania o kresu międzyciążowego i skracania długości okresu zasuszenia) uzależniona jest przede wszystkim od ekonomicznej efektywności tego rozwiązania.

Przedłużenie OMW (w wyniku przedłużonych laktacji) zwykle obniżenie średniej dobowej wydajności krowy, ale krowy o dłuższych laktacjach mają w ciągu życia większą liczbę dni doju, a mniejszą liczbę dni zasuszenia. W przypadku tzw. „przedłużonych laktacji” większa ich wytrwałość, co sprawia, że wydajność krów w przeliczeniu na dzień życia nie musi być niższa mimo dłuższego okresu międzywycieleniowego. Wytrwałość laktacji, zwłaszcza u krów wycielonych zimą, w optymalnych warunkach żywieniowych, można dodatkowo poprawić stosując dój trzykrotny zamiast dwukrotnego minimum 7 tys. kg

mleka za laktację standardową (albo średnia dzienna wydajność 30 kg).

Opcja maksymalizacji produkcji mleka za wszelką cenę powinna być zastąpiona rozwiązaniami opartymi na

„metodach optymalizacji”

ponieważ, nawet, gdyby średnia wydajność dzienna krowy przy wydłużonych okresach: reprodukcyjnym i produkcyjnym była niższa, to pojawia się pytanie czy nie zrekompensuje tego niższy koszt zużytej paszy treściwej, lepsza płodność, czy niższy koszt remontu stada oraz niższe wydatki na leczenie krów.

Obrót stada:

Obrotem stada nazywa się wszystkie zarejestrowane zmiany liczby zwierząt danego gatunku w poszczególnych grupach, wydzielonych ze względu na płeć, wiek i sposób użytkowania w określonym czasie.

Stanowi punkt wyjścia do analizy struktury stada, obsady inwentarza oraz rodzaju reprodukcji.

-sprawozdawczy,

-planowany,

-zamknięty,

-otwarty.

Obrót stada pozwala na obliczenie:

-przelotowości stada, do ustalenia zapotrzebowania na pasze, pomieszczenia, stanowiska,

-stanu średniorocznego, w celu określenia struktury stada,

-ilości sztuk obornikowych, na podstawie której można określić wielkość produkcji obornika.

Obrót stada ma charakter bilansu i jest związany z odnowieniem stada czyli reprodukcją. Początek roku gospodarczego to bilans otwarcia, natomiast koniec roku to bilans zamknięcia.

Przy reprodukcji:

prostej - obrót stada bilansuje się, tzn. suma przychodów (z urodzenia, kupna, przeklasowania), plus stan początkowy w każdej grupie

wiekowej z sumą wszystkich rozchodów (sprzedaż, przeklasowania, straty), plus stan końcowy,

rozszerzonej - bilans zamknięcia jest większy od bilansu otwarcia, przy czym wzrost nie musi być równomierny we wszystkich grupach,

zawężonej - stany końcowe zwierząt są niższe od początkowych.

W opracowywaniu obrotu stada bydła uwzględnia się następujące wskaźniki:

-wiek, w którym jałówka zostaje po raz pierwszy pokryta lub masę ciała, po której osiągnięciu jałówka może być pokryta (uzależniona od rasy i intensywności żywienia),

-okres między kolejnymi wycieleniami,

-czas trwania ciąży,

-okres zasuszenia,

-płodność stada (wyrażona procentem wycieleń lub odchowanych cieląt od 100 krów),

-procent brakowania młodzieży remontowej,

-długość okresu użytkowania krów (wiek brakowania krów ze stada podstawowego),

-okres opasu młodego bydła i wybrakowanych krów - zależy przede wszystkim od intensywności żywienia i przyjętych

założeń technologicznych.

Przy sporządzaniu planowanego obrotu stada ustala się:

-okres czasu, dla którego sporządza się obrót,

-rodzaje grup zwierząt,

-rodzaj reprodukcji,

-parametry określające strukturę stada,

-rodzaje przychodów i rozchodów zwierząt.

Przeklasowaniem w ewidencji księgowej nazywa się przeniesienie zwierząt z kategorii wiekowo młodszej do starszej, dokonuje się go w

momencie, w którym zwierzę osiągnęło pewien stan użytkowy np. zapłodnienie, wycielenie, wiek lub masę ciała lub/i w którym następuje zmiana systemu utrzymania lub żywienia. Do obliczenia stanów średniorocznych potrzebny jest stan na

końcu i początku roku oraz współczynnik przebywania zwierzęcia w swojej grupie. Mnożąc średnią arytmetyczną ze stanów końcowego i początkowego przez współczynnik przebywania zwierzęcia w grupie otrzymuje się stan średnioroczny.

W.8(2)

Praktyczne rozwiązanie systemów utrzymania bydła:

System utrzymania - to całokształt warunków środowiskowych w których zwierzęta przebywają (żyją) i produkują. System utrzymania obejmuje z jednej strony sam sposób bytowania i związane z nim zabiegi pielęgnacyjne i organizacyjne, a z drugiej konieczne ku temu pomieszczenia oraz ich techniczne wyposażenie.

Obory ze względu na sposób utrzymania zwierząt można podzielić na:

• uwięziowe - pozwalają na indywidualne traktowanie każdej krowy, eliminują wiele ujemnych czynników chowubezuwięziowego. W zależności od stopnia zmechanizowania procesów produkcyjnych, 1 pracownik może obsłużyć od 10 do 30 krów.

• bezuwięziowe - wolnostanowiskowe. W celu zapewnienia zwierzętom optymalnych warunków należy uwzględnić odpowiednie urządzenia, takie jak: boksy, legowiska, miejsca do karmienia i pojenia, hale udojowe, mleczarnie, wybiegi.

• wolnowybiegowe - najczęściej posiadają trzy ściany; brak ściany od strony południowej, umożliwia zwierzętom swobodne wchodzenie i wychodzenie z budynku.

Rodzaje stanowisk dla bydła:

Wyróżnia się trzy typy stanowisk dla bydła:

1. Stanowiska długie,

2. Stanowiska średnie,

3. Stanowiska krótkie,

Rodzaje uwięzi (indywidualnych bądź grupowych) stosowanych przy utrzymaniu bydła w oborach uwięziowych:

Rodzaje uwięzi indywidualnych:

•łańcuch o trzech końcach- jeden koniec łańcucha jest przymocowanydo żłobu, a pozostałe dwa obejmują szyję zwierzęcia,

•uwięź grabnerowska - na szyję zwierzęcia zakłada się obrożę, która pozwala na ruchy głową wzdłuż pionowego łańcucha umocowanego jednym końcem do podłogi stanowiska, a drugim do do górnego ramienia drabiny źłobowej,

•łańcuch o czterech końcach - dwa końce łańcucha obejmują szyję zwierzęcia, a dwa są przymocowane do pionowych drążków drabiny źlobowej.

Rodzaje uwięzi grupowych:

•uwięź jarzmowa - szyję obejmują dwa sztywne pałąki. Do zwalniania i wiązania zwierząt służy mechanizm dźwigniowy

•bariery żłobowo-zatrzaskowe (zatrzaskowe drabiny paszowe) - najczęściej stosowane na stanowiskach średnich, jak również w oborach wolnostanowiskowych w celu unieruchomienia zwierząt w czasie karmienia,

•uwięź jarzmowo-łańcuchowa - sztywna jest dolna część uwięzi, której jeden koniec mocuje się do podłogi krótkim łańcuchem, a do górnego końca zaczepia się krótkie łańcuchy na przesuwnych poprzeczkach.

Warianty obór wolnostanowiskowych:

•wolnostanowiskowa, ze zbiorową dla grupy zwierząt częścią legowiskową i oddzielną częścią do karmienia:

Zalety: mniejsze zanieczyszczenie środowiska odchodami, w okresie zimowym pełnienie przez głęboką ściółkę funkcji ogrzewania.

Wady: duże zużycie ściółki, brudzenie się zwierząt, a w oborach bezściołowych - choroby kończyn i wymion.

•wolnostanowiskowe z oddzielnymi boksami do leżenia i stanowiskami do karmienia:

Zalety: komfort utrzymania, czystość zwierząt, większa wydajność pracy, mechanizacja procesów produkcji.

Wady: nadmierne ścieranie się racic, zwłaszcza przy podłodzeszczelinowej, oraz konieczność zapewnienia dość dużej powierzchni budynku.

•Kombiboksy, pełniące jednocześnie dwie funkcje legowiskową i żywieniową

Zalety: dobre wykorzystanie przestrzeni budynku, ograniczone zużycie ściółki lub możliwość zrezygnowania z niej i zastosowania materaców.

Wady: trudniejsze utrzymanie zwierząt w czystości.

Rodzaje kombiboksów:

-zamykany - krowa po wejściu na stanowisko zostaje w nim zamknięta

za pomocą opuszczanego pałąka i jest uwalniana jedynie na czas doju,

-otwarty - krowa może wychodzić na stanowisko i wychodzić z niego

bez ograniczeń.

Systemy utrzymania cieląt:

- kojce indywidualne (ściołowe lub bezściołowe) - przeznaczone najczęściej dla cieląt młodszych, do ok..2 m-ca życia lub cieląt opasanych na białe mięso,

-grupowe (ściołowe lub bezściołowe) - przeznaczone najczęściej dla cieląt starszych.

Utrzymanie ściołowe cieląt:

-zalety: dobra izolacja termiczna (cielętniki z głęboką ściółką nie wymagają ogrzewania), dobra miękkość podłoża,

-wady: duże zużycie ściółki, pracochłonność przy ścieleniu i usuwaniu obornika

Utrzymanie bezściołowe cieląt:

-zalety: pozwala zmechanizować usuwanie odchodów oraz zwiększyć wydajność pracy,

-wady: większe narażenie zwierząt na urazy mechaniczne, konieczność ogrzewania cielętnika dla cieląt w wieku do 6 m-cy.

Systemy utrzymania jałówek:

• uwięziowy - rzadko stosowany i nie zalecany,

• wolnostanowiskowy - grupowy - wspólna część legowiskowa ścielona słomą (głęboka ściółka), a obornikusuwa się 2-3 razy w ciągu roku. System ten zalecany przy utrzymywaniu młodzieży hodowlanej,

• wolnostanowiskowy - boksowy (z indywidualnymi boksami do leżenia i stanowiskami do karmienia) - wielkość boksów do leżenia musi być dostosowana do wieku i rozmiarów jałówek. Legowiska mogą być ścielone słomą, trocinami lub torfem lub mogą być bezściołowe, wyłożone drewnwm lubmatami z gumy.

Niezależnie od systemu utrzymania jałówki powinny mieć stałą możliwość korzystania z utwardzonych okólników o powierzchni wynoszącej 2-3 m2 na sztukę.

Rodzaje dojarek:

-Konew z aparatem udojowym dojarki rurociągowej,

-Dojarka przewodowa,

Dojarnia karuzelowa.

W.9(2)

Produkcja efektywna ekonomicznie:

gdy spełnione są

zasady racjonalnego gospodarowania

-Zasada maksymalizacji uzyskiwanych efektów, to jest wartości produkcji przy danym poziomie kosztów,

-Zasada minimalizacji kosztów produkcji przy danej założonej wielkości wartości produkcji.

Efektywność produkcji zależy od:

-wartości genetycznej posiadanych zwierząt,

-technologii i organizacji procesu produkcji,

[wielkość produkcji mleka (wydajność mleczna krów), metody odchowu jałówek (intensywność żywienia), termin pierwszego zacielenia-wiek wycielenia pierwiastek, sezonowość wycieleń, długości okresów: międzyciążowych, zasuszenia, laktacji, długość użytkowania krów (termin zastąpienia wybrakowanej krowy jałówką), żywienie krów (skład i wielkość dawki pokarmowej), liczba udojów na dzień i skala produkcji.]

-uwarunkowań ekonomicznych,

Wydajność mleczna krów:

-Dzięki korzystniejszemu stosunkowi ilości paszy zużytej na potrzeby bytowe do wykorzystanej na produkcję mleka, koszt uzyskania mleka od krowy o wysokiej wydajności jest niższy w porównaniu z krowami o mniejszej mleczności.

-Mając, zatem do wyboru większą liczbę krów o niższej wydajności mlecznej i mniejszą liczbę wysokowydajnych, należy zawsze zdecydować się na drugie rozwiązanie. Gwarantuje ono, bowiem efektywniejsze przetworzenie paszy na mleko, a tym samym umożliwia zwiększenie produkcji mleka z tej samej ilości paszy tej samej powierzchni paszowej.

-Dodatkowym argumentem przemawiającym za chowem krów o wysokiej wydajności jest efektywniejsze wykorzystanie stanowisk w oborze (z każdego stanowiska uzyskuje się większą produkcję mleka) oraz mniejszy nakład pracy niezbędnej dla osiągnięcia takiej samej wielkości produkcji.

-Podnoszenie wydajności jest obecnie ekonomicznie uzasadnione w gospodarstwach, w których nie przekracza ona 7-8 tys. kg mleka.

-Ograniczenie wzrostu wydajności powinny natomiast rozważyć gospodarstwa, w których wydajność jest tak wysoka, że mimo starań trudno zaspokoić potrzeby pokarmowe krów, co skutkuje pogorszeniem zdrowotności, płodności i długowieczności. Dotyczy to niewielkiej grupy gospodarstw uzyskujących wydajności na poziomie 10 tys. kg mleka.

-Gdy wzrost wydajności może spowodować przekroczenie kwoty mlecznej, a uzyskanie dodatkowej kwoty jest niemożliwe lub nieuzasadnione ekonomicznie (nie ma też innych możliwości zagospodarowania nadwyżek mleka - np. opas cieląt na „białe mięso”), to właściwym rozwiązaniem jest zmniejszenie liczby krów

mlecznych.

Ilość produkowanego w gospodarstwie mleka można zwiększać na dwa sposoby:

-poprzez zwiększenie liczebności stada krów mlecznych (skali produkcji):

Ekonomiczna efektywność produkcji mleka rośnie wraz ze wzrostem skali produkcji. W warunkach krajowych, w zależności od sektora produkcji, za minimalną obsadę można przyjąć 20 krów w przypadku chowu na stanowiskach z uwięzią i 40 krów w chowie wolnostanowiskowym. Jednakże w zależności od warunków ekonomicznych, technologicznych, ekologicznych, kooperacyjnych itp. powinno się każdorazowo ustalać optymalną obsadę fermy.

-poprzez zwiększenie wydajności mlecznej krów:

Z chwilą osiągnięcia maksymalnego stanu liczebnego krów dalsza intensyfikacja produkcji mleka może odbywać się już tylko przez zwiększanie jednostkowej wydajności mlecznej.

Na użytkowość mleczną krów w największym stopniu wpływają następujące czynniki:

-kolejna laktacja,

-wiek - głównie pierwszego wycielenia,

-sezon wycielenia,

-częstotliwość doju,

-długość okresu międzywycieleniowego lub międzyciążowego,

-stado i rok produkcji.

Kolejna laktacja:

Wydajność mleka wzrasta wraz z kolejną laktacją aż do osiągnięcia pełnej dojrzałości somatycznej (do 6 -7 lat). Najwyższą wydajność

osiągają krowy na ogół w 3-4 laktacji. Wiek ocielenia ma szczególny wpływ na wydajność w pierwszej laktacji. Za optymalny wiek pierwszego ocielenia przyjmuje się 26 - 29 miesięcy. Pomiędzy 24 a 36 miesiącem życia wydajność mleka zwiększa się o 30-50 kg na każdy miesiąc.

Wiek pierwszego wycielenia:

Termin zacielenia jałówki determinuje uzyskanie dojrzałości rozpłodowej, która uzależniona jest przede wszystkim od masy ciała jałówki. Przyjmuje się, że dla ras nizinnych jest to 2/3 masy ciała dorosłej krowy czyli 350-380kg. Szybsze tempo wzrostu jałówek obniżenie wieku pierwszego

krycia wcześniejsze rozpoczęcie użytkowania rozpłodowego szansa na dłuższe użytkowania krowy, a w konsekwencji obniżenie kosztów produkcji 1 kg mleka. Im wcześniej krowa wycieli się po raz pierwszy, tym krótszy jest okres jej wychowu, a zatem niższe jego koszty. Obniżenie wieku krów w chwili pierwszego ocielenia i przedłużenie okresu ich użytkowania zwiększenie liczby krów produkcyjnych i uzyskanie większej produkcji mleka z takiej samej powierzchni paszowej.

Opóźnienie pierwszego wycielenia pociąga za sobą zwykle pogorszenie płodności, częstsze występowanie cichej rui i zmniejszenie życiowej wydajności mleka. Również niekorzystne jest przedwczesne krycie jałowic, zanim osiągną one dostateczny rozwój fizyczny. Może to spowodować

zahamowanie ich wzrostu i ujemnie wpłynąć na przyszłą mleczność. Wynikłe z tego powodu straty mogą przewyższyć osiągnięte oszczędności ze skrócenia okresu wychowu.

Sezon wycielenia:

Ma szczególne znaczenie w przypadku wypasu pastwiskowego. Najkorzystniejsze są wycielenia w okresie jesienno - zimowym

(listopad - luty), a najmniej korzystne w okresie lata (czerwiec, sierpień).

Częstotliwość doju:

Na ogół stosuje się dwukrotny dój w ciągu doby. W oborach o wysokiej wydajności stosowany jest dój trzykrotny. Stwierdzono, że można wtedy otrzymać o 10-20% mleka więcej.

Sezon wycielenia:

Ma szczególne znaczenie w przypadku wypasu pastwiskowego. Najkorzystniejsze są wycielenia w okresie jesienno - zimowym (listopad - luty), a najmniej korzystne w okresie lata (czerwiec, sierpień).

Częstotliwość doju:

Na ogół stosuje się dwukrotny dój w ciągu doby. W oborach o wysokiej wydajności stosowany jest dój trzykrotny. Stwierdzono, że można wtedy otrzymać o 10-20% mleka więcej.

Stado i rok produkcji:

Wpływ tych czynników związany jest ze zróżnicowaniem warunków środowiskowych - głównie w odniesieniu do żywienia w poszczególnych stadach i latach.

Obserwacje wskazują, że wraz ze wzrostem liczebności stada zmniejsza się wydajność krów - prawdopodobnie dlatego, że duża koncentracja zwierząt utrudnia ich indywidualne traktowanie.

Wprowadzenie w ostatnich latach do zarządzania stadem odpowiednich programów komputerowych może przyczynić się do zniwelowania wpływu wielkości stada na wydajność.

Długość okresu użytkowania mlecznego:

Wydajność mleczna krów w kolejnych laktacjach zwiększa się, osiągając szczytowe wartości w 3-6 laktacji. Zatem krótki okres użytkowania i przedwczesne brakowanie uniemożliwia uzyskanie najwyższej produkcyjności. Im dłużej użytkuje się krowę i im więcej mleka (i żywca) wyprodukuje ona w ciągu swojego życia, tym koszty jej wychowu obciążą każdy kg mleka mniejszą kwotą. Przedłużenie użytkowania krowy o kolejną laktację skutkuje, nie tylko wzrostem jej wydajności życiowej, ale też zwiększeniem efektywności wykorzystania paszy na produkcję mleka.

Analiza ekonomiczna - zasady rachunku ekonomicznego:

-Rachunek ekonomiczny stanowi zespół metod i narzędzi umożliwiających podjęcie optymalnych decyzji poprzez:

wartościowe ujmowanie i porównywanie nakładów (kosztów) i efektów (przychodów) związanych z daną działalnością.

-Aby go przeprowadzić należy posiadać informacje

na temat:

-możliwości uzyskania środków produkcji i ich cen

-potrzeb rynku i możliwych do uzyskania cen na

produkty (mleko).

Rodzaje kosztów w produkcji mleka:

-Koszty bezpośrednie,

-Koszty pośrednie,

-Koszty stałe,

-Koszty zmienne.

Koszty bezpośrednie:

koszty, którymi możemy bezpośrednio obciążyć kalkulowany produkt: kg mleka

Muszą spełniać jednocześnie trzy warunki:

- można bez żadnej wątpliwości przypisać je do określonej

działalności (produkcji mleka)

- ich wielkość ma proporcjonalny związek ze skalą produkcji

- mają bezpośredni wpływ na wielkość i wartość produkcji

Koszty pośrednie:

nie mogą być przypisane bezpośrednio do określonej gałęzi produkcji. Mogą obciążać całe gospodarstwo (np. utrzymanie administracji) lub określony dział produkcji (np. produkcję zwierzęcą).

Koszty stałe:

do pewnych granic nie zmieniają się w danym okresie czasu i są niezależne od rozmiarów uzyskiwanej produkcji.

Koszty zmienne:

do pewnych granic nie zmieniają się w danym okresie czasu i są niezależne od rozmiarów uzyskiwanej produkcji.

Rozdział kosztów w gospodarstwie:

Stosując metodę rozdzielczą wyodrębnia się w gospodarstwie poszczególne gałęzie oraz działy produkcyjnych i usługowe (produkcja zwierzęca, roślinna, transport), a w ramach tych działów

- konkretne produkty (mięso, mleko) - jako jednostki samodzielne. Bada się ich opłacalność niezależnie od interesu całości gospodarstwa.

Koszty bezpośrednie zalicza się na rachunki poszczególnych działów, zaś koszty pośrednie (ogólne i ogólnogospodarcze) rozdzielane są wg tzw. „kluczy podziałowych”.

Koszty bezpośrednie produkcji mleka:

-koszt pasz pochodzących z zakupu i wyprodukowanych we własnym gospodarstwie,

-koszty zwierząt remontowych (jałówki)

-koszty remontów obory i innych budynków gospodarczych, remontów maszyn i urządzeń użytkowanych wyłącznie dla celów produkcji bydlęcej (np. silosy),

-koszty rejestracji i zapisów w księgach hodowlanych

-koszty klasyfikacji zwierząt (np. przydatność krów do użytkowania mlecznego)

-koszty inseminacji,

-koszty opieki weterynaryjnej,

-koszty kontroli użytkowości,

-koszty dobrowolnego ubezpieczenia zwierząt,

-koszty różne, nie obejmujące wymienionych, a poniesione w związku z chowem bydła mlecznego (m.in. koszty specjalistyczne).

Koszty mające bezpośredni związek z określoną działalnością

oraz podnoszą jakość i wartość produktu finalnego:

-koszty środków do konserwacji i magazynowania pasz,

-koszty ściółki,

-koszty nośników energii zużytych do ogrzewania i wentylacji pomieszczeń dla zwierząt,

-koszty środków czystości i do dezynfekcji,

-koszty przygotowywania produktów zwierzęcych do sprzedaży, koszty opakowań,

-koszty promocji i reklamy,

-koszty związane ze sprzedażą produktów zwierzęcych i zwierząt,

-inne koszty.

Analiza kosztów pośrednich (ogólne i ogólnogospodarcze):

-podatek gruntowy,

-koszty pracy, składka ZUS/KRUS,

-koszty transportu, paliw, energii w gospodarstwie,

-wydatki magazynowe i porządkowe,

-utrzymanie budynków gospodarskich, maszyn, urządzeń,

-amortyzacja budynków, maszyn, urządzeń,

-ubezpieczenie od klęsk żywiołowych,

-oprocentowanie kredytów,

-usługi bankowe,

-wydatki związane z prowadzeniem gospodarstwa,

-inne wydatki, których nie da się bezpośrednio przypisać do konkretnego działu lub produktu.

Koszty pośrednie możemy rozliczać na poszczególne gałęzie według tzw. „kluczy podziałowych”:

Takim kluczem może być:

- liczba sztuk dużych w poszczególnych działach,

- koszty bezpośrednie,

- wielkość produkcji końcowej.

Obliczanie ilości i wycena produktów Nietowarowych:

Ustalenie wartości produktów wchodzących do obrotu wewnętrznego;

metoda porównawcza

przyjmuje się jako punkt odniesienia zbliżony wartością techniczną produkt towarowy;

metoda kosztów włożonych

(w uzyskanie danego produktu).

Wskaźniki efektywności produkcji:

-Koszt krańcowy (marginalny),

-Koszt jednostkowy 1 kg mleka,

-Nadwyżka bezpośrednia (dochód bezpośredni),

-Zysk (stratę) z produkcji,

-Wskaźnik opłacalności produkcji mleka.

Koszt krańcowy (marginalny):

→ koszt zwiększenia produkcji o 1 jednostkę:

Przyrost kosztów [zł]

Koszt krańcowy= -------------------------------------------------------------------------------------------

Przyrost produkcji [kg] spowodowanych wzrostem kosztów

Koszt jednostkowy:

koszt wytworzenia 1 jednostki danego produktu (np. 1 kg mleka):

Całkowity koszt produkcji mleka

K. jedn. 1 kg mleka/żywca =----------------------------------------------------------------------

Całkowita wielkość produkcji mleka

Nadwyżka bezpośrednia (dochód bezpośredni) = wartość produkcji - koszty bezpośrednie produkcji

Zysk = wartość produkcji - koszty całkowite produkcji

Wartość produkcji [zł]

Wskaźnik opłacalności [%] =-------------------------------------------------- * 100

Koszty produkcji [zł]

W analizie efektywności ekonomicznej koszty oraz nadwyżkę bezpośrednią i zysk można przeliczać na:

-na zwierzę,

-na stanowisko,

-na jednostkę pokarmową (energetyczną),

-na jednostkę produktu (kg mleka).

Sposoby zwiększenia efektywności ekonomicznej w produkcji mleka:

-prace hodowlane podnoszące wartość produkcyjną zwierząt,

-obniżenie kosztów odchowu jałówek,

-minimalizacja kosztów pracy, budynków inwentarskich maszyn i urządzeń,

-minimalizacja zużycia energii, paliw,

-dostosowanie skali i technologii produkcji do warunków środowiskowych i techniczno-ekonomicznych gospodarstwa.

-wprowadzenie kontroli produkcji poprzez określanie wielkości wskaźników produkcyjnych i ekonomicznych:

Wskaźniki produkcyjne:

• wydajność mleczna (wielkość produkcji i skład mleka),

• dobowe przyrosty masy ciała w odchowie jałówek,

• zużycie paszy objętościowej i treściwej na 1 kg produktu (mleko).

Wskaźniki ekonomiczne:

-koszty jałówek remontowych,

-koszty amortyzacji krów ras mlecznych,

-koszty pasz,

-koszty pracy obsługi bezpośredniej,

-koszty energii elektrycznej, paliw, wody,

-koszty usług weterynaryjnych, inseminacji, kontroli mleczności,

-koszty amortyzacji i remontów budynków oraz urządzeń,

-koszty czynszów, dzierżaw, ubezpieczeń i innych świadczeń finansowych,

-ew. koszty zużytej ściółki,

-koszty pośrednie,

-ceny 1 kg mleka, żywca wołowego,

-ceny obornika i gnojowicy,

-dotacje (płatności bezpośrednie, dotacje do hodowli, dotacje w ramach programów rolno-środowiskowych i zachowania rezerw genetycznych).

Opisane powyżej problemy zainspirowały do opracowania metod umożliwiających maksymalizację efektywności ekonomicznej (zysku) produkcji mleka poprzez dynamiczną optymalizację procesu produkcyjnego w odniesieniu do:

-źródła pozyskania jałówek remontowych (zakup, odchów własny),

-metod odchowu jałówek (intensywność żywienia w odchowie),

-wieku I zacielenia,

-długości okresów międzywycieleniowych, międzyciążowych i zasuszenia w kolejnych laktacjach,

-długości kolejnych laktacji,

-długości użytkowania krów

(moment zastąpienia wybrakowanej krowy jałówką) w zróżnicowanych warunkach techniczno-ekonomicznych.

Sformułowano stosunkowo liczne modele matematyczne opisujące wielowymiarowe (tzn. obejmujące równocześnie kilka zmiennych technologicznych, organizacyjnych i ekonomicznych) problemy decyzyjne. Opracowanie matematycznych modeli procesu produkcji mleka i zastosowanie do ich rozwiązania technik optymalizacji umożliwia poprawniejsze, z punktu widzenia ekonomicznego, zarządzanie stadem (plan żywieniowy, długości poszczególnych okresów technologicznych), a w konsekwencji wzrost ekonomicznej efektywności produkcji. Zaproponowane modele optymalizacji mogą być łatwo adaptowane do konkretnych warunków produkcyjnych, a skonstruowany na ich bazie program komputerowy może być wykorzystany jako narzędzie wspomagania decyzji hodowlanych i technologicznych w różnych stadach bydła mlecznego.

OWCE:

W.10(3)

• Pogłowie owiec w Polsce około 317 669 szt., w tym 212 681 maciorek (2005).

• Maciorki wpisane do ksiąg - 45,7% stanu matek.

• Największy udział maciorki ras:

- polskie owce nizinne 26,1%

- merynosy 25,6%.

- polskie owce długowełniste 8%

- polskie owce górskie 13,2%.

• Rasy mięsne ok. 21%, rasy plenne ok. 2%.

podział populacji owiec na:

1. stada ojcowskie (rasy mięsne oraz plenne)

2. stada mateczne (merynos, polskie owce długowełniste, polskie owce nizinne, polska owca górska).

Polskie owce nizinne

Szereg odmian wytworzonych w oparciu o

lokalne prymitywne owce, uszlachetnione

merynosami i długowełnistymi rasami angielskimi

(lincoln, kent i leicester).

Właściwości:

Brak jednego typu - wyróżnia się m.in.:

- owce wielkopolskie,

- corriedale,

- owce łowickie,

- żelaźnieńskie

- uhruskie.

Owca wielkopolska - odmiana najliczniejsza i najbardziej wyrównana.

Owce łowickie powstały przy udziale tryków rasy kent - nadają się do produkcji jagniąt rzeźnych w systemie trzy wykoty na dwa lata.

Owce żelaźnieńskie - z kojarzenia prymitywnych owce z okolic Łowicza z trykami leicester, merynosami i corriedalami.

Owce uhruskie bdb. przystosowane do war. środowiskowych pd-wsch. Regionu kraju.

Owce długowełniste:

Wśród owiec długowełnistych są odmiany:

- owca pomorska o bdb. Mięsności oraz wybitnej użytkowości wełnistej

- owce kamienieckie i pogórza w typie wełnisto-mięsnym i mięsno-wełnistym.

owce pomorskie - rasa zalecana do utrzymania w stadach małych,

- dobrze przystosowana do lokalnych surowych warunków środowiskowych Pomorza.

- cechuje je duża rama ciała, masa ciała maciorek 65-75 kg; tryków 80-110 kg.

- dobra użytkowość mięsna - mięso jagniąt smaczne, wysokiej jakości.

Owce kamienieckie powstały w POHZ Susz z udziałem tryków: lein, teksel, kent. Odmiana bdb. przystosowana do trudnych warunków środowiskowych.

Rejon Podhala i Podkarpacie

- polska owca górska - Hodowla p.o.g. na tych terenach sięga XV wieku. Bardzo dobrze dostosowana do trudnych warunków środowiskowych. niewielka owca o wszechstronnym kierunku użytkowania.

Tradycyjne (od wieków) użytkowanie mleczne (niewielka wydajność za laktację 50-100 kg) Wełna mieszana - 3 frakcje: przewodnia,

przejściowa i puchowa.

Wrzosówka - rasa rodzima o użytkowości kożuchowej. Kosmyki w okrywie włosowej mają nieco inną budowę niż u owcy górskiej. Większy udział frakcji puchowej, włosy mają długość zbliżoną do włosów rdzeniowych frakcji przewodniej. Stosunek włosów puchowych do rdzeniowych 3:1.

Rasy owiec wełnistych w Polsce:

-Merynosy,

-Owca wielkopolska,

-Corriedale,

-Owca łowicka,

-Owca żelaźnieńska,

-Owca pomorska,

-Owca kamieniecka,

-Polska owca górska,

-Wrzosówka,

Preferencje krajowe: mięsny kierunek użytkowania

Skutek:

wzrost zainteresowania rasami mięsnymi

i krajowymi liniami mięsnymi:

czarnogłówka, suffolk, berrichon, dorset horn, ile de france, charolaise, teksel, białogłowa i czarnogłowa linia mięsna.

Teksel - przydatne do produkcji jagniąt cięższych (tucz intensywny przedłużony) o bardzo niskim otłuszczeniu.

Rasa teksel nadaje się także do produkcji wełny dobrej jakości.

Dorset horn - jedyna w kraju rasa mięsna rożna, - bardzo dobre parametry użytkowości mięsnej zalecana w tuczu lekkiego (20-25 kg). Długi sezon aktywności płciowej zapewnia rytmiczną produkcję jagniąt na rynek. Wysoka plenność 160-170 % - najlepsza wśród ras mięsnych.

Charolaise - bdb. plenność i mleczność (kraj pochodzenia Francja) - import do kraju lata 90. XX wieku. obecnie > 700 maciorek.

Rasy ojcowskie plenne:

komponent w krzyżowaniu dwustopniowym do uzyskiwania maciorek o podwyższonej użytkowości rozpłodowej.

Rasy ojcowskie plenne:

- owce fryzyjskie,

- romanowskie,

- fińskie,

- plenna owca olkuska,

- merynosy booroola.

Rasy owiec mięsnych w Polsce:

-Czarnogłówka,

-Suffolk,

-Berrichon,

-Dorset horn - rogaty,

-Dorset horn - bezrogi,

-Charollaise,

-Białogłowa linia mięsna,

-Texel,

Charakterystyka:

Owce fińskie, romanowskie i merynosy booroola - rasy asezonalne; plenność 200-280%.

Owce fryzyjskie - wysoka plenność (220%) i bardzo dobra mleczność.

Maciorki mieszańce po trykach fryzyjskich dobrze odchowują jagnięta a po ich odsadzeniu mogą być dojone. Pozyskiwanie mleka konsumpcyjnego - dodatkowe źródło dochodu gospodarstwa owczarskiego.

Rasy owiec plennych w Polsce:

-Plenna olkuska,

-Owca fińska,

-Owca fryzyjska,

-Owca Romanowska,

Rasy owiec chronionych w Polsce:

-Merynos barwny,

-Owca Górska barwna,

-Świniarka,

-Wrzosówka,

-Owca uhruska.

W.11(3)

Organizacja Produkcji:

I. Program Poprawy Pogłowia do 2010 roku

- nowa organizacja i zasady hodowli związane z zasady dotacji do owiec.

Obowiązujący aktualnie podział ras:

Stada mateczne

- merynos polski,

- polska owca nizinna (p.o.n. wielkopolska w typie corriedala )

- polska owca długowełnista ( pomorska, kamieniecka, pogórza),

- polska owca górska

Stada ojcowskie:

mięsne: ile de france, czarnogłówka, suffolk, berrichon, texel, charolaise, biała alpejska, dorset horn, linie syntetyczne: białogłowa owca mięsna , biała masywu centralnego (BMC), linia BCP, linia SCP

plenne: romanowska, fińska, fryzyjska, olkuska, bergschaf,

II. Program Poprawy Plenności

I Poziom Programu Plennego - stada zarodowe sprzedające materiał hodowlany o 50% udziale krwi rasy plennej,

II Poziomu Programu Plennego - stada produkujące tylko maciorki hodowlane o 25% udziale krwi rasy plennej.

Czynniki organizacji i obrotu stada:

- rodzaj stada (zarodowe, reprodukcyjne, towarowe),

- wcześniejsze użytkowanie rozpłodowe jarek w wieku 8 - 11 miesięcy,

- częstotliwość wykotów (system tradycyjny

- wykot raz w roku, 3 wykoty w ciągu 2 lat, 2 wykoty w roku),

- dzielenie stada na grupy technologiczne

- systemy nasilonych wykotów: Camal, Magee, Beltsville.

Wskaźniki rozrodu

Dla obliczenia:

- liczby matek wykoconych,

- ilości jagniąt urodzonych i odchowanych

stosuje się wzory

Płodność = (l-ba matek wykoconych/ l-ba matek w stadzie) x 100%

Plenność = (l-ba jagniąt urodzonych/ l-ba matek wykoconych) x 100%

Odchów jagniąt = (l-ba jagniąt odchow. do 56 lub 70 dnia / l-ba jagniąt ur.) x 100%

Upadki = (l-ba upadków do 56 lub 70 dnia / l-ba jagniąt ur.) x100%

WUR (wsk. użytk. rozpłod.) = (l-ba jagniąt odchowanych/ l-ba matek w stadzie) x 100%

Krzyżowanie towarowe z rasą mięsną:

- konieczność zakupu jarek remontowych w stadzie zarodowym lub reprodukcyjnym. zakup wiosną (jarki w wieku 6-7 mies.) - 33 szt. ( 20% + 3 sztuki jako rezerwa). Wielkość upadków w stadzie: 8

Tucz główny jagniąt do masy c. 35 kg w ciągu 3,5-4 mies.,

następnie 30% liczby jagniąt, które nie uzyskały wymaganej masy ciała przeklasowane grupy tuczu do 45 kg (trwa do wieku 6 - 7 miesięcy).

Okres użytkowania maciorek:

a) 3 wykoty w ciągu 2 lat ze skróconym okresem odchowu jagniąt przy matkach do 4-6 tyg.

Warianty:

remont własny: zostawia się zwierzęta ze stanówki czerwcowej w pierwszym roku i jesiennej w drugim roku

remont z zakupu: w roku bez jesiennej stanówki - organizuje się dodatkową stanówkę jesienną dla jarek natomiast w roku ze stanówką jesienną, po jej zakończeniu

organizuje się stanówkę dla remontu. ( co to kurwa jego mac jest stanówka?!) ja pierdoleeeee…..

b) 2 wykoty w ciągu roku - konieczność odsadzania jagniąt zaraz po urodzeniu (aby zdążyć z rocznym cyklem produkcyjnym).

c) Systemy nasilonych wykotów - cel: ciągła produkcja jagnięciny na rynek: preparatach mleko-zastępczych, mieszankach treściwych i sianie.

CAMAL - stado ma 4 grupy technologiczne, każda w 8 miesięcznym cyklu produkcyjnym (podobnie do systemu 3 wykoty w ciągu 2 lat). Cykl produkcyjny kolejnych grup przesunięty o 2 mies. pozwala na uzyskanie jagniąt rzeźnych co 2 miesiące.

BELTSVILLE - każda matka kojarzona z trykiem w 4 miesiącu po wykocie, a następnie co 3 miesiące.

Terminy wykotów: styczeń, kwiecień, lipiec, październik:

Terminy stanówek: maj, sierpień, listopad, luty System można łączyć systemem 2 wykoty w roku, gdy dopuści się do stanówki maciorki w laktacji.

MAGEE - tzw. „OKRES” - jest równy połowie długości ciąży - 73 dni ( w roku wyróżnia się 5 „OKRESÓW” - ( 5 x 73 dni = 365 dni ),

Wyróżnia się również podokresy:

a) 30 dni -stanówka i wykoty

b) 43 dni - laktacja i odsadzenie

Maciorki po wykocie kryte w następnym

„OKRESIE”,

wykot - po 219 dniach ( 73 + 73.+ 146= 292 lub po 365 dniach ( 73 + 73 + 73+146 = 365.

W.12(3)

Praktyczne rozwiązanie systemów utrzymania owiec.

„Dobrostan” - warunki chowu przyjazne zwierzętomrealizowane

przez:

- odpowiednie budynki

- właściwy mikroklimat pomieszczeń

- odpowiednią powierzchnię bytowa,

- właściwe wyposażenie

- właściwą pielęgnacje i obsługę zwierząt,

- należyte traktowanie.

Cechy owiec:

- gatunek o dużym instynkcie stadnym,

- podstawowe zachowanie - „czujność”

- „zbijanie” w grupy,

- swobodny kontakt z innymi osobnikami w grupie,

- podążanie za innymi osobnikami w grupie.

- w naturze tylko podczas wykotów oddzielają się od stada, potem wracają.

- w stadzie powstaje naturalna hierarchia z przewodnikiem.

Podstawowe wymagania odnośnie budynków

dla owiec:

- usytuowanie owczarni - oś podłużna kieruneku północ-południe, z odchyleniami do 30o.

- budynek owczarni na terenie lekko wzniesionym (odpływ wód gruntowych i niski ich poziom)

- teren pod budynkiem przepuszczalny

- w innym przypadku teren koniecznie zdrenować,

- wokół budynku opaska drenarska (zabezp. Przed wilgocią).

Owce dobrze znoszą temperaturę poniżej 0oC,

w pomieszczeniach suchych i bez przeciągów.

Podstawowe funkcje owczarni:

-Ochrona przed opadami atmosferycznymi,

-odp. wielkość legowiska,

-utrzymanie właściwej temperatury,

-dostęp do niezbędnej ilości światła,

- prawidłowa wymiana powietrza.

Normatywny pomieszczeń dla owiec:

Chów owiec:

Bez indywidualnego utrzymania

- utrzymanie w kojcach grupowych (odpowiednio ustawione paśniki i lasy) (typowe dla utrzymania owiec na głębokiej lub płytkiej ściółce)

Przy bezściółkowym utrzymaniu owiec (lub na płytkiej ściółce)

- stałe przegrody kojców (dla tryków 1,15-1,2 m, dla matek, jarlic i jagniąt od 1,05-1,10 m)

bezściołowe utrzymanie owiec

• Zalety:

‐ wyeliminowanie kosztownej ściółki,

‐ zmniejszenie nakładu pracy, (mechanizacja obsługi zwierząt)

• Wady:

‐ trudno utrzymać właściwą temperaturę i wilgotność,

‐ wywołuje choroby i deformacje kończyn,

‐ większa pracochłonność w przygotowaniu paszy,

‐ przydatne jedynie podczas prowadzenia tuczu jagniąt.

Wymagania ewakuacyjne budynku owczarni:

-odległość od najdalszego stanowiska do wyjścia ewakuacyjnego nie więcej niż 50 m przy utrzymaniu ściółkowym i 75 m przy bezściółkowym,

-przy utrzymaniu bezściółkowym (do 200 sztuk) konieczne jedno wyjście ewakuacyjne,

- wrota i drzwi budynku inwentarskiego zawsze muszą się otwierać się na zewnątrz.

Dopuszczalne stężenia zanieczyszczeń

powietrza w pomieszczeniach dla owiec

Amoniak …… …………………do 20 ppm,

Dwutlenku węgla………………do 3000 ppm,

Siarkowodór………………………..do 5 ppm,

Kurz w powietrzu ………………..do 10 mg/m3

Parametry wentylacji w pomieszczeniach:

Przekrój kanału wentylacyjnego: przynajmniej 0,4 m,

Wysokość kanału pod kalenicą przynajmniej 0,2 m,

Promień zasięgu skutecznego działania kanału

Wentylacyjnego = 10 x szerokość przekroju poprzecznego.

- otwory nawiewne rozmieszczone równomiernie.

- powietrze z nawiewników nie może być kierowane zimą wprost na owce

- sprawne funkcjonowanie wentylacji grawitacyjnej gdy:

suma pow. przekr. nawiewników = suma pow. przekr. Wywiewników.

Wybiegi dla zwierząt

Charakterystyka:

-w bezpośrednim sąsiedztwie owczarni,

-oddzielnie dla matek z jagniętami,

-oddzielnie dla tryków.

-powierzchnia okólnika:

a) matka z jagnięciem - 2,5-3,0 m2 /szt.

b) tryk - 3-5 m2/szt.

c) wys. przegród wybiegów - 1,20 m

Paśniki

- do zadawania pasz treściwych i objętościowych.

- górna część paśnika posiada drabinki o rozstawie szczebli 8-10 cm. (na siano lub słomę)

- dół paśnika - korytko na okopowe i pasze treściwe.

- na 1. owcę dorosłą - 40 cm dł. paśnika,

- na 1. jagnię- 30 cm.

- jeden paśnik dwustronny o dł. 4 m. na 20 owiec.

- paśniki dla jagniąt krótsze o 1 m. i niższe o ok. 20 cm.

Podstawowe wymiary paśników

długość- 2,3 i 4 m,

-odstępy między szczeblami - 0,08 do 0,1 m,

-wysokość koryta od ziemi - 0,3 do 0,4 m,

-szerokość paśnika - 0,7 do 0,8 m,

- głębokość koryta - 0,15 do 0,20 m.

Koryta do dokarmiania jagniąt:

-do dokarmiania jagniąt w pierwszych tygodniach życia.

-ustawione w miejscu odgrodzonym od zw. dorosłych

-przegroda z płotków (las) i płotka przepędowego.

-długość koryt 1-1,5m,

-szerokość 0,3m

-wysokość 0,25 m.

- ściany szczytowe nieco wyższe od bocznych.

Korytka do pojenia

- wykonane z różnych materiałów (drewno, blacha, sztuczne tworzywo, kamionka).

- dł. korytek 2-4 m,

-szerokość 0,3 m.

Ustawienie korytek:

- wzdłuż owczarni przy punktach czerpalnych,

- lub zawieszanie na ścianach owczarni.

Zamiast koryt: poidła pływakowe lub poidła automatyczne typu bydlęcego.

Płotki- czyli lasy,

- do odgradzania owiec,

- podziału na grupy technologiczne.

Materiał: drewno lub metal.

-najlepsze gładkich żerdzi drewnianych - lekkie i poręczne.

- wysokość płotków od 1,1 m. do 1,25 m.,

-długość od 1,25 m do 5 m

Uwaga:

- Długość płotków dostosowana do dł. paśników.

-Płotki o dł. 1,25 m do budowy kojców porodowych (1m. x 1,25 m.) montowanych z dwóch stron paśnika.

- Płotek przepędowy do oddzielania owiec- matek od sektora dokarmiania jagniąt.

Rodzaj budynku:

- murowany, nie podpiwniczone na betonowym fundamencie.

- ściany z pustaków.

- dach konstrukcji płatwiowo-kleszczowej ze ścianką kolankową,

-lub spadzisty, o konstrukcji z dwuteowników.

Pokrycie dachowe

- folia paraizolacyjna ,

- papa ze specjalną warstwą ociepleniową

- dodatkowa, zewnętrzna warstwa papy (atrapa gontów - cel estetyczny).

- rynny wiszące PCV .

Ogólna charakterystyka budynków dla

zwierząt

- rodzaj budynku zależny od systemu utrzymania stada,

-najczęstszy system alkierzowy,

lub:

- systemy półotwarte i otwarte.

System alkierzowy

- okres zimy, wykoty, jesień , wczesna wiosna (około 7 m-cy; 150 dni) - w owczarni

- budynki halowe, bezsłupowe, o konstrukcji stropowej z poddaszem użytkowym.

- poddasze użytkowe nad pom. maciorek z jagniętami - magazyn pasz objętościowych (siano) - poddasze ociepla halę dla zwierząt.

- sekcja dla młodzieży i maciorek jałowych bez stropu z aktywną wentylacją

- utrzymanie ściołowe - głębokiej ściółce.

- wys. pomieszcz. gł. (do stropu) 5-6 m.

- Budynki owczarni prostokątne, z osią podłużną z południa na północ--> równomierne oświetlenie i nagrzanie słońcem.

- rozmieszczenie owczarni zapewniające dogodny dostęp.

- otoczenie ma zapewnić budowę okólników, silosów i magazynów paszowych.

- oświetlenie owczarni - okna w stos. do pow. podłogi 1 : 25 i 1 : 20, dodatkowo świetlówki w stropie 6 W/m2

System półotwarty

- budynki mają zapewnić dowolne korzystanie z części legowiskowej w budynku

- rozległy obszar wokół budynków na pastwiska

- każda grupa technologiczna z dowolnym dostępem do pastwisk.

System otwarty

- w Polsce nie stosowany z powodów klimatycznych

- w systemie owce cały czas na pastwisku, poza wykotami i strzyżą.

Budynki pomocnicze

-pomieszczenia administracyjne i socjalne.

-paszarnia,

-dyżurka,

-magazyn na sprzęt pomocniczy,

-izolatka

- pomieszczenie do unasienniania owiec ( jeśli jest stosowane).

Podział wewnętrzny owczarni:

- zagródki dla jagniąt oddzielone jednym płotkiem (dla dokarmiania)

- długość płotków 4 mb, wysokość 1m.

Klatki powykotowe :

Wielkość boksu porodowego:

- maciorka z 1. jagnięciem 1,4 x 1,0 m;

- maciorka z 2 jagniętami 1,5 x 1,0m.

-klatki ustawione wzdłuż drabinek przyściennych.

Pomieszczenie dla tryków:

Tryki powinny znajdować się w oddzielnym budynku.

Pomieszczenia specjalne:

Izolatka :

- dla owiec podejrzanych o choroby zakaźne.

- wykonane z materiałów łatwych do odkażania, odpornych na działanie środków żrących .

Dyżurka: Powierzchnia 9 m2.

Pomieszczenie do inseminacji: Powierzchnia 12 m2.

Okólniki

-do wypędzania owiec podczas zadawania pasz w hali

-wyposażone jednospadowy dach dla ochrony przed deszczem, silnym nasłonecznieniem i wiatrami

-ogrodzenie siatką drucianą wysokości 130 cm.

- powierzchnia okólnika utwardzana i ze spadem (ok. 5o ) od do ściany budynku.

Wyposażenie owczarni

Korytarze

- korytarz paszowy (przepędowy) do wyprowadzania i wprowadzania owiec.

- miejsce zrzutu paszy objętościowej suchej-siana

- dogodne miejsce do obserwacji zwierząt.

- szerokość korytarza wynosi 280 cm .

Drzwi

- najlepsze owczarnie przejazdowymi - wrota na osi, na wprost k, przepędowego, po obu str. budynku .

- wrota dwuskrzydłowe i dwudzielne , drewniane, izolowane wewnątrz wełną mineralną

- szerokość i wysokość 300 cm, bez progów.

- krawędzie boczne na wys. 100 cm z wałkami obrotowymi (zabezp. przed obijaniem boków).

Okna:

- powierzchnia w stos. 1:20 oraz 1:25 do podłogi

- prostokąte poziome, otwierane do środka ;

- konstrukcja zapobiega okaleczeniom .

- dwuszybowe, izolowane.

- dolna krawędź na wysokości 220 cm, na dole kanały nawiewne .

Podłogi

- p. korytarzy i zapleczy z betonu pokratkowanego.

- ciepłe i łatwe do utrzymania w czystości (glinobite, posmarowane od góry smołą mineralną), antypoślizgowe.

Paśniki

-paśniki jednostronne (drabinki na siano + szerokie, drewniane korytka na okopowe i treściwe)

-korytka mają zbierać opadające z drabinek wartościowe części siana.

-odstępy między szczebelkami drabinek wynoszą ok.8 cm.

- drabinki z heblowanymi deskami ochronnymi

- szerokość desek ochronnych 20-25 cm.

- skośnie ustawiona drabinka ma wysokość 70 cm.

-pośrodku budynku w 2 rzędach z korytarzem paszowym pośrodku do zadawania paszy objętościowej suchej.

- wymiary paśników:

-- owce dorosłe 4m.

-- na 1 matkę 0,4 mb paśnika (20 matek/paśnik).

-- tryki dorosłe 0,5-0,6 mb

-- jagnięta - korytka i paśniki mniejszych rozmiarów: 0,2mb/szt.

Poidła:

Pojenie do woli

- poidła automatyczne z zaworem odcinającym.

Dojarnia

- stanowisko do utrzymania grupy owiec (poczekalnia)

- stanowisko do unieruchomienia głowy maciorki, z dostępem do żłobu.

W małych stadach:

- dojarka przewoźna bańkowa,.

W dużych stadach: dojarnia rurociągowa.

Przechowalnia mleka:

- w oddzielnym pomieszczeniu.

Warunki doju

- maciorka dojona od tyłu - minimalna szerokość stanowiska udojowego 80-100 cm.

- odstęp dla dojarza min. 100 cm,

- odstęp między maciorkami 30-40 cm.

- owce są zwierzętami stadnymi - na stanowiskach udojowych grupo --> większy komfort psychiczny podczas doju.

- Maciorki powinny bez przeszkód wchodzić i wychodzić z dojarni.

- Maciorki mogą stać na podeście wyżej od dojarza

- w halach udojowych stoją na poziomie ziemi - dojarz w kanale

- Ilość stanowisk udojowych zależna od wielkości stada i liczby pracowników.

- dla zachęcenia do wejścia do doju podawać pasze treściwe.

W.13(4)

Ekonomika wypasu owiec dojnych w rejonie gór;

Miejsca wypasu owiec w Tatrach i na Skalnym Podhalu:

Na halach górskich Tatr i Podhala w sezonie od wiosny do

jesieni jest wypasanych wspólnotowo ok. 5,5 tys. szt. owiec w 17

stadach.

-Na terenie TPN wypasa się około 1500 owiec w 7 stadach

-W rejonie Tatr i Skalnego Podhala największe stado liczy 900 szt. Owiec i wypasane jest w rejonie Zakopane-Olcza. Pozostałe stada liczą średnio

od 150 do 300 szt. owiec. (2004 rok)

Wnioski z tabelek( których już nie wrzuciłem):

1. Osiągane przez baców dochody były dość wysokie, pomimo braku dotacji na tę działalność. Wielkość wypasanego stada, a zwłaszcza liczba owiec, od których pozyskiwane jest mleko ma istotny wpływ na ostateczne wyniki ekonomiczne wypasu.

2. W 3 stadach osiągnięte w okresie wypasu zyski w przeliczeniu na 1 owcę dojną przekroczyły kwotę 100 zł, a kwota 50 zł zysku przekroczona została w 10 stadach.

3.Bacowie prowadzący wypas powinni w celu osiągnięcia sukcesów ekonomicznych zabiegać o pozyskiwanie nowych owiec od prywatnych właścicieli, nawet jeżeli byłyby to stada niewielkie.

Czynniki kształtujące efektywność produkcji gospodarstw owczarskich

-plenność owiec oraz użytkowość rozpłodowa,

-rodzaj i wartość paszy,

-waga sprzedawanych jagnią,

-metoda tuczu,

-zużycie paszy na przyrost masy ciała,

-genotyp stada matecznego,

-dotacja z Funduszu Postępu Biologicznego.

Przychody i koszty w gospodarstwie owczarskim

Przychód jest to wartość produkcji przeznaczonej na sprzedaż

Koszty są nakładami wyrażonymi w pieniądzu i dzielimy je na:

-bezpośrednie -związane z miejscem ich powstawania a więc z daną działalnością produkcyjną (koszty zakupu pasz, śr. wet.)

-pośrednie -obejmują te koszty których nie można odnieść bezpośrednio do wytwarzanych produktów (podatki, amortyzacja)

Przychody i koszty przelicza się na sztukę strukturalną (matkę stada podstawowego)

Ze wzgl. na zakres kosztów uwzględnionych w kalkulacjach wyróżnia się:

- kalkulacje pełne

- kalkulacje niepełne.

Kalkulacje służą do określenia -co produkować ? -ile produkować? -jak produkować ?

Dochód (D) otrzymany na owcę strukturalną stada podstawowego

D = Nb - Kp

Nb -nadwyżka brutto

Kp -koszty pośrednie

Nadwyżka bezpośrednia (Nb) jest to roczna wartość produkcji (Ppt) uzyskana od jednej owcy pomniejszona o koszty bezpośrednie (Kb) poniesione na wytworzenie tej produkcji.

Nb = Ppt - Kb

Ppt -produkcja potencjalnie towarowa

Kb -koszty bezpośrednie

Opłacalność produkcji żywca jagnięcego

Zależy od:

-wskaźników obrotu stada, przyrostów wagowych, kierunku produkcji

-wskaźnika powierzchni paszowej

-skali produkcji a koszty jednostkowe i nadwyżki bezpośredniej

Cj

Op = -------------------- * 100

Kj

gdzie:

Op -opłacalność

Cj -cena jednostkowa

Kj -koszt jednostkowy

Produkcja jest opłacalna, gdy Op> 100

Czynniki wpływające na efektywność żywienia:

Żywienie oparte na:

- użytki zielone, głównie pastwiska. pasze objętościowe, tj. zielonki traw, z motylkowatych, siano i kiszonki,

- cyklu rocznym minimum 60% suchej masy diety

- mieszanki treściwe z gospodarstwa,

- zakup nie więcej niż 40% s. m. wszystkich skarmionych pasz.

W gosp. o dużym areale użytków zielonych termin wykotów i okres odchowu jagniąt ma umożliwiać najlepsze wykorzystanie zasobów paszowych.

Wybór system tuczu zależny od warunków przyrodniczo glebowych gospodarstwa oraz możliwości zbytu i rynku:

· -tucz szybki jagniąt ssących (mleczny),

· -tucz mleczny w warunkach pastwiskowych,

· -tucz przedłużony w owczarni,

· -tucz jagniąt z zastosowaniem pastwiska lub zielonki koszonej,

· -tucz młodzieży do 18 miesięcy,

· -opas owiec dorosłych.

Preferowane systemy:

- ekstensywny

- lub półintensywny

- spełniające zasady dobrostanu owiec i efektywności ekonomicznej

System półintensywny względy produkcyjne i ekonomiczne - dot. metod chowu jagniąt przeznaczonych na eksport,

oraz

zima - ekstensywne utrzymanie matek (zima i okresy przejściowe w pomieszczeniach z dostępem do okólników,

lato - maksymalne wykorzystanie pastwisk

- bardziej intensywny tucz jagniąt.

Analiza efektywności żywienia

- porównanie faktycznego zużycia składników pokarmowych z normami teoretycznymi

- wybór najlepszych dawek spośród dawek już stosowanych

- wyliczenie zużycia składników pokarmowych na jednostkę produktu

- ocena efektywności różnych sposobów produkcji i konserwacji pasz

- ocena zużycia i wykorzystania powierzchni paszowej.

Ilość zużytej paszy <--> wyniki produkcyjne

--> Wskaźnik efektywności żywienia.

Gdy wskaźnik > 1 (i rośnie) --> oznacza

-poprawność żywienia w gospodarstwie.

wart. przyrostu masy

Wsk. efekt. żywienia =----------------------------------------------------

wart. paszy zużytej ma przyrost

Wyniki produkcyjne

Podstawowy kierunek użytkowania owiec obecnie produkcja materiału rzeźnego.

Opłacalność może zwiększać:

-użytkowanie mleczne

-prawidłowe zagospodarowanie wełny i skór.

Warunek opłacalności produkcji jagniąt rzeźnych

-uzysk = min. 1,5 jagnięcia odchowanego od matki.

Zmiana uwarunkowań krajowej hodowli Owiec preferowany mięsny kierunek użytkowania nowe cele hodowlane:

-szybkie tempo wzrostu jagniąt

-wysoka plenność i zdolności macierzyńskie matek

-cechy jakościowe tuszy

-wykorzystanie paszy.

Wielkość stada podstawowego zależy od:

- zasobów ziemi

- zasobów pracy w gospodarstwie.

Skala produkcji zależna od:

- rynków lokalnych,

- rynków krajowych

- rynków zagranicznych,

Uwaga: nadmierna produkcja duże ryzyko

produkcyjne (bariera popytu)

Charakterystyka owczarstwa w Polsce

- duże rozdrobnienie

- wielkość stada podst. 29 do 240 szt.(najwięcej stad po około 30 matek. )

- plenność od 114% do 170% - zależnie od rasy. (najczęściej 135% - 140,7%. )

- remont stada 12 - 19%.

POMOC DLA GRUP PRODUCENTÓW ROLNYCH:

Od dnia 1 maja 2004 Polska korzysta z instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) Unii Europejskiej. Głównym źródłem finansowania rolnictwa i obszarów wiejskich w krajach członkowskich UE jest Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOiGR). Fundusz jest podzielony na Sekcję Orientacji (Fundusz Strukturalny) oraz Sekcję Gwarancji. Środki finansowe Sekcji Gwarancji są przeznaczone m.in. na współfinansowanie przez UE działań towarzyszących WPR, służących zrównoważonemu rozwojowi obszarów wiejskich. W Polsce działania związane z tym funduszem i środki budżetowe jakimi dysponuje są opisane i zdefiniowane w dokumencie programowym o nazwie ,,Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich” (PROW) na lata 2004 -2006. Poszczególne działania objęte tym programem to m.in. renty strukturalne, wspieranie gospodarstw niskotowarowych, grupy producentów rolnych (GPR), pomoc techniczna.

BENEFICJENCI DZIAŁANIA

Grupy producentów rolnych, które na mocy ustawy z dnia 15 września 2000 r. o grupach producentów rolnych i ich związkach będą prowadziły działalność jako przedsiębiorcy mający osobowość prawną:

- stowarzyszenie

- zrzeszenie

- spółka z o.o.

- spółdzielnia

- spółka akcyjna

Kto może zostać członkiem grupy producenckiej?

Członkami grupy mogą być osoby fizyczne i osoby prawne prowadzące gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym oraz osoby fizyczne i osoby prawne prowadzące działalność rolniczą w zakresie działów specjalnych produkcji rolnej.

JAKIE WARUNKI MUSZĄ SPEŁNIĆ GRUPY PRODUCENTÓW ROLNYCH?

(zgodnie z zapisami ustawy o grupach producentów rolnych)

- mogą zostać utworzone przez producentów jednego produktu lub grupy produktów;

- działają na podstawie statutu lub umowy (aktu założycielskiego);

- składają się z członków, udziałowców lub akcjonariuszy (żaden z nich nie może posiadać więcej niż 20% głosów na walnym gromadzeniu);

- przychody ze sprzedaży produktów lub grup produktów wytworzonych w gospodarstwach członków grupy stanowią więcej niż połowę przychodów grupy ze sprzedaży produktów lub grup produktów, dla których grupa została utworzona;

- określą obowiązujące członków grupy zasady, dotyczące jakości i ilości dostarczanych grupie produktów lub grup produktów oraz sposoby przygotowania produktów do sprzedaży.

CELE WSPARCIA GRUP PRODUCENTÓW ROLNYCH:

Cel strategiczny:

-poprawa konkurencyjności gospodarki żywnościowej,

Cele pośrednie:

-Podniesienie dochodów rolników przez zmniejszenie kosztów produkcji,

-Poprawa jakości produkcji w wyniku zastosowania wspólnych technologii produkcji,

-Wykształcenie wspólnego systemu sprzedaży produktów,

-Ustalenie zasad dotyczących informacji o produkcji.

ZASADY UBIEGANIA SIĘ O POMOC:

Pomoc finansową w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich będą mogły uzyskać grupy producentów rolnych wpisane do rejestru grup prowadzonego przez marszałka właściwego dla miejsca siedziby grupy, które powstały po 1 maja 2004 r. na mocy ustawy o grupach producentów rolnych.

POMOC FINANSOWA dla GPR:

• Grupa producentów rolnych może otrzymywać pomoc finansową przez pierwszych 5 lat od dnia wydania decyzji o jej uznaniu (wpisaniu grupy do rejestru prowadzonego przez marszałka).

• Ubiegając się o ten rodzaj wsparcia, grupa będzie musiała udokumentować, że ponad połowę przychodów uzyskała ze sprzedaży produktów lub grup produktów ze względu, na które została utworzona, wyprodukowanych w gospodarstwach członków grupy.

• Pomoc finansowa będzie realizowana w formie rocznych płatności.

• Wysokość pomocy naliczana będzie na podstawie rocznej wartości netto produkcji sprzedanej, którą wytworzono w gospodarstwach członków grupy i wyniesie:

(a) 5%, 5%, 4%, 3% i 2% wartości produkcji do sumy EUR 1.000.000, sprzedanej odpowiednio w pierwszym, drugim, trzecim, czwartym i piątym roku, oraz

(b) 2,5%, 2,5%, 2%, 1,5% i 1,5% wartości produkcji powyżej EUR 1.000.000, sprzedanej odpowiednio w pierwszym, drugim, trzecim, zwartym i piątym roku.

• W żadnym przypadku pomoc ta nie może przekroczyć:

• w pierwszym i drugim roku - 100.000 EURO,

• w trzecim roku - 80.000 EURO,

• w czwartym roku - 60.000 EURO,

• w piątym roku - 50.000 EURO.

POMOC FINANSOWA:

Grupa producentów rolnych może otrzymać wsparcie tylko jeden raz w ciągu swojej działalności, niezależnie od tego czy źródłem tej pomocy był budżet krajowy czy budżet UE.

SANKCJE:

Jeżeli w wyniku kontroli na miejscu zostanie stwierdzone, że w wykazie faktur VAT i rachunków dokumentujących przychody netto grupy ze sprzedaży produktów lub grup produktów, ze względu na które grupa została utworzona, wytworzonych w gospodarstwach jej członków, ujęto przychody ze sprzedaży produktów lub grup produktów innych niż te, ze względu na które grupa została utworzona, lub niewytworzonych w gospodarstwach jej członków:

1) Wysokość środków wypłacanych z tytułu pomocy należnej za dany rok podlega zmniejszeniu o:

-25%, jeżeli udział przychodów netto ze sprzedaży produktów lub grup produktów stanowi powyżej 3%, ale nie więcej niż 10%,

-50%, jeżeli udział przychodów netto ze sprzedaży produktów lub grup produktów stanowi powyżej 10%, ale nie więcej niż 15%,

-wartości udokumentowanych rocznych przychodów netto grupy ze sprzedaży produktów lub grup produktów, ze względu na które grupa została utworzona, i wytworzonych w gospodarstwach jej członków.

2) Wypłata środków z tytułu pomocy należnej za dany rok podlega wstrzymaniu, jeżeli udział przychodów netto ze sprzedaży produktów lub grup produktów przekracza 15 % wartości udokumentowanych rocznych przychodów netto ze sprzedaży produktów lub grupy produktów, ze względu na które grupa została utworzona, i wytworzonych w gospodarstwach jej członków.

TRZODA CHLEWNA:

W.14(4)

Rodzaje świń:

-wielka biała polska (wbp),

-polska biała zwisłoucha (pbz),

-puławska(puł),

-złotnicka biała(złb),

-złotnicka pstra (złp),

-Linia 990,

-Landrace belgijski,

-duroc(dur),

-hampshire (hamp),

-pietrain (piet),

Główne cechy użytkowe świń:

• Użytkowość rzeźna-ilość i jakość mięsa w tuszy,

• Użytkowość tuczna-przyrosty dziennie masy ciała, wykorzystanie paszy na kg przyrostu masy ciała,

• Użytkowość rozpłodowa-płodność, plenność, mleczność loch, jakość nasienia i libido knurów.

Podstawowe wskaźniki efektywności w rozrodzie:

-Skuteczność krycia ≥ 85%

-Procent wyproszeń ≥80%

-Wskaźnik wyproszeń ≥2,2

-Liczba prosiąt/lochę/rok ≥22

-Liczba dni nieprodukcyjnych ≤18

-Przynajmniej 4 cykle rozpłodowe w życiu

Elementy cyklu reprodukcyjnego świń:

Ciąża: 115 dni

Laktacja: 21-28-42 dni

Odpoczynek: 5 -12dni

Razem: 141-169 dni

Częstotliwość oproszeń: 2,6-2,16

Każde nieskuteczne pokrycie powoduje wydłużenie cyklu a tym samym zmniejszenie częstotliwości oproszeń. Nie wszystkie lochy wykazują ruję w 4 - 7 dniu po odsadzeniu prosiąt. Jak temu zapobiegać?

Unikając błędów na każdym etapie produkcji

-Zapewniając odpowiednie warunki zoohigieniczne,

-Stosując odpowiednie żywienie,

-Stosując odpowiednie szczepienia,

Najważniejszy wskaźnik reprodukcyjny to:

Plenność gospodarcza - średnia liczba prosiąt odchowanych przez maciorę w roku.

Najważniejszy wskaźnik ekonomiczny to: Średnia liczba tuczników sprzedanych od maciory w ciągu roku.

Dojrzałość reprodukcyjną knurek osiąga w wieku około 10 miesięcy (należy unikać zbyt wczesnej eksploatacji knurków)

Klasyfikacja tusz według systemu EUROP:

Klasa S: 60% mięsa i więcej

Klasa E: 55% do < 60%

Klasa U: 50 do < 55%

Klasa R: 45 do < 50%

Klasa O: 40 do < 45%

Klasa P: < 40% mięsa w tuszy

Urządzenia do aparaturowej oceny tusz:

-CGM Sydel

-Ultra FOM 300

-AutoFom

doskonalenie technologii chowuuszlachetnianie hodowanych zwierzątnowe wysokomięsne linieodpowiednie warunki środowiskowe

wyższa mięsność świń.

Czynniki wpływające na wartość tuczną i rzeźną tuczników:

a)genetyczne: - genotyp

- płeć,

b)środowiskowe: - żywienie

- utrzymanie,

- wiek,

- masa ubojowa,

- postępowanie ze zwierzętami przed ubojem.

Wartość technologiczna mięsa:

• płeć,

• masa tuszy.

Gorsza jakość mięsa:

-pogorszenie wodochłonności,

-zwiększona ilość wycieku soku mięsnego,

-zbyt jasna barwa mięsa,

-pogorszenie smaku.

Klasy mięsa:

-normalne(RFN) pH45 > 6,3,

-blade, wodniste (PSE) pH45 ≤ 5,5,

-suche, twarde (DFD) pH24 = 6,0 - 6,4.

Zasady produkcji wieprzowiny wysokiej jakości:

-odpowiedni schemat krzyżowania,

-zapewnienie komfortu bytowego,

-prawidłowo zbilansowane żywienie uwzględniające rasę lub schemat krzyżowania,

-relacja człowiek-zwierzę podczas tuczu,

-ograniczenie stresu podczas załadunku i transportu i obrotu przedubojowego.

Podstawowymi składnikami odżywczymi pasz są:

•Białka (aminokwasy),

•Tłuszcze,

•Węglowodany,

•Witaminy,

•Składniki mineralne,

•Woda.

Podział surowców paszowych:

-Objętościowe: Zielonki, Okopowe, Kiszonki, Pasze płynne, Siana, Susze.

-Treściwe: Ziarna zbóż, Produkty przemysłu zbożowego, Nasiona roślin strączkowych, Śruty poekstrakcyjne i makuchy, Drożdże pastewne,

Pasze pochodzenia Zwierzęcego.

Podział surowców paszowych:

Białkowe: Śruty poekstrakcyjne, Makuchy, Pasze pochodzenia Zwierzęcego, Drożdże pastewne, Nasiona roślin Strączkowych.

Energetyczne: Ziarna zbóż, Wysłodki suszone, Olej.

Dodatki paszowe

•Dodatki mineralne,

•Witaminy,

•Probiotyki,

•Prebiotyki,

•Enzymy,

•Przeciwutleniacze,

•Konserwanty i detoksykanty,

•Zioła,

•Środki zapachowe,

•Gotowe premiksy i polfamiksy.

Zalecane ilości poszczególnych pasz w mieszankach:

• śruty zbożowe do 80% składu mieszanki,

• nie więcej niż 25% otrąb,

• nie więcej niż 10% suszu z roślin motylkowych,

• do 15% śrut poekstrakcyjnych,

• nie więcej niż 10% strączkowych (dla loch do 5%),

• substancje mineralno-witaminowe ok. 3%,

• drożdże do 3%.

W.15(4)

Minimalne warunki utrzymania świń (wg rozporządzenia

Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dn. 2 września 2003 r.):

- świń nie utrzymuje się na uwięzi,

- świnie utrzymywane grupowo powinny być w zbliżonym wieku,

- utrzymujący zwierzęta podejmuje działania minimalizujące agresję i zapobiegające walkom zwierząt,

- utrzymywane grupowo świnie chore, zranione, wykazujące cechy agresywne lub atakowane przez inne zwierzęta czasowo utrzymuje się pojedynczo,

- lochy i loszki od 4 tygodnia po pokryciu do tygodnia przed terminem proszenia utrzymuje się grupowo,

- kojec, w którym utrzymywane są lochy i loszki w tygodniu poprzedzającym poród zaopatruje się w materiał do budowy gniazda,

- prośne lochy i loszki umieszczone w kojcach do proszenia czyści się dokładnie i jeśli to konieczne leczy przeciwko zewnętrznym i wewnętrznym pasożytom,

- powierzchnia kojca do proszenia powinna umożliwiać naturalny poród,

- kojec powinien zapewniać prosiętom swobodny dostęp do karmiącej lochy,

- w przypadku utrzymywania loch z prosiętami kojec wyposaża się w przegrodę zapobiegającą przygniataniu prosiąt przez lochę.

Hałas:

nie powinien być stały lub wywoływany nagle, natężenie nie powinno przekraczać 85 Db.

Stężęnie gazów:

- CO2 nie większe niż 3000 ppm,

- H2S nie większe niż 5 ppm,

- NH3 nie więcej niż 20 ppm.

Hierarchia społeczna: jest typową cechą społeczności kręgowców i osiąga najwyższy stopień zaawansowania u ptaków i ssaków. Hierarchia dominacji może mieć duże znaczenie w odniesieniu do produkcji. Dobrze rozwinięte relacje dominacji są zazwyczaj stosunkowo trwałe i u długo żyjących zwierząt mogą utrzymywać się latami. Należy pamiętać, że opisywane relacje stanowią tylko jeden z aspektów organizacji społecznej i że w społecznościach zwierzęcych występują również inne ważne relacje, np. opieka lub naśladowanie przewodnika stada, nie będące skutkiem walki.

Okresy ustalania zależności hierarchicznych u świń:

- w pierwszych godzinach i dniach życia prosiąt (porządek sutkowy)

- każdorazowo po zestawieniu zwierząt w nową grupę lub wprowadzeniu do istniejącej grupy nowych osobników.

Porządek sutkowy - ustala się w ciągu pierwszych 5-10 dni. Prosięta zwykle zajmują te same pozycje przy sutkach, niezależnie od boku, na którym locha kładzie się do karmienia i ssą je tak długo, jak długo pozostają przy losze.

Połączenie prosiąt z różnych miotów prowadzi do intensywnych walk trwających przeważnie do godziny. Nasilenie walk zmniejsza się powoli i po 24 do 48 godzin ustala się hierarchia w grupie. Wówczas każda świnia rozpoznaje, pamięta i pozostaje w zależności dominacyjnej lub uległej z poszczególnymi osobnikami w tej grupie.

Podział systemów utrzymania:

Stosowanie lub brak ściółki:

-Ściołowy,

-bezściołowy,

Podział systemów utrzymania:

Ilość zwierząt w pomieszczeniu

-grupowy,

-indywidualny.

Zalety utrzymania ściołowego:

-zapewnia miękkie, suche, ciepłe i wygodne legowisko co ma niebagatelny wpływ na dobre samopoczucie i zdrowotność zwierząt,

-ściółka powinna charakteryzować się dobrymi właściwościami chłonnymi, dobrze nasiąkać odchodami płynnymi i mieszać się z odchodami zabezpieczając zwierzęta przed zabrudzeniem,

-zmniejsza kontakt z odchodami (zarazki) dzięki właściwościom chłonnym,

-poprawia warunki termiczne w kojcu (mniejsze zużycie paszy, większe przyrosty w tuczu),

-zmniejsza występowanie uszkodzeń stawu nadgarstkowego i rogu racicowego, poprawia przyczepność do podłoża,

-poprawia mikroklimat (temperatura, wilgotność) i higienę utrzymania (redukcja liczby drobnoustrojów),

-daje zajęcie prosiętom i tucznikom w ubogim w bodźce środowisku chowu i obniża poziom agresji w grupie,

-locha lepiej i chętniej eksponuje wymię w czasie karmienia prosiąt,

-stosowanie ściółki jest ważne w kojcach porodowych dla prosiąt (ograniczenie możliwości regulacji temperatury) oraz dla loch umożliwiając im budowę gniazda.

Wady utrzymania ściołowego:

-zwiększa nakłady robocizny i koszty zaopatrzenia w materiał ściołowy (wzrost pracochłonności),

-wymusza zaplanowanie powierzchni przechowalniczej,

-konieczna jest codzienna wymiana ściółki.

Zalety utrzymania bezściołowego:

-oszczędność kosztów ponoszonych na ściółkę,

-zmniejszenie nakładów robocizny związanej z usuwaniem odchodów,

-wyeliminowanie robocizny ponoszonej na przygotowanie i zaopatrzenie fermy w ściółkę,

-łatwiejsze zmechanizowanie czynności związanych z usuwaniem odchodów,

-zmniejszony kontakt prosiąt z odchodami.

Wady utrzymania bezściołowego:

-częściej występujące zapalenie gruczołu mlekowego,

-większe zabrudzenie zwierząt,

-częściej występujące o większym nasileniu biegunki,

-gorsze warunki termiczne w kojcu - większe zużycie paszy na przyrost,

-częściej występujące zmiany zwyrodnieniowe stawów nadgarstkowych i skokowych,

-większa wilgotność powietrza w pomieszczeniu,

-częściej występujące o większym nasileniu walki.

Normy składowania odchodów stałych i płynnych:

Przepisy zakładają przechowywanie odchodów przez 4 miesiące, jednak zaleca się (również w w programach dofinansowania inwestycji) aby było to 6 miesięcy

1. Płytka ściółka:

Powierzchnia płyty obornikowej - 3,5 m2/1DJP

Zbiornik na gnojówkę - 2,4 m3/1DJP

2. Głęboka ściółka:

Powierzchnia płyty obornikowej - 3,5 m2/1DJP, przy

założeniu trwania cyklu produkcyjnego < 4 miesięcy

3. System bezściołowy:

Zbiornik na gnojowicę - 7 - 11 m3/1DJP

Zalety utrzymania grupowego loch:

-daje zwierzętom możliwość swobodnego poruszania się (korzystny wpływ na przemianę materii, kondycję, zdrowotność kończyn oraz przebieg porodu: skrócenie czasu trwania akcji porodowej, sprzyjanie rodzeniu mniejszej liczby prosiąt martwych oraz żywotności prosiąt,

-umożliwia łatwiejsze zaobserwowanie objawów rujowych (silniejsze ich manifestowanie, naturalna stymulacja i synchronizacja rui, łatwiejsze określenie właściwego terminu krycia),

-sprzyja wcześniejszemu występowaniu objawów rujowych u loch po odsadzeniu prosiąt (skraca okres odpoczynku),

-zmniejsza nakłady inwestycyjne na wyposażenie pomieszczeń.

Zalety utrzymania indywidualnego loch:

-możliwość stosowania kontrolowanego, indywidualnego żywienia, dostosowanego do aktualnych potrzeb lochy (możliwość wpływu na procesy rozrodcze i oszczędność nakładów paszowych o ok. 10-15%),

-mniejsze zapotrzebowanie powierzchni na 1 lochę: 1,4-2,3 m2,

-zapewnienie lochom spokoju w 1. miesiącu po pokryciu (eliminacja niebezpieczeństwa wzajemnych uszkodzeń, sprzyjamnie implantacji zygot),

-polepszenie warunków wglądu, obserwacji zwierząt, inseminacji oraz opieki weterynaryjnej,

-łatwiejsze „manipulowanie” zwierzętami, zwłaszcza w fermach małych (nie ma potrzeby doboru zwierząt do wspólnych grup).

Wady utrzymania grupowego:

-brak możliwości stosowania kontrolowanego, indywidualnego żywienia, obserwacji i traktowania zwierząt - nakłady paszowe wyższe o 10 -15 % (związane z hierarchią stadną),

-większe zapotrzebowanie powierzchni na 1 lochę,

-brak możliwości zapewnienia losze spokoju po pokryciu (mniejsza przeżywalność embrionów),

-niebezpieczeństwo uszkodzeń, odpychania, pobierania niedostatecznych ilości paszy przez osobniki słabsze, zajmujące niższe szczeble drabiny hierarchicznej,

-konieczność doboru do wspólnego kojca loch o podobnej kondycji, zbliżonym wieku i okresie ciąży (trudnośći z tym związne w stadach małych).

Wady utrzymania indywidualnego loch:

-ograniczenie możliwości swobodnego poruszania się (zaburzenia w przemianie materii, osłabienie aparatu ruchu, zmniejszenie żywotności i wcześniejsze brakowanie ze stada),

-większe nakłady inwestycyjne na wyposażenie pomieszczeń,

-częściej występujące ruje ciche, wydłużenie okresu odpoczynku,

-trudniejszy przebieg porodu więcej prosiąt martwo urodzonych, mniejsza żywotność prosiąt,

-wyższe o ok. 30% nakłady robocizny przy ręcznym zadawaniu paszy i usuwaniu obornika,.

Normy powierzchni kojców dla świń:

(wg rozporządzenia MRiRW z dn. 2.09.2003)

-Knury - co najmniej 6 m2,

-Knury - krycie w kojcu - co najmniej 10 m2,

-Lochy w okresie porodu i odchowu prosiąt - co najmniej 3,5 m2,

-Lochy w kojcach indywidualnych - co najmniej 1,3 m2,

-Lochy w kojcach grupowych - co najmniej 2,25 m2, w tym stałe podłoże 1,3 m2,

-Knurki i loszki hodowlane o masie 30 - 110 kg utrzymywane:

a)pojedynczo - co najmniej 2,7 m2,

b)grupowo - co najmniej 1,4 m2,

-Loszki po pokryciu - co najmniej 1,64 m2, w tym stałe podłoże 0,95 m2.

Normy powierzchni kojców dla świń:

(wg rozporządzenia MRiRW z dn. 2.09.2003)

Powierzchnia kojca dla zwierząt utrzymywanych grupowo:

Warchlaki i tuczniki o masie ciała:

-do 10 kg - min. 0,15 m2,

-10 - 20 kg - min. 0,2 m2,

-20 - 30 kg - min. 0,3 m2,

-30 - 50 kg min. 0,4 m2,

-50 - 85 kg min. 0,55 m2,

-85 - 100 kg min. 0,65 m2,

110 i więcej - min. 1 m2.

Długości koryta przypadające na jedno zwierzę w systemie tradycyjnym:

- dla prosiąt do 15 kg masy ciała: 18 cm,

- dla warchlaków o masie ciała do 35 kg: 25 cm,

- dla tuczników, loszek i knurków hodowlanych o masie, do 110 kg: 33 cm,

- dla loch i knurów o masie ciała powyżej 110 kg: 40 - 60 cm.

Swobodny i jednakowy dostęp do paszy i wody jest podstawową zasadą dobrostanu

Główne rozwiązania dotyczące zadawania paszy:

- System tradycyjny - koryta,

- Automaty paszowe,

- System żywienia na mokro,

- Komputerowo sterowane stacje paszowe.

W.16(4)ost.

Niezależne od hodowcy czynniki warunkujące opłacalność produkcji świń:

1. Cena pasz, lub komponentów do ich produkcji,

2. Cena prosiąt,

3. Cena materiału hodowlanego,

4. Cena żywca wieprzowego,

5. Koszty obsługi weterynaryjnej,

6. Koszty remontów i amortyzacji

7. Koszty dodatkowe.

W jaki sposób hodowca może wpłynąć na ceny żywca wieprzowego:

Poprzez zwiększenie swojej atrakcyjności wobec dostawców surowców do produkcji i odbiorców końcowego produktu, oraz stanie się ich równorzędnym partnerem.

Jak to osiągnąć ?:

1. Stałe, duże zamówienia na surowce,

2. Poprawa jakości oferowanego produktu,

3. Zapewnienie równomierności dostaw.

Przyszłość to grupy producentów, czyli:

1. Możliwość negocjacji cen surowców,

2. Możliwość negocjacji cen produktów,

3. Obniżenie dodatkowych kosztów produkcji.

Zależne od hodowcy czynniki warunkujące opłacalność produkcji świń:

1. Genetyka,

2. Żywienie,

3. System utrzymania w tym,

a. Warunki zoohigieniczne,

b. System zadawania pasz,

c. Organizacja rozrodu w tym:

-Remont stada:

* własny,

* z zakupu.

-Wskaźniki reprodukcyjne loch:

* skuteczność krycia,

* płodność,

* plenność,

* częstotliwość oproszeń,

* długość laktacji,

* długość okresu odpoczynku.

-System krycia:

* naturalne,

* inseminacja,

+ nasieniem własnym,

+ nasieniem z zakupu,

-Kontrola wyników produkcyjnych,

-Kontrola wyników ekonomicznych:

* wydatki,

* przychody,

* zysk.

Rejestr stada i raportowanie produkcji:

Przeprowadzenie powyżej przedstawionej kalkulacji byłoby niemożliwe bez dokładnych danych związanych z produkcyjnością loch.

Prowadzenie dokumentacji produkcyjnej jest podstawą do przeprowadzenia kalkulacji ekonomicznych. Aby móc oceniać dochodowość gospodarstwa trzeba opierać się na ścisłych, rzeczywistych danych, a nie na odczuciach.

---