BARAN-TRYK- samiec owcy używany do rozpłodu
BUHAJ- samiec rozpł. bydła dom., powinien odpowiadać wymogom określ. W ust. O hod. zwierz. Gospod.
BUHAJEK- młody buhaj, nie zakończył jeszcze wzrostu i rozwoju. Określa się na podst. uzębienia od pojawienia się pierwszej pary siekaczy do chwili pojawienia się drugiej pary.
BUKAT- młode bydło w wieku do 18m-cy, chowane z przeznaczeniem na ubój, żywione intensywnie.
CHÓW- zespół zabiegów mających na celu utrzymanie zwierząt w prawidłowych warunkach środowiska (żywienie, opieka zdrowotna, pielęgnacja, itd.)
HODOWLA ZWIERZĄT- zespół zabiegów podejmowanych dla poprawienia założeń dziedzicznych (genotypu) zwierząt. W zakres hodowli wchodzi selekcja oraz dobór zwierząt do kojarzeń, prowadzone w warunkach prawidłowego chowu. Rozróżniamy hodowlę zarodową i reprodukcyjną. H. Zarodowa obejmuje najlepszy materiał reprodukcyjny w rasie. H. Reprodukcyjna zajmuje się rozmnażaniem zwierząt o wysokiej wartości hodowlanej, pochodzącej z hodowli zarodowej.
JAGNIĘ- młoda owca, od urodzenia do ½ roku życia, nazwa stosowana niezależnie od płci.
JAŁÓWKA- młoda sztuka bydła płci żeńskiej, zwykle w wieku od 14 tygodni życia do pierwszego wycielenia, tj najwyżej do 3,5 roku.
JAŁOWOŚĆ- patologiczny stan samic lub samców objawiający się brakiem zdolności rozrodczych.
KLACZ-KOBYŁA- samica konia, a także innych zwierząt jednokopytnych
KNUR- samiec świni domowej,
KOZIOŁ- samiec kozy,
MACIORA-LOCHA- dorosła samica świni domowej,
MACIORKA- dorosła owca, samica
MIOT- młode potomstwo z jednego porodu samicy. Określenie używane dla potomstwa ssaków wielorodnych
POKRÓJ (EKSTERIER)- zespół zewnętrznych cech morfologicznych zwierzęcia. Przy charakterystyce pokroju uwzględnia się cechy całego zwierzęcia jak i poszczególnych jego części.
POSTĘP HODOWLANY (GENETYCZNY)- zmiany zachodzące w genetycznych założeniach grupy zwierząt pod wpływem pracy hodowlanej.
PROSIĘ- młoda świnia w okresie od urodzenia do odsadzenia od matki (do 8 tyg)
PRZYSTĘPKA- owca włączona do stada i po raz pierwszy pokryta,
RASA- grupa zwierząt tego samego gatunku odznaczająca się zespołem cech uznanych za charakterystyczne, wiernie przekazywanych potomstwu i odróżniających się od cech innych ras. Powstaje w wyniku twórczej pracy człowieka w określonych warunkach przyrodniczych i gospodarczych. Grupa zwierząt uznana za rasę musi być dostatecznie liczna, by nie było konieczne stosowanie kojarzeń w pokrewieństwie lub jej krzyżowanie z innymi rasami. Rasa prymitywna powstaje pod wpływem długotrwałego oddziaływania naturalnych warunków środowiska przy niedużym wpływie pracy hodowlanej człowieka. Rasa kulturalna, szlachetna powstaje głównie pod wpływem długotrwałej, intensywnej pracy hodowlanej człowieka.
SIARA (COLOSTRUM)- wydzielina gruczołu mlecznego samic ssaków wydzielina w ciągu pierwszych dni po porodzie (do ok 5 dnia), różniąca się od mleka normalnego składem chemicznym i cechami fizycznymi. Jest to gęsty, żółtawy płyn o słonawym smaku i swoistym zapachu. Białko siary zawiera dużo albuminy i globuliny oraz dużo przeciwciał swoistych chroniących przed zakażeniami. Siara jest niezbędnym pożywieniem w pierwszych dniach życia ssaka.
SELEKCJA (WYBÓR)- w hodowli S. oznacza wybieranie spośród grupy zwierząt osobników odznaczających się pożądanymi właściwościami w celu przeznaczenia ich do rozpłodu.
SKOP- wytrzebiony (niezdolny do rozpłodu) samiec owcy. Skopy przeznaczone są do produkcji mięsa i wełny.
STADO- grupa zwierząt o wspólnych cechach gatunkowych lub produkcyjnych (stado bydła, owiec, trzody chlewnej). Wszelkie zmiany zachodzące w składzie stada w jakimś określonym czasie nazywa się obrotem stada. Odnawianie stada nazywa się reprodukcją stada. Rozróżnia się reprodukcję prostą gry stan stada nie zmienia się ( gdy przechowuje się tyle młodych zwierząt ile potrzeba do zastąpienia sztuk brakowanych ze stada corocznie ze względu na wiek, niską wydajność, choroby) oraz reprodukcję rozszerzoną , gdy dla zwiększenia liczebności stada przechowuje się więcej młodzieży niż niż wymaga tego normalne odnowienie stada. Strukturą stada nazywa się wzajemny liczbowy stosunek grup zwierząt różnej płci i wieku w stadzie.
TEMPREATURA NEUTRALNA ŚROSOWISKA- temperatura przy której zwierzę będące w spoczynku nie potrzebuje ani zwiększać ani zmniejszać produkcji ciepła w organizmie. T.N.Ś. Jest różna dla różnych gatunków zwierząt jak tez dla różnych osobników.
TUCZNIK- świnia w okresie tuczenia
TUSZA- ciało ubitego zwierzęcia pozbawione zawartości jamy brzusznej i piersiowej oraz narządów moczowo- płciowych. Tusza może być z głową lub bez głowy, z nogami lub bez nóg, w zależności od gatunku zwierzęcia.
TYP UŻYTKOWY- zespół cech fizjologicznych i pokrojowych zwierzęcia warunkujący rodzaj jego użyteczności. T.U. Bywa jednostronny (mleczny, mięsny) lub kombinowany (mleczno- mięsny). Do jednego typu użytkowania zalicza się kilka lub kilkanaście ras tego samego gatunku, które ze względu na swoje właściwości fizjologiczne i anatomiczne mają ten sam kierunek produkcji.
UŻYTKOWANIE- pozyskiwanie korzyści od zwierząt przez wykorzystywanie ich właściwości. Rozróżnia się użytkowanie bezpośrednie, będące bezpośrednim celem chowu danego gatunku oraz użytkowanie pośrednie. Użytkowanie pośrednie dzieli się na główne, stanowiące zasadniczy cel pacy hodowlanej nad danym gatunkiem (np. mleczne mięsne, wełniste, nieśne) i na uboczne (mięsne użytkowanie koni). Mianem użytkowania pośredniego określamy np. użytkowanie hodowlane mające na celu wykorzystanie zdolności zwierząt do przekazywania cennych zalet potomstwu.
WAŁACH- kastrowany samiec konia.
WARCHLAK- młoda świnia domowa w wieku od osadzenia od matki do 3,4 miesięcy
WOLEC- młody wytrzebiony dorosły buhaj, opasany z przeznaczeniem do uboju.
WÓŁ- wytrzebiony dorosły buhaj, bywa opasany przed ubojem.
ZASUSZANIE KROWY- zapuszczanie krowy, celowe zaprzestanie dojenia krowy na pewien okres przed ocieleniem, dla umożliwiania normalnego rozwoju płodu, a także dla wzmocnienia jej organizmu przed następną laktacją po wycieleniu. Zasuszanie trwa zwykle około dwóch miesięcy.
IKRA- jaja rybie
IKRZYCA- hodowlana nazwa ryby- samicy dojrzałej do rozrodu
KROCZEK- młode ryby w drugim roku życia, z rodziny karpiowatych; hodowane w rybackich gospodarstwach stawowych lub w ośrodkach zarybieniowych; w trzecim roku życia są rybami towarowymi (konsumpcyjnymi)
LINIA BOCZNA- narząd zmysłu u ryb informujący je o drganiach i kierunkach przepływu w ody. Położenie i przebieg linii bocznej jest jedną z cech gatunkowych ryb.
MLECZ- sperma ryb.
MLECZAK- hodowlana nazwa ryby- samca dojrzałego do rozrodu.
NARYBEK- młody ryby do momentu zupełnego wchłonięcia zawartości pęcherzyka żółtkowego do końca pierwszego roku życia; rozróżnia się narybek letni, jesienny i wiosenny.
RYBACTWO- gałąź produkcji rolnej zajmująca się gospodarowaniem w śródlądowych zbiornikach i płynących wodach powierzchniowych, mająca na celu pozyskanie ryb i raków (hodowla i chów ryb gospodarstwach stawowych, oraz zagospodarowanie i połowy w jeziorach i rzekach). Rybactwo stawowe przypomina hodowlę rolniczą, gdyż daje możliwość pełnego wglądu, zarówno w sztucznie utrzymywane środowisko wodne, jak też i w przedmiot zabiegów jakim jest hodowla ryb.
SADZ- skrzynia z dziurkowanych desek, siatki metalowej lub tkaniny sieciowej rozpiętej na drewnianych lub metalowych ramach, umieszczona na przepływie wody i służąca do przeprowadzania tarła niektórych ryb (np. sandacza) oraz otrzymywania wylęgu z zapłodnionych jaj.
TARLAK- ryba dojrzała do rozrodu; samica (ikrzyca) gotowa do złożenia ikry lub samiec (mleczak) gotowy do wydaleni mlecza.
TARLISKO- miejsce w zbiorniku wodnym odpowiednie dla odbycia rozrodu (tarła) przez ryby. W gosp. rybackich jest to staw tarliskowy, który może być całkowicie osuszany, ma dno porośnięte miękkimi trawami oraz wyposażony w urządzenia zapewniające stały, regulowany przepływ wody- przeznaczony wyłącznie do odbycia rozrodu przez tarlaki i otrzymania wylęgu ryb.
TARŁO- rozród ryb; odbywa się w odpowiednich dla każdego gatunku miejscach w zbiornikach wodnych (tarliskach). Dojrzała do rozrodu samica (ikrzyca) krążąc wokół wybranego miejsca wyrzuca do wody jaja (ikrę); w ślad za nią podąża jeden lub kilka samców (mleczaków) oblewając składaną ikrę spermą (mleczem) zawierająca plemniki. Zapłodnienie jaj następuje poza organizmem samicy, w środowisku wodnym. Zależnie od gatunku ryby zapłodniona ikra albo przylepia się do roślin i przedmiotów podwodnych, albo spoczywa na piaszczystym czy żwirowatym dnie. Ikra niektórych gat. ryb rzecznych, po zapłodnieniu unoszona jest z prądem wody.
ZIMOWISKO RYB- zaciszne, głębokie miejsce w jeziorze lub rzece, pozbawione przepływu, gdzie ryby gromadzą się na spoczynek zimowy.
ZIMOCHÓW- staw przeznaczony do przetrzymywania ryb w okresie zimy. Z. Karpiowy powinien mieć pochylone dno i zmienna głębokość; w gosp. pstrągowym jest to nieco głębszy staw odrostowy.
BYDŁO MIĘSNE: charolaise, hereford, angus, piemontese, marchigiana, chiniana, siemental, salers, błękitna belgijska, limousine, welsh black, blonde d'aquitaine,
EFEKTYWNOŚĆ PRODUKCYJNA - Stosunek poniesionych nakładów do uzyskanych przychodów wyrażany w jednostkach produktu.
EFEKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA- Stosunek poniesionych nakładów do uzyskanych przychodów wyrażany w jednostkach pieniężnych.
PRODUKCJA EFEKTYWNA EKONOMICZNIE GDY SPEŁNIONE SĄ ZASADY RACJONALNEGO GOSPODAROWANIA: 1.Zasada maksymalizacji uzyskiwanych efektów, to jest wartości produkcji przy danym poziomie kosztów. 2.Zasada minimalizacji kosztów produkcji przy danej założonej wielkości wartości produkcji.
GRUPA PRODUCENCKA: oznacza każdą dobrowolną, wspólną i zorganizowaną działalność producentów rolnych. Podstawowym warunkiem jej powstania jest zatem chęć wspólnego działania pewnej liczby rolników - producentów, którzy produkują na skalę towarową określony produkt. Grupę taką powinna cechować dobrowolność zrzeszania się, wspólny cel działania, świadomość obowiązków i zadań wynikających z członkostwa, wzajemna uczciwość i zaufanie pomiędzy partnerami.
BYDŁO MLECZNE: czarno- biała, czerwono- biała, simentalska, polska czerwona, czarno biała holsztyńsko- fryzyjska, jersey, brauno- swiss, angler, montbeliard.
OBORY ZE WZGLĘDU NA SPOSÓB UTRZYMANIA ZWIERZĄT: 1.uwięziowe, 2.bezuwięziowe (wolnostanowiskowe) 3.wolnowybiegowe
RODZAJE STANOWISK DLA BYDŁA: 1.stanowiska długie 2.Stanowiska średnie 3.Stanowiska krótkie,
OWCE:
Pogłowie owiec w Polsce około 317 669 szt., w tym 212 681 maciorek (2005). Maciorki wpisane do ksiąg - 45,7% stanu matek.
Największy udział maciorki ras:1.polskie owce nizinne 26,1% 2.merynosy 25,6% 3.Polskie owce długowełniste 8% 4.polskie owce górskie 13,2% 5.Rasy mięsne ok. 21% 6.rasy plenne ok. 2%.
OWCE WEŁNISTE: Merynosy, Owca wielkopolska, Corriedale, Owca łowicka, Owca żelaźnieńska, Owca pomorska, Owca kamieniecka, Polska owca górska, Wrzosówka,
RASY MIĘSNE: czarnogłówka, suffolk, berrichon, dorset horn, ile de france, charolaise, teksel, białogłowa i czarnogłowa linia mięsna.
RODZAJE ŚWIŃ: wielka biała polska (wbp), polska biała zwisłoucha (pbz), puławska(puł), złotnicka biała(złb), złotnicka pstra (złp), Linia 990, Landrace belgijski, duroc(dur), hampshire (hamp), pietrain (piet),
CECHY UŻYTKOWE ŚWIŃ: 1.Użytkowość rzeźna-ilość i jakość mięsa w tuszy, 2.Użytkowość tuczna-przyrosty dziennie masy ciała, wykorzystanie paszy na kg przyrostu masy ciała, 3.Użytkowość rozpłodowa-płodność, plenność, mleczność loch, jakość nasienia i libido knurów.