Kryterium legalności

Przez kryterium legalności należy rozumieć treść wszystkich uwarun­kowań, wymogów i wszystkich nakazanych zachowań określonych w nor­mach obowiązujących podmiot kontrolowany podczas podejmowania przezeń czynności objętych kontrolą realną bądź potencjalną, to jest w normach prawa ustrojowego, materialnego i procesowego zawartych w aktach normatywnych, jak też i w aktach prawa wewnętrznego w zakresie, w którym regulują one działalność podmiotu kontrolowanego jako podmio­tu podległego organizacyjnie.

Kryterium celowości

Kryterium celowości obejmuje ocenę podejmowania działań niezbędnych do osiągnięcia bezpośrednio bądź pośrednio zamierzonego efektu, l zarówno całościowego jak i cząstkowego. Chodzi tu o podejmowanie wy-1 łącznie takich decyzji, bez których pełna realizacja celu nie byłaby moż­liwa.

Kryterium rzetelności

Kryterium rzetelności oznacza system wymogów formułowanych dla tego pojęcia a obrazujących w języku polskim wykazywanie należytej staranności, dobrej woli, a także działanie zgodne z najlepszą wiedzą w wykonywaniu powierzonych czynności; oznacza także uczciwość, solid­ność, wiarygodność.

Kryterium gospodarności

Kryterium gospodarności odnosi się do oceny decyzji, które w warun­kach ograniczoności środków umożliwiają osiągnięcie maksymalnych, możliwych efektów, a jednocześnie ewentualnie oznaczają minimalizowa­nie strat, unikanie zbędnego ryzyka, osiąganie zamierzonych przychodów, pokrywanie wydatków z osiągniętych przychodów, pełne realizowanie zadań publicznych przy nakładzie minimalnych ale wystarczających środ­ków finansowych, rzeczowych i organizacyjnych.

10. Wyniki i skutki kontroli

Paradoks z wynikami kontroli polega na tym, że dobrych wyników dobrej kontroli nie widać, natomiast złe wyniki złej kontroli są zauważalne. I właśnie w

340

tej drugiej sytuacji postuluje się znowu zwiększanie kontroli dla uniknięcia lub ograniczenia nielegalnej, szkodliwej czy patologicznej działalności administracji.

W ogólności wyniki kontroli objawiają się po pierwsze na polu wiedzy, która może przydać się wszystkim. Może się zatem przydać kontrolowanemu, jego organowi zwierzchniemu, organowi, który ma uprawnienia nadzorcze, choć nie jest organem zwierzchnim, organowi, który na podstawie wyników kontroli uchwala nowe prawo lub nowelizuje dotychczasowe, organowi, który konstruuje politykę społeczną i gospodarczą.

Po drugie, wyniki kontroli objawiają się na polu modyfikacji, którą bez­pośrednio uruchamiają tylko organy nadzoru, organy nadzoru weryfikacyjne­go, organy nadzoru policyjnego, sądy. Akty tych podmiotów są już z obrębu bezpośrednich skutków kontroli

Gdyby każda kontroli zmierzała do eliminacji ujawnianych w niej nega­tywnych wyników ulepszenie administrowania publicznego byłoby widoczne i odczuwalne. Sama zaś kontrola byłaby przez społeczność uznawana za przedsięwzięcie konieczne, którego częstotliwość winna być stabilna czy na­wet intensywniejsza.

Najważniejszą bowiem kwestią kontroli jest jej skuteczność. Mamy dziś w Polsce przykłady takich kontroli, które ujawniając patologię nie mają siły zdolnej do jej eliminacji. Najboleśniejszym niewątpliwie przykładem są tu wyniki uzyskiwane przez Najwyższą Izbę Kontroli, gdzie naprawianie prak­tyki jest dalekie od intensywności i trafności tych wyników kontroli, które wskazują na jej uchybienia.

11. Kontrola kontroli

Nowoczesne systemy administrowania urządzane są często w taki sposób, iż ocena podmiotu kontrolującego nie jest ostateczna i może być zakwestio-

341

---