Finanse (34 strony), Finanse


Finanse - w potocznym znaczeniu: zasoby pieniężne;

w literaturze ekonomicznej: ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych czyli: FINANSE TO RZECZYWISTE ZJAWISKA I PROCESY PIENIĘŻNE

Gospodarka naturalna - brak pieniądza i brak finansów

Prawo finansowe - bada pewne aspekty gospodarki pieniężnej państwa i innych związków publicznoprawnych

Nauka o finansach - zajmuje się ekonomiczną stroną gospodarowania pieniądzem przez wszystkie ogniwa finansów (państwo, samorządy terytorialne, banki, przedsiębiorstwa, ubezpieczenia, gospodarstwa domowe). Jest to gałąź nauk ekonomii.

Przedmiotem nauki finansów jest ruch pieniądza, czyli:

Ogranicznikiem są zasoby banku centralnego, które są w dyspozycji naszego banku.

Udzielenie kredytu zwiększa podaż pieniądza.

Konsensualność - już w momencie posiadania umowy, a nie wypłaty.

Gospodarka finansowa obejmuje:

Polityka finansowa - to dokonywanie wyboru celów, które mają być osiągnięte w wyniku prowadzonej gospodarki finansowej, jak i sposobów lub metod ich osiągania. Treść polityki zależy od podmiotu, który realizuje gospodarkę finansową.

Metody gromadzenia funduszy w gospodarce:

Kryteria klasyfikacji zjawisk finansowych:

  1. przedmiotowe (pozwalają wyodrębnić rodzaje zjawisk pieniężnych niezależnie od tego, jakie podmioty biorą w nich czynny udział - czy dokonując wydatki czy realizując przychody pieniężne)

a) strumienie pieniężne ekwiwalentne - czyli strumienie materialne rynkowe: muszą być 2 podmioty: 1 ponosi wydatek pieniężny, a drugi w tym samym czasie i kwocie zrealizuje przychód pieniężny i to on ma obowiązek wydać ekwiwalent wydatku np. wypłata wynagrodzenia (ekwiwalentem jest praca);

strumienie ekwiwalentne są regulowane przez mechanizm rynkowy

  1. strumienie pieniężne redystrybucyjne

- 2 strony: 1 ponosi wydatek, drugi przychód bez ekwiwalentu np. podatki,

stypendia, zasiłki, odsetki od kredytów

istniejących

  1. strumienie pieniężne kredytowe:

  1. podmiotowe (ogniwa finansów)

System finansowy - czyli organizacja finansów. Składa się z zespołu instytucji, urządzeń i form, które umożliwiają zgromadzenie i wydatkowanie środków pieniężnych. Wszystkie instytucje i urządzenia są ze sobą organicznie powiązane, bowiem pojęcie systemu zakłada wielość tworzącą jedność. Ten ogół zasad i instytucji finansowych stworzony jest przez obowiązującą w danym państwie i w danym czasie prawo finansowe. Jest to więc kategoria prawna, wynik regulacji ustanowionych przez człowieka.

Można także go zdefiniować jako całokształt struktur organizacyjnych, metod działania, norm prawnych i urządzeń planistycznych, regulujących przebieg procesów finansowych i stanowiących ramy działalności zwanej gospodarką i polityką finansową.

Podstawowym kryterium wyodrębniania w ramach systemu finansowego państwa jest zróżnicowanie i zakres działania poszczególnych grup jednostek organizacyjnych. W następstwie wyodrębniania tworzą się tzw. systemy szczegółowe lub ogniwa systemu finansowego:

System bankowy - całokształt instytucji bankowych oraz normy określające wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem.

System budżetowy państwa - stwarza prawne, organizacyjne i planistyczne ramy dla gospodarki budżetowej. Definiując system budżetowy należy koncentrować uwagę na cztery podstawowe elementy:

  1. na ramach prawnych, określających za pomocą odpowiednich przepisów ustawowych oraz aktów prawnych niższego rzędu organizację i sposób funkcjonowania gospodarki budżetowej

  2. na strukturze organów władzy państwowej oraz organów administracyjno rządowej kierujących i zarządzających gospodarką budżetową, zgodnie z przyznanymi im ustawowo kompetencjami

  3. na dochodach i wydatkach budżetowych

  4. na urządzeniach planistycznych, zwłaszcza na corocznie ustalanej ustawie budżetowej, które stanowi podstawę dość sztywnych rygorów gospodarki budżetowej

System finansowy przedsiębiorstw - całokształt struktur organizacyjnych, norm prawnych i urządzeń planistycznych, regulujących przebieg procesów finansowych w przedsiębiorstwach

System finansowy ubezpieczeń - całokształt struktur organizacyjnych, metod działań, norm prawnych i urządzeń planistycznych, regulujących gospodarkę finansową ubezpieczeń

System finansowy ludności - BRAK gdyż ludność prowadzi swoją gospodarkę finansową we własnym zakresie, nie tworząc struktur organizacyjnych. Jeżeli osoby fizyczne utworzą np. spółdzielnie, to zaliczymy ją do systemu finansowego przedsiębiorstw. Nie ma norm prawnych, które zobowiązałyby ludność do czerpania przychodów pieniężnych z określonych źródeł i wydatkowania ich na określone cele.

Gospodarka pieniężna ludności pozostaje pod silnym wpływem polityki finansowej państwa. Oddziałują na nią także regulacje normujące działalność pozostałych ogniw systemu finansowego przedsiębiorstw, banków i ubezpieczycieli

FUNKCJE SYSTEMU FINANSOWEGO W GOSPODARCE RYNKOWEJ

  1. Funkcja płatnicza - system finansowy powinien zapewnić sprawne działanie mechanizmu rozliczeń przy wszelkich transakcjach gospodarczych zwłaszcza przy zakupie dóbr i usług

  2. Funkcja płynności - system finansowy umożliwia zamianę papierów wartościowych oraz innych aktywów na gotówkę

  3. Funkcja oszczędności - system finansowy stwarza podmiotom różne możliwości lokowania oszczędności na atrakcyjnych warunkach (atrakcyjny dochód i niskie ryzyko)

  4. Funkcja akumulacji bogactwa - przechowywanie siły nabywczej, która jest w danym momencie zbędna dla podmiotu gospodarującego, ale dzięki której w przyszłości będzie on mógł zakupić określone dobra i usługi

  5. Funkcja kredytowa - bezustanne dostarczanie przez system finansowy kredytów dla przedsiębiorstw, gospodarstw domowych, rządu w celu popierania inwestycji i konsumpcji

  6. Funkcja zabezpieczania przed ryzykiem - system finansowy powinien zawierać instrumenty ochraniające przedsiębiorców, konsumentów i rząd przed nadmiernymi ryzykiem

  7. Funkcja polityki ekonomicznej - stwarzanie rządowi możliwości prowadzenia polityki, która ma na celu wzrost gospodarki, niskie bezrobocie, niską inflację i zachowanie stabilnej pozycji płatniczej względem zagranicy

RYNEK FINANSOWY - obejmuje ogół transakcji związanych z przemieszczeniem kapitałów pieniężnych od podmiotów dysponujących wolnymi środkami finansowymi do podmiotów zgłaszających popyt na takie środki finansowe

Odgrywa on kluczową rolę w gospodarce każdego kraju ponieważ:

  1. jest miejscem, w którym przedmiotem obrotu jest ogromna masa środków pieniężnych

  2. umożliwia taką alokację funduszy, która pozwala na ich możliwie najbardziej produktywne wykorzystanie

  3. wpływa na funkcjonowanie systemu płatniczego w państwie

Segmenty rynku finansowego:

  1. Rynek pieniężny - w Polsce zamyka się w obrębie 1 roku. Jest to rynek, na którym przeprowadza się krótkoterminowe operacje lokacyjne i depozytowe oraz obr4aca się na nim papierami wartościowymi o krótkich terminach wymagalności np. czeki, weksle, bony skarbowe itp. Na rynku pieniężnym dokonuje się wycena wartości pieniądza w czasie. Przedmiotem obrotu jest pieniądz traktowany jako towar posiadający wewnętrzną wartość.

  2. Rynek walutowy - umożliwia dokonywanie transakcji kupna sprzedaży wokół różnych krajów w celu regulowania zasobów płatniczych wyrażonych w walutach obcych. Umożliwia dokonywanie transakcji w cenach spekulacyjnych wynikających ze zmiany kursów walutowych lub w wyniku działań interwencyjnych banku centralnego

  3. Rynek kapitałowy - pozwala na tworzenie i przepływy długoterminowych kapitałów udziałowych wykorzystywanych w działalności gospodarstw lub służących pokonywaniu deficytów budżetowych. Dokonuje się na nim obrotu instrumentami (papierami wartościowymi typu akcje i obligacje) o charakterze średnio i długoterminowym, czyli zapewniającym inwestorom zwrot kapitału po upływie 1 roku.

RYNEK PIENIĘŻNY:

UCZESTNICY:

Największy segment rynku pieniężnego to rynek międzybankowy.

Rola rynku pieniężnego dla banku:

  1. Podstawowy rynek inwestycyjny, na którym banki lokują walne środki pieniężne

  2. Podstawowy rynek refinansowy, uzupełniający niedobory środków pieniężnych banku

  3. Rynek określający wartość aktywów i pasywów banku w czasie

  4. Źródło ryzyka stóp procentowych, które zagraża wszelkim niedopasowanym w czasie pozycjom w banku

Stopa procentowa na rynku pieniężnym - wyraża wartość pieniądza w czasie, w procencie w stosunku rocznym

Stopa procentowa na rynku międzybankowym - wyrażana jest w postaci kursu kupna i kursu sprzedaży. Kurs kupna oznacza gotowość przyjmowania depozytów. Kurs sprzedaży oznacza gotowość udzielania lokat. Kurs sprzedaży zawsze jest większy od kursu kupna.

Instrumenty rynku pieniężnego:

  1. depozyty i lokaty międzybankowe:

- dzienne: O/N, T/N, S/N

- terminowe (forward)

  1. weksle

  2. czeki

  3. certyfikaty depozytowe

  4. bony skarbowe

  5. bony komercyjne

  6. KWIT-y (Krótkoterminowe Weksle Inwestycyjno Terminowe)

  7. depozyty i kredyty krótkoterminowe występujące w stosunkach bank komercyjny - klient

Depozyt międzybankowy - przyjęcie na określony termin określonej kwoty pieniężnej po określonej stopie procentowej

Lokata międzybankowa - operacja udzielenia tych pieniędzy. Lokata jednego banku w drugim jest dla drugiego depozytem.

Operacje dzienne - operacje przed i wokół dnia spot:

- over - night (O/N) - trwa od dnia dzisiejszego do następnego dnia roboczego

- tommorow - next (T/N) - trwa od jutrzejszego dnia roboczego do następnego dnia

roboczego czyli spot

- spot - next (S/N) - trwa od dnia spot do następnego dnia roboczego

Operacje terminowe forward - są to operacje depozytowo - lokacyjne, których początek nastąpi w określonym dniu po dniu spot; od 7 dni do 1 roku

Elementy operacji depozytowo - lokatowej:

Dwa rodzaje czeku:

  1. Czek gotówkowy - dyspozycja wystawcy czeku udzielona trasantowi (bankowi) obciążenia jego rachunku kwotą, na której czek opiewa, oraz wypłaty tej kwoty okazicielowi czeku lub osobie wskazanej na czeku

  2. Czek rozrachunkowy (bezgotówkowy) - dyspozycja wystawcy czeku udzielona trasantowi do obciążenia jego rozrachunku kwotą, na który czek został wystawiony oraz uznania tą kwotą rachunku posiadania czeku.

Z czeku gotówkowego zawsze możemy zrobić czek rozrachunkowy (nie możliwe w drugą stronę).

Potwierdzenie czeku przez bank (podpis, data)

Czeki krosowane (zakreślone):

Czek potwierdzony - bank potwierdza i blokuje środki i wtedy odpowiada za realizację czeki ( ważny 30 dni)

ROZLICZENIA ZA POMOCĄ CZEKU RACHUNKÓW:

- Bon komercyjny - emitowany przez instytucje i korporacje w celu pozyskania krótkoterminowych funduszy. Są to niezabezpieczone weksle korporacji będące przyrzeczeniem spłat kwoty nominalnej w określonym terminie. Także są instrumentami dyskontowymi. (emisja niezabezpieczona)

- KWIT-y - zabezpieczone weksle emitowane przez instytucje i korporacje w celu pozyskania krótkoterminowych funduszy. Zabezpieczeniem są gwarancje firm macierzystych emitenta.(emisja zabezpieczona)

- Certyfikat depozytowy - zaświadczenie wystawione przez bank, potwierdzające zdeponowanie określonej sumy pieniędzy na określony czas, po określonej stopie procentowej (rynek USA, Wlk. Brytanii)

- Bon skarbowy - krótkoterminowe zobowiązania Skarbu Państwa stanowiące jedną z form finansowania deficytu budżetowego. Najważniejsza cecha bonów - dyskontowy charakter, co oznacza, że kwota nominalna reprezentuje zarówno odsetki jak i kapitały, i jest płatna w dniu wykupu. < rok

- Weksel :

Weksel własny - bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty sumy wekslowej złożone przez wystawcę weksla wierzycielowi. Może być przenoszony na rynku pieniężnym (indosem).

Weksel trasowany - bezwarunkowe polecenie zapłaty sumy wekslowej podpisane przez wystawcę weksla (trasanta) do określonej osoby (trasanta) z żądaniem wypłacenia jej wierzycielowi wekslowemu. Trasat musi weksel zaakceptować. Może być przenoszony na rynku pieniężnym (indosem).

RYNEK WALUTOWY

Pieniądz - powszechny ekwiwalent wymiany towarowej, który sam jest towarem posiadającym swoją wartość i cenę.

Waluta - inaczej system pieniężny, to całokształt zasad funkcjonowania pieniądza ustanowionych w drodze prawodawczej i obowiązujących na obszarze danego kraju.

Trzy klasyczne funkcje waluty międzynarodowej:

  1. Środek wymiany

  2. Jednostka rozliczeniowa

  3. Środek tezauryzacji (gromadzenie wartości)

O tym czy dana waluta będzie odgrywać znaczącą rolę w skali międzynarodowej, decyduje wiele czynników dotyczących obszarów danej waluty. Kluczowe czynniki to:

Biorąc pod uwagę powyższe czynniki, można stwierdzić, że euro jest - obok dolara amerykańskiego - drugą walutą, która ma znaczenie międzynarodowe

Pięć kryterium zbieżności:

  1. Inflacja nie wyższa niż o 1,5 pkt proc. Średniej stopy inflacji w 3 krajach UE gdzie inflacja była najniższa

  2. Długoterminowe stopy procentowe nie przekraczające więcej niż o 2 pkt. Proc. Średniej stóp procentowych w 3 krajach UE o najniższej inflacji

  3. Deficyt budżetowy nie wyższy niż 3% PKB

  4. Dług publiczny nie większy niż 60% PKB

  5. Stabilny kurs wymiany walut w ciągu ostatnich 2 lat

Pakt Stabilności i Wzrostu przewiduje surowe sankcje finansowe do 0,5% PKB danego kraju - wobec tych państw UW, które dopuszczają do powstania u siebie nadmiernego deficytu budżetowego.

Kurs walutowy - wyrażenie jednostki monetarnej 1 waluty w jednostkach monetarnych drugiej waluty. Cena, za którą można kupić lub sprzedać jedną walutę za drugą. Może być wyznaczona administracyjnie przez władze monetarne danego kraju lub być wynikiem popytu i podaży na daną walutę.

Kwotowanie - podanie przez bank transakcyjnych kursów kupna i sprzedaży walut do wiadomości klientów. Może być kwotowanie:

  1. Bezpośrednie - w danym kraju waluta obca jest wyrażona w jednostkach monetarnych waluty krajowej

  2. Pośrednie - wyrażenie w danym kraju wartości waluty krajowej w jednostkach waluty obcej (kurs euro wyrażony w zł - bezp. w Polsce, a pośrednim w Unii monetarnej)

WYKLAD 4

Podział rynku walutowego:

1. Rynek natychmiastowy (SPOT)

Waluty stawiane są do dyspozycji nawzajem przez kontrahentów na drugi dzień roboczy po dniu zawarcia

transakcji walutowej

2. Rynek terminowy (FORWARD)

Waluty są dostarczane w dowolnym dniu w przyszłości (późniejszym niż drugi dzień roboczy po dniu zawarcia

transakcji)

Uczestnicy rynku walutowego:

    1. Bank centralny i banki komercyjne

    2. Inne instytucje finansowe

    3. Instytucje niefinansowe

    4. Osoby fizyczne

    5. Brokerzy - pośredniczą między bankiem a rynkiem. Nie są stroną transakcji, ale to u nich są skupione najlepsze kursy kupna-sprzedaży walut. Nadają rynkowi płynność i efektywność

Operacje rynku walutowego:

    1. Natychmiastowe (kasowe, spot) - operacja rozliczana na drugi dzień roboczy po dniu jej zawarcia. Dzień rozlizcenia to data waluty spot.

    2. Terminowe (forward) - operacja rozliczana w określonym dniu po dniu spot

    3. Zamienne (swap) - operacja kupna waluty za drugą na dzień spot z jednoczesną sprzedażą tej samej kwoty waluty na określony dzień w przyszłości. Łączy w sobie op. spot i terminową.

    4. Opcje terminowe (forward options) - zgoda banku na kupno lub sprzedaż określonej kwoty waluty w określonym przedziale czasowym w przyszłości. Opcja dotyczy daty zrealizowania kontraktu w tym przedziale i jest wyborem klienta.

RYNEK KAPITAŁOWY

Rynek kapitałowy (giełdowy, papierów wartościowych) jest ryn. kapitałem średnio- i długoterminowego wyodrębnionego ze względu na:

Cechy określające dojrzałość rynku kap.:

Funkcje rynku kap.:

Rynek pierwotny - obejmuje operacje, które występują wyłącznie przy sprzedaży walorów przez emitenta na rzecz subskrybentów, czyli pierwotnych nabywców, tzw. pierwotne formowanie kapitału; operacje realizowane jedynie w formie emisji nowych walorów

Emisja papierów wartościowych na rynku pierwotnym

Oferta publiczna Oferta niepubliczna (prywatna)

Emisja własna Emisja obca

      1. subemisja usługowa

      2. subemisja inwestycyjna

Oferta publiczna - zgodnie z ustawą o publicznym obrocie papierów wartościowych oferta publiczna wystąpi wówczas, gdy do proponowania nabycia papierów wartościowych wykorzystuje się środki masowego przekazu albo gdy proponowanie ich nabycia kierowane jest do więcej niż do 300 osób lub do nieoznaczonego adresata; ustawa mówi, że emitent może wprowadzać papiery wartościowe do publicznego obrotu tylko, gdy korzysta z usługi domu maklerskiego

Emisja obca - zlecenie przez emitenta emisji wyspecjalizowanej instytucji finansowej

Emisja własna - sam emituje i sprzedaje

Subemisja usługowa - podmioty tworzące konsorcjum emisyjne nabywają papiery wartościowe na własność, podejmując tym samym ryzyko ekonomiczne związane z emisja; rola subemitenta jest aktywna

Subemisja inwestycyjna- domy maklerskie i inni członkowie konsorcjum podpisują z emitentem umowę na nabycie nieplasowanej w trakcie emisji pierwotnej części proponowanej emisji - pośrednik jest ubezpieczycielem emisji

Oferta prywatna - występuje wówczas, gdy proponowane nabycie papierów wartościowych skierowane jest do mniej niż 300 oznaczonych adresatów.

Urzędowy rynek giełdowy - będzie zgłoszony do UE jako oficjalny rynek kapitałowy w Polsce; będą go dotyczyć wymagania unijne

Rynek wtórny :

- Rynek nieurzędowy - segment o łagodniejszych regulacjach

- Rynek pozagiełdowy CeTO S.A. - powstał w IV. 1996r. z inicjatywy Zespołu Domów Maklerskich Związku Banków Polskich. Znajdują się na nim te papiery wartościowe, które dopuszczono do obrotu publicznego przez komisję, ale nie są notowane przez giełdy warunków. Akcje spółki są imienne i mogą być nabywane przez: domy maklerskie, banki, Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych, Zakłady Ubezp., zagraniczne osoby prawne prowadzące na terytorium państwa członkowskiego działalność maklerską, krajowe i zagraniczne osoby prawne - za zgodą komisji).

Zadania CeTO:

Zestawienie do wymogów dopuszczalnych do obrotu na GPW.

Instytucje:

      1. Komisja Papierów Wartościowych i Giełd została utworzona na mocy ustawy z dnia 22.03.1991r; jest to centralny organ administracji rządowej ww sprawach publicznego obrotu papierami wartościowymi. Nadzór nad Komisją sprawuje prezes Rady Ministrów, który zatwierdza m.in. statut

Zakres działania KPWiG:

2) Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (od 29.XII.1993)

Zadania:

Akcje KDPW, podobnie jak akcje spółki prowadzącej giełdę papierów wartościowych , nie dają prawa do dywidendy. Akcje mogą być wyłącznie imienne.

Akcjonariuszami mogą być:

Może też prowadzić rachunki pieniężne, dokonywać rozliczeń pieniężnych, udzielać pożyczek oraz uczestniczyć w rozrachunkach dokonywanych przez NBP na zasadach stosowanych w przypadku rozrachunków międzynarodowych.

Jej uczestnikami mogą być wyłącznie podmioty , których przedsiębiorstwa obejmuje prowadzenie rachunków papierów wartościowych, emitenci papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu.

3) Domy maklerskie - wymagają zezwolenia Komisji Papierów Wartościowych oraz zdania odpowiedniego egzaminu.

Zadania:

Uczestniczą w sesjach giełdy przez swoich maklerów.

Doradca inwestycyjny - osoba fizyczna spełniająca odpowiednie wymogi

Pośrednik - dochodem prowizja maklerska; gdy dom maklerski działa na własny rachunek to dochodem jest różnica między kosztem zakupu a ceną sprzedaży

4) Fundusze Inwestycyjne (ustawa o funduszach inwestycyjnych)

to osoba prawna, której wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie zebranych publicznych środków pieniężnych

Teraz w Polsce 7 zamkniętych i 1 mieszany

INSTRUMENTY FINANSOWEGO RYNKU KAPITAŁOWEGO

      1. papiery wartościowe

        1. akcje

        2. obligacje

      2. listy zastawne

      3. instrumenty pochodne

        1. kontrakty forward

        2. kontrakty futures

        3. opcje

        4. swapy

      4. pozostałe

        1. kwity depozytowe

        2. powszechne świadectwa udziałowe NFI

1. PAPIERY WARTOŚCIOWE

a. Akcje - podstawowy rodzaj papierów wartościowych

Prawo wynikające z posiadania akcji:

  1. podziale zysku

  2. likwidacji spółki i podziale jej majątku

  3. podniesienie kapitału akcyjnego

W zależności od ekonomicznego lub prawnego charakteru przyjętych kryteriów akcji może mieć ona wartość:

  1. nominalną (część kapitału zakładowego); cena nominalna * ilość akcji = kapitał

  2. emisyjną (cena akcji po jakiej je sprzedaje na pierwotnym rynku)

  3. rynkową (kształtuje się na wtórnym rynku)

Podział:

  1. imienne

  2. na okaziciela (najbardziej płynne)

Podział ze względu na uprawnienia właścicieli:

  1. zwykłe (najwięcej na rynku)

  2. uprzywilejowane (max 2 głosy na akcję; dywidenda)

ze względu na pokrycie:

  1. pieniężne

  2. aportowe

ze względu na adresata:

  1. ogólnodostępne

  2. pracownicze

ze względu na

  1. dochodowe

  2. rozwojowe

  3. spekulacyjne

b. Obligacje (ustawa o obligacjach)

Obligacje jako instrument rynku kapitałowego posiada wartość:

  1. nominalną - wielkość stała reprezentująca kwotę jaką otrzyma posiadacz obligacji po upływie terminu, na jaki została ona wyemitowana; podstawa naliczania odsetek

  2. emisyjną - cena , za którą emitent sprzedaje walory pierwszym nabywcom

  3. rynkową - cena, jaką występuje w transakcjach kupna-sprzedaży na rynku wtórnym

  4. wykupu - wartość, która jest wypłacana inwestorom w dniu jej wykupu przez emitenta

Cechy obligacji:

Świadczenie:

Emitenci:

2. LISTY ZASTAWNE:

  1. hipoteczny list zastawny - podstawą emisji jest wierzytelność banku hipotecznego zabezpieczona hipoteką

  2. publiczny list zastawny - podstawą emisji jest kredyt udzielony Skarbowi Państwa, NBP, innemu renomowanemu bankowi lub zabezpieczony ich poręczeniami lub gwarancjami

3. INSTRUMENTY POCHODNE - taki instrument finansowy, którego wartość zależy od innego instrumentu, na który został wystawiony

Funkcje:

  1. ubezpieczeniowe - są stosowane w celu zabezpieczenia się przed wzrostem (spadkiem) wartości instrumentu pierwotnego

  2. spekulacyjna - inwestorzy spekulują w celu osiągnięcia korzyści ze wzrostu (spadku) wartości instrumentu pierwotnego

  3. zapewnienie pożądanej struktury przychodów

a. Kontrakty forward:

Rodzaje:

  1. pożyczka forward-forward - podmiot, który będzie musiał zaciągnąć pożyczkę w celu zabezpieczenia się przed zmianą w przyszłości wysokości stopy procentowej już dziś zaciąga pożyczkę na określoną stałą stopę procentową, a następnie deponuje ją na okres, w którym pieniądze nie będą mu potrzebne

  2. instrument forward rate agreement (FRA) - jest to umowa, w której strony uzgadniają między sobą wysokość stopy procentowej (stopę FRA), która po określonym okresie wstępnym będzie obowiązywała na określony okres bazowy w odniesieniu do określonej wartości lokaty lub depozytu (jest odrębną umową od pożyczki i może funkcjonować w oderwaniu od niej)

b. Kontrakty futures:

Główne cechy:

Transakcje futures są kontraktem wystandaryzowanym; w przypadku rynku futures standaryzacja dot:

c. Opcje:

Rodzaje:

Dla posiadacza opcja jest prawem, a dla wystawcy jego zobowiązaniem - może, ale nie musi być realizowana przez posiadacza, który płaci za opcję premię.

Decyzje o realizacji opcji przez ich posiadaczy uwarunkowane są zależnościami między ceną realizacji opcji a ceną rynkową instrumentu bazowego. W związku z tym zachodzą następujące sytuacje:

d. Swapy:

Ze względu na technikę przeprowadzanie operacji wyróżnia się:

  1. swapy walutowe - odnoszące się do transakcji wymiany równoważnej sumy włąsności w 2 różnych walutach

  2. swap procentowy - strumienie finansowe polegające na wymianie między stronami kontraktu wyrażone są w tej samej wlucie i nie występuje transfer dewiz; przedmiotem wymiany są płatności odsetek

  1. łączony currency - interest rate swap - zobowiązanie o zmiennej stopie procentowej w jednej walucie zostaje wymienione na zobowiązanie o stałej stopie procentowej w innej walucie

Ze względu na sposoby realizacji kontraktu:

  1. rzeczywisty - faktyczna zamiana jednego instrumentu bazowego na inny

  2. nierzeczywisty - nie dokonuje się formalnej zamiany przedmiotów transakcji; następuje jedynie między stronami wyróżnienie różnic wynikających z posiadania danych instrumentów lub wymiana strumieni związanych z tymi instrumentami

Ze względu na czas obowiązujący umowy:

  1. spot-forward - zakup (sprzedaż instrumentu bazowego na rynku kasowym (spot) z równoczesną odsprzedażą tego instrumentu w przyszłym termini

  2. forward-forward - 2 operacje dokonywane na 2 przyszłe terminy

Ze względu na liczbę stron kontraktu:

  1. czysty - występują tylko 2 strony kontraktu

  2. kombinowany - występują 3 strony kontraktu, strona A zawiera transakcję ze stroną B przy równoczesnym zawarciu transakcji przeciwnej ze stroną C

Pieniądz - wszystko to, co powszechnie akceptowane jako środek płatniczy, służy do regulowania zobowiązań, określany przez funkcja, które pełni

    1. środek wymiany - transakcje kupna-sprzedaży

    2. środek płatniczy - coraz częściej zastępuje pieniądz jako środek wymiany; coraz częściej stosuje się sprzedaż kredytową np. bez natychmiastowej zapłaty

    3. miernik wartości - pieniądz jest wspólnym miernikiem do wyrażania wartości towarów

ceny:

      1. relatywne (określ. 1 kg mąki = 1 kg cukru)

      2. absolutne

    1. środek tezauryzacji - wynika bezpośrednio z funkcji pieniądza jako środka płatniczego

    2. pieniądz światowy

Forma pieniądza:

a) bezgotówkowy - bilety banku centralnego (prawny środek płatniczy; ustawowa moc regulowana zobowiązań i

publiczno prawnych) i bilon metalowy (pieniądz zdawkowy);

b) bezgotówkowy (skrypturalny) - depozyty na rachunkach w BC oraz bankach komercyjnych

BAZA MONETARNA KRAJU - składa się z pieniądza w formie gotówkowej oraz z depozytów na r-kach w BC. Nie zaliczamy do niej depozytów banków komercyjnych, bo bank taki może upaść

Główne źródło podaży pieniądza w gospodarce rynkowej:

Ograniczenia kreacji pieniądza:

Wielkość posiadanych pieniędzy przez banki komercyjne w BC.

Gotówka + depozyty na rachunkach w BC = pieniądz banku centralnego M0

Kreacja skarbowa - emisja gotówki przez upoważnione do tego instytucje pozabankowe (np.. mennica państwowa, drukarnia papierów wartościowych) na podstawie decyzji władz

Kreacja bankowa - tworzenie pieniądza kredytowego przez bank centralny za pomocą kredytu refinansowego i dyskontowego na podstawie zasobów zgromadzonych w rezerwach obowiązkowych i depozytach banków komercyjnych w BC = najważniejsza

Kreacja mnożnikowa - tworzenie pieniądza kredytowego przez banki komercyjne = najobfitsza

PODAŻ na pieniądz

Największe źródło - kreacja przez banki komercyjne realizowana przez operacje kredytowe

MNOŻNIK BAZY MONETARNEJ

- wskazuje, jaką max ilość pieniądza mogą kreować banki komercyjne przy danej wielkości

0x01 graphic

c = 10% r = 4,5% 1,1/0,145 = 7,58

oznacza, że bank centralny zwiększając podaż swojego pieniądza (bazę monetarną) na każdą jednostkę jej zwiększania może oczekiwać wzrostu ogólnej podaży pieniądza w gospodarce max 7,58 jednostek

Instrumenty:

  1. rezerwy obowiązkowe (ograniczają podaż pieniądza; podstawą naliczania rezerw jest suma depozytów)

  2. kredyty refinansowe i stopy ich oprocentowania

  3. operacje otwartego rynku

  4. kurs walutowy

B. KREDYT REDYSKONTOWY - REDYSKONTO WEKLI - wykup weksli własnych lub trasowanych przez BC, od banków komercyjnych przed terminem ich płatności

DYSKONTO - wykup weksla przez BC od przedsiębiorcy przed terminem jego płatności.

Wymogi, jakie muszą spełniać weksle, aby nadawały się do redyskonta w NBP:

    1. weksle muszą odpowiadać wymogom określonym w ustawie „Prawo wekslowe”

    2. od weksli musi być uiszczona opłata skarbowa we właściwej wysokości

    3. musi pochodzić z dokonanych obrotów gospodarczych (w. kupieckie i handlowe; nie - finansowe)

    4. muszą być podpisane przez budzących zaufanie jako solidni płatnicy wystawcę i akceptanta lub wystawcę w przypadku weksli własnych

    5. termin płatności weksla nie może być dłuższy niż 3 m-ce od daty przyjęcia go do redyskonta i nie krótszy niż jest to potrzebne do zawiadomienia dłużnika w przeddzień terminu jego płatności

    6. musi być płatny w określonym dniu

    7. w. nie ma być płatny w banku, gdzie główny dłużnik ( własny: wystawca; trasowany: akceptant) ma swój rachunek

    8. w. trasowane muszą być opatrzone bezwarunkowym akcetem trasata obejmującym całą sumę wekslową

    9. w. musi być opatrzonym indosem otwartym, czyli in blanco banku, który ten weksel zdyskontował

    10. brak wzmianek w tekście lub indosach ograniczających prawo przeniesienia włąsnoći weksla lub prawo zwrotnego poszukiwania

    11. w. nie może mieć poprawek i skreśleń

    12. musi być podpisane w taki sposób, aby możliwa była bezsporna identyfikacja podmiotów podpisujących

Redyskonto - operacja jednokierunkowa - nie można go odkupić od BC

STOPA PROCENTOWA KREDYTU REDYSKONTOWEGO - ustalana jest przez Radę Polityki Pieniężnej. Jest niższa od stopy dyskontowej.

KREDYT lombardowy - kredyt krótkoterminowy udzielany przez NBP bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych, którymi są obligacje skarbowe bądź bony skarbowe; kwota wykorzystywanego kredytu lombardowego nie może przekroczyć 0,8 wartości nominalnej papierów wartościowych obciążonych zastawą

KREDYT techniczny- udzielany bankom komercyjnym na 1 dzień operacyjny

Zabezpieczeniem tego kredytu jest przewłaszczenie bonów skarbowych. Kwota k. technicznych stanowi 80% wartości nominalnej przewłaszczonych bonów skarbowych. (Dz.urz. nr 5)

Kredyt wykorzystywany i spłacany w tym samym dniu operacyjnym nie podlega oprocentowaniu, natomiast spłacony w następnym dniu po jego wykorzystaniu jest oprocentowany wg stopy kredytu lombardowego. (Dz.urz. nr 19)

C. OPERACJE OTWARTEGO RYNKU - polegają na dokonywaniu przez BC transakcji na

papierach wartościowych z bankami komercyjnymi. Dzięki temu mają wpływ na płynność systemu finansowego. Jeśli BC sprzedaje papiery wartościowe to zmniejsza się podaż, gdy BC kupuje papiery wartościowe to zwiększają się rezerwy płynne. W praktyce mamy 2 grupy otwartego rynku:

a. warunkowy zakup - repurchase agreement REPO

b. warunkowa sprzedaż - reverse repurchase agreement REVERSE - REPO

W operacjach warunkowego zakupu (REPO) BC kupuje od banków komercyjnych papiery wartościowe obowiązując się jednocześnie do ich odsprzedaży po określonej cenie i w umówionym terminie w przyszłości.

BANKI I SYSTEM BANKOWY

Bank-w języku włoskim oznacza ławkę

Bank - podmiot gospodarczy, którego głównym przedmiotem działalności jest wykonywanie czynności bankowych; są to przedsiębiorstwa tworzące pieniądz i handlujące nim, które służą koncentracji podmiotów nadwyżkowych i deficytowych. Ponadto banki komercyjne przejmują szereg czynności finansowych od gospodarstw domowych i podmiotów gospodarczych, a także służą do transformacji ryzyka, terminów, wielkości sumy środków pieniężnych i informacji.


Transformacja ryzyka- rozproszenie ryzyka przez dywersyfikację portfela kredytowego.
Transformacja terminów- wybieramy krótkie terminy gdy my pożyczamy od banku aby zachować płynność i zmniejszyć ryzyko, gdy my pożyczamy lepsze są długie terminy. W lokatach przeważają terminy krótkie. Krótkie terminy przekształcane są na długie terminy kredytów.
Transformacja wielkości sumy środków pieniężnych-
Transformacja informacji-do banku informacje o deficycie i nadwyżkach same spływają, podmioty deficytowe i nadwyżkowe same przychodzą do banku z informacjami.
Jaworski-„Transformacja”

DEFINICJA NORMATYWNA BANKU - (wynika z art.2 i 3)-to osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami ustaw, działająca na podstawie zezwoleń uprawniających do wykorzystania czynności bankowych
obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym, które mogą w nazwie i do określania swojej działalności używać określenia bank lub kasa. (def . nie odpowiada standardom UE)

Działalność bankowa to działalność koncesjonowana : w Polsce wyróżniamy dwie koncesje:
1. Zgoda na utworzenie banku
2. Zgoda na rozpoczęcie działalności bankowej

Główny Inspektorat Nadzoru Bankowego udziela takiej zgody.


Bank przerzuca ryzyko swojej działalności na deponentów. Banki w Polsce nie dają gwarancji zwrotu depozytu. Gwarantem może być :
1. Skarb Państwa
2. Bank Centralny
3. NBP
4. Bankowy Fundusz Gwarancyjny (w Polsce)

DEPONENT - lokuje oszczędności w banku
DEPOZYTARIUSZ - jest to bank przyjmujący pieniądze

Są dwa wyjątki posługiwania się w nazwie określenia bank lub kasa:
1. Instytucja zajmująca się działalnością w ogóle nie związaną z działalnością bankową (Bank

Informacji, Bank Krwi, Bank Organów, Kasa Chorych)
2. Instytucja wykonująca część czynności związanych z działalnością bankową, która może

wykorzystywać nazwę kasa (SKO, Zakładowe Kasy Zapomogowo-Pożyczkowe)

POŚREDNIK FINANSOWY-element systemu finansowego, uczestniczy w przepływie środków między podmiotami nadwyżkowymi i deficytowymi. Banki są pośrednikami finansowymi.
Tylko banki mają możliwość tworzenia nowej siły nabywczej. Reszta dokonuje tylko redystrybucji środków.

Rola współczesnego banku komercyjnego w gospodarce rynkowej :
1. POŚREDNIK
2. PŁATNIK-przejmuje szereg czynności, dokonuje rozliczeń w naszym imieniu, jest płatnikiem - stałe zlecenia


3. GWARANT-udziela gwarancji dłużnikowi, nie jest bezpośrednio uczestnikiem transakcji. Banki

udzielają gwarancji, przejmują na siebie ryzyko niewypłacalności swego klienta, którego

popierają w spłacaniu jego własnych zobowiązań.
4. AGENT- np. organizowanie emisji papierów wartościowych, bank jest agentem emisji,

organizuje rynek wtórny, zajmuje się wykupem.
5. INSTRUMENT W RALIZACJI POLITYKI GOSPODARCZEJ PAŃSTWA-bank centralny

wykorzystuje banki komercyjne jak pas transmisyjny do przesyłania impulsów.

Zasady funkcjonowania banków komercyjnych w gospodarce rynkowej.

1. Zasada samodzielności - oznacza, że bank jest pełnoprawnym uczestnikiem obrotu gospodarczego, tzn. sam we własnym imieniu nabywa prawa, zaciąga zobowiązania i ponosi tego konsekwencje.
2. Zasada samofinansowania - bank wszelkie wydatki musi pokrywać z własnych przychodów
3. Zasada konkurencyjności - banki działają z zasadą maksymalizacji zysku.
4. Zasada uniwersalizmu - bank uniwersalny = bank wszechstronny jest w stanie obsłużyć każdego klienta. Działalność oparta na zasadzie uniwersalizmu jest bardziej bezpieczna niż podmiot wąsko się specjalizujący.
5. Zasada specjalizacji - wpisana w prawo bankowe, banki specjalizują się w wybranej grupie klientów lub w wybranej grupie produktów, banki specjalne.
6. Zasada koncesji i kontroli zewnętrznej - trzeba mieć dobrą kontrolę wewnętrzną.


SYSTEM BANKOWY

SYSTEM- elementy, które wzajemnie na siebie oddziaływają oraz
wpływają na otoczenie.

Elementami tworzącymi system bankowy są banki oraz zarządzenia,
rozporządzenia-przepisy wykonawcze.

SPOSOBY FINANSOWANIA GOSPODARKI PRZEZ BANK CENTRALNY

1.Model jednoszczeblowy
2. Model dwuszczeblowy-występuje w Polsce; podmioty gospodarki narodowej są obsługiwane tylko przez banki komercyjne.
3. Model pośredni


Gospodarka narodowa obsługiwana przez banki komercyjne jak i przez bank centralny

Systemy bankowe ze względu na model organizacji systemów finansowych dzielimy na:

1. MODEL ANGLOSASKI-model opiera się na rynkach finansowych co daje możliwość uniezależnienia się dużych korporacji od banków komercyjnych, które wykorzystywane są do funkcji płatniczych i rozliczeniowych, a także do zaspokojenia zapotrzebowania na kredyt
krótkoterminowy. Dominującą role w tym systemie pełnią banki inwestycyjne- konieczny kapitał ściągany bezpośrednio z rynku kapitałowego.
Zalety modelu anglosaskiego :
- Nadanie kluczowej roli rynkom akcji i obligacji
- Sprzyjanie działaniu inwestorów instytucjonalnych
- Pobudzanie innowacji finansowych

Wady modelu anglosaskiego :
- Oparcie finansowania podmiotów gosp. na anonimowym rynku papierów wartościowych
- Nastawienie na częste zmiany partnerów co wymusza krótkoterminową perspektywę w procesach decyzyjnych
- Duża formalizacja transakcji ekonomicznych

2. MODEL NIEMIECKO - JAPOŃSKI-sektor bankowy pełni dominującą rolę w systemie finansowym. Banki zaspakajają potrzeby klientów w zakresie zapotrzebowania na kapitał krótko- i długoterminowy. Banki mają charakter uniwersalny i rozwijają się powiązania kapitałowe
miedzy bankami i korporacjami przemysłowymi.


Zalety modelu niemiecko-japońskiego :
- Finansowanie podmiotów gosp. na podstawie indywidualnych umów kredytowych
- Długoterminowe finansowanie między bankami i korporacjami przemysłów
- Stymulowanie powstawaniem silnych banków uniwersalnych
Wady modelu niemiecko-japońskiego :
- Niedostateczne rozszerzenie wachlarza instrumentów finansowych
- Opóźnienia we wprowadzaniu innowacji bankowych
- Mniejsza odporność na konkurencję ze strony

Rola banku w gospodarce rynkowej

Wg ustawy prawa bankowego obowiązującego w Polsce

  1. Udział w kreacji pieniądza

  2. Udział w społecznym podziale pracy

  3. Dokonywanie alokacji, transformacji

SYSTEM BANKOWY: całokształt instytucji bankowych oraz normy określające wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem

Możliwa organizacja systemu bankowego:

Bank Centralny:

Elementy systemu bankowego:

Funkcje systemu bankowego:

- Stworzenie mechanizmów gromadzenia środków oraz ich inwestowania w różne przedsięwzięcia

- Zapewnienie możliwości dokonywania płatności między podmiotami, transferu w czasie i poza

granicami

- Zapewnienie skutecznych rozwiązań w zakresie zarządzania rynkiem bankowym

- Zapewnienie informacji cenowej klientom banków

- Stworzenie warunków do transformacji środków, (co do czasu, wielkości, ryzyka

Operacje otwartego rynku - polegają na dokonywaniu przez BC z bankami komercyjnymi transakcji na papierach wartościowych. Mają wpływ na płynność systemu. Gdy będzie sprzedawał - zmniejszy się płynność banków komercyjnych:

  1. bezwarunkowa

polega na tym, że BC kupuje lub sprzedaje papiery wartościowe do lub ze swojego portfela bez obowiązku:

  1. warunkowe

W Polsce:

NBP prowadzi obecnie następujące operacje otwartego rynku:

  • 0,4% sumy aktywów bilansowych oraz gwarancji i poręczeń ważonych ryzykiem

  • 0,2% sumy ważonych ryzykiem powstałych zobowiązań pozabilansowych, pozabilansowych wyłączeniem kredytów … , dla których stawka wynosi 0 (tak ustalone opłaty pomniejszają się obecnie o 50%, kwotę tę wnosi bowiem do Funduszu NBP).

    • Inne źródła finansowania BFG:

      1. dochody z udzielonych przez Fundusz pożyczek

      2. z oprocentowania papierów wartościowych emitowanych lub gwarantowanych przez SP czy NBP

      3. środki uzyskane w ramach bezzwrotnej pomocy zagranicznej

      4. kredyty udzielane przez NBP

      5. ewentualne dotacje z budżetu na zasadach określonych w prawie budżetowym

      6. jednorazowa wpłata na rzecz BFG wniesiona przez Ministra Finansów i NBP w wysokości 50mln zł., na początku jego działalności

    (Fundusz jest także zwolniony od podatku dochodowego od osób prawnych, a roczna opłata na rzecz Funduszu oraz wykorzystane przez Fundusz. Środki pochodzące z funduszu ochrony są uznane za koszt uzyskania przychodu banków objętych systemem gwarantowania. Budżet partycypuje więc w ten sposób w finansowaniu BFG.)

    Europejski System Banków Centralnych - brak osobowości

    1. Europejski Bank Centralny EBC - ma osobowość prawną

    2. Banki centralne krajów członkowskich - ma osobowość prawną

    Organy decyzyjne EBC:

    1. Zarząd (prezes, wiceprezes, 4 członków)

    Zadania: