1 marzec 2006

POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE

Procedura administracyjna nie sięga do czasów rzymskich.

Wraz z rozwojem państwowości zaczynają się wytwarzać początki prawa administracyjnego.

1. monarchia absolutna - wewnętrzna instrukcja kancelaryjna, brak pojęcia aktu, decyzji administracyjnej, akty o charakterze indywidualnym wiążą jednostronnie (tylko adresata), nie ma instytucji odwołania, nie ma instancji wyższej, jest instytucja zwana rekursem historycznym - doniesienie do władzy wyższej, nie ma zewnętrznej kontroli administracji

2. monarchia konstytucyjna lub republika

Rozwój administracji wygląda tu w ten sposób:

• pojawiają się pierwsze konstytucje i parlament

• źródłem prawa jest akt prawny wydany przez parlament (ustawa)

• początki prawa materialnego i ustrojowego (kształtuje się ustrój organów administracji)

• granice administracji to granice prawa (działa w granicach i na podstawie prawa)

• akt administracyjny w zbliżonym do naszego ujęciu, wiążący dwustronnie (adresata i organ, który ten akt wydał)

• podstawy prawne do uchylenia aktu

• pojawia się instytucja odwołania - krok do stworzenia pewnej procedury

• pojawia się sądowa (zewnętrzna) kontrola administracji

GENEZA SĄDOWNICTWA ADMINISTRACYJNEGO

Sądownictwo administracyjne utworzono dla ochrony praw podmiotowych jednostki przed dyskrecjonalną władzą administracji. Chodziło tu o powołanie takiego organu przed którym pozycja organu administracji była by równorzędna z pozycja obywatela. Utworzenie sądownictwa administracyjnego gwarantowało, że administracja nie będzie sędzią we własnej sprawie. Początkowo jednak poza kontrolą sądowniczą pozostawała sfera oparta na swobodnym uznaniu administracyjnym.

Pierwszym sądem administracyjnym był sąd powołany przez Napoleona w 1799r. i nosił nazwę Rady Stanu; działał 2-instancyjnie - w 1-instancji orzekały tzw. Rady Prefekturalne a w 2-instancji orzekała Rada Stanu ( Polska 2004 - 2-instancyjność sadu administracyjnego). Początkowo Rada Stanu miała charakter opiniodawczy, a potem zaczęła rozstrzygać sprawy administracyjne. Formalnie status sądu został jej nadany w 1872r.

Dualizm orzekania w sprawach administracyjnych

sądy administracyjne sądy powszechne

- Anglia - Francja

- kraje skandynawskie - Polska

- Niemcy

(sądy powszechne nie rozróżniają czy jest to skarga administracyjna, cywilna czy karna)

1863r. - powstaje Trybunał Administracyjny w Badenii

1875r. - powstaje Wyższy Sąd Administracyjny w Prusach

1876r. - powstaje Trybunał Administracyjny w Austrii

Rozwój sądownictwa administracyjnego przyczynił się do rozwoju kodyfikacji proceduralnej w Europie. Pierwsza kodyfikacja powstaje w 1889r. w Hiszpanii, ale ta ustawa ma charakter jedynie ramowy (ogólny) i wielkiego wpływu na dalszy proces kodyfikacji nie miała. Doniosłe znaczenie ma (1925r.) ustawa austriacka. Spowodowała lawinę kodyfikacji europejskich - w 1928r. kodyfikacje w Czechosłowacji, Jugosławii, Polsce.

Rozbiory w Polsce - w każdej dzielnicy mamy do czynienia z innym prawem. Kiedy

dochodzi do utworzenia Państwa Polskiego było jasne, że będzie istniał sąd administracyjny.

Konstytucja marcowa z 1921r. od razu zakłada istnienie sądownictwa administracyjnego, mało tego nazywa ten sąd Najwyższym Trybunałem Administracyjnym. Kodyfikacja powstała błyskawicznie. 3 sierpnia 1922r. zostaje wydana ustawa o Najwyższym Trybunale Administracyjnym i powołuje ona do życia pierwszy sąd administracyjny. Jest on wyodrębniony z sądownictwa powszechnego, orzeka o legalności indywidualnych aktów administracyjnych zarówno wydawanych przez administrację rządową jak i samorządową. Podlegają mu wszystkie sprawy administracyjne z nielicznymi wyjątkami - np. sprawy dyplomatyczne, konsularne, dyscyplinarne czy oparte na swobodnym uznaniu administracyjnym jako relikt państwa policyjnego. W 1932r. - sąd przyjmuje nowe kompetencje - wykładnia przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce. Sąd ten działa jednoinstancyjnie. Jedynie na terenie byłej dzielnicy pruskiej pozostały jeszcze po czasach zaborów dwuinstancyjne wydziały powiatowe lub miejskie 2-instancyjne wydziały obwodowe. Najwyższy Sąd Administracyjny jest instancją kasacyjną. Oprócz NTA na ziemiach polskich mamy do czynienia ze specjalnym sądownictwem administracyjnym i takim sądem jest ('35) Inwalidzki Sąd Administracyjny, który orzekał w sprawach zaopatrzenie inwalidów wojennych.

22 marca 1928r. powstaje kodyfikacja administracyjna kiedy rozporządzeniem Prezydenta RP dochodzi do wydania 3-ech aktów prawnych:

• o postępowaniu administracyjnym (Kpa)

• o postępowaniu przymusowym w administracji (egzekucja)

• o postępowaniu karno-administracyjnym

Te akty prawne obowiązywały do 1961r.

W 1939r. powstaje Trybunał Ubezpieczeń Społecznych - był powołany do życia w wyniku podpisania przez Polskę konwencji międzynarodowej (nie został zlikwidowany po II wojnie światowej.

Wybucha II wojna światowa - wszystkie regulacje prawne przestają obowiązywać.

Po II wojnie światowej w Polsce nastąpiła zmiana systemu ustrojowego - socjalizm.

W doktrynie istnieje zapis o barku sprzeczności między interesami jednostki a państwem, dlatego też brak jest reaktywacji Sądu Administracyjnego. Mimo to próbowano to zmienić:

• lata 56 - 57

• lata 70-te

• rok 80-ty dnia 31 stycznia zostaje uchwalona ustawa powołująca Naczelny Sąd Administracyjny

Sąd ten był powołany do badania zgodności z prawem decyzji administracyjnych oraz rozpatrywania skarg na bezczynność administracji. Sąd ten orzekał jedynie kasacyjnie. Zakres przedmiotowy był określony poprzez wyliczenie spraw, którymi sąd mógł się zajmować. Stopniowo zakres ten ulegał rozszerzeniu. Ogromną zmianę przyniosła ustawa z 11 maja 1995 o Naczelnym Sądzie Administracyjnym, która znacznie rozszerzyła zakres działania tego sądu, ale nadal sąd ten był sądem jednoinstancyjnym. W 1997r. dochodzi do uchwalenia konstytucji, która zakłada istnienie sądownictwa dwuinstancyjnego. Prace nad tym założeniem trwają 5 lat. W 2002r. uchwalono dwie ustawy:

• 25 lipca - prawo o ustroju sądów administracyjnych

• 30 sierpnia - o postępowaniu przed sądami administracyjnymi

W 2004r. ustawy te, po 1,5 roku vacatio legis, wchodzą w życie i tak powstaje sąd

2-instancyjny:

• I- instancja - Wojewódzkie Sądy Administracyjne

• II-instancja - Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie

KODYFIKACJA ADMINISTRACYJNA W POLSCE

Uchwała Rady Państwa i Rady Ministrów z 14 grudnia 1950r., która wprowadziła na wzór regulacji radzieckiej instytucję skarg i zażaleń, odegrała pozytywną rolę, ponieważ dała obywatelom prawo do składania skarg i wniosków w zasadzie do wszystkich organów władzy państwowej. W 1956r. na fali odwilży zaczęto przygotowywać projekt nowej kodyfikacji administracyjnej. 14 czerwca 1960r. dochodzi do uchwalenia kodeksu postępowania administracyjnego. Kodeks ten wchodzi z życie 1 stycznia 1961r. i ze zmianami obowiązuje do dnia dzisiejszego. W stosunku do rozporządzenia z 1928r. osiągnięciem było to, że stworzono katalog zasad ogólnych postępowania administracyjnego, rozszerzono gwarancje procesowe strony, wprowadzono organizację społeczną i prokuratora do postępowania, włączono instytucje skarg i wniosków, natomiast w wyniku nowelizacji w 1980r. dodano postępowanie w sprawie wydawania zaświadczeń

NORMY PROCEDURALNE W SYSTEMIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

PRAWO ADMINISTRACYJNE

prawo ustrojowe prawo materialne prawo proceduralne

(formalne)

1. prawo ustrojowe - normuje ustrój, organizację i budowę organów administracji i ich jednostek organizacyjnych, reguluje kwestię tworzenia, obsadzania stanowisk, zakresu działania organów i wzajemne powiązania między organami administracji

2. prawo materialne - obejmuje normy ustanawiające wzajemne prawa i obowiązki organów administracji oraz podmiotów znajdujących się na zewnątrz struktury organizacyjnej administracji; prawo to określa sposób zachowania się adresatów przyznając im pewne uprawnienia, wprowadzając nakazy i zakazy określonego działania; w sytuacji zachowania niezgodnego z tymi normami prawo to określa odpowiednie zachowanie organów administracji

3. prawo proceduralne 15 marzec 2006

prawo proceduralne

prawo proceduralne prawo proceduralne

sensu stricte sensu largo

postęp. postęp. postęp.

wykonawcze szczególne uproszczone

1. sensu stricte (ogólne) - określa tryb i zasady stosowania norm prawa administracyjnego materialnego, realizujące się poprzez wydawanie zewnętrznych aktów administracyjnych jak również tryb zaskarżania tych aktów na drodze administracyjnej; celem tej regulacji jest określenie sytuacji prawnej indywidualnie oznaczonego adresata na podstawie norm prawnych; dlatego też zdaniem niektórych przedstawicieli doktryny (prof. Borkowski) prawo proceduralne pełni rolę służebną względem norm prawa materialnego; ten proces odbywa się w pewnych etapach stosowania prawa:

• wszczęcie postępowania

• często poprzedzone jest tzw. fazą przygotowawczą

• nie zawsze ustawodawca określa dokładnie, precyzyjnie moment, w którym to wszczęcie postępowania następuje

• postępowanie wyjaśniające

• ustalenie stanu prawnego i wykładnia przepisów prawa

• ustalenie stanu faktycznego, któremu służy przeprowadzenie postępowania dowodowego

• subsumcja normy prawnej tzw. podciągnięcie stanu faktycznego pod normę prawną

• orzekanie poprzez wydanie decyzji administracyjnej

• weryfikacja rozstrzygnięć w drodze zwyczajnych i nadzwyczajnych środków prawnych

2. sensu largo - jest to zespół norm prawnych regulujących wszelkie procedury postępowań prowadzonych przed organami administracji publicznej m.in. tryb stanowienia aktów normatywnych, tryb wydawania aktów administracyjnych wewnętrznych, a także postępowania szczególne i uproszczone, wykonawcze

Rodzina procedur administracyjnych

postępowanie w sprawie skarg i wniosków postępowanie w sprawie wydawania zaświadczeń (postępowanie uproszczone)	postępowanie administracyjne sensu stricte (postępowanie ogólne)
postępowanie podatkowe, celne, represyjne, przed konsulem (postępowanie szczególne-regulowane ustawami szczególnymi)	postępowanie egzekucyjne (postępowanie wykonawcze)

T: ZAKRES POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

1. zakres przedmiotowy

Do jakich spraw ma zastosowanie Kpa ?

• gdy sprawa nadaje się do rozstrzygnięcia w drodze decyzji administracyjnej

• gdy sprawa należy do właściwości organów administracji

• gdy cechuje się podwójną konkretnością (konkretny adresat i konkretna sprawa)

Postępowanie administracyjne znajduje się w:

1. w Kpa

2. poza Kpa

1. zakres regulacji objętej Kpa

Zakres ten jest zmienny, po licznych nowelizacjach wygląda następująco:

• postępowanie administracyjne sensu stricte - w sprawach indywidualnych rozstrzygany w drodze decyzji administracyjnej, wyróżniamy zagadnienia

- ogólne

- dział I

- dział II, IV, IX Kpa

• postępowanie w sprawach ubezpieczeń społecznych - jest szczątkową regulacją, kilka przepisów znajdujących się w dziale III

• postępowanie w sprawie wydawania zaświadczeń (dodane do Kpa w roku 80.)

• postępowanie w sprawie skarg i wniosków

• postępowanie w sprawie rozstrzygania sporów kompetencyjnych

1. rozstrzyganie sporów wewnętrznych (art. 22 Kpa)

2. rozstrzyganie sporów zewnętrznych - do 1 stycznia 2004r. spory między organami administracji publicznej a sądami rozstrzygało, na podstawie przepisów Kpa-dział V, Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym; obecnie te spory są rozstrzygane przez istnienie 2 przepisów-w Kpa (art. 66 par. 4) i w Kpc

2. Regulacje proceduralne poza Kpa - kodeks w uproszczonej postaci nie zawiera przepisów proceduralnych w zakresie postępowań:

• postępowania celnego - Kodeks Celny z 1997r. ma charakter ogólny i ramowy, zawiera dużo odniesień np. w sprawach antydumpingowych ustawa lex specialis o charakterze wykonawczym do KC

• postępowanie podatkowe - regulowane odrębnymi ustawami np. Ordynacja Podatkowa z 1997r. - obszerny akt prawny składających się z 4-ech części: zobowiązania podatkowe, postępowanie podatkowe, kontrola skarbowa, czynności sprawdzające i tajemnica skarbowa

• postępowanie przed przedstawicielstwami dyplomatycznymi i organami konsularnymi - są to odrębne procedury i w znacznej części są utajnione

• postępowanie wykonawcze - ustawa z 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji; celem jej jest wymuszenie zachowania zgodnego z prawem wynikającego bezpośrednio z przepisów prawa lub określonego w drodze decyzji administracyjnej

• postępowanie represyjne - wyróżniamy 3 grupy przepisów:

• postępowanie karno - skarbowe - poprzednio obowiązującym aktem prawnym była Ustawa Karno - Skarbowa (lata 70.), dawała ona duże uprawnienia organom administracji publicznej tj. organom skarbowym i celnym; na jej podstawie organy prowadziły postępowanie karno - skarbowe i mogły orzekać w sprawach, w których zagrożenie przewidziane było w postaci kary grzywny a dopiero, gdy zagrożenie polegało na ograniczeniu bądź pozbawieniu wolności przekazywane były sądom. Takie rozwiązanie było niezgodne z konwencją praw człowieka i ustawodawca był zobowiązany te przepisy zmienić. Obecnie, od 1990r., Kodeks Karno - Skarbowy - sprawy o przestępstwa skarbowe i celne przeszły pod właściwość sądów powszechnych, natomiast organy skarbowe i celne prowadzą w tych sprawach postępowanie przygotowawcze

• postępowanie w sprawach wykroczeń - poprzednio na podstawie Kodeksu w sprawach wykroczeń z 1971r. w sprawach orzekały Kolegia ds. wykroczeń; obecnie Ustawa z 2001r. o postępowaniu w sprawach o wykroczenia - są to normy karne sprzężone z normą administracyjną tzn. dyspozycja i hipoteza znajduje się w normie administracyjnej a sankcja w tym kodeksie - na jego podstawie pewne organy mają tzw. uprawnienia mandatowe np. Straż Miejska, Policja, organy skarbowe, sanepid itp.

• Postępowanie dyscyplinarne regulowane przez tzw. pragmatyki służbowe, czyli ustawy i wydane do tego akty wykonawcze tj. regulaminy, statuty

• postępowanie w sprawach wydawania aktów legislacyjnych przez organy administracji publicznej (Rada Ministrów, prezes RM, ministrowie, cały pion administracji terenowej

• postępowanie w sprawach wydawania aktów kierownictwa wew. administracji np. pism okólnych, regulaminów, instrukcji

2. zakres podmiotowy

Postępowanie administracyjne w oparciu o Kpa jest prowadzone przez wszystkie organy administracji publicznej, ale także przez tzw. organy administrujące np. zakłady publiczne, przedsiębiorstwa państwowe i organizacje społeczne. Postępowanie ogólne i postępowanie w sprawie wydawania zaświadczeń może być prowadzone przez organy zarówno państwowych i komunalnych jednostek organizacyjnych, przez organizacje społeczne, samorząd zawodowy i gospodarczy.

art. 5 par. 2 pkt 5 - pojęcie organizacji społecznej - ujęte bardzo szeroko np. organizacje samorządowe np. Izby Rolnicze, Cech Rzemiosł czy samorząd gospodarczy, spółdzielnie i tzw. inne organizacje społeczne (organizacje pożytku publicznego, Caritas Polska, PCK, Akcja Humanitarna)

Część tych organizacji na mocy przepisów prawa ma przyznane prawo do wydawania decyzji administracyjnych.

Postępowanie w sprawie skarg i wniosków może być prowadzone przez znacznie szerszy krąg organów. Należą do nich wszystkie organy administracji publicznej, organy władzy ustawodawczej, wykonawczej, organy sądownicze np. trybunały, sądy, Najwyższy Sąd Administracyjny, organy kontroli np. NIK, KRRiTV.

T: ZASADY OGÓLNE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO 29 marzec 2006

Każde postępowanie toczy się w oparciu o pewne zasady. Wyróżniamy takie zasady, które są wspólne dla wszystkich postępowań np. zasada praworządności lub prawdy obiektywnej, a także takie zasady, które są charakterystyczne tylko dla danego postępowania np. domniemanie niewinności w postępowaniu karnym, zasada doboru najłagodniejszych środków egzekucji w postępowaniu egzekucyjnym.

Mamy także grupę zasad, które wynikają wprost z konstytucji np. zasada demokratycznego państwa prawnego, zasada ochrony praw nabytych, zasada nie działania prawa wstecz, równości obywateli wobec prawa, proporcjonalności, subsydiarności, zasada ochrony dóbr osobistych człowieka.

Wyróżniamy także kategorie zasad wynikających ze standardów europejskich np. zasada otwartości, zasada postępowania zgodnie z celem aktu prawnego, zasada zaufania do organów administracji.

Zasady ogólne - są to pewne podstawowe, przewodnie reguły postępowania, które zostały uznane przez ustawodawcę za fundamentalne dla postępowania administracyjnego i zostały wyodrębnione w Kpa. Zasady te wynikają z przepisów prawa albo stanowią logiczną konsekwencję przepisów prawa

Charakter prawny zasad ogólnych

Wyróżniamy 2 rodzaje zasad:

1. zasady postulaty prawa sformułowane w przepisach prawa, ale nie przewiduje się dla nich instrumentarium prawnego; taki postulat służy tylko interpretacji prawa, może tez pełnić rolę przy wypełnianiu luk w drodze analogii; taką zasadą postulatem była zasada szybkości postępowania przed wprowadzeniem do Kpa terminów załatwienia sprawy

2. zasady normy prawa - tutaj oprócz samej zasady ustawodawca przewiduje środki prawne do ich realizacji; naruszenie takiej zasady jest traktowane jako naruszenie każdej innej normy prawnej zawartej w przepisach

Zasady ogólne postępowania administracyjnego

Mają one charakter norm prawnych, nie są ani wskazówkami ani zaleceniami, muszą być stosowane na równi z innymi przepisami Kpa.

Zgodnie z orzeczeniem NSA z 1982r. zasady ogólne postępowania administracyjnego są integralną częścią przepisów regulujących procedurę administracyjną i są dla organów administracji wiążące na równi z innymi przepisami tej procedury.

Cechy zasad ogólnych

• te przepisy są wyłączone przed nawias całej procedury, ażeby dać do zrozumienia, że są wspólne dla całości postępowania

• wynikają wprost z normy prawnej albo są logiczną konsekwencją tej normy

• normy te zawarte są w art. 6 - 16

• odgrywają rolę polityczną np. zasada uwzględnienia interesu społecznego i słusznego interesu obywateli - mówiono, że są ważniejsze od innych reguł prawnych z pkt widzenia ocen społeczno - gospodarczych i politycznych

• naruszenie zasady najczęściej powoduje istotną wadliwość albo postępowania albo samej decyzji

• zajmują wyższą pozycję w strukturze prawa proceduralnego, gdyż są przesłankami innych reguł postępowania

• mają charakter ogólny, a konkretyzują się w pozostałych przepisach kodeksu

Zakres zasad ogólnych

Wszystkie zasady ogólne dotyczą postępowania sensu stricte. W postępowaniu uproszczonym stosujemy te zasady, które można zastosować. W postępowaniu wykonawczym stosujemy zasady ogólne odpowiednio, czyli dostosowując do celu jak i funkcji prowadzonego postępowania: część zasad będziemy stosowali wprost, część z modyfikacjami lub nie będziemy stosowali w ogóle. Procedury szczególne np. Ordynacja Podatkowa ma własne zasady.

W innych procedurach mamy sytuację dwojaką: kiedy taka procedura szczególna odsyła do Kpa to z zasadami ogólnymi włącznie i jeżeli nie ma odesłania do Kpa to i tak na zasadzie analogii można się odwołać do Kpa z zasadami ogólnymi.

Funkcje zasad ogólnych

• ujednolicają wykładnię przepisów proceduralnych

• porządkują reguły tej wykładni podporządkowując pewnej naczelnej idei przepisy szczególne

• ujednolicają praktykę stosowania prawa

• służą wypełnianiu luk w przepisach proceduralnych, ponieważ pełnią rolę dyrektyw interpretacyjnych

• sterują działaniami podejmowanymi w ramach uznania administracyjnego

• zapewniają elastyczność podejmowanych przez administrację działań

• precyzują kryteria konstruowania przepisów wykonawczych

• wyznaczają kierunki procesom legislacyjnym

• wzmacniają pozycje procesową strony np. zasada informowania, zasada czynnego udziału strony w postępowaniu

• wyznaczają uniwersalne, właściwe dla konstrukcji demokratycznego państwa prawnego, standardy działania administracji

Klasyfikacja zasad

1. wg prof. Dawidowicza

• zasady o charakterze ogólnym np. zasada czynnego udziały strony w postępowaniu

• zasady dotyczące treści postępowania np. zasada prawdy obiektywnej

• zasady dotyczące formy postępowania np. zasada dwuinstancyjności

• zasady dotyczące rozstrzygnięć np. zasada trwałości decyzji

2. wg prof. Borkowskiego

ZASADY





idei stosowania prawa techniki i kultury administrowania







pierwotne pochodne techniki kultury

- praworządności - dwuinstancyjności - szybkości i - przekonywania

- prawdy obiektywnej - pogłębiania zaufania prostoty - informowania strony

- czynnego udziału strony do organów państwa postępowania i innych uczestników

w postępowaniu - trwałości decyzji - pisemności postępowania

- sądowej kontroli - ugodowego

legalności decyzji załatwienia sprawy

Katalog ogólnych zasad Kpa

1. zasada praworządności (art. 6, 7) - ma ona 2 przejawy :

1. organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa - nawiązanie do art. 87 konstytucji czyli nawiązanie do katalogu źródeł powszechnie obowiązującego prawa

• konstytucja

• umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie

• ustawy, rozporządzenia z mocą ustawy

• ratyfikowane umowy międzynarodowe

• rozporządzenia

• akty prawa miejscowego

• przepisy prawa UE

Nie może być podstawą prawną decyzji nie ratyfikowana umowa międzynarodowa tzw. zatwierdzane umowy międzynarodowe, akty kierownictwa wew. administracji (zarządzenia, instrukcje, wytyczne, pisma okólne) ani preambuły do aktów prawnych.

2. w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności

2. zasada uwzględnienia z urzędu interesu społecznego i słusznego interesu obywatela
   (art.7) - organ musi wywarzyć dwie konkurujące ze sobą wartości

• wzgląd na interes społeczny

• dobro obywatela

Zasada ta będzie miała zastosowanie w przypadku decyzji uznaniowych, ponieważ przy decyzjach związanych nie ma miejsca na wywarzanie wartości (są spełnione przesłanki albo nie); stosuje się ją np. przy koncesjach, zezwoleniach na działalność reglamentowaną.

3. zasada prawdy obiektywnej - jest to jedna z naczelnych zasad postępowania administracyjnego charakterystyczna dla wszystkich procedur, określona w art. 7 w środkowej części i wyrażona słowami „organy podejmują wszelkie kroki niezbędne do wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy”.

Organ nie jest ograniczony środkami dowodowymi, przy badaniu okoliczności sprawy powinien zbadać cały materiał dowodowy, powoływać świadków, biegłych, badać dokumenty tak, aby był przekonany, że stan faktyczny został ustalony. Po zakończeniu postępowania organ ocenia cały materiał dowodowy.

Przeciwieństwem tej zasady jest zasada prawdy formalnej - organ ocenia materiał dowodowy na podstawie materiałów, które znajdują się w aktach sprawy.

4. zasada pogłębienia zaufania obywateli do organów państwa - zasada ta została sformułowana w latach 60., jest „klamrą” spinającą wszystkie zasady bo jeśli w postępowaniu będą przestrzegane pozostałe zasady to na pewno będzie to budziło zaufanie obywateli do organów państwa. Postępowanie powinno być prowadzone rzetelnie i szybko a pracownicy organu powinni być uprzejmi, informować obywatela o stanie sprawy, pouczać, wyjaśniać, sprawy powinny być rozstrzyganie w podobny sposób.

5. zasada informowania - na tej zasadzie oparty jest cały system prawa. Ignorantia iuris nocet - jest to zasada przyjęta powszechnie w prawie polskim, a wyjątkiem jest postępowanie administracyjne. Ustawodawca zobowiązał organy administracji do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie praw i obowiązków. Wyjaśnienia dotyczą zarówno prawa materialnego jak i proceduralnego. Jeżeli chodzi o prawo materialne to nie tylko prawo administracyjne, ale wszystkie inne przepisy, które mają związek ze sprawą np. prawo finansowe, cywilne, przepisy ochrony środowiska itp.

W 1980r. ustawodawca rozszerzył zakres stosowania tej zasady nie tylko w stosunku do strony, ale także w stosunku do pozostałych uczestników postępowania: świadków, biegłych, uczestników na prawach strony czy w stosunku do osoby, która posiada przedmiot oględzin. Należy czuwać na tym, aby nikt nie poniósł szkody z powodu nieznajomości przepisów prawa - czynna rola organu administracji. Zasada ta znajduje liczne przejawy w przepisach Kpa np. w przepisach o wezwaniach istnieje zawsze pouczenie wezwanego o skutkach niestawiennictwa i możliwości zastosowania grzywny w celu przymuszenia. Przy zawieszeniu postępowania musi się znaleźć informacja o skutkach prawnych jego nie podjęcia. Zarówno decyzja jak i postanowienie zawierają pouczenie o przysługujących środkach odwoławczych, możliwości złożenia skargi do sądu. W przypadku braku takiego pouczenia strona nie może ponosić konsekwencji niezawinionego niedopełnienia czynności. W takiej sytuacji stronie będzie przysługiwało przywrócenie terminu dla którego czynność była ustanowiona.

6. zasada czynnego udziału stron w postępowaniu (art.10) - organy administracji są obowiązane zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić wypowiedzenie się co do całości zebranego materiału dowodowego. Przejawy tej zasady są w postępowaniu administracyjnym bardzo liczne:

• prawo wglądu do akt sprawy z możliwością złożenia zażalenia na odmowę wglądu do akt

• prawo zgłaszania środków dowodowych

• prawo wzięcia udziału w przeprowadzaniu dowodu

• w trakcie rozprawy administracyjnej prawo zadawania pytań świadkom, biegłym, zadawania pytań i składania wyjaśnień

• prawo wypowiadania się co do całości zebranego materiału dowodowego

• prawo składania środków zaskarżenia

• prawo do żądania zawieszenia postępowania lub umorzenia postępowania

wyjątek - art.10 § 2 - organ może odstąpić od czynnego udziału strony w postępowaniu w przypadku, gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na:

• niebezpieczeństwo dla zdrowia lub życia ludzkiego

• grożącą, niepowetowaną szkodę materialną

Nawet jednak w tej sytuacji organ musi wskazać przyczyny odstąpienia od tej zasady i sporządzić protokół lub adnotację. Uniemożliwienie stronom wzięcia udziału w postępowaniu stanowi kwalifikowaną wadę tego postępowania i jest przyczyną do wznowienia postępowania.

7. zasada przekonywania (art.11) - organ powinien przekonać stronę co do słuszności podjętego rozstrzygnięcia tak, aby nie było potrzeby stosowania w przyszłości środków przymusu.

8. zasada szybkości i prostoty postępowania - organ powinien załatwiać sprawę wnikliwie, ale szybko posługując się najprostszymi środkami służącymi do załatwienia sprawy. Zasada ta była początkowo postulatem, w roku 80. ustawodawca dookreślił ją poprzez wprowadzenie terminów do załatwienia sprawy. Organ powinien załatwić sprawę bez zbędnej zwłoki. Jeżeli chodzi o sprawy, które można rozpatrzyć na podstawie danych przedstawionych przez stronę lub posiadanych przez organ w rejestrach, ewidencjach, organ powinien taką sprawę załatwić bezzwłocznie. W I i w II instancji termin ten wynosi 1 miesiąc. Wyjątkiem są sprawy szczególnie skomplikowane, które wymagają szerszego postępowania, rozprawy administracyjnej i wtedy przedłużony termin wynosi 2 miesiące.

9. zasada ugodowego załatwienia sprawy - jest to stosunkowo nowa zasada wprowadzona do kodeksu w 1980r. Jest to obowiązek nałożony na organy administracji publicznej, by nakłaniały do zawarcia ugody zawsze wtedy, gdy zawarcie ugody jest możliwe i prawnie dopuszczalne. Muszą być tu spełnione 2 przesłanki:

• co najmniej 2 strony o spornych interesach

• przepis prawa nie może stać temu na przeszkodzie np. przepis art.118 ustawy o gospodarce nieruchomościami, który w postępowaniu wywłaszczeniowym wyłącza możliwość zawarcia ugody

Organ nakłania do zawarcia ugody zawsze wtedy, gdy przyczyni się to do przyspieszenia lub uproszczenia postępowania. Ugodę zawiera się przed organami administracji prowadzącymi postępowanie w sprawie.

10. zasada pisemności - postępowanie administracyjne jest prowadzone w formie pisemnej co oznacza, że wszystkie sprawy powinny być załatwiane w tej formie. Przepisy wyjątkowo umożliwiają odstąpienie od formy pisemnej na rzecz formy ustnej, gdy przemawia z tym interes strony, strona się na to zgadza lub wyraźnie tego żąda. W takiej sytuacji, jeżeli czynność dokonywana jest w formie ustnej to zgodnie z art.14 § 2 zarówno treść jak i istotne motywy takiego załatwienia sprawy muszą być utrwalone w aktach sprawy w formie protokołu lub podpisanej przez strony adnotacji. Czasami przepisy prawa wyraźnie zastrzegają dla jakiejś czynności formę pisemną. Mogą to być zarówno przepisy ustaw szczególnych jak i przepisy proceduralne np. ustawa o powszechnym obowiązku obrony RP z 1967r. przewiduje obowiązek doręczenia decyzji na piśmie, ustawa z 1990r. o pomocy społecznej w art. 43 wymaga bezwzględnie formy pisemnej, zgodnie z przepisami Kpa ugoda musi być zawarta w formie pisemnej.

11. zasada dwuinstancyjności - przejawy tej zasady istniały w kodeksie od samego początku, jednakże zasada ta stała się zasadą ogólną dopiero w 1980r., bowiem 1983r. ograniczono tę zasadę wprowadzając rozwiązanie polegające na tym, że niektóre decyzje wojewodów miały charakter ostateczny, także wtedy, gdy były wydawane przez wojewodów w I instancji. W tej sytuacji postępowanie było I instancyjne i nie było możliwości zaskarżenia tej decyzji na drodze sądowej bo nie było sądów administracyjnych. Dopiero we wrześniu 1980r. zasada ta stała się zasada ogólną a ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie nowej instytucji, która nazwano wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Pierwotnie wniosek ten przysługiwał od decyzji Naczelnych Organów Administracji Publicznej, a w momencie powołania Samorządowych Kolegiów odwoławczych (SKO) także przysługiwała od decyzji wydanych w I instancji przez SKO. Mamy 3 modele zasady dwuinstancyjności:

1. model apelacyjny - sprawa jest rozpatrywana 2 razy merytorycznie przez organ I instancji a później w II instancji

2. model kasacyjny - sprawa rozpatrywana jest merytorycznie w I instancji a w wyniku wniesienia odwołania organ II instancji dokonuje kontroli rozstrzygnięcia. W wyniku tej kontroli możliwe są dwie sytuacje

• jeśli organ stwierdzi wadliwość decyzji uchyla ją

• gdy nie stwierdzi uchybień decyzja staje się ostateczna

• model mieszany - zawiera elementy pierwszego jak i drugiego modelu, w takim przypadku organ II instancji będzie miał uprawnienia kasacyjne i reformacyjne

Co do zasady, w wyniku wniesienia odwołania sprawa jest przekazywana organowi II instancji, który ponownie rozpatruje sprawę, może przeprowadzić postępowanie dowodowe w całości, zawiesić postępowanie na czas rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego. Zakres tego postępowania w II instancji nie jest węższy niż w I instancji.

Wyjątki:

• decyzje wydane w I instancji przez Naczelny Organ Administracji Publicznej są ostateczne, jednakże stronie niezadowolonej z wydanego rozstrzygnięcia przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy

• decyzje wydane w I instancji przez SKO są ostateczne, bo nie ma organu wyższego stopnia nad SKO, jednakże strona niezadowolona z rozstrzygnięcia może wnieść wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy

• przepisy ustaw szczególnych (prawo materialne) nie przewidują czasami możliwości odwołania np. ustawa z 2001r. prawo wodne w art. 179 stwierdza: decyzje w sprawie stwierdzenia nieważności uchwały organów spółki wodnej z powodu naruszenia prawa lub statutu jest ostateczna. Spółka może się jednak zwrócić z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy, a po wyczerpaniu tego trybu do Sądu Administracyjnego.

• Do 2004r. były tzw. decyzje odszkodowawcze wydawane w związku z uznaniem decyzji administracyjnej za wadliwą strona niezadowolona z rozstrzygnięcia mogła wystąpić do sądu powszechnego. Od tego momentu organ rozstrzyga, że postępowanie było dotknięte wadą, natomiast jeżeli w wyniku tej decyzji powstała jakaś szkoda to strona występuje z powództwem cywilnym do sądu powszechnego, stosuje się art.417

12. zasada trwałości decyzji (art.16) - zasada ta gwarantuje, że decyzje ostateczne mogą być uchylone lub zniesione wyłącznie w trybach postępowań nadzwyczajnych takich jak:

• wznowienie postępowania

• stwierdzenie nieważności decyzji

• zmiana, uchylenie decyzji ostatecznej

Przepis ten wprowadza pojęcie decyzji ostatecznej - jest to decyzja od której nie można wnieść odwołania czyli:

• decyzja wydana przez organ odwoławczy (II instancja)

• decyzja organu I instancji, jeżeli w terminie 14 dni strona nie wniosła odwołania i termin ten nie został przywrócony

• decyzja organu I instancji od której nie przysługuje odwołanie (patrz wyjątki od zasady dwuinstancyjności)

Decyzja ostateczna korzysta z domniemania legalności decyzji (zasada legalności decyzji). Oznacza to, że dopóki decyzja nie zostanie uchylona w przewidzianym przez prawo trybie, traktujemy ją jako decyzję legalną wydaną zgodnie z prawem. Organ, który wydał decyzje jest z nią związany do momentu jej formalnego uchylenia nawet wtedy, gdyby wiedział, że miałaby wady. Z drugiej strony strona, która nabyła prawo na mocy tej decyzji lub została obciążona obowiązkiem jest z nią związana do momentu jej formalnego uchylenia we właściwym trybie.

13. zasada sądowej kontroli legalności decyzji (art.16 § 2) - od 1980r. daje ona podstawę do zaskarżenia decyzji do sądu administracyjnego z powodu jej niezgodności z prawem. Samo postępowanie odbywa się na zasadach i w trybie określonym w przepisach o postępowaniu przed sądem administracyjnym (2002).

14. zasada jawności - nie jest wyrażona w kodeksie, wynika z przepisów dotyczących dostępu do dokumentów, akt. W ordynacji wyborczej jest sformułowana z ograniczeniem, że postępowanie jest jawne, ale tylko dla stron danego postępowania.

T: STANDARDY EUROPEJSKIE PROCEDURY ADMINISTRACYJNEJ

W prawie europejskim występuje zjawisko europeizacji prawa, które może być rozpatrywane na 2 płaszczyznach:

1. na płaszczyźnie stanowienia prawa

2. na płaszczyźnie stosowania prawa

Na płaszczyźnie stosowania prawa główną rolę pełnią standardy europejskie procedury administracyjnej. Są to normy, które wprowadzają obowiązek dla organów administracji i przyznają pewne uprawnienia dla podmiotów wchodzących w stosunki administracyjno - prawne z tą administracją (obywatele Unii, osoby prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej).

W UE, ale również wcześniej w EWG wypracowano szereg dokumentów prawnych, które łącznie ujmowane stanowią zbiór standardów europejskiej procedury administracyjnej. Standardy te były wprowadzone do porządku prawnego poprzez akty prawne określone jako soft law (tzw. miękkie prawo) np. rekomendacje, rezolucje, zalecenia. Następnie poszczególne kraje członkowskie w ramach procesu implementacji prawa wprowadziły pewne rozwiązania do przepisów krajowych procedur administracyjnych.

1. Rezolucja nr 31 Komitetu Ministrów Rady Europy o ochronie jednostki przed aktami administracji - ta rezolucja jako pierwsza wprowadziła:

• prawo do przesłuchania stron, które daje możliwość stronie przedstawienia faktów, dowodów

• zasadę dostępności do informacji o wszystkich elementach postępowania

• zasadę pomocy i przedstawicielstwa - strona może korzystać z pomocy prawnej

• zasadę uzasadnienia aktów administracyjnych

• zasadę wskazania w akcie środków odwoławczych w celu zakomunikowania stronie przysługujących jej uprawnień

2. Rekomendacje nr 2 Komitetu Ministrów Rady Europy z 11 marca 1980r. dotyczące wykonywania dyskrecjonalnych kompetencji administracyjnych, które miały przeciwdziałać dyskryminacji

• zasada celu - administracja nie może kierować się innym celem niż ten dla którego kompetencja została jej przyznana

• administracja postępuje obiektywnie i bezstronnie

• administracja przestrzega równości obywateli wobec prawa unikając wszelkiej dyskryminacji

• administracja postępuje obiektywnie i bezstronnie

• administracja utrzymuje relacje między ingerencją w prawa i wolności obywatelskie a celem, który urzeczywistnia

• administracja rozstrzyga sprawy i podejmuje decyzje w rozsądnym terminie

• ogólne dyrektywy administracyjne muszą być stosowane w sposób konsekwentny i stały

3. Europejski Kodeks Dobrej Administracji - uchwalony przez Parlament Europejski 6 września 2001r. - ma on charakter rezolucji, czyli nie ma mocy bezwzględnie wiążącej. Podstawą jego wydania była Karta Praw Podstawowych przyjęta w grudniu 2000r. w Nicei. Projekt ten był wniesiony przez Ombudsmana . Zakres podmiotowy obowiązywania jest bardzo szeroki - dotyczy całej sfery kontaktów administracji z jednostką, wszystkich urzędników (jest to pojęcie szerokie - dotyczy także osób zatrudnionych w administracji na podstawie umów cywilno- prawnych, praktykantów, rzeczoznawców).Wyróżniamy tutaj:

• zasada praworządności - decyzje dotyczące praw i interesów konkretnych osób miały podstawę prawną

• zasada nie dyskryminowania - równe traktowanie

• zasada współmierności - działanie ma być współmierne do zakładanego celu

• zakaz nadużywania uprawnień

• zasada bezstronności i niezależności

• zasada obiektywizmu

• zasada zachowania zgodnego z prawem, konsekwentnego działania i doradztwa

• zasada uczciwości

• zasada uprzejmości

• zasada odpowiadania na pisma w języku obywatela

• zasada potwierdzenia odbioru pisma - w terminie 2 tygodni wydaje się potwierdzenie odbioru pisma do danej instytucji

• zasada wysłuchania i złożenia oświadczeń przez strony

• zasada przekazania sprawy do właściwej jednostki organizacyjnej

• zasada stosowania terminu podjęcia decyzji

• obowiązek uzasadnienia decyzji

• zasada informowania o możliwościach odwołania

• zasada przekazania podjętej decyzji stronie

• zasada ochrony danych osobowych

• zasada prośba o udzielenie informacji

Każdy obywatel na podstawie tego kodeksu ma prawo złożenia skargi do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich w przypadku złamania którejkolwiek z tych zasad. Na mocy art.25 każdy organ powinien wywiesić informacje o prawach przysługujących na podstawie tego kodeksu.

T: ORGAN ADMINISTRACJI PROWADZĄCY POSTĘPOWANIE 12 kwiecień 2006 ADMINISTRACYJNE

Ustawodawca w kodeksie postępowania administracyjnego na użytek Kpa zdefiniował organ administracji publicznej.

art. 5 §2pkt 3 - rozumie się przez to ministrów, centralne organy administracji rządowej, wojewodów, działające w ich lub we własnym imieniu inne organy administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej), organy jednostek samorządu terytorialnego oraz organy i podmioty wymienione w art. 1 pkt2

Z tego art. wynikają dwa ujęcia organu

1. w znaczeniu materialnym

2. w znaczeniu funkcjonalnym



ORGAN

znaczenie materialne znaczenie funkcjonalne







organy podmioty

organy administracji organy administracji administracji administrujące

rządowej samorządowej publicznej





- gmina

- powiat

- województwo

centralna terenowa

- naczelne organy - zespolona (wojewoda, wojewódzcy kierownicy zespolonych z nim służb, inspekcji i straży)

administracji

publicznej - niezespolona

- centralne organy

administracji

publicznej

1. naczelne organy administracji publicznej - powoływane są przez sejm lub prezydenta, wchodzą w skład RM; swoją właściwością miejscową obejmują obszar całego kraju

• prezes RM - nie wydaje decyzji administracyjnych

• poszczególni ministrowie

• Rada Ministrów - nie wydaje decyzji administracyjnych

• przewodniczący ustawowo określonych komitetów np. Komitet Badań Naukowych, Komitet Integracji Europejskiej

1. centralne organy administracji publicznej - organy swoją właściwością miejscowa obejmują obszar całego kraju, są powoływane i podporządkowane prezesowi Rady Ministrów, poszczególnym ministrom (wyjątek stanowi GIDO powoływany przez sejm)

organy te noszą różne nazwy:

• organy kolegialne - komitety, komisje np. Komitet Kinematografii

• organy monokratyczne - prezes, inspektor, komendant, szef; zmieniają swoją strukturę, Kpa posługuje się pojęciem minister (art. 5 §2 pkt4 minister - rozumie się przez to prezesa i wiceprezesa Rady Ministrów pełniących funkcję ministra kierującego określonym działem administracji rządowej, ministrów kierujących określonym działem administracji rządowej, przewodniczących komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów, kierowników centralnych urzędów administracji rządowej podległych, podporządkowanych lub nadzorowanych przez prezesa Rady Ministrów lub właściwego ministra, a także kierowników innych równorzędnych urzędów państwowych załatwiających sprawy, o których mowa w art.1 pkt1 i 4)

Oznacza to, że na gruncie art.5 §2 pkt4 Kpa nastąpiło zrównanie dla potrzeb procedury administracyjnej pojęcia naczelnego i centralnego organu administracji publicznej

2. organy administracji terenowej

• zespolona - decyzje w województwie wydawane są przez wojewodę;

kierownicy służb, inspekcji i straży wydają decyzje w imieniu wojewody lub w imieniu własnym jeśli ustawa szczególna tak stanowi

• niezespolona - administracja, którą pozostawiono niezależną np. naczelnicy urzędów skarbowych; wydają decyzje we własnym imieniu; katalog tych organów jest katalogiem zamkniętym (numerus clausus); lista tych organów znajduje się w załączniku do ustawy o terenowych organach administracji rządowej; lista ta jest zmienna

1. organy administracji samorządowej

• gmina

rada gminy - organ stanowiący, kolegialny, który nie wydaje decyzji administracyjnych

wójt, burmistrz, prezydent - organ wykonawczy, który wydaje decyzje administracyjne

• powiat

rada powiatu - nie wydająca decyzji administracyjnych

zarząd powiatu - starosta (wydający decyzje)

Zarząd powiatu może prowadzić sprawy indywidualne i rozstrzygać je w drodze decyzji, ale tylko wtedy, kiedy ustawa szczególna tak stanowi.

Na szczeblu powiatu jest zorganizowana także administracja rządowa - są to kierownicy służb, inspekcji i straży powiatowych np. Inspektor Budowlany, Straż Pożarna, Policja. Jest to administracja rządowa, powiatowa zespolona pod kierownictwem starosty. Kierownicy ci wydają decyzje w imieniu starosty lub własnym jeśli ustawa szczególna tak stanowi.

• województwo

sejmik województwa - nie wydaje decyzji

zarząd województwa na którego czele stoi marszałek województwa - co do zasady w najważniejszych sprawach decyzje może wydawać zarząd jednak w 99,9 % są to decyzje wydawane przez marszałka

1. organ administrujący - do organów administrujących zalicza się takie podmioty, którym ustawodawca dał możliwość przydania i takie przydanie faktycznie nastąpiło np. zakłady publiczne (zakład administracyjny), państwowe i komunalne jednostki administracyjne - przedsiębiorstwa państwowe, komunalne (MPK), organizacje społeczne, fundacje, agencje rządowe.

Ponieważ te organy wyposażone są w możliwość prowadzenia postępowania administracyjnego i będą wydawały decyzje administracyjne mają prawo do wydawania zaświadczeń, przyjmowania skarg i wniosków.

Nie są w istocie organami administracji, ale na podstawie ustaw szczególnych bądź w drodze zawartego porozumienia administracyjnego takie przydanie tej funkcji nastąpiło. Są to organy administracji w znaczeniu funkcjonalnym.

T: KOMPETENCJA ORGANU

KOMPETENCJA ORGANU - zbiór uprawnień organu administracji publicznej dot. określonego zakresu spraw, w którym organ ten ma prawo a jednocześnie obowiązek określonego działania.

Na kompetencje składają się 2 uprawnienia:

• wskazanie zakresu spraw, którymi organ ma się zajmować

• określenie działań jakie organ ma prawo i obowiązek przedsięwziąć w tych sprawach




Rys. Kompetencja organu




zakres działania organu - jest to wyliczenie spraw jakimi organ się zajmuje i określone zwykle w przepisach prawa ustrojowego

Kompetencja jest więc pojęciem szerszym. Kompetencje możemy podzielić na:

1. zupełne - określone są przez ustawodawcę w sposób wyczerpujący; tak ma określone kompetencje np. wojewoda

2. wystarczające - są uwarunkowane pewnymi dodatkowymi czynnościami; tak ma określone kompetencje np. minister, gdzie prezes RM może powierzyć lub odebrać ministrowi kompetencje w drodze rozporządzenia

1. zewnętrzne - służą do realizacji normy prawa materialnego - są to kompetencje, które są przedmiotem zainteresowania obywatela

2. wewnętrzne - służą budowie wewnętrznej struktury administracji

Funkcje kompetencji:

• funkcja porządkująca

• funkcja legitymująca (uprawniająca)

• funkcja gwarancyjna

• funkcja dyrektywna (zlecająca)

• funkcja ochronna

Kompetencje są zawsze określone przepisami prawa, są jednoznaczne z obowiązkiem, nie mają charakteru bezwzględnego, bowiem służą organowi jedynie w określonych uwarunkowaniach.

T: WŁAŚCIWOŚĆ ORGANU

WŁAŚCIWOŚĆ ORGANU - jest często utożsamiana z kompetencją, jednak większość rozdziela te pojęcia. Jest to zdolność organu do realizowania czynności i zadań nakładanych na organ ze względu na przedmiot sprawy, terytorialne usytuowanie i tok instancji.

Właściwość organu można podzielić na:

• właściwość ustawową

• właściwość delegacyjną

WŁAŚCIWOŚĆ









ustawowa delegacyjna

miejscowa instancyjna

rzeczowa funkcjonalna

1. rzeczowa - oznacza zdolność organu do załatwienia określonych spraw ze względu na przedmiot danej sprawy. Określona jest zawsze przepisami prawa administracyjnego materialnego np. prawo wodne, budowlane. W Kpa właściwości rzeczowej nie znajdziemy.

2. miejscowa - oznacza zdolność organu do załatwiania określonych spraw na danym obszarze. Właściwość tę ustala się na podstawie art.21 Kpa

3. instancyjna - jest to zdolność organu do załatwienia określonej sprawy w danej instancji ( I lub II ). Właściwość instancyjną określa się na podstawie przepisów prawa materialnego stosując także posiłkowo przepisy Kpa. Może się tak zdarzyć, że w przepisach prawa materialnego nie będzie wskazanego organu.

art.17 Kpa pkt.1 i 2 - określa organy wyższego stopnia nad organami wydającymi decyzje

art.18 Kpa - określa organy naczelne w rozumieniu Kpa

4. delegacyjna - zwana inaczej funkcjonalną; jest to właściwość organu do załatwienia określonej czynności w danym postępowaniu; wynika z przekazania danej sprawy lub czynności procesowej innemu organowi; może to nastąpić w drodze pomocy prawnej albo poprzez zawarcie porozumienia administracyjnego.

T: INSTYTUCJA POMOCY PRAWNEJ

właściwość organ właściwy

miejscowo funkcjonalnie do

rzeczowo prowadzenia danej

instancyjna czynności w tym postępowaniu

pomoc prawna



A B







organ wzywa świadek

się stawia

X

Y

NSA w wyroku z 1991 r. nakazał, by organy administracji z urzędu przestrzegały swojej właściwości. Wskazał także, że ten obowiązek dot. skrupulatnego badania właściwości w każdym stadium postępowania. Sam ustawodawca określił zasadę przestrzegania kompetencji z urzędu w art.19 Kpa. Skutkiem nie przestrzegania właściwości jest naruszenie zasad prowadzenia postępowania, co ustawodawca określił w art.156 §1 Kpa jako przesłankę stwierdzenia nieważności decyzji. Jeśli organ przekroczy swoją właściwość to działanie organu dotknięte jest wadą nieważności. Jednakże istnieje prawnie dopuszczalna możliwość przeniesienia kompetencji między organami. Warunki:

• organy bez wyraźnej podstawy prawnej nie mogą zmieniać swojej właściwości

• organ wyższego stopnia bez podstawy prawnej nie może zabrać kompetencji organowi hierarchicznie podporządkowanemu

• również strony postępowania nie mogą w drodze własnych czynności zmienić właściwości organu

Wyjątki:

1. przeniesienie kompetencji określone przepisami prawa

• delegacja kompetencji - organ wyższego stopnia przekazuje organowi niższego stopnia kompetencje do podjęcia określonego działania, nie oznacza to jednak prawa do tzw. subdelegacji

• dewolucja kompetencji - jest to przejęcie kompetencji organu niższego stopnia przez organ wyższego stopnia np. art.33 ustawy z 1995r. o państwowej inspekcji sanitarnej, gdzie może ona przejąć sprawę ze względu na wagę lub zawiłość sprawy

• zmiana kompetencji w indywidualnych sprawach; przypadki określane jako wyłączenie organu od załatwienia danej sprawy

1. działanie z upoważnienia organu - organ któremu powierzono wykonanie kompetencji nie przejmuje ich lecz tylko wykonuje w imieniu i na rachunek organu do którego te kompetencje należą, organ administracji nadal bowiem zachowuje uprawnienia do ich wykonania. Instytucja ta nazywana jest pełnomocnictwem administracyjnym.

T: SPORY O WŁAŚCIWOŚĆ

Jest to taka sytuacja, w której zachodzi rozbieżność poglądów co do zakresu działania administracji publicznej. Rozbieżność ta powinna być usunięta poprzez podjęcie odpowiednich kroków z zastosowaniem przewidzianych przez prawo środków prawnych. Spory o właściwość można podzielić na 2 grupy:

1. gdy sam organ ocenia swoją właściwość w konkretnej sprawie

• spór pozytywny - polega na tym, że 2 lub większa liczba organów uznaje się za właściwe do rozpatrzenia danej sprawy

• spór negatywny - polega na tym, że nikt nie uznaje się za właściwy do rozpatrzenia danej sprawy

2. ze względu na rodzaj organów, które pozostają w sporze

• spór wewnętrzny - kiedy spór powstaje między organami administracji publicznej

• spór zewnętrzny - kiedy spór powstaje między organami administracji a sądem powszechnym

SPOSOBY ROZSTRZYGANIA SPORÓW

1. SPORY WEWNĘTRZNE

Przepisem, który wskazuje jak rozstrzygnąć taki spór jest przepis art.22 Kpa. Na mocy tego przepisu właściwym organem jest Samorządowe Kolegium Odwoławcze, starosta, wojewoda, minister, prezes RM, sąd administracyjny (rozstrzyga spór między organami).

Na podstawie art.22 §1 pkt.1 i §2 spór rozstrzyga sąd administracyjny - z wnioskiem o rozpatrzenie sporu przez sąd administracyjny może wystąpić:

• strona

• organy jednostki samorządu terytorialnego lub inny organ administracji publicznej pozostający w sporze

• minister właściwy do spraw administracji

• minister właściwy do spraw sprawiedliwości (prokurator generalny)

2. SPORY ZEWNĘTRZNE

Jeśli chodzi o spory zewnętrzne wyróżniamy 2 etapy ewolucji

• etap I - (do 2004r.) Pierwszą regulacją rozstrzygania sporów zewnętrznych było rozporządzenie Prezydenta RP z 1925r. o Trybunale Kompetencyjnym. Z chwilą uchwalenia Kpa ustawodawca wprowadził dział V na podstawie którego istniała możliwość powołania Kolegium Kompetencyjnego przy Sądzie Najwyższym. Był to organ quasi sądowy powoływany ad hoc (kiedy zaszła potrzeba). W jego skład wchodziło 3 sędziów Sądu Najwyższego, przedstawiciel ministra właściwego ze wzg. na przedmiot sporu i przedstawiciel ministra sprawiedliwości. Całą procedurę uruchamiał wniosek, który mógł pochodzić od strony postępowania administracyjnego w przypadku sporu negatywnego, organu administracji lub sądu powszechnego w przypadku sporu pozytywnego, ministra sprawiedliwości (prokuratora generalnego). Wniosek taki składało się I Prezesowi Sądu Najwyższego, ten zawiadamiał strony i wyznaczał termin rozprawy. Orzeczenie kolegium było orzeczeniem ostatecznym. Rozprawa taka była rozprawą cywilną i stosowało się tu przepisy KPC.

• etap II - zamiast kolegium ustawodawca wprowadził 2 przepisy, które mają znosić spory:

• art.66 §4 Kpa - organ nie może zwrócić podania z tej przyczyny, że właściwym w sprawie jest sąd powszechny, jeżeli w tej sprawie sąd uznał się już za niewłaściwy

• art.199 Kpc - sąd nie może odrzucić pozwu z tego powodu, że do rozpoznania sprawy właściwy jest organ administracji lub sąd administracyjny, jeżeli organ administracji lub sąd uznały się już w tej sprawie za niewłaściwe.

Natomiast jeśli spór powstaje między NSA a Sądem Najwyższym zgodnie z przepisami konstytucji właściwy do rozstrzygnięcia takiego sporu jest Trybunał Konstytucyjny.

W przypadku ujawnienia się w tej samej sprawie orzeczenia sądu powszechnego i sądu administracyjnego stosownie do art.172 ustawy prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, NSA na wniosek prezesa tego sądu stosując odpowiednio przepisy o rozpoznaniu skargi kasacyjnej unieważnia prawomocne orzeczenie sądu administracyjnego.

T: WYŁĄCZENIE ORGANU 26 kwiecień 2006

W niektórych sytuacjach określonych przepisami prawa nawet organ właściwy rzeczowo, miejscowo i instancyjnie nie będzie mógł prowadzić postępowania w danej sprawie indywidualnie ze wzg. na zajście okoliczności wyłączających go od prowadzenia tej sprawy. Dlatego też ze wzg. na zachowanie zasady prawdy obiektywnej w niektórych sytuacjach nastąpi wyłączenie zarówno organu jak i pracownika danego organu od rozpatrywania danej sprawy. Zdolność prawną organu do tego, aby mógł zająć się daną sprawą wyznaczają dwie przesłanki:

1. właściwość organu

2. nie może zachodzić sytuacja, która uzasadnia wyłączenie tego organu w sprawie

Celem instytucji wyłączenia jest zapewnienie bezstronności w rozstrzyganiu danej sprawy, a jednocześnie zapewnienie takiej sytuacji, która spowoduje brak jakichkolwiek wątpliwości dotyczących tej bezstronności. Instytucja wyłączenia jest więc konkretyzacją zasad ogólnych postępowania administracyjnego, przede wszystkim zasady prawdy obiektywnej jak i zasady pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa.

W rozdziale V znajdujemy dwie instytucje:

1. wyłączenie organu administracji publicznej

Wyłączenie organu administracji publicznej oznacza, że wyłączony ze sprawy jest cały organ, żaden pracownik nie będzie mógł się daną sprawą zająć. Oznacza to, że właściwość organu do zajęcia się daną sprawą w zasadzie wygasa. Organ administracji podlega wyłączeniu, jeśli sprawa dotyczy interesów majątkowych jego:

• kierownika

• kierownika organu bezpośrednio wyższego stopnia

• osób związanych z ww. z tytułu małżeństwa, pokrewieństwa i powinowactwa do II stopnia, przysposobienia, opieki i kurateli

Sprawa dotycząca interesów majątkowych oznacza każdą sprawę, która prowadzi w sposób bezpośredni bądź pośredni do przysporzenia lub uszczuplenia majątku np. obciążenia majątkowe.

Taką sprawę załatwia wówczas organ wyższego stopnia nad organem, którego kierownik podlega wyłączeniu (tzw. dewolucja kompetencji), albo też organ wyższego stopnia może wyznaczyć do załatwienia sprawy inny podległy sobie organ (tzw. delegacja kompetencji).

Jak stwierdził NSA w orzeczeniu z 1984r. nie dopuszczalne jest również wydanie decyzji z upoważnienia tego organu przez podległego mu pracownika.

2. wyłączenie pracownika organu

Wyłączenie pracownika organu będzie oznaczało wyłączenie konkretnej osoby od podejmowania czynności w całym postępowaniu administracyjnym. Przepisy Kpa wskazują nam przyczyny powodujące wyłączenie pracownika organu (art. 24), które można podzielić na dwie grupy:

1. przyczyny o charakterze obligatoryjnym

2. przyczyny o charakterze fakultatywnym

1. wyłączenie pracownika organu następuje w przypadku zaistnienia jednej z przesłanek określonych w przepisie art. 24§1

• kiedy pracownik jest stroną w sprawie, albo pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki

• stroną w sprawie jest osoba związana z nim z tytułu małżeństwa, pokrewieństwa i powinowactwa do II-ego stopnia, przysposobienia, opieki bądź kurateli

DZIECI Z I-ego MAŁŻEŃSTWA WNUKI

MAŁŻONKA


DZIECI




RODZEŃSTWO MAŁŻONEK PRACOWNIK BRAT, SIOSTRA

MAŁŻONKA

TEŚCIOWIE RODZICE

RODZICE TEŚCIÓW DZIADKOWIE

• był w sprawie świadkiem lub biegłym

• był lub jest przedstawicielem jednej ze stron albo przedstawicielem strony w sprawie jest jedna z osób wymienionych w pkt 2

• brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji (np. sytuacja awansu) w organie niższej instancji

• jest to sprawa z powodu której wszczęto przeciw niemu dochodzenie służbowe, postępowanie dyscyplinarne lub karne

• jedną ze stron w sprawie jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności służbowej

Powody wyłączenia pracownika trwają także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki i kurateli.

Naruszenie przepisów o wyłączeniu pracownika i o wyłączeniu organu jest przesłanką do wszczęcia postępowania nadzwyczajnego służącego weryfikacji decyzji administracyjnej.

2. wyłączenie pracownika organu może nastąpić na żądanie pracownika, na żądanie strony postępowania bądź z urzędu. W takiej sytuacji bezpośredni zwierzchnik pracownika jest obowiązany wyłączyć go od prowadzenia danej sprawy. Sytuacja taka ma miejsce wtedy, kiedy zostanie uprawdopodobnione zaistnienie okoliczności, które mogą wywołać wątpliwości co do braku jego bezstronności.

Wyłączenie członka organu kolegialnego

Członka organu kolegialnego wyłącza się na tej samej zasadzie, co pracownika organu administracji, ale zachodzi niebezpieczeństwo utraty quorum, czyli większości kwalifikowanej potrzebnej do załatwienia sprawy.

W takiej sytuacji organ wyższego stopnia wyznacza do prowadzenia danej sprawy inny podległy sobie organ. Taka sytuacja może mieć miejsce w przypadku SKO (art. 27§3) - jeżeli SKO w skutek wyłączenia jego członków nie może załatwić sprawy minister właściwy ds. administracji publicznej wyznacza do załatwienia sprawy inne SKO.

Wyłączony pracownik organu administracji może podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki ze wzg. na ważny interes strony np. zabezpieczenie dowodów w sprawie.

T: UCZESTNICY POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO.

Jest to duża i niejednolita kategoria. Można wyróżnić tutaj wyraźnie 3 grupy podmiotów:

1. strona postępowania administracyjnego

2. uczestnicy na prawach strony (organizacja społeczna, prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich)

3. inne podmioty - świadkowie, biegli, osoby posiadające przedmiot oględzin

I. Jest to kluczowy podmiot postępowania administracyjnego. Strona jest uczestnikiem obligatoryjnym - bez strony nie ma postępowania administracyjnego.

STRONA (df. legalna art. 28) - stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie, albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.

Z definicji tej wynikają 2 ujęcia strony:

1. ujęcie bierne - dotyczy sytuacji, w której organ administracji wszczyna postępowanie z urzędu i wzywa stronę do udziału w tym postępowaniu. W ocenie organu administracji osoba ta ma jakiś interes prawny lub obowiązek, którego dotyczy toczące się postępowanie.

2. ujęcie czynne - dotyczy sytuacji, w której inicjatywa wszczęcia postępowania należy do osoby, która składa wniosek o wszczęcie postępowania. Jednakże zachodzi tu pytanie kto i kiedy decyduje o tym, że dana osoba ma interes w załatwieniu sprawy i że w związku z powyższym organ musi wszcząć postępowanie. Wyróżniamy 3 koncepcje procesowe strony:

• subiektywna - nawiązuje do definicji strony z rozporządzenia z 1928r. - osoba interesowna w załatwieniu sprawy

WNIOSEK




wszczęcie postępowania




bada istnienie podstawy prawnej

+ istnienie interesu prawnego



nie

tak

umorzenie wydanie decyzji

postępowania merytorycznej

W tej koncepcji każdy wniosek powoduje wszczęcie postępowania.

• obiektywna

WNIOSEK




badanie istnienia podstawy

prawnej + istnienie interesu prawnego



tak

wszczęcie nie




postępowania

ustalenie istnienia

podstaw faktycznych

oddalenie wniosku kwalifikacja

i wskazanie, że tego pisma

właściwy w sprawie jako skargę

jest sąd powszechny wniosek

Podmiot składający wniosek nie ma przymiotu strony

• mieszana (kompromisowa)

WNIOSEK




badanie istnienia podstawy prawnej





tak nie



wszczęcie postępowania




badanie istnienia

interesu prawnego wskazuje drogę kieruje sprawę




drogę sądową do postępowania

w sprawie skarg

i wniosków

INTERES PRAWNY - jest to pewien łącznik między sferą stosowania prawa materialnego i procesowego. To rzeczywista, istniejąca i obiektywna potrzeba ochrony prawnej. Interes prawny strony powinien zawierać kilka cech:

• powinien być osobisty, własny

• musi być indywidualny, konkretny

• dający się obiektywnie stwierdzić

• musi być aktualny, a nie ewentualny

• stroną jest każdy, kto żąda zaspokojenia tego interesu poprzez wydanie decyzji

Żeby wydać decyzję merytoryczną muszą istnieć podstawy prawne i faktyczne, które pozwolą nam uznać, że stroną postępowania jest wskazana osoba.

Brak podstaw prawnych żądania (brak legitymacji) przesądza o nieistnieniu interesu prawnego do załatwienia sprawy, co skutkuje odmową wnoszącej osobie przyznania przymiotu strony i w ogóle nie powoduje wszczęcia postępowania. Taka sytuacja ma miejsce, kiedy z podania w sposób oczywisty wynika, że

• właściwy w sprawie jest sąd powszechny tzn. sprawa nie ma charakteru administracyjnego

• prawo materialne nie przewiduje możliwości wydania decyzji w sprawie; sprawa ma charakter administracyjny, ale załatwiana jest w innej formie prawnej (nawet przez ten sam organ) np. decyzje planistyczne, normy z zakresu zagospodarowania przestrzennego np. autostrada, mosty itp.

• wnoszący domaga się wszczęcia postępowania i wydania decyzji w cudzej sprawie; wątpliwości powstają gdy sprawa nie jest klarowna - doktryna przyjmuje, że należy wszcząć postępowanie przyjmując domniemanie, że dana osoba jest stroną postępowania natomiast, gdy w dalszym biegu okazałoby się, że nie ma ona interesu prawnego postępowanie należy umorzyć jako bezprzedmiotowe

Jeżeli występuje brak podstaw faktycznych, czyli brak rzeczywistych podstaw istnienia możliwości przyznania określonego uprawnienia skutkuje to wydaniem przez organ decyzji merytorycznie odmownej, ale skierowanej do osoby będącej stroną postępowania.

ZDOLNOŚĆ PROCESOWA STRONY

Podmioty, które mogą być stroną postępowania administracyjnego zostały określone w
art. 29 Kpa - są to:

• osoby fizyczne

• osoby prawne

• państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne

• organizacje społeczne

• jak również jednostki nie posiadające osobowości prawnej

Oznacza to, że w postępowaniu administracyjnym stroną może być każda osoba fizyczna i każdy zespół ludzi o ile stanowi wyodrębnioną jednostkę organizacyjną. Natomiast bez znaczenia pozostaje kwestia posiadania osobowości prawnej dlatego, iż zdolność prawna jednostki bez osobowości prawnej musi być oceniona na podstawie przepisów szczególnych na mocy których taka jednostka powstała.

ZDOLNOŚĆ PROCESOWA - to zdolność do podejmowania w postępowaniu czynności osobiście lub przez pełnomocnika. Nie wszystkie podmioty, które mogą występować w postępowaniu posiadają zdolność procesową.

1. osoby fizyczne - zdolność procesowa osoby fizycznej uzależniona jest od zdolności do czynności prawnych tej osoby.

1. pełna zdolność do czynności prawnych - osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, czyli osoby pełnoletnie i nie ubezwłasnowolnione posiadają pełną zdolność procesową

2. ograniczona zdolność do czynności prawnych - osoby fizyczne posiadające ograniczoną zdolność do czynności prawnych, czyli młodzież między 13 a 18 rokiem życia i osoby częściowo ubezwłasnowolnione mogą występować w ograniczonym zakresie w postępowaniu administracyjnym (ograniczona zdolność procesowa)

3. brak zdolności do czynności prawnych - osoby, które nie posiadają zdolności do czynności prawnych, czyli dzieci do lat 13 i osoby całkowicie ubezwłasnowolnione nie posiadają również zdolności procesowej. W takim przypadku osoby te działają w postępowaniu przez swoich przedstawicieli ustawowych.

Na podstawie wyroku z 1984r. NSA wskazał, że nie istnieje wymóg prawny, aby kurator osoby częściowo ubezwłasnowolnionej brał udział w każdym stadium postępowania, w którym osoba ta jest stroną. Za niezbędne należy uznać udział kuratora, gdy działanie samej strony jest nieudolne, a zwłaszcza, gdy argumentacja wskazuje, że nie zdaje sobie ona w pełni sprawy z celu i skutków prowadzonego postępowania.

Przedstawiciel - zgodnie z przepisami prawa cywilnego przedstawicielem ustawowym dla osób małoletnich są rodzice bądź opiekunowie, dla osób częściowo ubezwłasnowolnionych kuratorzy, a dla osób ubezwłasnowolnionych całkowicie opiekunowie.

Na mocy art. 34§1 organ administracji występuje do sądu z wnioskiem o wyznaczenie przedstawiciela dla osoby nieobecnej lub nie zdolnej do czynności prawnych, o ile przedstawiciel nie został już wyznaczony. Jeżeli więc osoba niezdolna do czynności procesowych nie ma przedstawiciela ustawowego organ administracji zobowiązany jest do wystąpienia z wnioskiem do sądu o wyznaczenie dla tej osoby takiego przedstawiciela. Organ administracji nie może sam wyznaczyć przedstawiciela nawet w przypadku konieczności podjęcia czynności nie cierpiącej zwłoki. Inaczej jest w przypadku osoby nieobecnej (np. nie ma tej osoby w kraju) - organ administracji występuje do sądu z wnioskiem o wyznaczenie dla niej przedstawiciela, ale w przypadku konieczności podjęcia czynności nie cierpiącej zwłoki organ sam wyznacza takiego przedstawiciela, który uprawniony jest do działania w postępowaniu do czasu wyznaczenia przedstawiciela przez sąd.

2. osoby prawne i jednostki organizacyjne 17 maj 2006

1. osoby prawne nabywają zdolność prawną na mocy przepisów
   ustawowych powołujących taką osobę prawną do życia np. Polska Akademia Nauk, Agencja Nieruchomości Rolnych; pozostałe osoby prawne uzyskują osobowość prawną z chwilą wpisania do określonego rejestru - Krajowy Rejestr Sądowy - spółki prawa handlowego, stowarzyszenia, przedsiębiorstwa państwowe. Osoba prawna, która posiada osobowość prawną posiada także zdolność procesową.

2. zdolność prawna jednostki organizacyjnej, które nie mają osobowości prawnej musi być oceniana na podstawie przepisów szczególnych (akt na mocy którego ta jednostka powstaje) np. spółka jawna czy komandytowa.

Osoby prawne mają zawsze pełną zdolność do czynności prawnych, ale działają
w postępowaniu administracyjnym przez swoje organy. Jednostka taka ma przedstawiciela ustawowego lub statutowego. W sytuacji, w której osoba prawna przejściowo nie ma organów przedstawicielskich organ administracji występuje z wnioskiem do sądu o wyznaczenie dla takiej osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej przedstawiciela, do czasu jego powołania organ administracji nie może podejmować żadnych działań.

PEŁNOMOCNICTWO STRONY

PEŁNOMOCNICTWO STRONY - to upoważnienie do zastępowania strony, działania w jej imieniu i na jej rzecz w postępowaniu przed organem administracji publicznej lub przed sądem administracyjnym. Oparte jest na oświadczeniu woli reprezentowanego.

1. Kto może być pełnomocnikiem?

Pełnomocnikiem strony może być każda osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność
do czynności prawnych. Nie musi być to adwokat, radca prawny może być to członek rodziny.

2. Forma pełnomocnictwa

Pełnomocnictwo powinno być przekazane pisemnie lub zgłoszone ustnie do protokołu. Dokument pełnomocnictwa powinien być dołączony do akt sprawy, powinien być dołączony oryginał albo odpis urzędowo poświadczony (urzędowo nie znaczy notarialnie). Ustawodawca uczynił wyjątek dla adwokata, radcy prawnego, rzecznika patentowego, którzy mogą sami uwierzytelnić odpis udzielonego im pełnomocnictwa. Wyjątek uczyniony jest także w sprawach mniejszej wagi, gdzie organ w ogóle nie musi żądać dokumentu pełnomocnictwa, jednakże spełnione muszą być tu 2 przesłanki:

• pełnomocnikiem jest członek najbliższej rodziny lub domownik strony

• nie ma wątpliwości co do zakresu i istnienia udzielonego pełnomocnictwa

sprawa mniejszej wagi - sprawa drobna polegająca na doniesieniu dokumentów, złożenia drobnych wyjaśnień (jest to kwestia ocenna)

członek najbliższej rodziny - art.83 Kpa

• małżonek strony

• wstępni

• zstępni

• rodzeństwo strony

• powinowaci I-ego stopnia - teściowie, dzieci małżonka

• a także osoby pozostające w stosunku przysposobienia, opieki, kurateli

domownik - jest to osoba, która pozostaje ze stroną w jednym gospodarstwie domowym (stosujemy tu interpretację zawężającą domownika) - rodzeństwo małżonka, dalsza rodzina, dziecko naszego rodzeństwa, konkubent, konkubina;
za domownika nie uznaje się tu lokatora wynajmującego pokój lub część domu

3. Zakres pełnomocnictwa

Otóż Kpa nie określa żadnych ram pełnomocnictwa, dlatego też stosujemy tutaj przepisy prawa cywilnego. Wyróżniamy:

• pełnomocnictwo ogólne - do całego zakresu spraw

• pełnomocnictwo rodzajowe - do określonego rodzaju spraw np. doradca podatkowy

• pełnomocnictwo szczególne - tylko do podejmowania jednej, szczególnej czynności np. do udziału w sprawie - adwokat, radca prawny

Pełnomocnik dokonuje czynności w postępowaniu w imieniu strony. Nie wszystkie jednak czynności będą mogły być podejmowane przez pełnomocnika (niedopuszczalność pełnomocnictwa). Strona nie może działać przez pełnomocnika, jeżeli charakter czynności wymaga jej osobistego działania np. złożenie przez stronę wyjaśnień, zeznań. Organ wzywając wówczas stronę musi wyraźnie zaznaczyć, że strona musi stawić się osobiście. Pominięcie pełnomocnictwa strony jest traktowane jak pominięcie strony. Ograniczenie więc jego udziału w postępowaniu będzie traktowane tak samo jak pominięcie strony i będzie naruszało zasadę czynnego udziału strony w postępowaniu. Będzie to również przesłanką uzasadniającą wznowienie postępowania administracyjnego ( art. 145§1 pkt 4 kpa - gdy strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu wznawia się postępowanie)

II. UCZESTNICY NA PRAWACH STRONY

Jest to kategoria czysto procesowa.

Uczestnikami na prawach strony są podmioty, które nie są strona. Strona postępowania administracyjnego działa we własnym interesie, natomiast uczestnik na prawach strony działa w interesie cudzym.

Celem udziału uczestnika na prawach strony w postępowaniu nie jest ochrona jego interesu prawnego, lecz uczestniczenie w postępowaniu ze wzg. na interes innych podmiotów lub ze wzg. na interes publiczny.

Przepisy określające uprawnienia tych podmiotów wynikają wyłącznie z Kpa. Ustawodawca przewidział 3 kategorie tych podmiotów:

1. organizacja społeczna

2. prokurator

3. Rzecznik Praw Obywatelskich

Uczestnik na prawach strony jest podmiotem, któremu przysługują niemalże takie same prawa jak prawa strony. Ma on prawo do wszczęcia postępowania, do zgłaszania wniosków dowodowych, żądania udostępnienia akt, brania udziału w przeprowadzeniu dowodów, udziału w rozprawie administracyjnej, wnoszenia o zawieszenie i umorzenie postępowania, zgłaszania środków prawnych, skargi do sądu administracyjnego.

ORGANIZACJA SPOŁECZNA (art. 5§1 pkt 4 Kpa)

Organizacją społeczną są organizacje zawodowe (samorząd zawodowy, izby lekarskie, pielęgniarskie, radców prawnych, notariuszy itd.), organizacje samorządowe (samorząd gospodarczy, cechy rzemieślnicze, izby rolne), organizacje spółdzielcze (spółdzielnie inwalidów, spółdzielnie mieszkaniowe), oraz inne organizacje społeczne tzw. organizacje pożytku publicznego, ochotnicze straże pożarne, organizacje kombatanckie itd.

Organizacja społeczna - to dobrowolne zrzeszenie osób fizycznych lub prawnych wchodzące w skład aparatu państwowego, zmierzające do realizacji postawionych celów, które mają charakter niegospodarczy czyli edukacyjny, kulturalny, społeczny, oświatowy itd.

Organizacja społeczna w postępowaniu administracyjnym może występować w kilku rolach:

1. organizacja społeczna jako organ prowadzący postępowanie administracyjne

organizacja społeczna jest organem administracji w znaczeniu funkcjonalnym, jeżeli jest na mocy przepisów prawa powołana do załatwiania indywidualnych spraw z zakresu administracji publicznej i takie przydanie jej tej funkcji nastąpiło np. Polski Związek Łowiecki, ZBOWID

2. organizacja społeczna jako strona postępowania administracyjnego

organizacja społeczna jest stroną postępowania administracyjnego, kiedy żąda czynności organu ze wzg. na swój interes prawny albo obowiązek np. organizacja społeczna, która składa wniosek o pozwolenie budowlane

3. organizacja społeczna jako uczestnik na prawach strony

art. 31 ust. 1 i 2 kpa - gdy organizacja społeczna występuje w cudzej sprawie może ona

1. żądać wszczęcia postępowania administracyjnego - jest to jedyny przypadek, kiedy organ administracji wydaje postanowienie w wszczęciu lub odmowie wszczęcia postępowania; organizacja społeczna może żądać wszczęcia postępowania administracyjnego, jeśli uzasadnione jest to jej celami statutowymi i gdy przemawia za tym interes społeczny

2. żądać dołączenia jej do już toczącego się postępowania

Organizacja społeczna może być zarówno podmiotem popierającym stronę albo jej przeciwnikiem procesowym. W przypadku, gdy organ administracji odmówi organizacji społecznej wszczęcia postępowania przysługuje jej zażalenie na to postanowienie, a po wyczerpaniu tego środka skarga do sądu administracyjnego.

4. W 1980r. ustawodawca wprowadził rozwiązanie polegające na obowiązku zawiadamiania organizacji społecznej przez organ administracji publicznej
   o każdym przypadku sprawy, w której udział organizacji byłby uzasadniony

5. Organizacja społeczna nie będąca formalnie uczestnikiem na prawach strony może występować w postępowaniu w mniej sformalizowanej roli. Ustawodawca stworzył możliwość uczestniczenia w pewnych czynnościach postępowania lub także przedstawiania opinii organizacji w danej sprawie.

1. art. 31§5 kpa - organizacja społeczna nie będąca uczestnikiem na prawach strony może za zgodą organu administracji publicznej przedstawić swój pogląd w sprawie, wyrażony w uchwale lub oświadczeniu organu statutowego tej organizacji

2. art. 90§3 - jest to możliwość wzięcia udziału w rozprawie administracyjnej, albo też możliwość złożenia przed rozprawą oświadczenia lub dowodów dla jego poparcia

PROKURATOR

Po II wojnie światowej na wzór regulacji radzieckiej wprowadzono w kraju instytucję prokuratorskiej kontroli przestrzegania prawa. Dla prokuratury była to zawsze działalność uboczna i nietypowa. Kontrola ta była kontrolą zewnętrzną.

W wyniku reform prokuratura została podporządkowana i podlega Ministrowi Sprawiedliwości, a prokurator generalny i Minister Sprawiedliwości są tą samą osobą, dlatego też kontrola ta stała się formą kontroli wewnętrznej.

Prokuratorzy działają w oparciu o ustawę z 1985r. o prokuraturze, do której wydany jest regulamin wewnętrzny działania jednostek prokuratury. Ustawa oraz regulamin przewidują sytuacje, w których możliwe jest włączenie prokuratora w postępowanie cywilne oraz w postępowanie administracyjne.

Dział IV Kpa określa prawa prokuratora:

1. prokurator ma prawo żądać wszczęcia postępowania administracyjnego w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem. Organ administracji jest w takim przypadku związany żądaniem prokuratora (nie może mu odmówić). Chwilą wszczęcia postępowania będzie data wpłynięcia wniosku od prokuratora.

2. prokurator ma prawo wzięcia udziału i wstąpienia do postępowania w każdym jego stadium ( w I albo w II instancji). Celem jest zapewnienie, aby samo postępowanie jak i wydane rozstrzygnięcie było zgodne z prawem. Prokurator w momencie zgłoszenia chęci wstąpienia do postępowania staje się z mocy samego prawa uczestnikiem na prawach strony. Korzysta on z szerszego zakresu uprawnień (prawo wglądu do akt sprawy).

3. prokurator ma prawo składania środków prawnych m.in. składanie zażaleń, odwołań, skargi do sądu administracyjnego, ale wyposażony jest także w szczególny środek prawny zwany sprzeciwem prokuratora - w 3 grupach przypadków prokuratorowi przysługuje sprzeciw od decyzji ostatecznej:

1. w przypadkach uzasadniających wznowienie postępowania administracyjnego (art.145, 145a) - na 9 przesłanek wymienionych w tych artykułach w dwóch przypadkach potrzebna jest zgoda strony na wniesienie sprzeciwu i tak:

• gdy strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu

• gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu na podstawie którego wydano decyzję administracyjną z konstytucją lub ustawami

W pozostałych 7 przypadkach prokurator decyduje sam i wniesienie sprzeciwu nie wymaga niczyjej zgody.

2. w przypadkach uzasadniających wszczęcie postępowania w celu stwierdzenia nieważności decyzji (art. 156§1)

3. w przypadkach uzasadniających zmianę lub uchylenie decyzji ostatecznej,
   z tym jednak zastrzeżeniem, że prokurator może wnieść sprzeciw tylko od decyzji wadliwej

Sprzeciw prokuratora powoduje wszczęcie właściwego postępowania (albo wznowienie postępowania albo stwierdzenie nieważności decyzji, albo postępowanie w celu zmiany lub uchylenia decyzji ostatecznej).

Sprzeciw prokuratora od decyzji wydanej przez naczelny organ administracji publicznej może być złożony wyłącznie przez prokuratora generalnego.

Sprzeciw prokuratora musi być załatwiony w terminie 30 dni od daty jego wniesienia. W razie niedotrzymania terminu stosuje się odpowiednio przepisy
o niezachowaniu terminu.

4. Prokuratorowi oprócz sprzeciwu przysługuje skarga do sądu administracyjnego. Powstaje tu jednak wątpliwość czy prokurator może korzystać zamiennie czy razem. Otóż prokurator może korzystać z obydwu tych instrumentów prawnych
   o ile zachowana jest pewna kolejność. Może skorzystać z sprzeciwu o ile nie wniósł już skargi do sądu administracyjnego.

RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH

Jest to instytucja Ombudsmanna (zaczerpnięta z ustawodawstwa szwedzkiego). W Polsce działa on na podstawie ustawy z 1987r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich i na podstawie konstytucji. Rzecznik powoływany jest przez sejm na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy 35 posłów, za zgodą senatu.

Zadaniem Rzecznika jest strzeżenie praworządności, stoi on na straży praw i wolności obywateli, bada czy w skutek działania lub zaniechania działania organów administracji, organizacji czy instytucji obowiązanych do przestrzegania prawa, nie doszło do jego naruszenia lub nie doszło do naruszenia zasad współżycia społecznego i sprawiedliwości społecznej.

Rzecznik pełni funkcje czysto kontrolne, działa z urzędu bądź na wniosek obywateli.

art. 22§3 pkt 5 - ustawodawca wymienia Rzecznika jako podmiot, który może wystąpić
do sądu administracyjnego z wnioskiem o rozpatrzenie sporu kompetencyjnego.

W ustawie o Rzeczniku Praw Obywatelskich (art. 14 pkt 6) ustawodawca wskazuje,
że Rzecznik w postępowaniu administracyjnym wstępuje w prawa prokuratora - złożenie wniosku o wszczęcie postępowania, dołączenie się do już toczącego się postępowania, składanie zażaleń itd. W doktrynie powstał jednak spór czy Rzecznikowi przysługują wszystkie prawa prokuratora z prawem złożenia sprzeciwu włącznie i tak:

• przedstawiciele pierwszego ze stanowisk twierdzą, że skoro na podstawie
  art. 16 pkt 6 Rzecznik może zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć
  w tych postępowaniach - na prawach przysługujących prokuratorowi, to wchodzi on we wszystkie prawa prokuratora z prawem wniesienia sprzeciwu włącznie

• przedstawiciele drugiego stanowiska twierdzą, że jeżeli prawo wniesienia sprzeciwu przysługiwałoby Rzecznikowi to wyraźnie byłaby o tym mowa w przepisach prawa

W praktyce Rzecznik Praw Obywatelskich nie włącza się w postępowanie administracyjne.

T: CZYNNOŚCI O CHARAKTERZE TECHNICZNO - PROCESOWYM

• doręczenia

• terminy

• wezwania

• protokoły, adnotacje

• kwestia udostępniania akt

I. DORĘCZENIE

1. Sposoby doręczeń

1. przez pocztę

2. przez swoich pracowników

3. przez inne upoważnione osoby lub organy

4. za pomocą środków komunikacji elektronicznej (od 2005r. na skutek wprowadzenia kilku aktów prawnych np. ustawy z 17 lutego 2005r.
   o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne)

Za pomocą komunikacji elektronicznej pisma doręcza się:

• jeżeli strona wystąpiła z wnioskiem do organu administracji publicznej o doręczanie jej pism tą drogą

• wyraziła zgodę na doręczanie jej pism tą drogą

W przypadku doręczania pism drogą elektroniczną takie doręczenie jest skuteczne, jeżeli w terminie 7 dni od dnia wysłania pisma organ administracji publicznej otrzyma potwierdzenie doręczenia pisma. W przypadku nie otrzymania takiego potwierdzenia pismo traktuje się jako nie doręczone
i doręcza się je w inny sposób.

Na mocy przepisów wykonawczych określone zostały warunki techniczne takiego doręczenia: zapewnienie bezpieczeństwa oraz sprawność postępowania.

Pozostałe pisma doręcza się za pokwitowaniem.

2. Komu doręcza się pisma? 31 maj 2006

Pismo doręcza się stronie postępowania. Jeżeli w postępowaniu występują dwie lub większa liczba stron pisma doręcza się wszystkim stronom, chyba że upoważniły jedną z nich do odbioru pisma. Jeżeli strona działa przez pełnomocnika pismo doręcza się pełnomocnikowi. Osobom nieznanym z miejsca pobytu pisma doręcza się, gdy sąd nie wyznaczył dla nich przedstawiciela, przedstawicielowi wyznaczonemu przez organ administracji do czasu wyznaczenia przedstawiciela przez sąd.

3. Rodzaje doręczeń

Wyróżniamy trzy rodzaje doręczeń

1. właściwe

2. zastępcze

3. konkludentne (domniemanie doręczenia)

Doręczenie właściwe jest to zawsze doręczenie do rąk adresata, jest doręczeniem najpewniejszym.
Wyróżniamy doręczenia

• osobom fizycznym

• osobom prawnym

• jednostkom organizacyjnym nie posiadającym osobowości prawnej

Zasadniczo doręcza się pisma osobom fizycznym w miejscu ich zamieszkania, w mieszkaniu. Pismo doręcza się adresatowi, a jeśli go nie ma to mamy wtedy doręczenie zastępcze - pismo doręczamy pełnoletniemu domownikowi, ale rozszerzając pojęcie domownika pismo można doręczyć sąsiadowi lub dozorcy domu pod warunkiem wyrażenia przez nich zgody na odbiór tego pisma. O każdym przypadku doręczenia zastępczego należy poinformować adresata poprzez złożenie zawiadomienia w oddawczej skrzynce pocztowej lub gdy nie jest to możliwe: na drzwiach mieszkania adresata, jego biura lub pomieszczenia, w którym adresat wykonuje swoje czynności zawodowe bądź w widocznym miejscu przy wejściu na posesję adresata. W takim przypadku organ stosuje domniemanie doręczenia pisma.

Można zostawić pismo w miejscu pracy adresata np. w kadrach.

Pismo doręcza się także w lokalu organu administracji publicznej, jeśli przepisy szczególne nie stanowią inaczej.

Wyróżniamy sytuacje wyjątkowe:

1. w razie nie możności doręczenia pisma w powyższy sposób pisma doręcza się adresatowi w każdym miejscu, gdzie adresata zastanie się:

• szpital, hospicjum

• więzienie, dom poprawczy

• areszt śledczy

• zakład opiekuńczy

• jednostka wojskowa

2. Istnieje możliwość doręczenia pisma przez pocztę. W takim przypadku pismo doręcza pracownik poczty. Jeśli adresata nie ma w domu listonosz zostawia w oddawczej skrzynce pocztowej awizo. Poczta przechowuje pismo w swojej placówce pocztowej przez okres 14 dni, z tym że awizo zostawia się na okres 7 dni od dnia wystawienia zawiadomienia. Natomiast po upływie tych 7 dni pozostawia się powtórne zawiadomienie o możliwości odbioru pisma. Jeśli adresat po upływie terminów nie odbierze pisma poczta zwraca je organowi administracji. Mimo, iż adresat pisma nie odebrał następuje tutaj domniemanie doręczenia pisma.

3. Pismo można złożyć także na okres 14 dni w urzędzie właściwej gminy. Pismo doręczane jest przez pracownika danej gminy - zasady zawiadomienia są tu takie same jak w przypadku poczty. Doręczenie uważa się za dokonane z upływem ostatniego dnia tego 14 - dniowego okresu, a pismo pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia.

Zmiana adresu - o zmianie adresu strona zobowiązana jest poinformować organ administracji bowiem w przypadku braku takiego poinformowania pismo doręcza się pod adres jaki organ posiada, a dla strony rodzi to negatywne konsekwencje.

Doręczenie odbywa się za tzw. potwierdzeniem odbioru. Odbierający zobowiązany jest potwierdzić odbiór imieniem i nazwiskiem oraz datą. Jeżeli odbierający sam nie może potwierdzić odbioru pisma, wtedy doręczający pismo sam potwierdza doręczenie wpisując na potwierdzeniu adresata i przyczyny braku jego podpisu. Wyjątek stanowi tu doręczenie za pomocą komunikacji elektronicznej. Otóż jeżeli w terminie 7 dni od dnia wysłania pisma organ administracji otrzyma potwierdzenie doręczenia to takie doręczenie jest skuteczne. Natomiast jeżeli takiego potwierdzenia nie otrzyma pismo należy dostarczyć osobiście - nie mamy tu do czynienia z domniemaniem doręczenia.

Osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym pisma doręcza się w lokalu ich siedziby do rąk osoby uprawnionej do odbioru pism (np. sekretariat).

Obwieszczenie w miejsce doręczenia

Jest to szczególna sytuacja określona w art. 49 kpa. Strony mogą być zawiadomione o decyzjach i innych czynnościach poprzez obwieszczenie lub inny zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości sposób. Art. 49 daje taką możliwość, ale potrzebny jest tu także przepis ustawy szczególnej, który dawałby takie uprawnienie np.

• ustawa z 1967r. o powszechnym obowiązku obrony RP - otóż powołanie do służby wojskowej może odbyć się przez doręczenie, ale także przez obwieszczenie np. w sytuacji stanu wojny

• ustawa z 1982r. o scalaniu i wymianie gruntów - art. 7 ust. 3 oraz
  art. 28 ust. 1 przewidują, że strony postępowania scaleniowego powiadamia się o pewnych czynnościach poprzez obwieszczenie

Skutek doręczenia następuje po 14 dniach od dnia obwieszczenia.

II. WEZWANIA

Organ administracji wzywa osobę do udziału w podejmowanych czynnościach, do złożenia wyjaśnień, zeznań. Wezwanie może być wezwaniem do osobistego stawiennictwa, albo także do stawiennictwa przez pełnomocnika, albo do złożenia wyjaśnień na piśmie.

Organ wzywa do osobistego stawiennictwa, jeśli jest to niezbędne dla dokonania określonej czynności procesowej np. przesłuchanie strony. Natomiast jeśli chodzi o inne rzeczy może być to pełnomocnik strony.

Jeżeli organ wzywa osobiście to wezwanie musi posiadać klauzulę „do osobistego stawiennictwa”.

Istnieje zasada zgodnie z która, organ administracji musi dołożyć wszelkich starań, aby zadośćuczynienie wezwaniu nie było uciążliwe. Zasadą jest, że obowiązek osobistego stawiennictwa dotyczy obrębu gminy, miasta lub miasta, gminy sąsiedniej, w której wezwany zamieszkuje lub przebywa (w ordynacji podatkowej osobiste stawiennictwo dot. obszaru województwa). Organ administracji może wyznaczyć termin stawienia się wezwanego w taki sposób, aby nie było to dla niego uciążliwe.

Osoby zamieszkałe lub przebywające dalej niż wskazuje obowiązek osobistego stawiennictwa można wezwać do osobistego stawiennictwa tylko wtedy, gdy charakter sprawy lub czynności wymaga dokonania jej przez organ przy udziale tej osoby. Natomiast w pozostałych przypadkach organ korzysta z instytucji pomocy prawnej.

W przypadku osób chorych, kalekich albo z innego powodu nie mogących stawić się na wezwanie, organ może dokonać określonej czynności poprzez tzw. czynność wyjazdową
np. przyjąć wyjaśnienia, przesłuchać osobę w miejscu jej pobytu.

Elementy i forma wezwania

W wezwaniu należy wskazać:

• nazwę i adres organu wzywającego

• imię i nazwisko wzywanego

• w jakiej sprawie, w jakim charakterze i w jakim celu zostaje wezwany

• czy powinien stawić się osobiście czy przez pełnomocnika, czy też może złożyć wyjaśnienia, zeznanie na piśmie

• termin do którego żądanie powinno być spełnione albo dzień, godzinę i miejsce stawienia się wezwanego lub jego pełnomocnika

• skutki prawne nie zastosowania się do wezwania

• podpis pracownika organu - imię, nazwisko, stanowisko służbowe

Zasadniczo wezwanie powinno być doręczone na piśmie i zawierać podpis osoby kierującej to pismo. W sytuacjach nie cierpiących zwłoki wezwania można dokonać również telegraficznie, telefonicznie lub przy użyciu innych środków łączności np. poczta elektroniczna. Bez względu na to jaka jest forma wezwania muszą być podane wszystkie elementy wezwania.

Koszty

Osobie stawiającej się na wezwanie przysługuje zwrot kosztów podróży i innych należności zawartych w przepisach o należnościach przysługujących świadkom i biegłym sądowym. Stronie przyznaje się koszty osobistego stawiennictwa tylko wtedy, gdy postępowanie zostało wszczęte z urzędu albo, gdy strona bez swojej winy została błędnie wezwana do stawienia się. Aby otrzymać zwrot kosztów należy zgłosić to organowi przed wydaniem decyzji pod rygorem utraty roszczenia.

Skutki niestawiennictwa (art. 88, 88a)

Kto będąc obowiązanym do osobistego stawiennictwa, mimo prawidłowego wezwania,
nie stawi się bez uzasadnionej przyczyny może być ukarany grzywna do 50zł, a w razie ponownego niestawiennictwa do 200zł. Ukaranie takie następuje w formie postanowienia,
na które stronie przysługuje zażalenie.

III. TERMINY

Termin jest to czas potrzebny na dokonanie określonej czynności procesowej.

Klasyfikacja terminów

1. wg kryterium sposobu obliczania czasu

1. terminy wyznaczające określony moment w czasie - dzień, miesiąc, godzina np. termin rozprawy

2. termin wyznaczający pewien okres np. w ciągu 3 m-c

2. wg kryterium podmiotu, którego termin dotyczy

1. terminy, które dotyczą czynności organu np. 30 dni na załatwienie sprawy
   w I instancji

2. terminy, które dotyczą uczestników postępowania np.7 dni na złożenie zażalenia, 14 dni na złożenie odwołania, 30 dni na złożenie skargi do sądu administracyjnego

3. w oparciu o kryterium podmiotu wyznaczającego termin

1. terminy wyznaczone przez samego ustawodawcę np. 30 dni na złożenie skargi do sądu administracyjnego, 7 dni na złożenie zażalenia lub złożenia prośby
   o przywrócenie terminu, 14 dni na odwołanie

2. terminy wyznaczone przez organ np. terminy wezwania, stawienia się
   na wezwanie, termin sprawy administracyjnej, termin zapoznania się
   z materiałem dowodowym; są to tzw. terminy urzędowe - mogą być przedłużane albo skracane

4. z uwagi na skutki prawne niedotrzymania terminu

1. zawite - czynność prawna dokonana po upływie terminu zawitego jest nieważna i nie wywołuje skutków prawnych, jednakże ten termin może zostać przywrócony(*). Terminami zawitymi są terminy do wnoszenia środków prawnych (środków zaskarżania)

(*) Warunki przywrócenia terminu (art.58, 59) - w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin, jeżeli spełnione są łącznie 3 przesłanki:

• zainteresowany wnosi prośbę o przywrócenie terminu

• uprawdopodobni brak winy w uchybieniu terminu

• jednocześnie dopełni czynności dla której termin był ustanowiony
  (z prośbą o przywrócenie terminu jednocześnie złoży np. odwołanie)

Wszystkich czynności należy dopełnić w terminie 7 dni od ustania przyczyny powodującej uchybienie terminu (chyba, że termin ten był terminem prekluzyjnym, czyli nieodwracalnym).

O przywróceniu terminu postanawia właściwy w sprawie organ w drodze postanowienia, na które - w przypadku postanowienia odmownego - przysługuje zażalenie. O przywróceniu terminu po wniesieniu zażalenia postanawia ostatecznie organ właściwy do jego rozpatrzenia. Organ może wstrzymać wykonanie decyzji do czasu rozpatrzenia prośby o przywrócenie terminu.

2. prekluzyjne - czynność dokonana po upływie terminu prekluzyjnego jest nieważna i nie wywołuje skutków prawnych; termin ten nie może zostać przywrócony np. termin 7 dni na wniesienie prośby o przywrócenie terminu; za prekluzyjne uznaje się także terminy dopuszczalności uchylenia decyzji
   w wyniku wznowienia postępowania lub stwierdzenia nieważności decyzji.

3. instrukcyjne (porządkowe) - czynność dokonana po upływie takiego terminu jest ważna i wywołuje skutki prawne.

Sposoby obliczania terminów - art. 57 !

Terminy załatwienia sprawy - rozdział VII art. 35 - 38

Rozdział ten jest konkretyzacją zasady szybkości postępowania administracyjnego.

Organ administracji obowiązany jest załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki.

bez zbędnej zwłoki ozn. normalny, niezbędny czas do załatwienia danej sprawy w warunkach normalnej organizacji pracy organu administracji

niezwłocznie powinny być załatwiane sprawy, które mogą być rozpatrzone
w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub oparte na faktach powszechnie znanych lub znanych organom z urzędu bądź możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi rozporządza organ np. dane z rejestrów, ewidencji

niezwłocznie = od zaraz, od ręki

Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w terminie m-c, a sprawy szczególnie skomplikowane nie później niż w terminie 2 m-c (terminy te liczy się od momentu wszczęcia postępowania).

W postępowaniu odwoławczym termin ten wynosi 1 m-c (w ordynacji podatkowej
w I instancji 1 m-c, w II instancji 2 m-c).

Okresy, których nie wlicza się do biegu terminów 5 czerwiec 2006

Są to pewne sytuacje, które są niezależne od organu i takich okresów nie wliczamy do biegu terminu:

• okres zawieszenia postępowania

• pewne okresy przewidziane w przepisach ustaw szczególnych np. ustawa z 1982r.
  o scalaniu gruntów

• okresy opóźnień spowodowanych przez stronę postępowania administracyjnego
  np. strona ma dostarczyć pewne dokumenty, a nie dostarcza

• okresy opóźnień z przyczyn niezależnych od organu administracji np. klęski żywiołowe, stan wojenny

Poza tymi okresami może zdarzyć się uchybienie terminu. W takim przypadku organ administracji powinien zawiadomić o nie załatwieniu sprawy w terminie podając przyczynę zwłoki i wyznaczając nowy termin załatwienia sprawy. Jeżeli organ nie zawiadomi strony o uchybieniu terminu ma ona możliwość złożenia zażalenia na nie załatwienia sprawy w terminie. Jest to zażalenie nietypowe, ponieważ nie jest poprzedzone wydaniem postanowienia. Stronie przysługuje zażalenie do organu wyższego stopnia nad organem, który terminu nie dotrzymał, a po wyczerpaniu tego środka stronie przysługuje skarga do sądu administracyjnego tzw. skarga na bezczynność administracji.

Mamy tu do czynienia z dewolucją - stronie przysługuje zażalenie do organu wyższego stopnia, ale organ ten nie może sam załatwić tej sprawy, naruszyłby bowiem przepisy o właściwości organu, właściwość instancyjną. Organ II instancji może:

• zdyscyplinować podległy sobie organ poprzez wyznaczenie nowego terminu załatwienia sprawy

• może wszcząć postępowanie dyscyplinarne przeciwko pracownikowi, który uchybił terminowi

TOK INSTANCJI

Jest to pewien usystematyzowany ciąg działań jakie prowadzi organ administracji w celu rozpatrzenia i rozstrzygnięcia sprawy. Tok instancji dzieli się na 4 stadia:

1. stadium przygotowawcze - organ bada swoją właściwość; dopuszczalność wniesienia podania, jeżeli w podaniu są braki formalne organ wyznacza termin
   do ich usunięcia; rozpatruje także wnioski strony o wyłączenie pracownika organu z danej sprawy

2. stadium wszczęcia postępowania

3. stadium postępowania wyjaśniającego

4. stadium podjęcia decyzji (stadium orzekania)

TRYB POSTĘPOWANIA

Wyróżniamy 2 tryby postępowania:

1. postępowanie główne - przed organem I i II instancji służące do rozpatrzenia danej sprawy, wydania decyzji i weryfikacji tej decyzji w trybie zwyczajnych środków prawnych

2. postępowanie w trybie nadzwyczajnym, czyli poddania ostatecznej decyzji administracyjnej weryfikacji w jednym z trybów nadzwyczajnych np. wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji

FAZY POSTĘPOWANIA

1. faza postępowania orzekającego - jest określona w przepisach kpa

2. faza postępowania wykonawczego - określona w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji

Fazy te są bardzo wyraźnie od siebie oddzielone

• po pierwsze są uregulowane odrębnymi przepisami

• po drugie faza wykonawcza (co do zasady) nie może się zacząć przed wydaniem decyzji ostatecznej

T: POSTĘPOWANIE PRZED ORGANEM I INSTANCJI

I. Wszczęcie postępowania

Tryb wszczęcia postępowania

1. z urzędu - o tym, że organ wszczyna postępowanie z urzędu decyduje przepis prawa materialnego (np. ustawa prawo ochrony środowiska, prawo budowlane)

2. na wniosek - tryb ten reguluje także przepis prawa materialnego; wniosek może złożyć tylko strona postępowania czyli podmiot, który ma interes faktyczny
   i prawny dot. prowadzonego postępowania

3. tryb mieszany - podstawą wszczęcia postępowania są zarówno przepisy prawa materialnego oraz przepisy prawa proceduralnego; postępowanie to powinno być wszczęte na wniosek, ale strona takiego wniosku nie składa, ponieważ nie zdaje sobie z tego sprawy, jest nieporadna, nie wie, że sprawa wymaga wniosku strony. Organ wszczyna postępowanie z urzędu ze wzg. na interes strony postępowania. Zawiadamia następnie stronę postępowania i czeka na przyłączenie się jej do prowadzonego już postępowania. Jeżeli strona nie przyłączy się do postępowania organ umarza postępowanie jako bezpodmiotowe (ponieważ strona jest podmiotem obligatoryjnym). Natomiast jeśli strona przyłączy się do postępowania jest ono dalej toczone tak jakby było wszczęte w prawidłowym trybie. Tryb mieszany został dodany do Kpa w 1980r.

II. Forma wszczęcia postępowania

1. wszczęcie z urzędu

W przypadku wszczęcia postępowania z urzędu (co do zasady) ustawodawca nie przewidział ani jego formy prawnej ani formalnego momentu jego wszczęcia. Organ co do zasady nie wydaje postanowienia o wszczęciu postępowania, ale są wyjątki:

1. pierwszy ma miejsce wtedy, gdy wszczęcia postępowania z urzędu żąda organizacja społeczna w sprawie innej osoby; w takiej sytuacji organ może zachować się dwojako

• wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania

• wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania
  (na takie postanowienie organizacji społecznej przysługuje zażalenie)

2. drugi ma miejsce w sytuacji określonej przepisami szczególnymi np. ustawa
   z 1982r. o scalaniu i wymianie gruntów - na podstawie tej ustawy organ właściwy (starosta) wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania scaleniowego albo wymiennego i na takie postanowienie nie przysługuje zażalenie; natomiast odmowa wszczęcia postępowania następuje w drodze decyzji starosty

2. postępowanie wszczynane na wniosek - formalnym momentem wszczęcia postępowania jest wniesienie podania do organu administracji publicznej.

III. Zagadnienia dot. podania

Podanie takie musi spełniać wymogi pisma określone w art. 63. Podanie może przyjmować różną nazwę - wniosek, odwołanie, zażalenie - ale bez względu na to wszystkie są podaniami i muszą spełniać wymogi zawarte w/w artykule:

• wskazanie osoby od której pochodzi podanie oraz jej adres

• żądanie, czyli czego strona żąda

• powinno czynić zadość innym wymaganiom określonych w przepisach szczególnych np. w prawie budowlanym

• powinno być podpisane przez wnoszącego i opłacone np. znaczkiem skarbowym

Jeżeli wnoszący podanie przygotuje kopie i zażąda potwierdzenia wniesienia podania, pracownik organu administracji musi mu takie podanie potwierdzić. Jeżeli takiej kopii wnoszący podanie nie posiada organ administracji z własnej inicjatywy takiej kopii nie potwierdza.

Formy wniesienia podania 18 październik 2006

1. pisemnie

2. telegraficznie

3. za pomocą dalekopisu

4. faxem

5. pocztą elektroniczną

6. za pomocą formularza umieszczonego na stronie internetowej właściwego organu administracji umożliwiającego wprowadzenie danych do systemu teleinformatycznego tego organu (od 2005r.). Podanie wniesione w tej formie powinno:

• być opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym
  za pomocą kwalifikowanego certyfikatu przy zachowaniu zasad przewidzianych w przepisach o podpisie elektronicznym

• zawierać dane w ustalonym formacie zawartym we wzorze podania określonym w odrębnych przepisach

• ustnie do protokołu

Bezskuteczność wniesienia podania

1. W podaniu nie wskazano adresu wnoszącego i nie można go ustalić na podstawie danych posiadanych przez organ (można ustalić adresata przez numer PESEL lub NIP)

W postępowaniu sądowo - administracyjnym pierwsze pismo procesowe musi mieć adres, natomiast w kolejnych podaje się tylko numer akt.

Brak adresu skutkuje pozostawieniem podania bez rozpatrzenia, natomiast w przypadku innych braków organ administracji wysyła wezwanie do usunięcia braków formalnych, które musi nastąpić w terminie 7 dni. Jeżeli w ciągu tych
7 dni braki nie zostaną usunięte powoduje to także pozostawieniem podania bez rozpatrzenia.

2. Podanie wniesiono do organu niewłaściwego.

1. może być właściwy inny organ administracji

W takiej sytuacji organ do którego wniesiono podanie przekazuje sprawę bezzwłocznie organowi właściwemu. Przekazanie takie następuje w formie postanowienia na które przysługuje zażalenie ( termin 7 dni)

2. art. 66§1 - jeżeli podanie dot. kilku spraw i różne organy są właściwe
   do załatwienia tych spraw, organ uczyni przedmiotem rozpoznania sprawy należące do jego właściwości, a jednocześnie zawiadomi wnoszącego podanie, że w pozostałych sprawach właściwy jest inny organ. Zawiadomienie takie następuje w formie postanowienia na które wnoszącemu służy zażalenie.
   Jeżeli strona zgodnie z zawiadomieniem złoży podanie do organu właściwego w terminie 14 dni to traktuje się, że złożyła podanie w dniu wniesienia pierwszego podania. Podanie takie składa się z wskazaniem wydanego postanowienia.

3. kiedy właściwy w sprawie jest sąd powszechny

Kiedy właściwy w sprawie jest sąd, albo organu właściwego nie można ustalić na podstawie danych zawartych w podaniu, podanie zwraca się wnoszącemu
z właściwym pouczeniem. Zwrot podania następuje w formie postanowienia
na które służy zażalenie.

art. 66§4 - organ nie może zwrócić podania z tej przyczyny, że właściwy
w sprawie jest sąd powszechny, jeżeli w tej sprawie sąd uznał się już za niewłaściwy (temat: spory o właściwość)

3. Z samego podania wynika, że wnoszący podanie nie ma legitymacji procesowej np. wnosi podanie w nie swojej sprawie.

4. Kiedy prawo materialne nie przewiduje w ogóle możliwości wydania decyzji
   w sprawie

Data wszczęcia postępowania

1. Jeżeli postępowanie jest wszczynane na żądanie strony, prokuratora lub Rzecznika Praw Obywatelskich datą wszczęcia postępowania będzie dzień wniesienia żądania.

strona - dzień, w którym złożyła żądanie

prokurator, rzecznik - dzień wpłynięcia żądania

2. Jeżeli z żądaniem występuje organizacja społeczna datą wszczęcia postępowania będzie dzień wydania postanowienia.

3. Przy postępowaniach wszczynanych z urzędu Kpa nie przewiduje żadnego formalnego momentu wszczęcia postępowania. Orzecznictwo NSA wskazuje,
   że datą wszczęcia postępowania z urzędu będzie dzień podjęcia przez organ czynności spełniających 2 cechy

• czynność o charakterze zewnętrznym np. wezwanie strony do stawienia się przed organem

• pierwsza czynność w sprawie

T: POSTĘPOWANIE DOWODOWE

Postępowanie wyjaśniające jest pojęciem szerszym od postępowania dowodowego, bowiem służy ustaleniu zarówno stanu faktycznego jak i prawnego, czyli ustalamy, które z przepisów będą miały zastosowanie w konkretnej sprawie; dokonujemy również wykładni tych przepisów. W ramach postępowania wyjaśniającego występuje postępowanie dowodowe, które służy ustaleniu stanu faktycznego.

I. Pojęcie dowodu

Pojęcie to jest pojęciem niejednorodnym; doktryna wyróżnia 5 podstawowych znaczeń dowodu:

1. dowód jako źródło dowodowe, osoba lub rzecz będąca źródłem wiadomości
   o faktach np. osoba świadka, dowód rzeczowy (dokument)

2. dowód jako środek dowodowy - wiadomość o faktach uzyskana w wyniku czynności dowodowej np. zeznanie świadka, opinia biegłego, treść dokumentu, wynik oględzin

3. dowód jako czynność dowodowa np. przesłuchanie świadka albo oględziny

4. jako dowodzenie czyli rozumowanie, wnioskowanie o istnieniu bądź nie istnieniu określonych faktów na podstawie zebranych środków dowodowych

5. jako wynik dochodzenia czyli rezultat, stwierdzenie prawdziwości faktów, istnienia lub nie istnienia jakiegoś faktu, uznanie go przez to za udowodniony bądź nie udowodniony

Materiał dowodowy - ogół spraw, ogół zebranych dowodów, które były konieczne dla wyjaśnienia stanu faktycznego.

Katalog środków dowodowych zawarty jest w art. 75§1 kpa i ma on charakter otwarty (ustawodawca wymienia tu przykładowe dowody).

Dowodem w postępowaniu administracyjnym może być wszystko co może przyczynić się
do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem; w szczególności:

• dokumenty

• zeznania świadka

• opinie biegłych

• oględziny

Klasyfikacja środków dowodowych

ŚRODKI DOWODOWE

1. 2. 3. 4.

nazwane główne osobowe bezpośrednie

nienazwane posiłkowe rzeczowe pośrednie

mieszane

1. nazwane - wymienione w art. 75 np. dokumenty, przesłuchanie stron

2.

1. główne - art. 75§1

2. posiłkowe - np. przesłuchanie stron

3.

1. osobowe - świadek, sama strona

2. rzeczowe - dokumenty i rzeczy zarówno ruchome jak i nieruchome
   np. budynki, grunty

3. mieszane - biegły

4.

1. bezpośrednie - to te środki, z którymi pracownicy organu mogą się bezpośrednio zapoznać np. dokumenty, oględziny, rzeczy, przesłuchanie strony

2. pośrednie - wszystkie te sytuacje, w których dana osoba przekazuje organowi relacje np. zeznania świadka, opinia biegłego

Kryterium tego podziału jest sposób przeprowadzenia dowodu.

Poszczególne środki dowodowe

1. dokumenty, które dzielą się na:

1. prywatne - traktujemy je jak oświadczenia woli, albo wiedzy osoby, która taki dokument podpisała; dokument taki stanowi dowód tego co osoba podpisująca się pod tym dokumentem oświadczyła np. testament holograficzny (odręczny), listy, dzienniki

2. urzędowe - posiadają tzw. szczególną moc urzędową, moc dowodu zupełnego, dokument taki stanowi dowód tego co zostało w nim urzędowo stwierdzone; dokument taki musi spełniać 2 warunki:

• musi być sporządzony w przepisanej przez prawo formie

• musi pochodzić od podmiotu, którego kompetencje obejmują wydanie niniejszego dokumentu; jeżeli dokument pochodzi
  od organu w znaczeniu funkcjonalnym (podmiot administrujący) należy sprawdzić czy sprawa rzeczywiście została mu przekazana poprzez wydanie decyzji lub zaświadczenia

Jeżeli spełnione zostały te 2 warunki dokument korzysta z 2 domniemań:

• domniemanie prawdziwości, które oznacza, że dany dokument urzędowy pochodzi od organu, który go wydał

• domniemanie zgodności z prawdą; oświadczenie organu od którego dokument pochodzi

Są to domniemania wzruszalne, ponieważ zawsze może być przedstawiony dowód przeciwko treści dokumentu.

Dowód stanowią także dokumenty zagraniczne zarówno prywatne jak i urzędowe, z tymże te drugie nie mają waloru dowodu zupełnego i podlegają swobodnej ocenie przez organ administracji chyba, że przepisy szczególne
lub umowy międzynarodowe regulują tę kwestię w sposób odmienny.

2. świadek

Świadek to osoba fizyczna, która w postępowaniu administracyjnym dotyczącym innego podmiotu składa zeznania, a więc zeznaje o tym co sama widziała i sama słyszała.

Wyłączenia osoby nie mogącej być świadkiem z mocy samego prawa (gdyby taka osoba złożyła zeznanie to nie można go dołączyć do materiału dowodowego)

1. przyczyny faktyczne

Świadkiem nie mogą być osoby, które są niezdolne do postrzegania i komunikowania o swoich spostrzeżeniach np. dzieci, osoby chore psychicznie, niewidomi, głuchoniemi

2. przyczyny prawne

• duchowni prawnie uznanych wyznań co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi

• osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej i służbowej
  co do faktów objętych tą tajemnicą (ustawa z 1990r. o ochronie informacji niejawnej)

tajemnica państwowa - to informacja niejawna określona w wykazie informacji niejawnych, której nieuprawnione ujawnienie może spowodować istotne zagrożenie dla podstawowych interesów RP,
a w szczególności dla niepodległości i nienaruszalności terytorialnej

tajemnica służbowa - to informacja niejawna nie będąca tajemnicą państwową uzyskana w wyniku czynności służbowych albo wykonywania prac zleconych, której nieuprawnione ujawnienie mogłoby narazić na szkodę interes państwa, publiczny lub prawnie chroniony interes obywateli albo jednostki organizacyjnej.

Wyłączenia osób, które mają prawo odmówić zeznań w charakterze świadka
- są to osoby bliskie dla strony

• małżonek

• zstępni, wstępni

• rodzeństwo

• powinowaci I - ego stopnia

• osoby pozostające w stosunku opieki, przysposobienia i kurateli

• a także były małżonek, byli powinowaci i osoby, które były w stosunku opieki, przysposobienia, kurateli

Wyłączenia osób, które mają prawo odmówić zeznań na poszczególne pytania
- prawo to przysługuje każdej osobie w dwóch sytuacjach:

• gdy odpowiedź na pytanie naraziłaby ją lub jej bliskich na odpowiedzialność karną (w szerokim rozumieniu), na bezpośrednią szkodę majątkową lub hańbę

• jeśli odpowiedź mogłaby spowodować naruszenie obowiązku tajemnicy zawodowej tj. tajemnicy nie będącej ani tajemnicą służbową ani państwową poznana w związku z wykonywaniem zawodu lekarza,

adwokata, radcy prawnego itd.

Świadka należy poinformować o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Zeznanie może być w formie ustnej lub pisemnej. Świadka należy poinformować również o prawie odmowy odpowiedzi na pytanie lub odmowy zeznań.






środki prawne służące realizacji

zadania

zakres

działania

organu

---